Sociologie. bacheloropleiding

Transcriptie

1 Sociologie bacheloropleiding 2012

2

3 Inhoud Welkom 3 Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? 4 De opleiding sociologie 6 Sociologie, iets voor jou? 8 Het studieprogramma 10 Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar 14 Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar 19 Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar 23 De masteropleiding 31 Verder studeren 32 Diploma op zak, wat nu? 33 Alumni aan het woord 34 Nuttige info bij de start van je studietraject 36 Studiebegeleiding 39 Studeren in het buitenland 41 Hoe bereik je gemakkelijk onze campussen? 42 Infomomenten 44 Nuttige contactgegevens 45 1

4 2

5 Welkom Je hebt de weg naar de Universiteit Antwerpen gevonden. Nu wil je meer informatie over onze universiteit en onze opleidingen. Dit boekje helpt je al een hele stap vooruit in je keuzeproces. De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit met studenten. Binnen de Associatie Hogescholen & Universiteit Antwerpen werken we nauw samen met de Plantijn Hogeschool, de Karel de Grote-Hogeschool, de Artesis Hogeschool Antwerpen en de Hogere Zeevaartschool. Studeren aan de universiteit is het begin van een nieuwe periode in je leven. Belangrijk is dat je je goed voelt op de universiteit van je keuze en dat je je binnen enkele jaren goed voelt met je behaalde diploma. Daarom stelt de Universiteit Antwerpen alles in het werk om je studietijd aangenaam te maken en de kwaliteit van de opleiding op topniveau te houden. Onze opleidingen worden geregeld bijgestuurd en aangepast aan de maatschappelijke evolutie. Leren is leven is de slogan van onze universiteit. Niet zomaar een leuze, want wij maken werk van een goed evenwicht tussen leren en leven. Met kennen ben je niets zonder het kunnen. De link tussen leren en leven is hier voelbaar aanwezig. Als je naar een van onze informatiedagen komt, zal je merken dat het prettig studeren is aan de Universiteit Antwerpen. Zowel onze medewerkers als onze studenten zullen je er graag over vertellen en kijken alvast uit naar de kennismaking! Prof. dr. Alain Verschoren Rector Universiteit Antwerpen 3

6 Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? Studentgerichtheid De Universiteit Antwerpen staat voor studentgerichtheid. Dit betekent bijvoorbeeld dat je zo veel mogelijk les volgt in kleine groepen, wat een vlotte interactie mogelijk maakt. Dankzij de kleine afstand tussen studenten en docenten kan je rechtstreeks bij je proffen terecht met eventuele vragen en problemen. De vlotte communicatie tussen docenten, assistenten en studenten wordt mee ondersteund door de digitale leeromgeving Blackboard. Dat biedt opnieuw kansen voor een interactief onderwijssysteem. Studenten worden uitgenodigd om actief deel te nemen aan het beleid: in verschillende adviesorganen en raden zijn zij vertegenwoordigd. Tenslotte is de Universiteit Antwerpen bekend voor haar goede studentenbegeleiding en - ondersteuning, waarbij wordt ingespeeld op de individuele noden van alle studenten. Innoverende academische opleidingen De Universiteit Antwerpen biedt innoverende academische opleidingen, die oog hebben voor theorie én praktijk. De opleidingen zijn stevig verankerd in sterk wetenschappelijk onderzoek, dat ook internationale faam geniet. De ivoren academische toren werd al lang geleden gesloopt. Academici hechten veel belang aan een voortdurende uitwisseling met de steeds evoluerende samenleving. Bij je studie aan de Universiteit Antwerpen staat niet het memoriseren van feitenkennis centraal, maar verwerf je relevante kennis en vaardigheden die je nodig hebt om beroepsrelevante opdrachten en problemen op te lossen. De bachelor-masterstructuur schept ruimte voor vernieuwing en verbetering. Nieuwe opleidingen worden ingevoerd, keuzemogelijkheden binnen bestaande opleidingen worden verruimd. Infrastructuur De Universiteit Antwerpen beschikt over de meest moderne infrastructuur: goed uitgeruste les- en computerlokalen, laboratoria, bibliotheken en studielandschappen. In alle publieke ruimten zijn er hotspots waar je draadloos kan surfen. De laatste jaren werd ook op grote schaal geïnvesteerd in nieuwe gebouwen om het toenemend aantal studenten op te vangen en hen een aangename leeromgeving te bieden. De studenten van de Universiteit Antwerpen zitten verspreid over vier campussen. De campussen Drie Eiken, Middelheim en Groenenborger liggen aan de zuidelijke stadsrand, in een groene omgeving. Studeer je op Campus Drie Eiken dan kan 4

7 je volop genieten van de groene oase van Fort VI en de mooie vijvers rondom de campus. De campussen Middelheim en Groenenborger grenzen aan het openluchtmuseum Middelheim en aan het Nachtegalenpark. De Stadscampus, met zijn kern van prachtig gerenoveerde zestiende-eeuwse gebouwen, ligt in hartje Antwerpen. Vorming De Universiteit Antwerpen wil niet alleen opleidingen, maar ook een brede vorming aanbieden: jonge mensen laten opgroeien tot professionelen met een kritische ingesteldheid, een tolerante en constructieve houding. De Universiteit Antwerpen kiest resoluut voor pluralisme en verwelkomt diversiteit bij personeel en studenten, en in haar studieprogramma s. Antwerpen Je kiest natuurlijk ook voor de stad Antwerpen. Studeren is niet alleen met je neus in de boeken zitten. Wie in Antwerpen komt studeren, kiest voor een studentenstad die meer is dan de universiteit en de hogescholen: het is een bruisende metropool met een uniek cultuurhistorisch aanbod, een wereldhaven, een overvloed aan cafés en restaurants, clubs, gezellige pleintjes, cultuur, architectuur, mode, sportinfrastructuur,... Kort samengevat: een stad waarin Antwerpenaars, bezoekers en studenten graag wegzinken. 5

