Ganzenopvang in Zeeland

Transcriptie

1

2 Ganzenopvang in Zeeland Voorontwerp beleidsnota Vastgesteld in GS d.d en - 1 -

3 Ganzenopvang in Zeeland. Inleiding Voor veel ganzen en smienten vormt Nederland een belangrijke overwinteringsgebied. De laatste decennia heeft deze functie alleen nog maar aan belang gewonnen. Het aantal in Nederland verblijvende ganzen en smienten is aanzienlijk gestegen. Dit is vooral te danken aan de beschikbaarheid van voldoende voedsel en omvangrijke rustgebieden. Keerzijde van de groeiende aantallen ganzen is een gestage toename van de optredende schade aan landbouwgewassen. Onder andere vanwege de toegenomen kosten heeft in de Tweede Kamer een meerderheid zich uitgesproken voor verruiming van de jachtmogelijkheden op smient, kol- en grauwe gans. Om aan deze wens invulling te geven heeft de minister van LNV, in overleg met direct betrokken groeperingen zoals Land- en Tuinbouworganisatie Nederland, De Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging, Vogelbescherming Nederland, de natuurterrein beherende organisaties en het Interprovinciaal Overleg, het Beleidskader faunabeheer opgesteld. In het Beleidskader faunabeheer is overeengekomen dat de provincies ha. zullen aanwijzen ten behoeve van de opvang van overwinterende ganzen en smienten. Binnen deze gebieden zal ganzen en smienten maximale rust worden geboden en zal er voldoende voedsel beschikbaar zijn. Buiten de gebieden worden de omstandigheden voor overwinterende vogels ongunstiger gemaakt. Een actieve verjaging, gecombineerd met een beperkte bejaging moet concentratie van de ganzen en smienten binnen de opvanggebieden bewerkstelligen. Over de ligging van de opvanggebieden is in het Beleidskader afgesproken dat deze voor een belangrijk deel (5/8) binnen de Ecologische Hoofdstructuur gevonden moeten worden. Het overige deel (3/8) komt te liggen in agrarisch gebied. In deze notitie wordt ingegaan op de begrenzing van de ganzenopvanggebieden in de provincie Zeeland. In hoofdstuk 1 worden de uitgangspunten voor begrenzing behandeld, in hoofdstuk 2 wordt een overzicht gegeven van de begrensde gebieden en hoofdstuk 3 handelt over de verdere implementatie van het Beleidskader. 1. Uitgangspunten Zeeuws quotum. Verdeling van het landelijk quotum van ha over de provincies heeft plaatsgevonden op basis van de aantallen in de winter verblijvende ganzen en smienten per provincie. Op basis van deze verdeling heeft Zeeland een quotum van ha. toegewezen gekregen. Circa 5/8 deel van het quotum, ha., dient gevonden te worden binnen de huidige EHS. Ongeveer 3/8 deel, hetgeen neerkomt op ha., wordt op agrarische gronden belegd. Soorten Bij de verdeling van het quotum en de begrenzing van de gebieden in de provincies zijn niet alle ganzensoorten betrokken. Het Beleidskader spreekt over de soorten smient, kol- en grauwe gans. Omdat in het land brand- en kleine rietganzen vaak gemengd voorkomen met deze soorten, is voor de verdeling van het quotum tevens rekening gehouden met de verspreiding van brand- en kleine rietgans. Ook bij de begrenzing van de opvanggebieden binnen de provincie dient rekening gehouden te worden met de brandgans. Omdat in Zeeland de kleine rietgans niet overwintert, is de Zeeuwse begrenzing niet gericht op deze soort. Rotganzen en rietganzen maken geen deel uit van het Beleidskader. Bij de aanwijzing van de opvanggebieden is met deze soorten geen rekening gehouden. en - 2 -

