Beleidsplan FWO

Transcriptie

1 FWO - Where discoveries begin... Beleidsplan FWO /05/2011

2 VOORWOORD Het Beleidsplan, dat het FWO in 2007 opstelde voor de periode , is reeds in grote mate gerealiseerd. Met het oog op het afsluiten van een nieuwe samenwerkingsovereenkomst met de Vlaamse overheid, heeft het FWO een nieuw beleidsplan uitgewerkt voor de volgende 4 jaar, Op basis van zijn opdracht en na een grondige analyse van de voorbije jaren formuleert het FWO vijf strategische en twintig operationele doelstellingen. In een eerste hoofdstuk wordt uitvoerig ingegaan op de opdracht van het FWO in het Vlaamse wetenschaps- en innovatiebeleid. Daar gaat het ook over de manier waarop het FWO is gestructureerd en het de principes van deugdelijk bestuur in de praktijk wil brengen, alsook wie partners en stakeholders zijn. In hoofdstuk twee wordt weergegeven wat er in de voorbije periode, , is gerealiseerd. In hoofdstuk drie formuleert het FWO vijf strategische doelstellingen die zijn activiteiten richting zullen geven in de vier jaren die op ons afkomen. Hoofdstuk vier toont hoe die grote beleidslijnen concreet vorm zullen krijgen via operationele doelstellingen. Daarbij is telkens het SMART-principe gevolgd: specifieke maatregelen, die meetbaar, aanvaardbaar en realistisch zijn en in een welbepaald tijdschema zullen worden uitgevoerd en tot resultaat leiden. Het vijfde en afsluitende hoofdstuk geeft voor elke operationele doelstelling de indicatoren, de tussenliggende mijlpalen en het einddoel aan. Daarnaast worden hier ook de financiële data die de voorgestelde maatregelen behelzen, aangereikt. Verleden en toekomst komen in dit beleidsplan samen en dit toont aan hoe het FWO een reeds decennialang volvoerde missie telkens opnieuw wil vertalen in geactualiseerde doelstellingen en acties. secretaris-generaal FWO dr.ir. Elisabeth Monard 3 BELEIDSPLAN VOORWOORD

3 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 3 INHOUDSOPGAVE 4 HOOFDSTUK I: Opdracht FWO in het Vlaams wetenschaps- en innovatiebeleid Opdracht en statuut Deugdelijk bestuur Positionering van het FWO in het Vlaams wetenschaps- en innovatiesysteem Doelgroep van het FWO Fiscale en parafiscale maatregelen Maribel Recuperatie werkgeversbijdrage Sociale Zekerheid Vrijstelling voorheffing postdoctoraal onderzoekers Internationale benchmarking 22 HOOFDSTUK II: Analyse van de periode vervat in het vorige beleidsplan Beleid ten aanzien van de onderzoekers Individuele onderzoeker Human Resources Strategy Onderzoeksploegen Evolutie slaagkansen 24 BELEIDSPLAN INHOUDSOPGAVE 1.5 Het FWO en zijn stakeholders/partners De Vlaamse en federale overheid De Vlaamse universiteiten Andere kennisinstellingen Bedrijven De samenleving Internationale partners Financiële middelen van het FWO Vlaanderen Basistoelage Het Odysseus-programma Open Access Hervorming van het wetenschappelijke beoordelingskader m.b.t. de aanvragen Naar een hervorming van de FWO Wetenschappelijke Commissies Hervorming van de externe peer review Toegenomen transparantie en feedback t.a.v. de aanvragers Inschakelen onderzoekers in internationale samenwerkings-verbanden Pegasus Wetenschappelijke Onderzoeksgemeenschappen (WOG s) Mobiliteitskredieten Deelname aan internationale programma s European Science Foundation (ESF) 40 BELEIDSPLAN INHOUDSOPGAVE Ondersteuning van onderzoek aan grote internationale onderzoeksfaciliteiten European Research Area Networks (ERA-NET) Internationale wetenschappelijke samenwerking European Research Council (ERC) Evolutie van het horizontaal begrotingsprogramma Wetenschapsbeleid Bilaterale samenwerkingsverbanden Nationale Loterij Big Science: grote internationale onderzoeksfaciliteiten Federale beleidsniveau Odysseusprogramma POD Wetenschapsbeleid: Toelage extra onderzoekers Optimalisering administratie en versterking van de beleids-voorbereidende functie FOD Economische Zaken en Energie: I.I.K.W Versterking van de beleidsvoorbereidende functie POD Volksgezondheid: F.G.W.O Optimalisering administratie 46

4 2.7 Communicatie als sleutel tot promotie van het FWO E-government op kruissnelheid 50 HOOFDSTUK III: Strategische doelstellingen FWO als onderzoekersvriendelijke instelling National Contact Point voor Ideas, People en SSH en contactpunt COST Vlaams Europa-Platform Consolideren en verder uitbouwen van ERA-NET en ESF JPI, een nieuwe uitdaging FWO en een doorgedreven excellentiebeleid Verdere evaluatie en uitbreiding van kredieten voor internationale samenwerking 3.3 FWO als katalysatorvoor Internationalisering 51 en mobiliteit FWO als promotor van de maatschappelijke uitstraling van fundamenteel 3.4 FWO als promotor van de maatschappelijke uitstraling van fundamenteel wetenschappelijk wetenschappelijk onderzoek onderzoek FWO en een doorgedreven diversiteitsbeleid Consolidatie, evaluatie en verfijning van de bestaande communicatie-instrumenten 79 7 HOOFDSTUK IV: Operationele doelstellingen Specifiek communicatiebeleid t.a.v. de bedrijfswereld en autonome social profitorganisaties FWO als onderzoekersvriendelijke instelling Maatschappelijke uitstraling en wetenschapscommunicatie als aandachtspunt bij Uitbouwen HR-Strategie 53 nieuwe aanvragen en verslaggeving over onderzoeksfinanciering Een efficiënte organisatie: blijven streven naar minder administratieve last door automatisering/digitalisering 4.5 FWO en een doorgedreven gender- en diversiteitsbeleid Intern beleid: consolidatie, evaluatie en verfijning van het gelijke kansenbeleid Deugdelijk Bestuur 56 bij aanwervingen Verdere uitbouw feedback en transparantie Extern beleid: wegwerken van drempels voor FWO-onderzoekers Groeipad voor de overhead op uitgekeerde onderzoeksfinanciering Genderbeleid FWO en een doorgedreven Excellentiebeleid 60 HOOFDSTUK V: Outputindicatoren en financiering 88 BELEIDSPLAN INHOUDSOPGAVE Consolidatie, regelmatige evaluatie en verfijning van het nieuwe systeem van internationale peer review Garanderen van een aanvaardbaar slaagpercentage Het FWO sluit aan bij de innovatieknooppunten van de Vlaamse regering met inbegrip van de versterking van het translationeel onderzoek door uitbreiding van de fundamenteel klinische mandaten FWO en BOF zijn complementair FWO als katalysator voor internationale mobiliteit Continuering Odysseus Big Science Europese initiatieven Het FWO en het Europese onderzoeksbeleid 68 BIJLAGE I 98 BIJLAGE II 99 BIJLAGE III 100 COLOFON 127 BELEIDSPLAN INHOUDSOPGAVE