8 De opleiding sociologie Het bestuderen van sociaal handelen en de samenleving De sociologie bestudeert het gedrag van mensen in sociaal verband. Het onderzoeksdomein van sociologen is dan ook heel ruim. Het gedrag van mensen in een gezin, een stad of voetbalclub valt daaronder, maar net zo goed het sociaal gedrag van mensen in een bedrijf, een politieke partij, een etnische groep, een staat, of het sociaal gedrag van mensen in mondiaal verband. Sociologen onderzoeken of het menselijk gedrag regelmatigheden vertoont. Zij bestuderen de verdeling van macht, aanzien en kansen over de verschillende klassen, groepen en subculturen. Zij bestuderen smaakvoorkeuren, modes, maatschappelijke trends, sociale integratie, huwelijk, echtscheiding, migratie, werkloosheid, zelfdoding, sociale zekerheid, ongelijkheid en armoede, de kans op ziekte, welzijn en geluk. De lijst van onderzoeksthema s is inderdaad heel lang. Ondanks die brede waaier aan onderwerpen, vertoont de sociologie een vrij grote wetenschappelijke samenhang. De socioloog maakt immers gebruik van een overzichtelijk instrumentarium aan begrippen en theorieën die zorgen voor inzicht en verklaring. Wetenschappelijk onderzoek Om de theorieën te kunnen toetsen, is wetenschappelijk onderzoek nodig. In de opleiding wordt veel aandacht besteed aan opleidingsonderdelen als statistiek en onderzoeksmethoden: zo leer je onderzoeksvragen bedenken en formuleren, onderzoeksresultaten interpreteren, een onderzoek uitwerken volgens de regels van de kunst. Wie mens en samenleving beter wil begrijpen, moet thuis zijn in alle mens-wetenschappen. In de bacheloropleiding maak je kennis met disciplines als psychologie, filosofie, antropologie, politicologie, communicatiewetenschap, maar ook recht en economie staan op het programma. In het tweede en derde jaar bachelor en in de masteropleiding krijg je de kans om je te verdiepen in die aspecten die je interesseren: je specialiseert je in één vakgebied (arbeid, ongelijkheid en sociale uitsluiting, sociaal beleid, cultuur, gezondheid en welzijn, stad en milieu, gezin). Studieopbouw In de loop van de drie bachelorjaren verbreedt je jou intellectuele horizon, en krijg je een stevige theoretische basis in verschillende sociaal-wetenschappelijke vakgebieden, in onderzoeksmethoden, en in verschillende sociologische onderwerpen en theorieën. Je leert sociologische vraagstukken duiden en analyseren en je leert op systematische wijze nadenken over uiteenlopende problemen. In het eerste jaar staat een eerste kennismaking met het domein van de sociale wetenschappen (sociologie, politicologie en communicatiewetenschap) op het programma; in het 6

9 tweede en derde jaar wordt het pakket van richting-specifieke opleidingsonderdelen uitgebreid en toegespitst op specifieke onderwerpen en vaardigheden. Wie het diploma bachelor in de sociologie behaald heeft, kan automatisch doorstromen naar de masteropleiding sociologie. Mogelijk wordt er in de nabije toekomst voor de masteropleiding een studieduurverlenging naar een tweejarige masteropleiding (120 sp.) voorzien. 7

10 Sociologie, iets voor jou? Heb je belangstelling voor mens en samenleving? Om sociologie te studeren, moet je in de eerste plaats belangstelling hebben voor mens en samenleving. Je bent nieuwsgierig naar het hoe en waarom van verschillende maatschappelijke fenomenen, je voelt je uitgedaagd om antwoorden van voorgangers in vraag te stellen en om naar nieuwe antwoorden te zoeken. Er is weinig specifieke voorkennis vereist; een goede algemene begaafdheid is wel essentieel. Verder kunnen een sterk redeneervermogen, een goed geheugen en de capaciteit om verbanden te leggen je slaagkansen verhogen. Gezien het gewicht van opleidingsonderdelen als statistiek en onderzoeksmethoden doorheen de hele opleiding, zijn logisch inzicht en analytisch denken belangrijke vaardigheden. Een goede kennis van Frans en Engels is vereist Om het werk van anderstalige onderzoekers te begrijpen en om je kansen op de arbeidsmarkt te verhogen is een goede kennis van Frans en Engels vereist. Zelfstandig kunnen werken Er wordt verwacht dat je zelfstandig kan werken: je moet zelf de leerstof het hele semester of jaar bijhouden, op tijd je vragen formuleren en papers schrijven. Om groepsopdrachten tot een goed einde te brengen, moet je in staat zijn om op een constructieve manier met je jaargenoten samen te werken. Zoals voor elke universitaire studie, zijn ook voor sociologie een goed doorzettingsvermogen en een positieve werkhouding vereist. Welk diploma heb je nodig? Om te worden toegelaten tot de bachelorstudie, moet je in principe een diploma van het secundair onderwijs bezitten. Vanaf het academiejaar kunnen mensen zonder diploma secundair onderwijs ook op basis van elders verworven competenties (vb. werkervaring) worden toegelaten tot een universitaire studie. Internationale studenten moeten beschikken over een diploma secundair onderwijs dat ook in het thuisland toegang verleent tot een gelijkwaardige studierichting. Wie niet-nederlandstalig secundair onderwijs volgde, moet slagen in een door de Universiteit Antwerpen erkende taaltest Nederlands. Voor meer informatie in verband met toelatingsvoorwaarden (diploma en taal) en aanvraagprocedure neem je contact op met de International Student Officer (Sonia Brunel, ua.ac.be). 8

11 Introductieweek Tijdens de eerste week van het academiejaar worden de opleidingsonderdelen van de eerste bachelor uitvoerig ingeleid. Je krijgt een overzicht van de inhoud van elk opleidingsonderdeel, de verwachtingen van de docent, de examenvorm en de begeleidingsmogelijkheden. 9

12 Het studieprogramma Studiepunten De studieomvang van elke opleiding wordt uitgedrukt in studiepunten (sp.). Studiepunten geven een goed beeld van de relatieve tijdsbesteding die verwacht wordt voor elk opleidingsonderdeel. Een voltijds academiejaar telt 60 studiepunten. Deze norm werd overgenomen van het Europees ECTS-project (European Credit Transfer and Accumulation System). Elk studiepunt komt overeen met een studietijd van 25 tot 30 uren. Hierin zijn het bijwonen van de hoor- en werk colleges, de voorbereidingstijd en het studeren voor de examens vervat. De totale studietijd voor een voltijds academiejaar varieert tussen en uren studie. Het aantal studiepunten van een opleidingsonderdeel zegt dus meer over de hoeveelheid tijd je er uiteindelijk aan zal besteden dan het aantal uren dat je les hebt. De bacheloropleiding sociologie omvat 180 studiepunten. Collegeroosters Zoek je een voorbeeld van een collegerooster? Surf dan naar Daar vind je een overzicht van de huidige collegeroosters. 10

13 Bachelor eerste jaar sp Vormend en verbredend Inleiding tot de communicatiewetenschappen 6 Inleiding tot de politieke wetenschappen 6 Inleiding tot de sociologie 6 Inleiding tot de filosofie 6 Inleiding tot de algemene economie 6 Sociale en politieke geschiedenis van België 6 Inleiding tot het recht 3 Methoden Kwantitatieve onderzoeksmethoden 6 Statistiek I 6 Inleiding wetenschappelijk werk 3 Richting-specifieke opleidingsonderdelen Samenleving, feiten en problemen 6 Totaal 60 11