4 Criteria voor begrenzing. Om de begrenzing landelijk op eenduidige wijze vorm te geven zijn er criteria voor begrenzing opgesteld die de provincies zullen hanteren bij de concrete begrenzing van de gebieden. Vertrekpunt bij deze criteria vormen de slaapplaatsen van de ganzen. Het is bekend dat ganzen binnen een bepaalde straal van hun slaapplaats foerageren. De opvanggebieden zijn dan ook zoveel mogelijk in de nabijheid van deze slaapplaatsen gelegen en zijn allen voor de diverse soorten bereikbaar vanaf hun slaapplaats. Alle geselecteerde gebieden in Zeeland worden al geruime tijd gebruikt door overwinterende ganzen en smienten. Naast een bepaalde actieradius vanaf de slaapplaats is bij de selectie van de gebieden zoveel mogelijk aangesloten bij Speciale Beschermingszones in het kader van de Vogelrichtlijn. Een aantal van deze zones is juist aangemerkt vanwege hun functie als slaap- of foerageergebied voor overwinterende ganzen of smienten. Alle speciale beschermingszones waar door de beleidskadersoorten wordt gefoerageerd zijn in de begrenzing meegenomen. In tabel 1. staan de in Zeeland aangemerkte Speciale Beschermingszones aangegeven met de kwalificerende soorten (voor zover in dit kader relevant) en de functie van het gebied voor die soort. Tabel 1 Speciale beschermingszones ihkv de Vogelrichtlijn die kwalificeren op basis van overwinterende ganzen en smienten. Naam Speciale Beschermingszone Kwalificerende soorten Andere relevante vogelsoorten Functie van het gebied Jaar van aanwijzing Saefthinge Grauwe gans Brandgans Slapen/foerageren 1995 Kolgans Smient Krammer Volkerak Grauwe gans - Slapen/foerageren 1995 Brandgans Smient Oosterschelde Niet nader gespecificeerde - Slapen 1989 Inclusief binnendijkse gebieden ganzen en eendachtigen Yerseke en Kapelse Moer Kolgans Smient Foerageren 2000 Voordelta Grauwe gans Slapen 2000 Smient Veerse Meer Brandgans Slapen/foerageren 2000 Smient Grevelingen Brandgans Grauwe gans Slapen/foerageren 2000 Smient Westerschelde Grauwe gans Smient Slapen 2000 Een ander selectiecriterium betreft de omvang van het gebied. Uit onderzoek van Alterra is gebleken dat opvanggebieden pas als zodanig functioneren wanneer zij een minimum omvang hebben. Deze kritische grens wordt met name bepaald door het aspect verstoring. Ganzen krijgen pas het idee dat zo ongestoord ergens kunnen vertoeven wanneer dit gebied minimaal 500 ha. groot is. Bij de selectie is daarom het criterium gehanteerd dat gebieden minimaal 500 ha groot moeten zijn wanneer het zelfstandige eenheden betreft, of minimaal 300 ha wanneer zij aan één of meerdere zijden grenzen aan een storingsvrij gebied. Tot slot is ook het grondgebruik een van de criteria voor selectie. Uit kostenoverwegingen dient de opvang zoveel als mogelijk op meerjarig grasland plaats te vinden. Voor een aantal provincies, waaronder Zeeland, geldt echter dat het, vanwege de schaarste aan grasland, onontkoombaar is om ook akkerland te begrenzen. Daar waar mogelijk is echter zo veel mogelijk grasland begrensd. Voor de percelen akkerland geldt dat slechts die oppervlakte meetelt waar daadwerkelijk gefoerageerd kan worden. Dat betekent dat alleen beteelde oppervlaktes graszaad en wintergraan meetellen. Landelijk is afgesproken dat één op de drie ha. daadwerkelijk beteeld wordt in de winter. Voor de selectie van opvanggebieden binnen de EHS geldt dat niet alle natuurterreinen zich lenen voor ganzenopvang. Ganzen hebben een voorkeur voor kort, eiwitrijk gras of, in het geval van de grauwe gans, voor de knollen van heen (een grasachtige plant). Dit is niet in alle gebieden voorhanden. Bij de selectie van gebieden binnen de EHS is daarom gekeken naar de geschiktheid van de gebieden als ganzenfoerageergebied. De provinciale Natuurdoeltypenkaart is daarbij als leidraad genomen. Op deze kaart staat aangegeven welke natuurwaarden worden nagestreefd in de en - 3 -