5 HOOFDSTUK I: Opdracht FWO in het Vlaams wetenschaps- en innovatiebeleid BELEIDSPLAN HOOFDSTUK I Het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen (FWO) heeft als opdracht het stimuleren en ondersteunen van het kennisgrensverleggend fundamenteel wetenschappelijk onderzoek in alle wetenschapsgebieden aan de universiteiten van de Vlaamse Gemeenschap (met inbegrip van samenwerkingsverbanden tussen de Vlaamse universiteiten en andere onderzoeksinstellingen). Deze ondersteuning gebeurt op basis van wetenschappelijke interuniversitaire competitie. Hierbij wordt er steeds over gewaakt dat alle wetenschapsgebieden voldoende aan bod komen. Het FWO hanteert voor de toekenning van onderzoeksmiddelen twee basisprincipes: een bottom-up-benadering, waarbij de aanvragers zelf thema s voorstellen, en excellentie als toetssteen bij de beoordeling van de aanvragen. Het FWO voert geen afzonderlijk beleid ten aanzien van de verschillende wetenschapsgebieden en treedt qua thematiek niet sturend op, maar streeft ernaar om het Vlaamse wetenschappelijke onderzoek op een internationaal niveau te brengen door internationaal aanvaarde kwaliteitscriteria te gebruiken en te bewaken. Het middel dat FWO gebruikt voor het uitvoeren van zijn opdracht is de financiering van excellente en beloftevolle onderzoekers, alsook onderzoeksprojecten, na een interuniversitaire competitie en met een evaluatie door binnen- en buitenlandse experts. Het criterium dat het FWO hierbij hanteert, is de uitmuntende kwaliteit van de onderzoeker en het onderzoeksvoorstel, ongeacht de wetenschappelijke discipline, de onthaalinstelling, gender, politieke of religieuze overtuiging, of andere persoonskenmerken van de betrokken onderzoeker(s). Het FWO ontplooit een brede waaier aan actiemiddelen om zijn opdracht uit te voeren (cijfers 2010): 1. Steun aan individuele onderzoekers (42% van de middelen) 2. Steun aan onderzoeksploegen (52% van de middelen) 3. Bevorderen van wetenschappelijke contacten en samenwerking (nationaal en internationaal) (2% van de middelen) 4. Deelname aan internationale programma s (1% van de middelen) 5. Uitreiken van wetenschappelijke prijzen aan eminente onderzoekers Statuut Het FWO is een private Stichting van Openbaar Nut, die door het Decreet betreffende de organisatie en financiering van het wetenschaps- en innovatiebeleid van 30 april 2009 (Belgisch Staatsblad van 6 juli 2009) erkend Het FWO kreeg zijn rechtspersoonlijkheid bij Koninklijk Besluit van 20 januari 2006 (bijlagen bij het Belgisch Staatsblad van 5 april 2006). Het FWO is aan Vlaamse kant de officiële rechtsopvolger ten algemenen titel van het vroegere Nationaal Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (NFWO). Bestuursorganen Om de opdrachten en het bestuur van het FWO op een professionele en transparante manier te kunnen uitvoeren en opvolgen beschikt het FWO over een uitgebreide organisatiestructuur. Bijlage 1 geeft schematisch deze structuur weer. Elk bestuursorgaan speelt een specifieke rol en is onontbeerlijk in het succesvol volbrengen van de missie van het FWO. 1.2 Deugdelijk bestuur In de voorbije 5 jaar is deugdelijk bestuur een belangrijk aandachtspunt geweest voor het FWO. In de evaluatie van het FWO in 2007 door IDEA Consult werden de (samen-) werking, samenstelling, taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van bestuursen adviesorganen getoetst aan de algemeen geldende principes van deugdelijk bestuur, neergelegd in de Code Buysse. Hieruit bleek dat het FWO de belangrijkste principes van goed bestuur respecteert; er werd wel een opmerking genoteerd omtrent een onvoldoende actieve raad van bestuur. wordt als privaatrechtelijk vormgegeven In 2010 heeft het FWO een volgende belangrijke Extern Verzelfstandigd Agentschap. Met dit stap gezet in het professionaliseringspro- Decreet bevestigt de Vlaamse Overheid de ces op het vlak van deugdelijke bestuur, met opdracht van het FWO als financieringsagentschap het uitwerken van een charter op basis van de voor het fundamenteel wetenschap- principes en de aanbevelingen inzake deug- Countries and regions that are able to sponsor leading-edge research at the forefront of knowledge are pelijk onderzoek in alle wetenschappelijke delijk bestuur voor extern verzelfstandigde the best positioned to maintain and advance their economies and, consequentially, the quality of their disciplines in de Vlaamse universiteiten, met agentschappen, die door GUBERNA (het Instituut voor Bestuurders vzw) werden ontwik- citizens lives. inbegrip van samenwerkingsverbanden tussen universiteiten en andere onderzoeksinstellingen, keld voor MOVI (Netwerk voor management in het bijzonder door financiële steun te in de Vlaamse overheid). Dit charter werd op European Research Council verlenen aan onderzoekers en onderzoeksprojecten op basis van wetenschappelijke compe- FWO goedgekeurd. Door de brede toepas- 23 juni 2010 door de raad van bestuur van het Opdracht en statuut titie en rekening houdend met internationale sing van de MOVI-principes deugdelijk be- kwaliteitsmaatstaven. 9 stuur wenst het FWO de bestuurskracht en de transparantie te versterken. Tijdens de zomer (juli-augustus) van 2010 werd door GUBERNA, in opdracht van de minister van Innovatie, Overheidsinvesteringen, Media en Armoedebestrijding, mevrouw Lieten, een doorlichting uitgevoerd m.b.t. de toepassing van de principes voor deugdelijk bestuur door het FWO. Uit deze oefening is gebleken dat het FWO een grote mate van transparantie aan de dag legt en de MOVIprincipes voor deugdelijk bestuur grotendeels naleeft. Toch zijn er nog een aantal belangrijke aandachtspunten waar het FWO tijdens de komende jaren verder aan moet werken (zie ook punt van hoofdstuk IV). 1.3 Positionering van het FWO in het Vlaams wetenschaps- en innovatiesysteem Het FWO steunt kennisgrensverleggend onderzoek in de universiteiten in alle wetenschapsdisciplines. De noodzaak van dergelijk onderzoek kan nauwelijks overschat worden. Zoals herhaaldelijk benadrukt werd door verschillende actoren in het wetenschapsbeleid, moet fundamenteel onderzoek als mogelijkheidsvoorwaarde voor latere innovatie en ontwikkeling, zowel maatschappelijk als economisch, volop ondersteund worden. Men stelt trouwens vast dat het niet-gerichte onderzoek en het gerichte en/of toegepaste onderzoek elkaar versterken. BELEIDSPLAN HOOFDSTUK I

