Nota Faunabeleid Zeeland

Transcriptie

1 Nota provincie Zeeland, afd. LGW nota d.d nota d.d

2 0. Samenvatting Inleiding Aanleiding en doel Afbakening Leeswijzer Wettelijk kader en beleid Wetgeving Flora- en faunawet Natuurbeschermingswet Internationale regelgeving Rijksbeleid Nota Jacht en wildbeheer Nota Ruimte voor ganzen Provinciale bevoegdheden Beschermde leefomgeving (art 19 t/m 28) Faunabeheereenheden (art. 29) Faunabeheerplannen (art 30) Sluiting van de jacht (art. 46) Rapen van kievitseieren (art 60 en 61) Vrijstellingen (art. 65) Aanwijzing. (art. 67) Ontheffingen. (art. 68) Faunabeheer tot dusver De jachtuitoefening Optreden van schade Landbouwschade Schade aan de visserij Overige schade Overlast door diersoorten Verleende vergunningen Wild Overige beheerde soorten Exoten Uitgangspunten voor het te voeren beleid Algemeen De beschermde leefomgeving Belangrijke schade aan de landbouw Andere bevredigende oplossing Gunstige staat van instandhouding Vrijstelling, ontheffing of aanwijzing Jacht Populatiebeheer Organisatie Faunabeheer Algemeen Organisatievorm FBE Faunabeheerplannen Schadevergoeding Uitwerking van het beleid Vrijstellingen (art. 65) Landelijke vrijstellingslijst Provinciale vrijstellingslijst Ontheffingen (art. 68) Ontheffingen in verband met volksgezondheid en openbare veiligheid Ontheffingen in het belang van de veiligheid van het luchtverkeer Ontheffingen ter voorkoming van belangrijke schade aan gewassen, vee, bossen, bedrijfsmatige visserij en wateren Ontheffingen ter voorkoming van schade aan flora en fauna nota d.d

3 Ontheffingen met het oog op anderen belangen Aanwijzing door GS (art. 67) Faunabeheereenheden (art 29) Faunabeheerplan (art. 30) Jacht Algemeen Jacht in natuurgebieden Jacht op provinciale eigendommen Sluiting van de jacht onder bijzondere weersomstandigheden Rapen van kievitseieren Financiën Faunafonds Provinciale voorzieningen Uitvoering en toezicht Procedures, advies en informatie De vrijstellingslijst Leges Vaststellingsprocedure Provinciaal overlegplatform Handhaving Strafrechtelijk Bestuursrechtelijk Overgangsbeleid Monitoring en evaluatie Onderzoek Monitoring Evaluatie Voorlichting Literatuur Bijlagen Bijlage 1. Grondgebruik in de provincie Zeeland...74 Bijlage 2. Wildschade per gewas in de provincie Zeeland...76 Bijlage 3. Overzicht opgetreden wildschade in de provincie Zeeland, periode Bijlage 4. Afschotcijfers in de provincie Zeeland, periode Bijlage 5. Overzicht opgetreden (gewas)schade in de provincie Zeeland...81 Bijlage 6. Preventieve maatregelen...83 Bijlage 7. Overzicht beleid per diersoort (apart te verkrijgen) Kaarten Kaart 1. Aangewezen Natuurbeschermingswetgebieden...86 Kaart 2. Aangewezen Vogel- en Habitatrichtlijngebieden...87 Kaart 3. Aangewezen Wetlandgebieden Kaart 4. Belangrijke pleisterplaatsen overwinterende ganzen nota d.d