5 diverse natuurgebieden. Alleen de gebieden met natuurdoeltypen bloemrijk grasland, zilt grasland, multifunctioneel grasland en begeleid getijdengebied zijn geselecteerd als geschikt foerageergebied. Bij de oppervlaktentabel in hoofdstuk 2 is ook aangegeven welk aandeel van de verschillende natuurgebieden geschikt foerageergebied bevat. 2. Begrenzing gebieden. Bij de begrenzing is uitgegaan van in het veld duidelijk waarneembare, logisch topografische grenzen als wegen, dijken en waterlopen. Op basis van de genoemde uitgangspunten is in Zeeland gekomen tot begrenzing van de volgende gebieden. Voor een exacte begrenzing van de gebieden zie de kaartbijlagen 1 t/m 9. naam gebied totale waarvan geschikt foerageergebied oppervlakte geschikt binnen EHS buiten EHS opvanggebied foerageergebied beheersgebied bestaande natuur nieuwe natuur grasland akkerland Saefthinge De Putting Groot Eiland Axelse Kreek Braakman Baerzande Middelplaten Ganzenreservaat de Poel Yerseke Moer Schakerloopolder Scherpenissepolder Van Haaftenpolder De Maire Dijkwater Zuidkust Schouwen totaal In de eerste kolom staat de naam van de gebieden zoals die op kaart zijn aangegeven. In de kolom totale oppervlakte opvanggebied is de volledige oppervlakte van het begrensde gebied aangegeven. Dit is inclusief voor foerageren ongeschikte doeltypen zoals water of bos. In de kolom waarvan geschikt foerageergebied is opgenomen welk deel van het opvanggebied daadwerkelijk geschikt is voor smienten en ganzen om te foerageren. Dit aandeel is verder uitgesplitst in de volgende kolommen waarbij binnen de EHS is aangegeven het aandeel beheersgebied, bestaande natuur of nieuwe natuur. is het grondgebruik binnen de begrensde gebieden aangegeven: grasland of akkerland. Uit de tabel blijkt dat er in Zeeland ha ganzenopvanggebied wordt aangewezen. Daarvan is ha. geschikt foerageergebied gelegen binnen de EHS. is ha. aangewezen. Voor de oppervlakte buiten de EHS dient wel de kanttekening gemaakt te worden dat een aanzienlijk deel daarvan bestaat uit braakliggend akkerland. Volgens de landelijk afgesproken omrekeningsfactor (één op de drie) betreft het ha waarop zich op dat moment ook daadwerkelijk een gewas bevindt en wat tot het aan Zeeland toebedeelde quotum moet worden gerekend. Wanneer we het aandeel grasland buiten de EHS hierbij optellen, wordt ha van het quotum buiten de EHS benut. Het restant van 382 ha wordt voorlopig in reserve gehouden. en - 4 -