6 Het kennisgrensverleggend, fundamenteel in haar beleidsnota (pagina14) Vlaams onderzoek (te meten aan publicaties De 30 Expertpanels van het FWO nemen een onderzoek is dan ook absoluut noodzakelijk vast dat er de voorbije jaren een beperkte en citaties) scoort goed tot zeer goed in een centrale positie in bij het beoordelen van de voor de welvaart en welzijn van een maatschappij verschuiving opgetreden is in de verdeling internationaal perspectief 2. Bij het FWO aanvragen en de beslissing tot financiering. om vier onomstootbare redenen: van de middelen tussen het niet-gericht en treden aanvragers in een interuniversitaire gericht onderzoek. Tot 2003 was de verdeling nog min of meer 50/50, sindsdien is het competitie. als basis voor de vorming van onze toekomstige intelligentsia en kenniswerkers, aandeel gericht onderzoek gestegen tot bijna Grafiek 1: Vergelijking wetenschappelijke performantie en economische welvaart 56 %. Het verschuiven van evenwichten moet als eerste cruciale schakel in de innovatieketen, nauwlettend gemonitord worden en een visie reflecteren zodat sluipende afbouw van een als kennisverruiming nodig voor de grote type onderzoek ten koste van een ander type maatschappelijke uitdagingen (bv. op het vlak vermeden wordt. 10 van milieu, mobiliteit, gezondheid), Er wordt vastgesteld dat in 2010 beide 11 groepen opnieuw naar elkaar toegroeien. BELEIDSPLAN HOOFDSTUK I en als bijdrage tot het culturele niveau van een land of regio. Internationaal is het een verworven gegeven dat landen en regio s die opteren om excellent kennisgrensverleggend onderzoek voluit te ondersteunen, zich in een goede positie plaatsen voor economische groei, een niet onbelangrijk gegeven in deze economische crisistijd. Een groeiende welvaart én het welzijn van alle burgers zijn daar onmiddellijk aan gekoppeld. Research is the most effective strategy to spend public funds, was één van de belangrijke conclusies van de internationale ESF-conferentie betreffende de impact van basisonderzoek op de maatschappij en de economie 1. Er is een duidelijke correlatie tussen wetenschappelijke performantie (met als maat de citation intensity) en economische welvaart (met als maat het BNP in 1000 US $) van een land, zoals grafiek 1 aantoont. Het is dan ook uiterst belangrijk dat er een vruchtbare onderzoeksomgeving wordt gecreëerd waar onderzoekers gedreven door hun nieuwsgierigheid voortdurend tot nieuwe ontdekkingen komen. In 2009 was de verhouding tussen het nietgericht en gericht wetenschappelijk onderzoek 44,20% tegen over 55,80%. Minister van Innovatie, Overheidsinvesteringen, Media en Armoedebestrijding, mevrouw Lieten, stelde Fundamenteel onderzoek leidt immers vaak tot belangrijke toepassingen die niet gepland waren. Voorbeelden zijn legio: penicilline, vaccinaties, X-stralen, teflon, supergeleiding, e.a. zijn slechts enkele van de vele zeer concrete toepassingen die elk voor een enorme boost van de economische activiteit in deze sectoren heeft geleid en die rechtstreeks het resultaat zijn van kennisgrensverleggend wetenschappelijk onderzoek. Het uitvoeren van fundamenteel onderzoek vraagt ook vaak nieuwe toepassingen en technieken die dan op zichzelf belangrijk worden. Een voorbeeld hier is ongetwijfeld het World Wide Web dat in CERN werd ontwikkeld. In Vlaanderen vervult het FWO een belangrijke rol in het ondersteunen van het fundamenteel wetenschappelijk onderzoek. Het fundamenteel onderzoek op initiatief van de onderzoeker (bottom-up) in Vlaanderen zou zonder het FWO en het BOF ondenkbaar zijn. Het FWO en het BOF werken daarbij complementair (cf. infra). De werking van het FWO binnen het Vlaams fundamenteel wetenschappelijk onderzoek heeft in de afgelopen jaren niet alleen bijgedragen tot een hogere wetenschappelijke performantie, maar ook aan meer visibiliteit van Vlaamse onderzoekers. Bron: DA King, Nature 430 (2004) 313 (15 july 2004) National science citation intensity, measured as the ratio of the citations to all papers to the national GDP, shown as a function of the national wealth intensity, or GDP per person, for the 31 nations in the comparator group. GDP and wealth intensity are given in thousands of US dollars at 1995 purchasing-power parity. Sources: Thomson, ISI, OECD and the World Bank Grafiek2: Evolutie aandeel niet-gericht versus gericht onderzoek Bron: : VRWI met input EWI; update 2009 (definitieve kredieten) en 2010 (initiële kredieten): EWI BELEIDSPLAN HOOFDSTUK I 1 Eén miljard EURO dat wordt geïnvesteerd in onderzoek leidt tot de creatie van jobs. ESF, Science impact: Rethinking the impact of Basic Research on Society and the Economy. International Conference May 2007, Vienna, p IDEA, Evaluatie van het FWO, managementsamenvatting, 21/12/2007, p. 7.

7 BELEIDSPLAN HOOFDSTUK I 1.4 Doelgroep van het FWO Individuele onderzoeker Het FWO richt zich tot onderzoekers in alle wetenschappelijke disciplines. De Aspirantschappen (2 termijnen van 2 jaar) zijn bestemd voor jonge onderzoekers die wetenschappelijk onderzoek willen uitvoeren met het oog op het behalen van een doctoraat. Via het kanaal van de wetenschappelijke onderzoeksgemeenschappen (WOG) wordt ook aan de onderzoeksteams de mogelijkheid geboden om hun (inter)nationale samenwerking verder te ontplooien. 1.5 Het FWO en zijn stakeholders/ partners EWI is tevens het departement dat de relatie van het FWO met de Vlaamse Overheid kanaliseert. Elke vijf jaar wordt een beleidsplan opgesteld. Jaarlijks wordt de uitgebreide begroting aan de overheid meegedeeld. Elk jaar worden tevens de balans en de rekeningen aan de overheid meegedeeld en gepu De Vlaamse en federale overheid bliceerd in de bijlagen bij het Belgisch Staatsblad en in het jaarverslag van het FWO. De Ongeveer 77 procent van de FWO-inkomsten zijn afkomstig van de Vlaamse Overheid. financierende overheden ontvangen het jaarverslag. Regelmatig wordt ook een bestedings De Bijzondere Doctoraatsbeurzen (1 jaar) Omdat internationalisering steeds belangrijker wordt, biedt het FWO ook een breed De overige 23 procent komt van de Federale analyse over verschillende jaren opgesteld. zijn gericht op onderzoekers die buiten het wetenschappelijk onderzoek tewerkgesteld zijn. Dankzij deze beurs krijgen zijn de kans om gedurende één jaar hun doctoraat af te werken. De Klinische Doctoraatsbeurzen (2 jaar halftijds) richten zich dan weer op een specifieke niche, waarbij huisartsen of artsen die verbonden zijn aan een universitair ziekenhuis de mogelijkheid krijgen om een deel van hun tijd aan onderzoek te besteden. Onderzoekers die reeds over een doctoraatsdiploma beschikken, kunnen zich bij het FWO kandidaat stellen voor een Postdoctoraal Mandaat. Deze mandaten lopen over drie jaar en kunnen vanaf 2012 nog maximum één maal hernieuwd worden. De Fundamenteel Klinische Mandaten (halftijdse mandaten) zijn specifiek gericht op huisartsen, artsen-specialisten, apotheker-specialisten in de klinische biologie en huisartsen met een klinische opdracht aan een universitair ziekenhuis. Deze mandaten lopen over een periode van vijf jaar en zijn na gunstige evaluatie hernieuwbaar. Onderzoekers aan het begin van een wetenschappelijke loopbaan kunnen via het Krediet aan Navorsers van het FWO een financiële tegemoetkoming bekomen voor werkings- en uitrustingskosten ter ondersteuning van hun onderzoek. Sinds 2006 kan het FWO via het Odysseusprogramma toponderzoekers en onderzoekers met hoog potentieel, die actief zijn in het buitenland, aantrekken en financieel ondersteunen. Deze onderzoekers krijgen een positie aangeboden aan een Vlaamse universiteit. Het FWO zorgt voor een belangrijke startfinanciering voor een periode van vijf jaar. Daarmee kunnen wetenschappers zelfstandig een eigen onderzoeksgroep uitbouwen of een onderzoekslijn opzetten (cf. infra). gamma van reisbeurzen en uitwisselingsmogelijkheden, die onderzoekers in verschillende stadia van hun loopbaan de kans bieden om de internationale dimensie van hun onderzoek te vergroten Onderzoeksploegen Naast de persoonsgebonden kredieten biedt het FWO ook ondersteuning aan onderzoeksploegen. Het belangrijkste instrument hierbij zijn de onderzoeksprojecten. Onderzoeksprojecten worden door het FWO gefinancierd voor een bepaalde duur (in regel 4 jaar) en hebben een welomschreven wetenschappelijke doelstelling. In dit kader worden werkings-, uitrustings- en personeelskredieten ter beschikking gesteld van onderzoeksploegen voor het uitvoeren van wetenschappelijk hoogstaande projecten die zich in het brandpunt van de wetenschappelijke interesse bevinden. Bijzondere aandacht wordt onder meer besteed aan projecten die het eigen onderzoek in een groter wetenschappelijk geheel onderbrengen of een interuniversitaire samenwerking beogen. Deze onderzoeksteams kunnen bovendien via het Visiting Postdoctoral Fellowshipprogramma buitenlandse postdoctorale onderzoekers voor een periode van maximum 12 maanden naar Vlaanderen halen. Overheid. Het FWO schrijft zich in in het wetenschapsbeleid van de Vlaamse Regering en de Federale Regering. Het FWO is erkend als een Vlaams extern verzelfstandigd agentschap met een privaatrechtelijk statuut. De Vlaamse Overheid sluit met het FWO een samenwerkingsovereenkomst af. Zoals decretaal bepaald, draagt het FWO vanuit zijn opdracht bij tot de voorbereiding van het beleid van de Vlaamse Regering voor de aanmoediging van innovatie. De secretaris-generaal van het FWO maakt deel uit van de Beleidsraad voor het domein Wetenschap en Innovatie. In de Beleidsraad voert de minister in een open dialoog direct overleg met alle leidende ambtenaren die behoren tot het beleidsdomein waarvoor de minister bevoegd is. Het FWO heeft een raadgevende stem in de Vlaamse Raad voor Wetenschap en Innovatie (VRWI) en neemt actief deel aan de werkzaamheden van diverse VRWI-commissies en -werkgroepen. Nauwe samenwerking is er ook met het departement Economie, Wetenschap en Innovatie (EWI) van de Vlaamse Overheid, onder andere via het managementcomité, door bijdragen te leveren aan de horizontale begroting wetenschapsbeleid en aan publicaties omtrent wetenschap, technologie en innovatie, door medewerking aan projecten zoals e-government, de IWETO-databank, e.d.m De Vlaamse universiteiten De werking van het FWO steunt op twee belangrijke pijlers: de inbreng van de wetenschappelijke gemeenschap, zowel wat betreft het aanbod van onderzoek als wat betreft de selectie, de intermediaire en ex-post evaluatie ervan; de wisselwerking tussen de wetenschappelijke gemeenschap en de bestuursorganen van het FWO voor het opstellen van een beleid dat resulteert in zo optimaal en effectief mogelijke procedures en acties. Onderzoekers, of onderzoekers in spe, verbonden aan de Vlaamse universiteiten vormen de grootste groep van aanvragers voor mandaten en projecten. De Vlaamse universitaire gemeenschap vervult daarnaast, via de Expertpanels, een essentiële rol bij de selectie van de onderzoeksvoorstellen en in een latere fase bij de intermediaire en ex-post evaluatie ervan. Per panel zijn er zeven leden verbonden aan een Vlaamse universiteit of wetenschappelijke instelling en negen experts verbonden aan niet-vlaamse instellingen. Deze werkwijze biedt de beste garantie voor het snel opvolgen van de nieuwste evoluties in de wetenschappelijke wereld. BELEIDSPLAN HOOFDSTUK I

8 BELEIDSPLAN HOOFDSTUK I Het inschakelen van een groot aantal experts die niet verbonden zijn aan Vlaamse universitaire instellingen, zorgt daarenboven voor de nodige wetenschappelijke objectiviteit. Naast de wetenschappelijke inbreng, spelen de Vlaamse universiteiten ook op bestuurlijk vlak een belangrijke rol bij de werking van het FWO. Zo zijn de universiteiten vertegenwoordigd in het Bureau en de Raad van Bestuur van het FWO. De voorzitter van het FWO is steeds één van de rectoren. belangrijk voorbeeld van dergelijke samenwerking. Om de band tussen de bedrijfswereld en de werking van het FWO nog te versterken, zetelen binnen de Raad van Bestuur van het FWO drie vertegenwoordigers van grote ondernemingen, die als gecoöpteerd lid zorgen voor de vertegenwoordiging van de financiële- en bedrijfswereld binnen de Raad. Zo is het FWO een actief lid van de ESF (European Science Foundation) en van EuroHORCs (European Heads Of Research Councils). Daarnaast treedt het FWO ook op als partner in verschillende internationale samenwerkingsverbanden en bilaterale akkoorden. In de analyse over de periode van het vorige beleidsplan (hoofdstuk 2) staat gedetailleerd beschreven welke de activiteiten en programma s het FWO heeft ontplooid en ondersteund De toelagen van de Vlaamse Gemeenschap zijn in de periode met 26,75% gestegen tot 131,723 miljoen euro. Hierin