Programma. 30 jaar LiNiAal

Transcriptie

1 Programma jaar LiNiAal Culturele Vereniging Nieuwerkerken 1824 Orgelrecital Academische Zitting O.L.V.- Hemelvaartkerk Nieuwerkerken Aalst Vrijdag 31 augustus u.

2 Overzicht Verwelkoming door Fredy De Schryver, voorzitter LiNiAal Toespraak door Fons Dierickx, voorzitter Heemkunde Vlaanderen Louis Van der Paalt speelt Toespraak door Ann Van de Steen, 1 e Schepen van de Stad Aalst, Schepen van Openbare Werken en Stadsvernieuwing, Wonen en Energie Daniel David speelt Slottoespraak door Fredy De Schryver, voorzitter Liniaal

3 Het Orgel In 1703 bouwt Jean-Baptiste Forceville een koordoksaalorgel voor de Sint-Martinuskerk te Aalst. Het is een bescheiden viervoetsinstrument met een twaalftal registers. In 1758 wordt in diezelfde kerk een nieuw doksaal en orgel gebouwd boven het westportaal. Het koordoksaal wordt pas in 1766 afgebroken, maar het koororgel wordt voor 800 gulden al eerder verkocht aan de kerk van Nieuwerkerken. In augustus 1761 wordt het daar opgesteld. Jean-Baptiste Forceville was de meest gerenommeerde orgelbouwer van zijn tijd in onze streken. Geboren in Rijsel omstreeks 1660, vestigde hij zich in Antwerpen en vanaf 1705 in Brussel, waar hij in 1739 overleed. Hij kent zowel de Franse als de Duitse orgelbouw en slaat een brug van barok naar rococo. Uit het Aalsterse Forceville-orgel zijn er nu nog zeven registers bewaard, voornamelijk de grondstemmen. De tongwerken en de vulstem Fourniture, die zeker deel uitmaakten van de dispositie, gingen later verloren. Ook een deel van het orgelfront is nog oorspronkelijk, namelijk het centrale bovenstuk. Het was Pieter I van Peteghem, de stamvader van de Gentse orgelbouwersfamilie, die na de bouw van het grote orgel in Aalst het oude instrument naar Nieuwerkerken bracht. De van Peteghems zullen tot in de 19 de eeuw aan het orgel werken en er o.m. nieuwe tongwerken aan toevoegen. De Mechelse orgelbouwer François-Bernard Loret past in 1863 de dispositie aan aan de smaak van zijn tijd. Voor die uitbreiding werden er vleugelstukken aangebracht die de orgelkast de vorm van een citer hebben gegeven. De kast werd ook dieper gemaakt en de voet van het orgel werd

4 verbreed; daarin werd een nieuwe windvoorziening geplaatst. Ook het aangehangen pedaal en een groot stuk van het mechanisch gedeelte stamt uit de 19 de eeuw. Het orgel was erg vervallen en in onbruik geraakt toen in 1974 een restauratiedossier werd samengesteld. Er werd niet getracht het oude Forceville-orgel te reconstrueren, maar wel de ingeslopen onvolkomenheden weg te werken en de dispositie weer evenwichtig te maken. Het was Jean-Pierre Draps die in 1982 het restauratiewerk tot een goed einde bracht. Het huidige orgel telt 12 registers op één manuaal en een aangehangen pedaal. Bij de 300 ste verjaardag van het instrument in 2003 werd een CD-opname gerealiseerd die met composities uit de barok tot heden het hele klankpalet van dit Nieuwerkerks juweel tot zijn recht laat komen. De uitvoerders Naast zijn muzikale opleiding studeerde Louis Van der Paal (Deurne, 1937) klassieke filologie. Hij vervolmaakte zijn orgelspel bij Kristiaan Van Ingelgem en was in 1978 laureaat van het orgelconcours te Boxtel (NL). Als klavecinist is hij autodidact. Zijn opnamen van Bachs Goldbergvariaties en Wohltemperiertes Klavier en vooral die van klavecimbelwerk van d Anglebert en Louis Couperin kregen in binnen- en buitenland lovende besprekingen. Als solist concerteerde hij o.m. tijdens het Festival van Vlaanderen. Na een loopbaan in het onderwijs is hij op dit ogenblik organist van de Sint- Bavokerk te Mere.