14 Bachelor tweede jaar Vormend en verbredend Algemene en sociale psychologie 6 Publiek recht 3 Methoden Kwalitatieve onderzoeksmethoden 6 Statistiek II 6 Logica en wetenschapskritiek 3 Richting-specifieke opleidingsonderdelen Cultuurtheorie 6 Socialezekerheidsrecht 6 Sociologische auteurs 6 Beleidswetenschap 6 Theorieconstructie 6 Seminarie sociologie 6 Totaal 60 sp 12

15 Bachelor derde jaar Vormend en verbredend Levensbeschouwing 3 Methoden Leeronderzoek I 6 Leeronderzoek II 6 Richting-specifieke opleidingsonderdelen Antropologie 6 Social demography * 6 Sociale en politieke filosofie 6 Arbeidssociologie 6 Sociology of inequalities * 3 Sociologie van de sociale ruimte 3 Gezinssociologie 3 Sociologie van zorg en welzijn 3 Sociology of sustainability transitions* 3 Keuzevak(ken) 6 Totaal 60 sp * Deze opleidingsonderdelen worden in het Engels aangeboden. 13

16 Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar In deze brochure vind je de inhoud van de opleidingsonderdelen van de bachelor sociologie. Op staat meer uitgebreide informatie over de begin- en eindtermen, inhoud, werk- en evaluatievormen en het noodzakelijk en aanbevolen studiemateriaal. Vormend en verbredend Inleiding tot de communicatiewetenschap Deze introductiecursus in de communicatiewetenschap probeert je vertrouwd te maken met de basisconcepten en de verschillende deeldomeinen binnen de discipline. In eerste instantie wordt daarom stilgestaan bij de talrijke definities van communicatie en de verschillende communicatiemodellen. Daarna gaat de aandacht uit naar twee basiskanalen of -vormen van communicatie, namelijk verbale en non-verbale communicatie. Vervolgens komen diverse communicatieniveaus aan bod: interpersoonlijke communicatie, groepscommunicatie, organisatiecommunicatie en massacommunicatie. Op dit laatste niveau wordt nog dieper ingegaan in een vierde cursus onderdeel, dat de voornaamste studies, onderzoekers en mediatheorieën beschrijft (bv. agenda setting, zwijgspiraal, two-step-flow, cultivatie, uses and gratifications...). Ten slotte wordt aandacht besteed aan de specifieke kenmerken van ICT. Inleiding tot de politieke wetenschappen De cursus inleiding in de politicologie is een systematische inleiding in de politieke wetenschap. Dit opleidingsonderdeel wil je een brede visie geven in de verschillende aspecten van politiek en politieke besluitvorming en de visie van de politieke wetenschap daarop. De cursus bevat de basisbeginselen van de verschillende subdisciplines in de politieke wetenschappen, zijnde de internationale politiek, de politieke filosofie, de bestuurswetenschappen en de vergelijkende politieke wetenschappen. Toch ligt het zwaartepunt van de cursus duidelijk bij de vergelijkende politieke wetenschappen: het systematisch vergelijken van politieke stelsels, fenomenen en gedrag over de landsgrenzen heen. De cursus behandelt een veelheid van onderwerpen zoals representatie, politieke participatie, ideologie, breuklijnen, politieke partijen, kiesstelsels en stemgedrag, internationale betrekkingen, Europese integratie,

17 Inleiding tot de sociologie De cursus wil je een eerste, grondige kennismaking geven met de sociologie, d.i. de wetenschap die het menselijk handelen in sociaal verband tracht te beschrijven en verklaren. Om te beginnen wordt het specifieke van de sociologische benaderingswijze duidelijk gemaakt door haar af te bakenen van de andere menswetenschappen en van meer speculatieve benaderingen van het menselijk handelen. Vervolgens wordt het sociologische basisinstrumentarium (vakbegrippen en analytische denkkaders) systematisch ontvouwd en overvloedig geïllustreerd. Inleiding tot de filosofie De cursus behandelt de volgende grondthema s uit de hedendaagse filosofie: de vraag naar het goede leven en de normfundering, de rechtvaardige maatschappij, identiteit en cultuur, handelend zelf (subject) en bewustzijn, het lichaam-geest probleem, aard en grenzen van de kennis, wetenschap en evolutie, wetenschap en technologie, religie en zingeving. Deze thema s worden uitgewerkt binnen een historisch overzicht van de grote tijdvakken in de ontwikkeling van de filosofie. Inleiding tot de algemene economie Het betreft een algemene inleiding tot de economie. De cursus bestaat uit 2 delen. Het eerste deel behandelt micro-economische thema s: het gedrag van de consument en de vraag naar goederen en diensten; het gedrag van de ondernemer, productie, kosten en aanbod; prijsvorming in de markt (competitie en monopolie); rol van de overheid. Het tweede deel behandelt macro-economische thema s: nationale rekeningen en de economische kringloop; goederen- en dienstenmarkt, geldmarkt en arbeidsmarkt; rol van de overheid in het sturen van de economie; internationale handel. De cursus maakt gebruik van grafische en eenvoudige wiskundige modellen. De theorie wordt met behulp van toepassingen en oefeningen verdiept. Sociale en politieke geschiedenis van België De cursus biedt inzicht in de kenmerken van de hedendaagse Belgische samenleving via de studie van de sociale en politieke ontwikkelingen in het verleden. Hoewel de lange negentiende en de korte twintigste eeuw een centrale plaats krijgen, wordt teruggegrepen naar de kenmerken van de samenleving tijdens het ancien régime om je een breder en ruimer historisch perspectief te bieden. 15