zijn volgende toelagen begrepen: de basistoelage van de Vlaamse Gemeenschap, het Odysseusprogramma, onderzoek aan internationale onderzoeksfaciliteiten (Big Science) en internationale wetenschappelijke samenwerking. De toelage van de Nationale Loterij De samenleving verminderde in dezelfde periode met 2,12% tot 11,463 miljoen euro Andere kennisinstellingen Naast zijn zuiver wetenschappelijke missie om de internationalisering van de Vlaamse wetenschappelijke wereld te bevorderen. De Federale toelagen, bestaande uit de 15 Het FWO richt zich, zoals bepaald in het Decreet betreffende de organisatie en financiering van het wetenschaps- en innovatiebeleid (30 april 2009), in de eerste plaats tot de onderzoeksgemeenschap actief in de universiteiten van de Vlaamse Gemeenschap. Andere wetenschappelijke instellingen komen in aanmerking voor onderzoeksprojecten indien de aanvraag gebeurt in samenwerking met een universiteit. In het kader van de academisering en de universitaire associaties, kunnen ook hogescholen een projectaanvraag indienen, indien het onderzoek wordt uitgevoerd in en onder de verantwoordelijkheid van een Vlaamse universiteit Bedrijven De bedrijfswereld toont zijn betrokkenheid bij het fundamenteel wetenschappelijk onderzoek enerzijds via het uitreiken van wetenschappelijke prijzen en anderzijds via het mecenaat (schenken mandaten en beurzen). Het privémecenaat vormt een kans voor bedrijven en instellingen om een relatie op te bouwen met het fundamenteel wetenschappelijk onderzoek in Vlaanderen en is tevens een erkenning voor het maatschappelijk belang van dit type onderzoek. De samenwerking met de firma L Oréal, die het FWO toelaat om tweejaarlijks aan drie jonge vrouwen de kans te bieden om een specifieke doctoraatsbeurs toe te kennen, is een heeft het FWO de taak om bij te dragen tot de uitstraling van het fundamenteel wetenschappelijk onderzoek in de hele samenleving. Het is hierbij belangrijk om een maatschappelijk draagvlak te creëren en de impact van fundamenteel wetenschappelijk onderzoek op de verschillende facetten van de samenleving zichtbaar te maken. De communicatiestrategie van het FWO is er sinds een aantal jaren op gericht om deze boodschap breed te verspreiden Internationale partners De internationale dimensie van het wetenschappelijke onderzoek is de afgelopen jaren steeds belangrijker geworden. Het officiële startschot van de European Research Council (ERC) in het voorjaar 2007 gaf het fundamenteel wetenschappelijk onderzoek een vaste plaats binnen het Zevende Kaderprogramma. Voortaan konden Vlaamse onderzoekers op Europese schaal in competitie treden om persoonlijke onderzoeksfinanciering in de wacht te slepen. Om een dergelijke prestigieuze beurs te verwerven is het duidelijk dat mobiliteit en internationale samenwerking nog meer moeten aangemoedigd worden. Het FWO wil zich ten volle engageren in deze internationaliseringsbeweging en begeeft zich steeds meer op de internationale fora. 1.6 Financiële middelen van het FWO De financiële middelen die het FWO ter beschikking heeft voor het vervullen van zijn taken zijn voornamelijk afkomstig van de Vlaamse regering (bijna 80 % in 2010), en van de Federale overheid, de Nationale Loterij en het mecenaat. Binnen de beleidslijnen van de politieke overheden, functioneert het FWO wetenschappelijk volledig onafhankelijk bij de selectie en evaluatie van mandaat- en kredietgenieters. Grafiek 3: Evolutie toelagen FWO (in k euro) Totaal 2007 Fiscale en parafiscale maatregelen Federaal toelage voor extra onderzoekers, de toelage F.G.W.O. en de toelage I.I.K.W., lagen in 2010 iets onder het niveau van het jaar We zien een daling over deze periode met euro (-1,98%). De fiscale en parafiscale maatregelen zijn in de periode sterk toegenomen. In 2005 bedroeg de recuperatie voor werkgeversbijdragen sociale zekerheid 2,8 miljoen euro en de vrijstelling van 75% van de voorheffing postdoctoraal onderzoekers 5,6 miljoen euro. Sinds 2007 is er, naast bovenstaande maatregelen, nog een belangrijke fiscale en parafiscale maatregel bijgekomen: de Maribeltoelage ter bevordering van de werkgelegenheid Nationale Loterij Vlaamse Gemeenschap BELEIDSPLAN HOOFDSTUK I

9 BELEIDSPLAN HOOFDSTUK I In 2010 bedroeg het totaal van de fiscale en parafiscale maatregelen 30,835 miljoen euro. Het FWO verwerkt jaarlijks meer dan aanvraagdossiers. Bij het FWO lopen ongeveer pre- en postdoctorale onderzoeksmandaten. Sinds 2004 wordt een toelage aan de Born- Bunge-Stichting en aan het Interuniversitair Instituut voor Managementwetenschappen toegekend. De toelage in 2011 bedraagt voor de Born-Bunge-Stichting euro en euro voor het Interuniversitair Instituut voor Managementwetenschappen. Het FWO kent deze middelen toe via vijfjarige programmaprojecten, waardoor voldoende tijdsperspectief en zekerheid wordt geboden. De toelage in 2011 bedraagt 2,113 miljoen euro 5. Het gaat hier om samenwerkingsverbanden die ingesteld worden in het kader van multilaterale en supranationale instanties zoals onder meer EU, VN, OESO, UNESCO, WHO. damenteel onderzoek aan de universiteiten. De eerste wordt gevormd door het Bijzonder Onderzoeksfonds (BOF) en de tweede is de financiering via het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek - Vlaanderen (FWO). Daar waar de verdeling van de BOF-middelen binnen elke universiteit gebeurt op basis van intra-universitaire competitie, steunt het FWO voor het verlenen van financiering aan onderzoeksmandaten en -projecten op een stelsel van interuniversitaire wetenschappelijke competitie. Voor 2011 bedraagt de basistoelage 120,063 miljoen euro (Basisallocatie: EB0 EE ) 3. Deze toelage dekt de meeste uitgavenposten van het FWO met als belangrijkste bestedingen de predoctorale (Aspiranten, Klinische doctoraatsbeurzen, Bijzondere doctoraatsbeurzen) en postdoctorale mandaten (Postdoctorale Onderzoekers en Fundamenteel Klinische Mandaten) en de onderzoeksprojecten die voor vier jaar aan onderzoeksploegen worden toegekend waarmee deze personeel, apparatuur en werkingsmiddelen kunnen financieren. Daarnaast worden middelen besteed aan internationale samenwerking, mobiliteit, individuele kredieten aan navorsers en werkingsmiddelen voor aspiranten en postdoctorale onderzoekers euro van de basistoelage is bestemd voor een humanitaire actie, op dit ogenblik jaarlijks alternerend de actie Levenslijn