4 0. Samenvatting. De invloed van de mens op de natuur is in de loop van de geschiedenis steeds groter geworden. Menselijke handelingen kunnen een bedreiging zijn voor de wilde flora en fauna. Veel planten- en diersoorten zijn al van de aarde verdwenen of worden met uitsterven bedreigd. Daarom worden planten- en diersoorten beschermd in wetten. Eén zo'n wet is de Flora- en faunawet. De wet is opgesteld door onder verantwoordelijkheid van de Rijksoverheid. De Rijksoverheid vervult ook een belangrijke rol bij de uitvoering van de wet. Daarnaast geeft de wet ook taken en bevoegdheden aan de Provinciale overheid. De overdracht van taken op het gebied van natuur en landschap, zoals die in het akkoord over de Decentralisatie Impuls in 1996 zijn overeengekomen, wordt voor het onderdeel faunabeheer geformaliseerd in de Flora- en faunawet. Gedeputeerde Staten van Zeeland (hierna te noemen GS) krijgen hierin taken en bevoegdheden op het gebied van schadebestrijding. De wijze waarop GS hieraan invulling geeft wordt weergegeven in de voorliggende nota Faunabeleid Zeeland. De provinciale bevoegdheden voor het faunabeheer richten zich op schadebestrijding. Het erkennen van samenwerkingsverbanden van jachthouders, de zogenaamde faunabeheereenheden, en het goedkeuren van faunabeheerplannen op basis waarvan schadebestrijding zal plaatsvinden zijn daarbij als belangrijk element te noemen. Ook behoort het tot de bevoegdheid van GS een verordening vast te stellen van diersoorten waarvoor de beschermende werking van de wet niet geldt: de vrijstellingslijst. Indien de in de wet genoemde belangen: openbare orde en veiligheid, veiligheid van het luchtverkeer, de voorkoming van schade aan land- en tuinbouw en de bescherming van flora en fauna, in het gedrang zijn en er geen andere bevredigende oplossingen bestaan, kan GS bovendien ontheffing verlenen van de bepalingen in de wet. Bij het verlenen van ontheffingen kan de provincie verzoeken daartoe afwachten doch, indien daartoe noodzaak bestaat, ook een actievere rol kiezen en zelf initiatieven nemen om handelend op te treden. Dit laatste gebeurt via de aanwijzing. Buiten de hiervoor genoemde zaken stelt GS ook de periode vast waarbinnen kievitseieren geraapt kunnen worden. Tot slot kunnen GS de jacht sluiten in geval van bijzondere weersomstandigheden. Tot de inwerkingtreding van de Flora- en faunawet vond bescherming van planten en dieren plaats ingevolge de Natuurbeschermingswet, de Jachtwet en de Vogelwet. Met betrekking tot de planten verandert er in het beschermingsregime weinig. Het zijn dezelfde planten die bescherming genieten en het betreft dezelfde verboden. Voor de dieren ligt dit anders. Zowel het aantal diersoorten dat bescherming geniet als het aantal verboden die het betreft is groter. Bij de dieren zijn het vooral de kleine zoogdieren als muizen die nu ook bescherming genieten. In tegenstelling tot de oude wetgeving is het verbod om dieren opzettelijk te verontrusten nu in alle omstandigheden en op alle dieren van toepassing. Voorheen mochten dieren wel worden verstoord indien dit uit oogpunt van schadebestrijding aan landbouwgewassen noodzakelijk of gewenst was. Onder de Jachtwet vond bejaging van dieren vooral plaats uit oogpunt van benutting. Het aantal dieren waarop gejaagd kon worden was vrij groot. In de 90-er jaren is dit aantal geleidelijk aan teruggebracht tot 16 in Ook op andere wijze zijn er beperkingen aan de jacht opgelegd. Het jagen met loodhagel is uit milieuoogpunt niet meer toegestaan en in verband met dierenwelzijn is het gebruik van levende lokganzen verboden nota d.d