18 Er is ook bewust aandacht voor de levensbeschouwelijke, de economische en de institutionele aspecten van de samenleving die de sociale en politieke veranderingsprocessen meestuurden. Bijzondere aandacht is er voor demografische ontwikkelingen (bevolkingsgroei, migraties, huwelijks- en gezinspatronen), sociale gelaagdheid en mobiliteit, sociale en politieke ongelijkheid, diversiteit in samenlevingsvormen en staatsstructuren, processen van groepsvorming, identiteit en bewustwording en van sociale en politieke bewegingen en de relatie van de Westerse wereld tot andere beschavingen en culturen. In het hart van het verhaal staat het individu met zijn historisch gegroeide mensenrechten. Niet in de eerste plaats dit individu, maar de wijze waarop verschillende individuen met elkaar samenleven, vormt de kern van de cursus. Inleiding tot het recht De cursus biedt een kennismaking met het objectieve recht. Ze geeft een omschrijving van het recht als systeem en gaat vervolgens in op de verschillende bronnen van het recht: de wet, de rechtspraak, de rechtsleer, de gewoonte, de algemene rechtsbeginselen en de billijkheid. Specifieke aandacht gaat daarbij naar regels die de verhouding van de overheid met individuele personen beheersen: beginselen van behoorlijke regelgeving, van behoorlijk bestuur en van behoorlijke rechtsbedeling, en grondrechten. Eveneens wordt de mens als rechtssubject besproken, met aandacht voor de verschillende soorten subjectieve rechten. Bijzondere aandacht wordt geschonken aan de wilsautonomie en contractvrijheid. De wisselwerking tussen samenleving en recht wordt besproken aan de hand van twee topics uit het privaatrecht: het huwelijk en de onrechtmatige daad. Methoden Kwantitatieve onderzoeksmethoden De cursus nodigt je voortdurend uit om de sociale werkelijkheid empirisch te observeren en er de wetmatigheden van leren te begrijpen. Dit veronderstelt een dagelijks onderhouden, actieve en systematische belangstelling voor alle facetten van het dagelijkse leven. Verwondering en wetenschappelijke nieuwsgierigheid staan centraal in de cursus. De cursus strekt zich uit over de twee semesters. Naarmate de tijd vordert, verandert ook de balans in de cursus: bij de aanvang van de cursus ligt de klemtoon op de zoektocht naar sociaal-wetenschappelijke bronnen en methodologische inzichten; gaandeweg komt het uitwerken van een onderzoeksplan, tot in de verste consequenties, in het vizier. Theorie gaat over in praktijk. Om een mooi afgebakend, relevant en haalbaar onderzoeksplan te formuleren, moet je blijk geven van zeer uiteenlopende methodologische inzichten, praktische vaardig- 16

19 heden, afwegingen van de maatschappelijke relevantie, zin voor precisie en het vermogen om helder te rapporteren en communiceren. Het op elkaar afstemmen van deze kennis en vaardigheden met het oog op het doen van wetenschappelijk onderzoek in het ruime veld van de sociale wetenschappen is het ultieme doel van de cursus. Aan de cursus nemen studenten van alle richtingen van de faculteit (communicatiewetenschappen, politieke wetenschappen, sociologie, sociaaleconomische wetenschappen, ) deel, zodat een breed spectrum van voorbeelden, toepassingen en onderzoeksthema s de revue passeert en inspirerend werkt voor iedereen. Wat de werkvormen betreft, wisselen hoorcolleges en gastcolleges in de grote groep en studentgecentreerde practica in kleine groepjes elkaar af. In het tweede semester wordt alleen nog in kleine groepjes gewerkt, zodat de individuele taak, d.i. het uitwerken van een onderzoeksplan, van nabij kan worden begeleid en besproken met medestudenten. Het studiemateriaal vormt een handig pakket: essentiële informatie over informatieverwerving en -verwerking wordt op Blackboard aangeboden en Brymans Social Research Methods (Oxford University Press, 2008) wordt als handboek gebruikt. Statistiek I Vooreerst wordt de statistiek gesitueerd binnen het terrein van het sociaalwetenschappelijk onderzoek. Daarna wordt nader ingegaan op de twee grote deelgebieden van de statistische analyse: descriptieve en verklarende statistiek. De descriptieve statistiek begint met de analyse van een variabele. Vervolgens worden relaties gelegd tussen twee en meer variabelen. Het gedeelte verklarende statistiek vangt aan met een introductie in de kansrekening en de theoretische verdelingen. De cursus wordt afgesloten met het maken van schattingen en het toetsen van hypothesen op basis van steekproefgegevens. Inleiding wetenschappelijk werk Dit opleidingsonderdeel heeft als doel je in te leiden in de elementaire kennis en vaardigheden die een wetenschapper dient te bezitten. Het opleidingsonderdeel legt daarbij de nadruk op het zoeken, beoordelen en verwerken van informatie. Zoeken van informatie omvat het uitvoeren van een literatuurstudie, het omgaan met online zoekmachines en het vinden van correcte statistische gegevens en surveygegevens op het internet. Het beoordelen van informatie gaat over de evaluatie van het wetenschappelijke gehalte van informatie waarbij de wetenschappelijke probleemstelling en het systeem van peer review een bijzondere plaats inneemt. Het verwerken van informatie tot slot gaat over het schrijfproces waarbij 17

20 de wetenschapper teksten structureert, referenties gebruikt en bibliografieën aanmaakt. Hierbij gaat zowel aandacht naar de taalkundige kant van het schrijven (structuur en stijl) als naar de verwerking van literatuur met bibliografische software. Het aangeleerde bibliografische systeem is de internationale erkende APA-stijl. Richting-specifieke opleidingsonderdelen Samenleving, feiten en problemen Deze cursus behandelt enkele actuele problemen van de welvaartsstaat: groei en crisis van de welvaartsstaat, welvaart, groei, inflatie, werkgelegenheid, bevolking en beroepsbevolking, de sociale organisatie van de welvaartsstaat, de overheid als centrale herverdeler, verdeling van de geldinkomens, de verdeling van de sociale goederen en diensten en de politieke democratie. 18

21 Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar Vormend en verbredend Algemene en sociale psychologie Behandeld worden de voornaamste onderwerpen uit de algemene en uit de sociale psychologie. Uit de algemene psychologie komen aan bod: de methoden en het ontstaan van de psychologie als wetenschap en als beroep, de verschillende stromingen in de psychologie, perceptieprocessen, leerprocessen en motivatie. Specifiek voor de sociale psychologie worden behandeld: sociale kennis, sociale waarneming, zelfkennis, sociale beïnvloeding zoals conformisme en gehoorzaamheid, psychologische groepsprocessen. Doorheen de cursus is er ook aandacht voor de rol van cultuur, geslacht en evolutie in het menselijk gedrag. Publiek recht Er wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste principes die de Belgische staatsinrichting beheersen, van de publieke instellingen op nationaal en internationaal niveau en van de manier waarop politieke machtsverhoudingen hierin functioneren. De federale instellingen, de instellingen van de gemeenschappen en gewesten, de Europese Unie en de Verenigde Naties worden belicht. Methoden Kwalitatieve onderzoeksmethoden Het doel van de cursus kwalitatieve onderzoekstechnieken is de studenten inzicht te geven in kwalitatieve onderzoeksmethoden. Daarbij wordt gefocust op de onderzoekscyclus van het niet-kwantitatieve sociaal-wetenschappelijk onderzoek gaande van de voorbereiding, de dataverzameling, de analyse tot de (schriftelijke en mondelinge) rapportering. Hoewel de klemtoon in het opleidingsonderdeel ligt op kwalitatief onderzoek in het algemeen wordt tevens dieper ingegaan op bijzondere varianten zoals het houden van focusgroepen, de participerende observatie en de inhoudsanalyse. Statistiek II Het opleidingsonderdeel behelst een inleiding in de multivariate statistiek. Na een inleiding in SPSS worden de volgende technieken behandeld: tabelanalyse en elaboratie; regressieanalyse (Ordinary Least Squares); 19