en de actie Kom op tegen Kanker. aan een Vlaamse universiteit een onderzoeksgroep uit te bouwen of om een onderzoekslijn op te zetten en zich progressief in het Vlaamse onderzoeksbestel in te schakelen (zie verder). Na de positieve evaluatie in 2008 werd het Odysseusprogramma structureel en verankerd in het Decreet betreffende de organisatie en financiering van het wetenschaps- en innovatiebeleid van 30 april Voor het brain gain -programma Odysseus (Basisallocatie: EB0 EE ) maakt de overheid sinds 2006 een jaarlijks, geïndexeerd bedrag van 12 miljoen euro vrij. In 2011 bedraagt de toelage 7,571 miljoen euro Ondersteuning van onderzoek aan grote internationale onderzoeksfaciliteiten Met het Big Science-programma (Basisallocatie: EB0 EE ) ondersteunt het FWO de operationele, institutionele en logistieke kosten van Vlaamse onderzoeksconsortia verbonden aan grote internationale onderzoeksfaciliteiten waarvan het lidgeld betaald wordt door de Belgische Federale of Vlaamse Overheid (zie verder).vanaf 2006 verleent de overheid deze bijzondere toelage voor de operationele, institutionele en logistieke ondersteuning van projecten die worden doorgevoerd aan CERN, ESRF-DUBBLE en de Mercatortelescoop. Het bedrag werd stelselmatig verhoogd, maar is te beperkt om meer initiatieven te omsluiten. De problematiek zal onder invloed van ESFRI-deelnames worden herzien. Bilaterale wetenschappelijke onderzoekssamenwerking: deze budgetlijn is gericht op Internationale wetenschappelijke samenwerking onderzoekssamenwerking met geselecteerde Vlaanderen Het Odysseus-programma partnerlanden die niet behoren tot de EU en Internationale wetenschappelijke samenwerking (Basisallocatie: EB0 EE ) vende Kaderprogramma voor onderzoek en niet met de EU geassocieerd zijn via het Ze Basistoelage Het Odysseus-initiatief, opgestart in 2006, is bedoeld om uitstekende onderzoekers die omvat twee rubrieken: Vlaanderen beschikt over twee pijlers voor de ontwikkeling en werd ingevoerd met ingang buiten Vlaanderen een carrière hebben opgebouwd een startfinanciering te bieden om Internationale coördinatie-acties van in- financiering van kennisgrensverleggend fun- van 2008 voor een bedrag van euro 16 per jaar. 17 ternationale samenwerkingsverbanden: Het FWO stelt zich met dit financieringskanaal tot doel om coördinatieacties van internationale samenwerkingsverbanden te ondersteunen met financiële middelen, bestemd voor de algemene wetenschappelijke coördinatie en het administratief beheer van het samenwerkingsverband (met uitsluiting van het wetenschappelijk onderzoek zelf). De toelagen voor internationale coördinatieacties werden vanaf 2007 toegekend. De toelage bedroeg toen euro. Sinds 2008 bestaat de toelage voor wetenschappelijke internationale samenwerking uit de toelage voor internationale coördinatieacties en de toelage voor bilaterale wetenschappelijke onderzoekssamenwerking. De toelage bedraagt in ,976 miljoen euro 6. Tabel 1: Evolutie van de toelagen van de Vlaamse Gemeenschap (in k euro) Rubriek i7 Basistoelage FWO Odysseus Internationale onderzoeksfaciliteiten Internationale samenwerking Totaal BELEIDSPLAN HOOFDSTUK I 3-4 Initiële begroting 2011: p Initiële begroting 2011: p Op basis van Initiële begroting

10 Grafiek 4: Evolutie van de toelagen van de Vlaamse Gemeenschap (in k euro) Nationale Loterij Het FWO ontvangt een deel van de winst van de Nationale Loterij (Basisallocatie: EB0 EE ). De overheid voert hierin een vrij stabiel beleid. Deze toelage versterkt de basistoelage van het FWO. Van deze toelage moet euro besteed worden in het raam van een humanitaire actie, nu afwisselend de acties Levenslijn en Kom op tegen Kanker, waar ze voor onderzoeksprojecten worden ingezet. In 2011 bedraagt de toelage 11,463 miljoen euro Rubriek Nationale Loterij 19 BELEIDSPLAN HOOFDSTUK I Totaal Evolutie van het horizontaal begrotingsprogramma Wetenschapsbeleid 8 Op de Vlaamse begroting 2010 staat voor het zogenoemde Horizontaal Begrotingsprogramma Wetenschapsbeleid (HBPWB) (alle kredieten met betrekking tot wetenschap en technologie van alle Vlaamse ministers) een totaal bedrag ingeschreven van 1.710,637 miljoen euro ,9 miljoen euro (62,31%) hiervan is bestemd voor onderzoek en ontwikkeling (O&O). Ten opzichte van 2009 is dit een daling van het wetenschapsbudget met 66 miljoen euro (-3,7%) en van het onderzoeksbudget met 64 miljoen euro (-5,7%) Internationale samenwerking Internationale onderzoeksfaciliteiten Odysseus 2011i Basistoelage FWO Van deze cijfers wordt slechts een beperkt deel aangewend voor de financiering van het fundamenteel onderzoek. Het budget voor nietgericht onderzoek in 2010 bedraagt 293,282 miljoen euro (17,1% van HBPWB). Van dit bedrag werd 148,665 miljoen euro initieel voorzien voor het FWO (nadien aangepast naar 148,415 miljoen euro) of 8,7% van HBPWB. Het FWO is dus niet alleen kwalitatief, maar ook kwantitatief belangrijk voor het fundamenteel onderzoek. Tabel 2: Overzicht kredieten wetenschapsbeleid 2010 in Vlaanderen Miljoen euro % HBPWB Totale kredieten wetenschapsbeleid Vlaanderen (HBPWB) 1.710, O&O-kredieten Vlaamse overheid 1.065,9 62,31 Kredieten 2010 initieel bestemd voor het FWO (Basistoelage, Odysseus, Big Science, Internationale 148,665 8,69 samenwerking en Nationale Loterij) Kredieten 2010 aangepast bestemd voor het FWO (Basistoelage, Odysseus, Big Science, Internationale samenwerking en Nationale Loterij) 148,415 8,68 Tabel 3: Evolutie toelage Nationale Loterij i Federale beleidsniveau De federale overheid investeerde in 2009 voor 493,719 miljoen euro in O&O 10. Sinds 2000 zijn de budgetten voor O&O met slechts euro gestegen. 