5 Daniel David werd geboren in het Waasland, meer bepaald in Lokeren. Hij leerde er orgel spelen aan de stedelijke muziekacademie en was jarenlang in deze streek als organist actief (o.a. in het stemmige kerkje te Daknam). Na zijn studies (Germaanse filologie en wijsbegeerte) kwam hij in de omgeving van Aalst wonen, omdat hij een baan als leraar gevonden had aan het Sint-Maarteninstituut. Daar leerde hij ook Fredy De Schryver kennen, stichter en bezieler van Liniaal. Momenteel woont hij met veel genoegen in Nieuwerkerken, meer bepaald in de Blauwenbergstraat. Veel van zijn vrije tijd gaat naar muziek, maar hij fietst ook graag en leest graag een goed boek. Louis Van der Paal speelt: Jan Pieterszoon Sweelinck ( ) * Variaties over Est-ce Mars Sweelinck was organist in Amsterdam en vormde een hele schare leerlingen die later de orgelkunst in Noord-Duitsland tot bloei zouden brengen. De melodie van het volkslied Est-ce Mars bleef tot in de 20ste eeuw populair en deze variaties bieden de kans om de klankkleuren van het orgel in de verf te zetten. Dietrich Buxtehude ( ) * Preludium in G, BuxWV 162 * Koraalfantasia over Wie schön leuchtet der Morgenstern, BuxWV 223 * Fuga in C, BuxWV 174

6 Buxtehude was organist en stadscomponist in Lübeck, waar in 1705 de jonge Bach hem een maandenlang bezoek bracht. Het preludium omkadert twee fuga s met improvisatorische fragmenten. De koraalfantasia brengt de melodie van dit Kerstkoraal tweemaal: eerst in een vrij doorzichtige, nadien in een meer gecompliceerde structuur. In de fuga wordt het lange thema telkens opnieuw ter hand genomen en met een boeiende speelsheid ontwikkeld. Daniel David speelt : Johann Sebastian Bach ( ) * Uit de kleine Orgelmis : Kyrie Christe Kyrie Het eerste gepubliceerde werk voor orgel van J.S.Bach is de zgn. "Orgelmis", een reeks koraalvoorspelen op de verduitste equivalenten van het vaste gedeelte van de gregoriaanse mis (Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus, Agnus Dei). Net zoals de door hem bewonderde Franse componist François Couperin levert Bach in deze orgelmis van alle voorspelen zowel een grotere als een kleinere versie. Het vandaag gespeelde werk is bedoeld als voorspel op de ontfermingslitanie aan het begin van de dienst. In opbouw met drieledige ritmes verwijst de componist naar het mysterie van de drievuldigheid. * Uit de BWV-aanhang (auteurschap betwist) "Nun lobe meine Seele den Herrn"

7 De BWV-aanhang is een reeks werken die aan J.S.Bach (de oude Bach) worden toegeschreven, maar waarvan het auteurschap erg betwist is. Soms gaat het om werken van voorgangers, waarvan door slordigheid van kopiisten de naam van de componist niet is overgeleverd, soms gaat het om werken van leerlingen in verzamelbundels, en soms gaat het inderdaad om vroege (meestal kleinere) werken van de grootmeester zelf. Het hier gespeelde werk is op basis van de stijl heel waarschijnlijk niet van Bach zelf: het sluit aan bij de galante stijl die in de generatie na Bach het Duitse muziekleven domineerde en is een verklanking van een psalmtekst met een blijde geloofsinhoud. Carl Philip Emmanuel Bach ( ) * V. Sonate in D dur Allegro di molto Adagio e mesto Allegro Het is merkwaardig hoe de zonen van Bach zich weg van de geleerde contrapuntstijl van hun vader ontwikkeld hebben. Op de brug tussen oud en nieuw zit de wat getormenteerde Wilhelm Friedeman Bach, de lieveling van zijn vader, die verbitterd in Berlijn stierf. Carl Philip Emmanuel, van wie we vandaag een werk beluisteren, ontwikkelde een expressieve stijl voor klavier en werd daarmee een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het rococo in Duitsland. Een van de jongste kinderen, Johann Christian, werd de meest succesrijkste telg van de jongere generatie (misschien omdat er in Londen door de opkomende concertverenigingen meer mogelijkheden voor zelfstandige componisten waren).

8 Het Forceville-orgel in de O.-L.-V.-Hemelvaartkerk te Nieuwerkerken Foto: Hedwig Ottoy (v.u.: Fredy De Schryver, Terbekenstraat 51, 9320 Nieuwerkerken)