22 factoranalyse; clusteranalyse; logistische regressie. Het opleidingsonderdeel wordt gegeven via hoorcolleges (theorie) en praktische oefeningen op computer, waarbij gegevensbestanden van diverse empirische onderzoeken worden gebruikt (PSBH, Gezondheidsenquête, ISPO enquête). Het examen is schriftelijk, met een theoretisch en een praktisch deel. Logica en wetenschapskritiek Dit opleidingsonderdeel gaat dieper in op de werkwijze van de wetenschappen en de sociale wetenschappen in het bijzonder. Het reflecteert over de wijze waarop wij de (sociale) werkelijkheid kunnen kennen, pogen te begrijpen en verklaren, of erover na te denken. Dit opleidingsonderdeel wil derhalve een beeld van wetenschappelijke kennis schetsen dat de bijzondere aard van de wetenschap en de wetenschappelijke wijze van argumenteren duidelijk maakt. In het onderdeel logica, wordt ingegaan op de criteria die het mogelijk maken goede (geldige) redeneringen te onderscheiden van slechte (ongeldige) redeneringen. In het onderdeel wetenschapskritiek wordt gefocust op de specifieke aard, structuur, draagwijdte en geldigheid van wetenschappelijke kennis. Hoe weten we bv. dat wetenschappelijke kennis de waarheid dichter benaderd of objectiever is, of zekerder, of betrouwbaarder dan alledaagse en andere vormen van kennis? Onder welke voorwaarden kunnen we spreken van wetenschappelijke kennis? En wat is de eigenheid van de sociale wetenschappen; waarin verschillen zij van andere wetenschappen? Richting-specifieke opleidingsonderdelen Cultuurtheorie De cursus bestaat uit twee gelijkwaardige delen. In het eerste deel worden cultuursociologische analyseinstrumenten aangereikt. Enerzijds worden daarbij centrale onderscheidingen toegelicht, bijvoorbeeld: objectieve vs. subjectieve cultuur, materiële vs. immateriële cultuur, expliciet vs. impliciet weten, cultuur vs. tegencultuur, norm vs. afwijking, opvoeding vs. socialisatie. Anderzijds wordt de rol van cultuur- en informatiedragers voor het voetlicht gebracht. Het gaat daarbij om schrift, boekdruk en moderne(re) media zoals radio, televisie of internet, en de manier waarop deze dragers cultuur mogelijk maken én er tegelijkertijd hun stempel op drukken. In het tweede deel wordt exemplarisch ingegaan op culturele ontwikkelingen in een aantal maatschappelijke domeinen. Voorlopig staan vier casussen gepland: kunst, godsdienst, popmuziek en jeugdcultuur, McDonaldisering en globalisering van cultuur. Op voorstel van studenten kunnen ook andere casussen behandeld worden. De casussen zullen worden behandeld met behulp van de analyseinstrumenten die in het eerste deel aan de orde komen. 20

23 Socialezekerheidsrecht Tegen de achtergrond van haar ontstaansgeschiedenis behandelt deze cursus in eerste orde het toepassingsgebied, de financiering en de administratieve structuren van onze sociale zekerheid. Het zwaartepunt situeert zich in een systematische bestudering van de loonaanvullende vergoedingen te weten de tegemoetkoming in de gezondheidszorg en de gezinsbijslagen, respectievelijk de loonvervangende uitkeringen bij ziekte of ongeval van gemeen recht versus arbeidsongevallen en beroepsziekten, in geval van werkloosheid en in de vorm van een rust- of een overlevingspensioen. In de marge komen ook de gewaarborgde regelingen ter sprake. Niet enkel de sociale zekerheid voor werknemers is voorwerp van dit opleidingsonderdeel, want doorlopend is er ook de vergelijking met analoge regels voor de zelfstandigen en voor het overheidspersoneel. Sociologische auteurs De cursus beoogt een grondige kennismaking met de belangrijkste klassieke sociologen (Marx, Weber, Durkheim, Simmel) en paradigmata (functionalisme, conflicttheorie, ruilparadigma, symbolisch interactionisme, systeemtheorie). Beleidswetenschap De doelstellingen van dit inleidend opleidingsonderdeel liggen in het bijbrengen van een initiële kennis en inzicht in, naast een eerste praktische ervaring met een beleidsingrijpen. Twee kernthema s worden uitgediept. Vooreerst de beleidscyclus waarin volgtijdelijk sociale problemen als vertrekpunt dienen, vervolgens het ontwerpen en veranderen van beleid aan bod komt, dan over de aanwending van de instrumenten van beleid wordt beslist, de keuzes over de grote beleidsopties worden genomen en tenslotte de uitkomsten worden in kaart gebracht. De maatschappelijke inbedding van beleid is een tweede thema: in welke sociale, culturele, economische,institutionele en politieke context wordt beleid gevormd, welke bredere evaluaties van beleid worden er gemaakt, welke maatschappelijke en culturele impact heeft het beleid? Deze twee thema s worden vanuit twee invalshoeken bekeken: enerzijds de meer instrumentele benadering hoe te werk gaan om resultaat te bereiken en anderzijds de meer analytische benadering die vanuit de samenleving onderzoekt wat de plaats van beleid is in de maatschappelijke sturing en ontwikkeling. De individuele studie van een specifieke beleidsnota moet ertoe bijdragen dat de geschetste theoretische begrippen een realiteitswaarde verwerven en daardoor grijpbaar en toetsbaar worden. 21

24 Theorieconstructie De colleges theorieconstructie gaan dieper in op de relatie tussen sociologische theorie en wetenschappelijk onderzoek. Aan de hand van concrete voorbeelden uit het sociologisch onderzoek wordt een overzicht geboden van de voornaamste theoretische en epistemologische benaderingswijzen in de sociale wetenschappen. Door middel van collectieve en individuele opdrachten worden studenten aangezet om na te denken over de voornaamste problemen en keuzen bij het formuleren van sociologische onderzoeksvragen en het ontwikkelen van een onderzoeksdesign. Daarbij gaat speciale aandacht naar de eigenheid van causale verklaringen in de sociale wetenschappen, de idee van rationeel handelen, de analyse-eenheid (individu, groep, netwerken, organisaties, instituties, etc.) en de analyseniveaus (micro-, meso-, macro-) in de sociale wetenschappen. Seminarie sociologie Gezamenlijke lectuur van een of meerdere nader te bepalen basisteksten. Begeleide uitwerking van een individueel thema en werkstuk. 22