124,159 miljoen euro, of 25,15% van het O&O-budget, werd in 2009 besteed aan algemene kennisvooruitgang 11. Het FWO ontving in 2010 voor 11,6 miljoen euro aan federale toelagen, met name de toelage extra onderzoekers, de toelage aan het IIKW en de toelage aan het FGWO POD Wetenschapsbeleid: Toelage extra onderzoekers Met ingang van 1 oktober 1996 verleent de Minister van Wetenschapsbeleid via de POD - Wetenschapsbeleid het FWO een toelage voor het aanwerven van bijkomende onderzoekers. Deze som wordt aangewend voor Postdoctoraal Onderzoekers. De toelage extra onderzoekers bedraagt op nationaal niveau in euro (Basisallocatie: ). De federale wetenschappelijke instellingen ontvangen 10% van het totale bedrag. Van de resterende middelen worden 56%, of euro in 2010, toegewezen aan de Vlaamse wetenschappelijke gemeenschap FOD Economische Zaken en Energie: I.I.K.W. Op federaal vlak wordt aan het IIKW (Interuniversitair Instituut voor Kernwetenschappen), een bij het FWO geassocieerd fonds, een toelage verleend voor het steunen van onderzoeksprojecten op gebied van de fundamentele kernwetenschappen en onderzoek van de materie waarbij kernfysische methodes worden aangewend (Basisallocatie: ). Deze toelage bedroeg voor euro (55 % van het totaal) POD Volksgezondheid: F.G.W.O. Analoog verleent het FOD Volksgezondheid een toelage aan het FGWO (Fonds voor Geneeskundig Wetenschappelijk Onderzoek), een tweede bij het FWO geassocieerd fonds voor het ondersteunen van biomedische onderzoeksprojecten. Deze toelage bedroeg voor euro (55 % van het totaal). De federale toelagen zijn in de periode met 2% verminderd, van 11,8 miljoen euro naar 11,6 miljoen euro, wat betekent dat deze toelagen niet inflatievast zijn. BELEIDSPLAN HOOFDSTUK I 8 Bron: EWI Speurgids 2010: 9 Initiële begroting 2011: p Budgettaire kredieten voor O&O van de overheden in België voor de periode public/minipubl_99-09i_2.pdf 11 tabel 2.23

11 Aspiranten vanaf 1/10/ Postdoctorale onderzoekers vanaf 1/10/ Totale toename mandaten BELEIDSPLAN HOOFDSTUK I Tabel 4: Evolutie van de Federale toelagen (in k euro) Rubriek Wetenschapsbeleid: Extra onderzoekers Volksgezondheid: F.G.W.O Economische Zaken: I.I.K.W Totaal Grafiek 5: Evolutie federale toelagen (in k euro) Fiscale en parafiscale maatregelen Maribel Volksgezondheid: F.G.W.O. Sinds 2007 genieten het FWO en het FNR- FNRS, jaarlijks van een geïndexeerde toelage van 31 miljoen euro ten gunste van de tewerkstelling in het fundamenteel onderzoek aan de universiteiten. Dit bedrag, afkomstig van de RSZ, wordt communautair verdeeld volgens een verdeelsleutel die rekening houdt met enerzijds het aantal mandaathouders bij het FNRS en de FRIA-beurzen en anderzijds de mandaten van het FWO en de specialisatiebeurzen van het IWT. In 2010 ontving het FWO een bedrag van 16,935 miljoen euro Wetenschapsbeleid: Extra onderzoekers Dit tewerkstellingsprogramma heeft, sinds de implementatie in 2007, geleid tot een uitbreiding van het mandatenbestand. Grafiek 6: Evolutie toename mandaten n.a.v. het Maribelprogramma (in k euro) Totale toename mandaten Toename postdoctoraal onderzoekers Toename aspiranten 2010 Totaal Econ. Zaken: I.I.K.W Tabel 5: Aangroeiprognose mandaataantallen door het optrekken van de instroomquota t.o.v de referentiedatum 30/06/2006 Aantal extra mandaatjaren op 30 juni van ieder jaar Vermeerderde ingroeiquota Aspiranten vanaf 1/10/2005 (personen aangeworven na 30/06/2006) Postdoctorale onderzoekers vanaf 1/10/2005 (personen aangeworven na 30/06/2006) Aspiranten vanaf 1/10/ Postdoctorale onderzoekers vanaf 1/10/ Recuperatie werkgeversbijdrage Sociale Zekerheid Ook heeft het FWO de toestemming gekregen om de werkgeversbijdrage voor sociale zekerheid, met ingang van 1 oktober 1996, terug te vorderen voor bijkomend onderzoekspersoneel, aangeworven met een arbeidsovereenkomst. Het basisbestand werd vastgelegd op 31 december Het gerecupereerde bedrag wordt integraal in bijkomende Postdoctorale Onderzoekers geïnvesteerd. In 2010 leverde de recuperatie van de werkgeversbijdrage Sociale Zekerheid zo n 4,7 miljoen euro op Vrijstelling voorheffing postdoctoraal onderzoekers Op basis van de Programmawet van 24 december 2002 (Belgisch Staatsblad 31/12/2002), werd met ingang van 1 oktober 2003 de vrijstelling van het doorstorten aan de schatkist van 50 % van de voorheffing van de postdoctoralen ingevoerd. Met ingang van 1 januari 2005 werd deze defiscalisatie verhoogd tot 65 % (Wet betreffende het generatiepact 1 van 23 december 2005 (Belgisch Staatsblad 30/12/2005) en KB 11 maart 2005 (Belgisch Staatsblad 18/3/2005). Vanaf 1 januari 2009 werd dit percentage verder opgetrokken tot 75 % (Economische herstelwet (1) van 27 maart 2009 (Belgisch Staatsblad 7/4/2009). Deze maatregel leverde in 2010 naar schatting 9,2 miljoen euro op. Grafiek 7: Evolutie fiscale en parafiscale maatregelen (in k euro) Vrijstelling voorheffing van Postdoctorale Onderzoekers Recuperatie werkgeversbijdrage Sociale Zekerheid Maribel BELEIDSPLAN HOOFDSTUK I

12 1.7 Internationale benchmarking dat de ratio tussen het te verdelen budget en de beschikbare staf bij FWO suboptimaal is in vergelijking met de andere or In het kader van de voorbereiding van voorliggend beleidsplan heeft het FWO een internationale benchmarking uitgevoerd met vergelijkbare lichting van IDEA, is er duidelijk sprake ganisaties. Zoals reeds bleek uit de door- organisaties elders in Europa. Daarbij werd van onderbestaffing; aandacht besteed aan zowel de interne administratieve werking van de organisatie als aan de wetenschappelijke dimensie (peer review, doorlooptijd, slaagkansen, e.d.). BELEIDSPLAN HOOFDSTUK I Tabel 6: Evolutie fiscale en parafiscale maatregelen (in k euro) Rubriek Maribel Recuperatie werkgeversbijdrage Sociale Zekerheid Vrijstelling voorheffing van Postdoctorale onderzoekers Totaal De volledige neerslag van de oefening is in bijlage 3 te vinden. Hierna wordt een synoptische tabel gegeven met de belangrijkste parameters. Opvallende vaststellingen zijn: dat de slaagkansen bij FWO op dit moment zeer laag zijn; dat het nieuwe FWO-systeem van peer review, als een belangrijke stap naar de Europese standaarden kan worden beschouwd. dat agentschappen waarin 100% bottomup wordt gewerkt niet uitzonderlijk zijn, en dat top-down programma s vaak specifiek door de overheid zijn opgelegd, met aparte geoormerkte budgetten. FWO (Flanders) 2,03 (2007) 6,16 M (2008) 195 M (2010) 3%, 50 FTE 3,9 M Below 20% overall SRC (Sweden) 3,75 (2008) 9,16 M (2008) 460 M (2009) 4,8%, 160 FTE 2,9 M 20% overall NWO (The Netherlands) 1,71 (2007) 16,4 M (2008) 520 M (2008) 7%, 356 FTE 1,5 M Average of 30% (lower for high prestige programmes) SNSF (Switserland) 2,90 (2004) 7,6 M (2008) 560 M (2009) 4,5%, 180 FTE 3,1 M Average of over 50% (fellowships: 60%) DFG (Germany) 2,52 (2007) 82,2 M (2008) 2201 M (2009) 3,5%, 750 FTE 2,9 M +/- 50% overall (lower for high prestige schemes) Council (country/region) Country/region investments in R&D (%GDP) Country/region population Total Budget Overhead/ total staff Ratio Budget/staff Success Rates Tabel 7: Synoptische tabel belangrijkste parameters internatioanele benchmarking BELEIDSPLAN HOOFDSTUK I % Basic Research, Bottom up vs top down 100% Basic 100% Bottom-up 100% Basic 80% Bottom-up 20% Top-down (government programmes) Mainly Basic Both Bottom-up and top-down 100% Basic Partly Top-down (specific governement programmes) 100% Basic 100% Bottom-up Selection of referees: organisation itself? YES YES YES YES NO: Potential referees suggested by applicant