6 3. Overige regelingen. De begrenzing van gebieden strekt in dit kader niet verder dan dat aangegeven wordt waar de ganzenopvanggebieden in Zeeland gelegen zijn. In de toekomst zullen evenwel ook andere besluiten gebaseerd worden op of een relatie vertonen met deze aanwijzing. Het beleidskader spreekt immers van ganzenopvanggebieden naast gebieden waar overwinterende ganzen actief worden geweerd. Buiten de opvanggebieden zal dan ook de mogelijkheid geboden worden om, op basis van een planmatige schadebestrijding, ontheffing voor afschot te verkrijgen. In het navolgende zal worden ingegaan op de regelingen en besluiten waar een relatie bestaat met de aanwijzing van opvanggebieden. Verordening Flora- en faunawet Zeeland. De Verordening Flora- en faunawet Zeeland regelt welke dieren op grond van artikel 65 van de Floraen faunawet in Zeeland door grondgebruikers en/of jachtaktehouders gedood, bemachtigd en/of opzettelijk verontrust mogen worden. Nagenoeg alle in Nederland overwinterende ganzen zijn in de Verordening opgenomen als soorten die opzettelijk verontrust mogen worden. Omdat deze handeling strijdig is met het principe van de opvanggebieden, namelijk het bieden van rust en voedsel, zal de Verordening zodanig aangepast worden dat in de opvanggebieden het opzettelijk verontrusten van dieren niet meer is toegestaan. Omdat verontrusting van andere dieren dan de ganzen ook de opvangfunctie kan frustreren, er is immers sprake van langdurige verstoring op dezelfde locatie, zal het opzettelijk verontrusten of doden van de overige dieren in de opvanggebieden ook niet meer worden toegestaan. Overigens zal deze beperking alleen gelden gedurende de periode dat de overwinterende ganzen in Nederland aanwezig zijn. Volgens het Beleidskader betreft dit de periode van 15 september tot en met 31 maart. Het ontnemen van de mogelijkheden om, ter voorkoming of beperking van landbouwschade, dieren niet meer te mogen verontrusten of doden zal naar verwachting geen nadelige gevolgen voor de landbouw opleveren. Naast de grasetende watervogels veroorzaken de in de Verordening opgenomen dieren over het algemeen alleen schade in het zomerseizoen (april augustus). Schadecompensatie Faunafonds. Tot de inwerkingtreding van het Beleidskader, eind 2003, gold in Nederland het beleid dat door overwinterende smienten en ganzen aangebrachte schade volledig werd vergoed. De grondgebruiker hoefde daarbij geen inspanningen te verrichten om de dieren actief van de gewassen te weren. In het Beleidskader is hier een wijziging in aangekondigd. Buiten de opvanggebieden wordt van de grondgebruiker thans wel een inspanning verwacht om overwinterende smienten, kol- en grauwe ganzen actief te weren. Naast de inzet van beschikbare akoestische (b.v. gaskanon) en visuele (b.v. vlaggen of linten) middelen wordt ook verwacht dat voor de soorten smient, kol- en grauwe gans een afschotvergunning wordt aangevraagd en gebruikt. Wanneer men niet aan deze voorwaarden voldoet vervalt het recht op schadeloosstelling. Over de exacte voorwaarden waaronder een schadeloosstelling buiten de opvanggebieden wordt verkregen zal door het Faunafonds en/of het ministerie van LNV nog nadere berichtgeving volgen. Binnen de opvanggebieden zal een volledige schadevergoeding van kracht blijven. Ontheffingenbeleid provincie Zeeland. In de nota Faunabeleid Zeeland staat het beleid ten aanzien van ontheffingverlening van het provinciaal bestuur aangegeven. Met betrekking tot overwinterende watervogels staat daarin aangegeven dat ontheffingen niet worden verleend omdat de rijksoverheid een schadeloosstelling voor deze dieren garandeert. Nu met het Beleidskader deze garantie niet meer wordt afgegeven voor smient, kol- en grauwe gans buiten de ganzenopvanggebieden, zal de ontheffingverlening van de provincie op dit vlak ook wijzigen. en - 5 -