25 Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar Vormend en verbredend Levensbeschouwing Levensbeschouwelijke diversiteit is in de hedendaagse samenleving een feit en dit weerspiegelt zich ook aan de universiteit. Om met deze diversiteit om te gaan kiest de Universiteit Antwerpen voor actief pluralisme. Actief pluralisme wil recht doen aan het belang van levensbeschouwelijke ideeën en aan de plaats die ze in de openbare ruimte kunnen innemen. Levensbeschouwelijke ideeën blijven immers een belangrijke rol spelen in het morele bewustzijn en in het dagelijks oordelen en handelen van mensen, organisaties en samenlevingen. Actief pluralisme is zelf geen levensbeschouwing, maar een houding ten aanzien van (de eigen en andere) levensbeschouwingen. Het insisteert op een inhoudelijke dialoog binnen en tussen levensbeschouwingen en op een concreet engagement dat levensbeschouwingen als fenomeen, als overtuiging én als praktijk, ernstig wil nemen. Meer gedetailleerde informatie is beschikbaar via de website: of via Methoden Leeronderzoek I (eerste semester) Het leeronderzoek is een praktijkgericht opleidingsonderdeel waarin de studenten een sociaal-wetenschappelijk onderzoek uitvoeren. De concrete onderzoeksopdracht varieert, maar de volledige onderzoekscyclus van theorieconstructie tot rapportage wordt doorlopen. Tijdens het eerste deel moeten de studenten in de meeste leeronderzoeken volgende fasen doorlopen: Theoretisch inwerken in het inhoudsdomein en de probleemstelling van het onderzoek. De studenten lezen daarbij de door hun begeleider opgegeven literatuur. Soms geeft de begeleider ook zelf een toelichting bij het onderwerp of de probleemstelling. Instrumentconstructie. In overleg met de begeleider ontwerpen de studenten de nodige instrumenten voor het onderzoek. Dit kan gaan van het opstellen van vragenlijsten tot het uitwerken van vragen voor een gestructureerd interview. 23

26 Leeronderzoek II (tweede semester) Het leeronderzoek is een praktijkgericht opleidingsonderdeel waarin de studenten een sociologisch onderzoek uitvoeren. De concrete onderzoeksopdracht varieert, maar de volledige onderzoekscyclus van theorieconstructie tot rapportage wordt doorlopen. Tijdens het tweede deel moeten de studenten in de meeste leeronderzoeken volgende fasen doorlopen: Data-analyse: dit kan zowel de kwantitatieve verwerking van surveygegevens zijn als de verwerking van kwalitatief onderzoeksmateriaal (interviewtranscripts, observatieverslagen, beeldanalyse). Rapport: de studenten schrijven in groep een rapport over de probleemstelling, het opzet, de uitvoering en de analyse van hun leeronderzoek. Tevens trekken ze uit hun onderzoek de nodige conclusies. Indien het onderzoek extern is aangebracht, staan de studenten soms ook in voor de bekendmaking van de resultaten van het onderzoek (vb. op een persconferentie). Dataverzameling: de studenten verzamelen de data voor het onderzoek. Daarbij doen zij in feite al het werk, zoals bijvoorbeeld het verzenden van vragenlijsten, het uitvoeren van enquêtes via de telefoon of het afnemen van interviews. Richting-specifieke opleidingsonderdelen Antropologie In dit college worden de studenten vertrouwd gemaakt met het wetenschappelijk onderzoek van de sociale en culturele antropologie, met bijzondere aandacht voor hedendaagse antropologische vraagstukken met betrekking tot de westerse samenlevingen. De cursus is opgedeeld in drie grote delen: In een eerste deel biedt de cursus een korte historische schets van het antropologische denken. Daarbij worden de belangrijkste stromingen in de sociale en culturele antropologie toegelicht: het doctrinair en sociaal racisme, het (neo-) evolutionisme, het Amerikaane diffusionisme, het functionalisme, het Britse en Franse structuralisme, enz. In een tweede deel worden enkele traditionele onderzoeksdomeinen van de sociale en culturele antropologie besproken. De studenten maken kennis met de wijze waarop antropologen, in vier grote vakgebieden van de sociale en culturele antropologie, concrete aspecten van samenlevingen bestuderen. Aan elk vakgebied zijn telkens twee tot vier (college)uren gewijd: 1. verwantschapsantropologie (4 uur), 2. politieke antropologie (2 uur), 3. economische antropologie (2 uur), 4. politieke antropologie (2 uur). De studenten vernemen iets over de wijze(n) waarop antropologen, doorheen de detailkennis van de meest uiteenlopende menselijke culturen en beschavingen, inzicht trachten te verwerven in de werking van kernsectoren van maatschappelijke omgang tussen individuen en maatschappijen. Het derde deel van de cursus maakt de student 24

27 vertrouwd met enkele hedendaagse probleemstellingen in de sociale en culturele antropologie. Het opleidingsonderdeel zal zo worden opgebouwd en de hoorcolleges zo georganiseerd, dat dit derde deel ook het belangrijkste deel van de cursus wordt, met ruimte voor discussie en gastcolleges. Aan de hand van geselecteerde vraagstukken wordt een beeld geschetst van actuele toepassingen van antropologische kennis: ontwikkelingsantropologie, culturele bemiddeling, minderhedenstudies, stedelijke antropologie, acculturatiefenomenen, multiculturalisme en pluralisme, enz. Social demography De cursus omvat 5 delen. De eerste 4 sessies zijn gewijd aan de bevolkingsstructuur, met aandacht voor de evoluties in de wereldbevolking, de historische evolutie van de bevolking met bijzondere aandacht voor eerste en tweede demografische transitie, de verscheidenheid in de leeftijdsopbouw van de bevolking en in de verdeling naar geslacht in de leeftijdsgroepen. Als aanloop naar het volgende deel behandelen we het onderscheid tussen transversale en longitudinale benaderingen. Het tweede deel omvat 3 sessies rond vruchtbaarheid. Het verschil tussen TVC en cohort vruchtbaarheid wordt uitgelegd, de recente evoluties in Europa worden geanalyseerd in termen van uitstel/afstel van de eerste geboorte. De impact van het sociaal-economische milieu op de vruchtbaarheid komt vervolgens aan bod. Het derde deel behandelt de mortaliteit. Eerst komt een technische sessie waarin diverse sterftecijfers en tabellen worden toegelicht, inclusief berekeningen van levensverwachting. Dan volgt een sessie rond de vraag of de huidige sterftepatronen in de geïndustrialiseerde landen wijzen op een compressie in de laatste levensjaren. Vervolgens komt de impact van de AIDS-pandemie op de bevolking aan bod en afsluitend de samenhang tussen sociaal milieu en sterfte. Migratie is het onderwerp van het vierde deel. Vooreerst wordt de problematiek van het meten van migratie (stock en flow) behandeld. Dan zoomen we in op het fenomeen van de verstedelijking in ontwikkelingslanden en de gevolgen voor de leefsituatie op het platteland. Ten slotte wordt het demografische gedrag van migrantenbevolkingen geanalyseerd. Het laatste deel behandelt de vraag of het demografische gedrag kan worden beïnvloed door beleid. Sociale en politieke filosofie De cursus bestaat uit 2 delen. Om de sociale filosofie als kritische, normatieve theorie van het goede samenleven te bepalen worden klassieke sociaalfilosofische themata als verlichting, ideologie en utopie behandeld. Vanuit een 25