13 HOOFDSTUK II: Analyse van de periode vervat in het vorige beleidsplan BELEIDSPLAN HOOFDSTUK II Het FWO heeft de afgelopen beleidsperiode ( ) hard gewerkt om de engagementen aangegaan in het Beleidsplan in de praktijk te brengen. De verbintenissen opgenomen in de Beheersovereenkomst werden nageleefd. Dit hoofdstuk biedt een kort overzicht van de belangrijkste verwezenlijkingen. Het was de bedoeling om een strategie voor de komende jaren uit te stippelen met betrekking tot (een deel van) de 40 items in C&C. Dit strategiedocument ( Organisatie-HR-Strategie.aspx) werd in november 2010 aan de Europese Commissie voorgelegd, die het liet evalueren door drie externe experts. Na verwerking van een aantal suggesties werd aan het FWO begin december als allereerste funding agency van Europa het label HR Excellence in Research Het bestand van doctorandi bij het FWO bedraagt nu 818. Ook de volgende stap bij het FWO, die van de postdoctorale onderzoekers, laat een stijgende lijn noteren: nu zijn het er reeds 739. Deze zeer performante onderzoekers moeten alle kansen krijgen om hun onderzoekstalent te kunnen ontplooien. Zo niet dreigen de jarenlange investeringen in onderzoek tevergeefs te zijn geweest en wordt heel veel onderzoekstalent verspild. Het moet duidelijk zijn dat het FWO het slaagcijfer van 33% niet als primair doel stelt, maar vasthoudt aan zijn streng excellentiebeleid. In voorkomend geval - wat zeer hypothetisch is - zal het FWO niet tornen aan zijn excellentiecriteria om het voorgestelde slaagcijfer te halen. onderzoekersvriendelijke karakter van het FWO. Een belangrijk aspect hierbij is de optimalisering van de onmiddellijke dienstverlening via o.a. het e-loket, het uitbouwen van de helpdesk, enz. Anderzijds is een belangrijke bekommernis de concrete carrièremogelijkheden voor onderzoekers, binnen en buiten de academische wereld. Het FWO is sinds lang begaan met deze problematiek, zoals bijvoorbeeld blijkt uit de actieve deelname aan het ESF Member Organization Forum on Research Careers (recent verdergezet als European Alliance on Research Career Development) en aan het European Network on Research Careers (ENRC). Bovendien heeft het FWO in 2007 reeds het Europese Charter & Code (C&C) ondertekend en werd er zo meegewerkt aan het tot stand komen van een Vlaams actieplan voor de onderzoeker, in het kader van het Europese Partnerschap voor Onderzoekers (cf. mededeling van de Europese Commissie dd 23/05/2008). Het deelnemen aan fora en het opstellen van globale lijsten met desiderata betreffende onderzoekerscarrières heeft anderzijds iets vrijblijvends. Daarom is FWO in 2009 toegetreden tot de Europese HR Strategy Group, een initiatief van de Europese Commissie om C&C breder bekend te maken en effectief geïmplementeerd te zien in het beleid van de nationale actoren. Dit label is nu ook permanent op de homepage van onze website zichtbaar. Met dit label erkent de Europese Commissie dat het FWO gedegen inspanningen levert om zowel jonge als meer gevorderde onderzoekers te ondersteunen Evolutie slaagkansen Investeren in onderzoek betekent ook investeren in onderzoekstalent. Onderzoek is immers vooral mensenwerk. De onderzoeker is de spilfiguur in het wetenschappelijk onderzoek. Einde jaren 90, begin jaren 2000, werd duidelijk gesteld dat als Europa op het vlak van onderzoek en ontwikkeling op hetzelfde niveau wenste te komen als de Verenigde Staten, er meer onderzoekers nodig zijn. Een cijfer van werd toen naar voor geschoven. Nu, in de Innovation Union strategie, in oktober 2010 gelanceerd door de Europese commissie, spreekt men van 1 miljoen meer onderzoekers. Ook in Vlaanderen moest hieraan worden gewerkt, te beginnen bij de instroom, namelijk de beginnende onderzoekers. Door het aangehouden prioritair beleid sinds midden de jaren negentig ten aanzien van onderzoek en ontwikkeling van de Vlaamse overheid, ondersteund door diverse fiscale en parafiscale maatregelen van de federale regering, heeft het FWO de instroom van onderzoekers aanzienlijk kunnen verhogen. aanvaardbaar slaagcijfer voor onderzoeksmandaten en -projecten bij het FWO wordt gegarandeerd. Wanneer dit niet het geval zou zijn, bestaat het risico dat andere landen/regio s aantrekkelijk worden voor Vlaams talent en dat er een ware brain drain ontstaat. Het FWO hanteert strenge wetenschappelijke selectiecriteria om de meest excellente onderzoekers te detecteren en te ondersteunen. Met een slaagcijfer van 33% blijft een voldoende strenge competitie bestaan zodat enkel de beste onderzoekers en projecten worden geselecteerd, maar voorkomt daarnaast dat onderzoekers ontmoedigd raken en het wetenschappelijk onderzoek de rug toekeren Beleid ten aanzien van de onderzoekermassa, niet gevolgd door een groei in de Onder invloed van de gestegen aanvraag- projectmiddelen, daalde de slaagkans voor Human Resources Strategy onderzoeksprojecten van 23% in 2008, tot 24 Een van de kernwaarden in onze missie is het toegekend. 18% in 2009 en 13,8 % in Gelet op de Het is dan ook absoluut noodzakelijk dat een slaagpercentages wat betreft het aantal projec- 25 ten zou men kunnen opmerken dat de situatie niet zo accuut is (in 2011 werd 25% van de aangevraagde projecten gehonoreerd). Toch mag niet worden vergeten dat de toegekende middelen zeer sterk moesten worden gereduceerd in vergelijking met de aangevraagde budgetten. In internationaal perspectief zien we geen dermate grote discrepantie tussen slaagkansen wat betreft aantallen en budgetten (cf. infra). Slaagcijfers worden echter niet uitsluitend bepaald door de beschikbare budgetten. Daarom heeft het FWO vanaf 2011 een financieringsvork ingevoerd die zowel geldt voor de budgetaanvragen als voor de budgettoekenningen. Tabel 8a: Slaagpercentages Onderzoeksprojecten: evolutie van de selectie. Bedrag in keur Jaar Aangevraagd n Bedrag Toegekend n Bedrag Slaagpercentage n Slaagpercentage bedrag BELEIDSPLAN HOOFDSTUK II