7 Ontheffingsaanvragen voor smient, kol- en grauwe gans zullen, voor zover hier een goedgekeurd Faunabeheerplan aan ten grondslag ligt, in principe positief worden beoordeeld. Uiteraard zal ontheffing slechts worden verleend voor schadegevoelige gewassen en binnen de kaders van het Beleidskader. Dit houdt in dat vanaf een half uur vóór zonsopkomst tot uur s morgens en in de periode van 15 september tot 1 april daaropvolgend ontheffing kan worden verleend. De voorschriften betreffende preventieve maatregelen blijven conform het bestaand provinciaal beleid op dit punt. Ook ontheffingverlening voor andere diersoorten zal binnen de opvanggebieden mogelijk anders uitvallen. Ontheffingen die strijdig zijn met de opvangfunctie zullen in principe niet worden verleend. Overzomerende ganzen. In het Beleidskader wordt aangegeven dat het beleid voor overzomerende ganzen op hoofdlijnen overeenkomstig de aanpak voor overwinteraars zal plaatsvinden. Het Faunafonds heeft gesteld dat voor de overzomeraars een oppervlakte van ha landelijk benodigd is. Deze oppervlakte is bij de terreinbeherende organisaties binnen hun bestaand eigendom thans al beschikbaar. Aanwijzing van opvanggebieden specifiek voor de overzomerende ganzen is derhalve niet noodzakelijk. Bij het aanwijzen van ganzenopvanggebieden in Zeeland is dan ook geen rekening gehouden met de aanvullende wensen vanuit de overzomerende populatie. Ook het bestrijdingsbeleid zoals verwoord in de nota Faunabeleid Zeeland behoeft op dit punt geen aanpassing. Het beleid blijft gericht op het in stand houden van een beperkte populatie binnen bestaande natuurgebieden. Buiten deze gebieden bestaan ruime mogelijkheden om regulerend op te treden. Subsidieregeling Natuurbeheer en Subsidiereling Agrarisch Natuurbeheer. Binnen de opvanggebieden zal de opvang van ganzen gestimuleerd worden middels een tweetal subsidieregelingen: de Subsidieregeling Natuurbeheer voor gebieden binnen de EHS en de Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer voor gebieden buiten de EHS. Beide subsidieregelingen zijn op dit moment voor ganzenopvang nog niet operationeel. Voor de opvang van ganzen moeten specifieke beheerspakketten worden samengesteld. Deze pakketten behoeven de goedkeuring van de Europese Unie (EU). Deze goedkeuring valt op zijn vroegst medio 2005 te verwachten. Tot die tijd kan geen gebruik worden gemaakt van de beide subsidieregelingen. Na verkregen goedkeuring door de EU zal een procedure voor implementatie van de regelingen worden gevoerd. Tot het van kracht worden van de subsidieregelingen zal een vergoeding binnen de ganzenopvanggebieden worden geregeld middels schadevergoedingen van het Faunafonds. Daarmee wordt bestaande regelgeving gecontinueerd. Uitoefening van de jacht. Een prangende vraag bij de totstandkoming van opvanggebieden is of reguliere jacht, dat wil zeggen jacht op de vijf wildsoorten (haas, konijn, fazant, houtduif en wilde eend) in de geopende jachtperiode, binnen ganzenopvanggebieden nog plaats kan vinden. Uitgangspunt bij het instellen van ganzenopvangebieden is dat de aanwezigheid van rust en voedsel binnen het gebied voldoende gewaarborgd is. Tussen de betrokken partijen van het Beleidskader wordt nog overlegd of jachtuitoefening een bedreiging van de rust vormt of dat hier zodanige vorm aan gegeven kan worden dat deze activiteit samen kan gaan met de opvangfunctie. Nadere afspraken op dit vlak zijn mogelijk. Regulatie van de jacht is overigens een bevoegdheid die toebehoort aan de minister van LNV. en - 6 -

8 Detailkaart 1 en Zeeland De Putting Saefthinge Binnen de EHS Natuurgebiedsplan Zeeland bestaande natuur, in eigendom bij een natuurbeschermingsorganisatie d bestaande natuur, in beheer bij een natuurbeschermingsorganisatie bestaande natuur, met aankooptitel bestaande natuur, in eigendom bij (semi)overheid beheersgebied nieuwe natuur nieuwe natuur, natuurcompensatieproject *) *) valt niet onder de werking van het Natuurgebiedsplan C Topografische ondergrond TDN Emmen 0 0,5 1 2 G:\RMW\lgw\rené steyn\opp_ehs_buitenehs.mxd

9 Detailkaart 2 en Zeeland De Putting Saefthinge Groot Eiland Natuurgebiedsplan Zeeland bestaande natuur, in eigendom bij een natuurbeschermingsorganisatie bestaande natuur, in beheer bij een natuurbeschermingsorganisatie bestaande natuur, met aankooptitel bestaande natuur, in eigendom bij (semi)overheid beheersgebied nieuwe natuur nieuwe natuur, natuurcompensatieproject *) *) valt niet onder de werking van het Natuurgebiedsplan Axelse Kreek C Topografische ondergrond TDN Emmen 0 0,5 1 2 G:\RMW\lgw\rené steyn\opp_ehs_buitenehs.mxd