28 wezenlijk inzicht in de oorspronkelijke socialiteit van de mens, wordt verder beargumenteerd dat de fundamentele sociale deugd, wederzijdse erkenning, enkel in een politieke samenleving kan worden gerealiseerd. Onderzocht worden dan de fundering (sociale contracttheorie), de norm (rechtvaardigheid en mensenrechten) en de grens (geweld) van het politieke. In het tweede deel van de cursus is de kwestie van de rechtvaardigheid expliciet aan de orde. Hier wordt de hedendaagse discussie behandeld. De volgende posities komen aan bod en worden met elkaar geconfronteerd: utilitarisme, J. Rawls, libertarisme, neo-marxisme en communitarisme. Arbeidssociologie Aan het begin van de 21ste eeuw is het arbeidsbestel volop in verandering: nieuwe technologieën (ICT) en organisatievormen veranderen de wijze waarop gewerkt wordt en dit binnen een globaliserende economie ( the world is flat ). Arbeids relaties worden flexibeler, de arbeidsdeelname van vrouwen neemt toe, en daarmee de spanning in de balans werken en privaat leven, aan het werk worden hogere prestatie-eisen gesteld en arbeidsvoorwaarden worden meer op decentrale niveaus geregeld. In dit opleidingsonderdeel komen de veranderingen aan de orde die zich voltrekken binnen: het arbeidsethos, de arbeidsorganisaties (productie, dienstverlening), op de arbeidsmarkten en in de georganiseerde arbeidsverhoudingen. En dit vanuit een sociologisch perspectief. Om aan de gestelde leerdoelen te kunnen beantwoorden, streven we naar een evenwichtige mix van enkele onderwijsvormen. Daarbij wordt het studentgecentreerd en competentiegericht (interactief) onderwijs toegepast. Luistercolleges: vooral ter inleiding van een thema zal een uiteenzetting gebeuren over belangrijke aspecten van het betreffende thema. De studenten krijgen vooraf de betreffende slides. Studietaken: de studenten krijgen de opdracht een (deel)thema voor te bereiden (= begeleide zelfstudie: een tekst lezen op basis van richtvragen, audiovisuele informatie verwerken, ) en hiervan schriftelijk en of mondeling verslag uit te brengen. De taak wordt vooraf thuis voorbereid. Sommige opdrachten worden individueel uitgevoerd, andere in groep. Elke student bezorgt vooraf zijn voorbereiding. Discussiecolleges: de studenten krijgen de kans een interactieve discussie te voeren tijdens de sessie, waarbij verschillende standpunten over een actueel arbeidsthema worden ingenomen en tegenover elkaar uitgespeeld. Een discussiecollege kan via een studietaak worden voorbereid. 26

29 In het algemeen geldt dat tijdens de contactmomenten interventie/participatie wordt gewaardeerd. Soms zullen zoemsessies worden ingelast waarbij studenten met elkaar kunnen overleggen. Steeds is er ook aandacht voor de actualiteit, waarbij we kunnen ingaan op gebeurtenissen die aansluiten bij de vraagstukken van dit opleidingsonderdeel. Arbeidsrelaties komen tot stand binnen drie onderling verbonden maatschappelijke arena s. (1) Op de arbeidsmarkt staan vragers en aanbieders van arbeid tegenover elkaar (lokaal, mondiaal). Daar draait het in eerste instantie om de vraag wie waar terechtkomt (allocatie met winners en losers ) en om de beloning binnen de ruilrelatie. (2) In de arbeidsorganisatie zijn werkgever en werknemer door middel van arbeidsdeling en hiërarchische coördinatie met elkaar verbonden. Hier draait het in eerste instantie om de vraag hoe de beschikbare arbeidskracht ten behoeve van de doelen van de organisatie wordt omgezet in concrete arbeidssituaties en prestaties. Daarbij stelt zich de vraag naar de kwaliteit van arbeid (aantrekkelijkheid van (loop)banen, ziekteverzuim, stress, leermogelijkheden etc.). (3) In de arena van het collectief onderhandelen en overleg streven organisaties van werkgevers en werknemers ernaar, de processen die zich op de arbeidsmarkt en in de organisatie afspelen, aan bepaalde regels te binden. We gaan uitgebreid in op veranderingen in deze drie domeinen en hun gevolgen voor arbeidsrelaties. Sociology of inequalities In de inleiding wordt eerst geschetst hoe toestanden van ongelijkheid voorwerp werden van maatschappelijke actie en wetenschappelijk onderzoek. Daarna worden in het kort enkele toestanden van ongelijkheid voorgesteld: de inkomensverdeling, de ongelijke toegang tot het onderwijs, de ongelijkheid ten aanzien van ziekte en dood. Vervolgens worden de centrale concepten (differentiatie, fragmentering, ongelijkheid, uitsluiting en stratificatie) toegelicht aan de hand van een model dat door de docent werd uitgewerkt. In een volgend hoofdstuk worden de belangrijkste vormen van georganiseerde ongelijkheid met elkaar vergeleken: standen, kasten en klassen.voor de belangrijkste theoretische modellen wordt telkens één hoofdstuk gereserveerd: het functionalisme, Marx en Weber. Daarna wordt dieper ingegaan op de klassenstructuur van de hedendaagse samenleving. Daarbij komen ook macht en sociale mobiliteit ter sprake: individuele en groepsmobiliteit, structurele mobiliteit, de relatie met ruimtelijke mobiliteit. 27