10 Detailkaart 3 en Zeeland Braakman Natuurgebiedsplan Zeeland bestaande natuur, in eigendom bij een natuurbeschermingsorganisatie Axelse Kreek bestaande natuur, in beheer bij een natuurbeschermingsorganisatie bestaande natuur, met aankooptitel bestaande natuur, in eigendom bij (semi)overheid beheersgebied nieuwe natuur nieuwe natuur, natuurcompensatieproject *) *) valt niet onder de werking van het Natuurgebiedsplan C Topografische ondergrond TDN Emmen 0 0,5 1 2 G:\RMW\lgw\rené steyn\opp_ehs_buitenehs.mxd

11 Detailkaart 4 en Zeeland Baerzande Binnen de EHS Natuurgebiedsplan Zeeland bestaande natuur, in eigendom bij een natuurbeschermingsorganisatie bestaande natuur, in beheer bij een natuurbeschermingsorganisatie bestaande natuur, met aankooptitel bestaande natuur, in eigendom bij (semi)overheid beheersgebied nieuwe natuur nieuwe natuur, natuurcompensatieproject *) *) valt niet onder de werking van het Natuurgebiedsplan C Topografische ondergrond TDN Emmen 0 0,5 1 2 G:\RMW\lgw\rené steyn\opp_ehs_buitenehs.mxd

12 Detailkaart 5 en Zeeland Middelplaten Y Ganzenreservaat de Poel Natuurgebiedsplan Zeeland bestaande natuur, in eigendom bij een natuurbeschermingsorganisatie bestaande natuur, in beheer bij een natuurbeschermingsorganisatie bestaande natuur, met aankooptitel bestaande natuur, in eigendom bij (semi)overheid beheersgebied nieuwe natuur nieuwe natuur, natuurcompensatieproject *) *) valt niet onder de werking van het Natuurgebiedsplan C Topografische ondergrond TDN Emmen 0 0,5 1 2 G:\RMW\lgw\rené steyn\opp_ehs_buitenehs.mxd

13 Detailkaart 6 en Zeeland Scherpenissepolder Schakerloopolder Yerseke Moer Natuurgebiedsplan Zeeland bestaande natuur, in eigendom bij een natuurbeschermingsorganisatie bestaande natuur, in beheer bij een natuurbeschermingsorganisatie bestaande natuur, met aankooptitel bestaande natuur, in eigendom bij (semi)overheid beheersgebied nieuwe natuur nieuwe natuur, natuurcompensatieproject *) *) valt niet onder de werking van het Natuurgebiedsplan C Topografische ondergrond TDN Emmen 0 0,5 1 2 G:\RMW\lgw\rené steyn\opp_ehs_buitenehs.mxd

14 Detailkaart 7 en Zeeland Dijkwater De Maire Natuurgebiedsplan Zeeland bestaande natuur, in eigendom bij een natuurbeschermingsorganisatie bestaande natuur, in beheer bij een natuurbeschermingsorganisatie bestaande natuur, met aankooptitel bestaande natuur, in eigendom bij (semi)overheid beheersgebied Van Haaftenpolder nieuwe natuur nieuwe natuur, natuurcompensatieproject *) *) valt niet onder de werking van het Natuurgebiedsplan C Topografische ondergrond TDN Emmen 0 0,5 1 2 G:\RMW\lgw\rené steyn\opp_ehs_buitenehs.mxd

15 Detailkaart 8 en Zeeland Dijkwater Zuidkust Schouwen Binnen de EHS Natuurgebiedsplan Zeeland bestaande natuur, in eigendom bij een natuurbeschermingsorganisatie De Maire bestaande natuur, in beheer bij een natuurbeschermingsorganisatie bestaande natuur, met aankooptitel bestaande natuur, in eigendom bij (semi)overheid beheersgebied nieuwe natuur nieuwe natuur, natuurcompensatieproject *) *) valt niet onder de werking van het Natuurgebiedsplan C Topografische ondergrond TDN Emmen 0 0,5 1 2 G:\RMW\lgw\rené steyn\opp_ehs_buitenehs.mxd

16 Overzichtskaart en Zeeland Dijkwater Zuidkust Schouwen Binnen de EHS De Maire Van Haaftenpolder Middelplaten Scherpenissepolder Schakerloopolder Ganzenreservaat de Poel Yerseke Moer Baerzande De Putting Saefthinge Braakman Groot Eiland Axelse Kreek