30 Ten slotte wordt de rol van enkele cruciale factoren in het ontstaan van ongelijkheid en stratificatie (arbeidsmarkt, onderwijs, cultuur) uitgediept, aan de hand van empirisch onderzoek. Doorheen de hele cursus wordt op evenwichtige manier aandacht besteed aan theorie, empirisch materiaal en methologie. Sociologie van de sociale ruimte De cursus gaat, met behulp van theorie en diverse concrete cases, in op de sociale of maatschappelijke constructie(processen) van de ons omringende fysieke omgeving. Ruimtelijke organisatie en territorium, afstand en nabijheid, ze zijn voortdurend aanwezig op micro-, meso- en macrovlak. In de microsfeer gaat het om de organisatie van wonen, van privaat en publiek domein en het hanteren van afstanden in sociale relaties. Op mesoniveau zijn grondbezit en eigendom aan de orde, als bronnen van macht en status, community studies (de zogenaamde collapse and revival of territory-based communities), beelden van stad en platteland, de territoriale organisatie van lokale besturen en voorzieningen, ruimtelijke zonering, en locatievraagstukken en conflicten in het bijzonder (NIMBY/ LULU). Op het macroniveau gaat het om territoriaal gedrag van staten, om het stedelijk systeem en zijn ontwikkeling en (ruimtelijke aspecten van) globalisering. In de lessen worden diverse (kleine) illustratieve opdrachten ingebouwd, die studenten individueel voorbereiden om ze vervolgens plenair te bespreken. Gezinssociologie Het opleidingsonderdeel biedt een breed overzicht van de gezinssociologie. Daarbij worden zowel de theoretische grondslagen (paradigmata) als de belangrijkste theoretische modellen over gezin en samenleving behandeld. Gezinnen worden gesitueerd tegenover andere maatschappelijke instituties als de staat en de markt. Naast de algemene inleiding tot het domein worden met behulp van capita selecta ook specifieke deeldomeinen bestudeerd. Zo is er aandacht voor de levensloop en transities in de levensloop zoals gezinsvorming- en ontbinding, voor ouderen en zorg, voor genderpatronen in het gezin. We hebben aandacht voor gezinsvormen (huwelijken, samenwoners, LAT-relaties) en de evolutie hierin doorheen de geschiedenis en we bekijken het gezinsbeleid op Vlaams, Belgisch en Europees niveau. De verschillende themata worden niet louter theoretisch benaderd maar ook empirisch. Zo zal bijzondere aandacht worden besteed aan het (Europees) comparatief onderzoek binnen de gezinssociologie. 28

31 Sociologie van zorg en welzijn De cursus is een verkenningstocht. Het zorglandschap is lange tijd ongerept, Gemeinschaft-achtig gebleven, met alleen hier en daar een specifieke voorziening of een specifiek hulpverleningskader, zoals een ziekenhuis, een rusthuis, een psychiatrische instelling, een dienst voor thuisverpleging, een sociale dienst. Gaandeweg hebben zich nieuwe noden gemanifesteerd, konden deze noden fijner worden beluisterd en zijn in dat spoor nieuwe voorzieningen tot stand gekomen. De gezondheidszorg en welzijnszorg hebben zich mateloos gedifferentieerd en gesegmenteerd. Hun complexiteit stelt problemen op het vlak van toegankelijkheid en organiseerbaarheid. Om daar het hoofd aan te bieden wordt in de 21e eeuw geëxperimenteerd met nieuwe modellen, die zorgtrajecten verkiezen boven opvangplaatsen, vraagsturing boven aanbodsturing en multidisciplinair teamwerk boven inbreng van autonome professionelen. Liquid modern, de term die Zygmunt Bauman ijkte, blijkt ook van toepassing te zijn op de hedendaagse zorgsector: grenzeloos, een mantel die zich plooit over oneffenheden, met ruimte voor beroepskrachten en vrijwilligers, met grote inzet en toch twijfel over de uitkomst. De cursus heeft als doel een kritische reflectie te zijn over zoveel tegenstrijdige maatschappelijke krachten. Gezondheid en welzijn zijn in onze samenleving uitgegroeid tot de meest centrale waarden. Er wordt gewaarschuwd voor de tirannie van gezonde leefstijlen. Concepten zullen worden uitgespit en empirische bouwstenen aangereikt en uitgewisseld. Sociology of sustainability transitions Dit vak gaat uitdrukkelijk over systeeminnovatie voor een duurzame ontwikkeling. Dit betekent dat de rol van de sociologie bij de studie en het begeleiden van transities als sociale innovatie centraal staan. In de eerste plaats wordt de nodige kennis en inzicht verworven om de ecologische modernisering van de samenleving als maatschappelijk vraagstuk en uitdaging in te schatten. Ten tweede wordt de student vertrouwd gemaakt met de strategieën om, enigszins doelzoekend, voor de lange termijn en in samenwerking met diverse types actoren, tot maatschappijbrede transitie te komen in het voedselsysteem, het energiesysteem, onze mobiliteit, stedelijke vernieuwing. Iteratieve kennisontwikkeling, voor scenario-analyse, lange termijn visieontwikkeling, responsabilisering van maatschappelijke sectoren en het sociaal leren van instituties zijn daarbij heel andere oefeningen dan een instrumenteel gerichte beleidsvoorbereiding, -ontwikkeling en keuze van beleidsinstrumentering. Bij de kennismaking met deze methodieken wordt de student ook meer op reflexieve competenties aangesproken dan op doelrationeel- of politiek-strategische vaardigheden. 29

32 Volgende onderdelen komen aan bod: inleiding op de kenmerken en problemen van ons energiesysteem, het vervoerssysteem, het stedelijk wonen, het voedselsysteem, wetenschappelijktechnologische innovatie, de wereldhandel; lokale en globale dimensies (en daarbinnen specifiek Noord-Zuid), intra- en intergenerationele solidariteit; aandacht voor duurzame ontwikkeling en maatschappelijk verantwoord ondernemen in het internationale discours; de state of the art van transition studies en van de sociologische auteurs in het bijzonder (ecologische modernisering, regimes en instituties, maakbaarheid en sturings(on)vermogen, governance van transities; padafhankelijkheid en contingentie, weerstanden en inertie, sociale voorsprong, gedragspraktijken, basisbewegingen, machtsconflicten) en analytische begrippenkaders die de afbakening en analyse van een systeem toelaten en het vaststellen van lange termijn continutïteit en dynamiek tussen de micro-, meso- en macrosfeer (multilevel perspectief); epistemologie en aanwijsbare discoursen over de rol van diverse exacte en sociale wetenschappen: van het nastreven van objectivering van duurzaamheid (meten, indicatoren) tot het kritisch bevragen van waarden in de samenleving (duurzame ontwikkeling als normatieve oriëntatie die maatschappelijke keuzes veronderstelt); methodieken en tools die zich lenen voor procesbegeleiding bij sociale verandering: scenarioanalyse, mind-mapping, backcasting, forecasting, road maps, strategisch toekomstdenken, participatieve of reflexieve evaluatie, participatieve technology assessment, projectontwikkeling in vernieuwende niches. Worden weliswaar aangekaart maar staan niet centraal in dit vak: de beschrijving van de ecologische grenzen van ons samenleven en hoe de strijd tegen sociale ongelijkheid en armoede voorwaarde is om aan ecologische modernisering toe te kunnen komen. Ten slotte worden ook illustraties in de diepte uitgewerkt en gastsprekers aan het woord gelaten over actuele topics en cases. Keuzevakken In het bachelorprogramma is er ruimte voor persoonlijke profilering. Studenten kiezen voor 6 studiepunten keuzevakken uit een ruim aanbod binnen en buiten de faculteit. Een lijst met aanbevolen opleidingsonderdelen wordt bij het begin van het academiejaar bekendgemaakt. 30