5 Wanneer door wildsoorten schade aan de landbouw werd berokkend was dit, voor zover het vrij bejaagbare soorten betrof, onder de Jachtwet een primaire verantwoordelijkheid van de jachthouder. Indien schade werd aangericht buiten de geopende jachtperiode werden vaak ontheffingen verleend om buiten deze periode regulerend op te kunnen treden. De door de jagers opgerichte wildbeheereenheden vervulden hierbij een belangrijke faciliterende en uitvoerende rol. De wildsoorten die uit het oogpunt van benutting of schadebestrijding een belangrijke rol speelden in Zeeland zijn haas, konijn, fazant, wilde eend, houtduif, patrijs, de ganzen, smienten, meerkoeten, kraaiachtigen en ree en damhert. Naast de wildsoorten werden in het verleden ook beschermde vogelsoorten in verband met optredende landbouwschade bestreden. Het ging daarbij vooral om soorten als de holenduif, turkse tortel, knobbelzwaan, spreeuw, huismus, waterhoen en zilvermeeuw. Ook een aantal niet beschermde soorten werd en wordt nog steeds bestreden. Het betreft hier veelal ontsnapte, verwilderde en niet van nature in Nederland voorkomende diersoorten zoals de nijlgans, muskusrat, boerengans en verwilderde kat. Onder de Flora- en faunawet is het aan GS om aan te geven wanneer de in de wet genoemde belangen in het geding zijn. Bij schade aan landbouwgewassen komt het er vooral op neer vast te stellen wanneer er sprake is van belangrijke schade en wat wordt gezien als andere bevredigende oplossingen. Vervolgens doet zich de vraag voor of bescherming van die belangen geregeld wordt via de vrijstellingslijst, de aanwijzing of de ontheffing. In het provinciaal faunabeleid wordt er voor gekozen om zoveel als mogelijk maatwerk te leveren, zonder te vervallen in onnodige bureaucratie. Bovendien is gestreefd naar een zo groot mogelijke duidelijkheid. Schadeveroorzakende diersoorten en schadelijdende gewassen zijn zoveel en zo concreet mogelijke aangegeven. De algemene bepalingen van de wet zijn daarmee nader ingekaderd. Bij de vraag wanneer er sprake is van belangrijke schade is onderscheid gemaakt in te voorzien en niet te voorziene zaken. Schade die is te voorzien is bepaald aan de hand van het schadebeeld van de afgelopen jaren, de praktijkervaring van mensen uit het werkveld en de uitvoeringspraktijk van tot nu toe geldende wet- en regelgeving. Hieruit is naar voren gekomen dat de fazant, haas, houtduif, konijn en wilde eend (in de gesloten jachtperiode), de ganzen (met uitzondering van de rietgans en kleine rietgans), ekster, holenduif, kauw, knobbelzwaan, meerkoet, smient, spreeuw, zwarte kraai, waterhoen, Canadese gans, zilvermeeuw, ree en damhert belangrijke schade aan gewassen, vee, bossen, wateren of de bedrijfsmatige visserij veroorzaken. Voor niet te voorziene schade is een norm bepaald van 115,--/ha. Zodra deze norm aantoonbaar overschreden wordt bestaat de mogelijkheid voor een ontheffing van de wettelijke bepalingen. Bij het voorkomen of beperken van schade zijn er vele mogelijkheden denkbaar. De voorkeur van GS gaat uit naar maatregelen die geen schadelijke of nadelige gevolgen voor de betreffende diersoorten hebben. Bevorderen van natuurlijke vijanden, gebruik van geur- en smaakstoffen of omrastering van teelten hebben de voorkeur. Het niet of onvoldoende aanwezig zijn van deze oplossingen of de hoge kosten die ermee gemoeid zijn beperken echter de inzet daarvan. Andere veel gebruikte methoden zijn het afschrikken van dieren met akoestische of visuele middelen. De keerzijde van deze methoden is dat na verloop van tijd vaak gewenning optreedt en daardoor het geweer als aanvullende methode moet worden toegepast. In het provinciaal beleid wordt wel vereist dat alvorens gebruik van het geweer wordt toegestaan, minder ingrijpende maatregelen moeten zijn toegepast. Voor het bepalen van welke maatregel daarbij als reële eis gesteld mag worden, is een link gelegd met de opbrengst van het gewas nota d.d

6 Naarmate het saldo toeneemt, moeten in toenemende mate preventieve maatregelen getroffen zijn. Verder bestaat er een categorie dieren waar Nederland een internationale verantwoordelijkheid voor de instandhouding heeft. De trekkende ganzen en smienten zijn hier een voorbeeld van. Voor deze groep is tussen rijk en provincie overeengekomen een schadeloosstelling te garanderen. Dit wordt door GS gezien als een bevredigend alternatief voor afschot. Alle beschermde diersoorten moeten zich in hun natuurlijke verspreidingsgebied onder normale omstandigheden over een langere periode kunnen handhaven. Toetsing hierop vindt plaats alvorens vrijstelling of ontheffing van de bepalingen van de wet aan de orde is. Zo er een noodzaak is dieren te verontrusten, bemachtigen of doden, kan de mogelijkheid daartoe langs verschillende wegen worden geboden: via de vrijstelling, de aanwijzing of de ontheffing. Een belangrijk onderscheid tussen de mogelijkheden is dat de vrijstelling, zowel voor wat betreft de gebruiker, de locatie als de periode in het jaar, een generiek (algemeen) karakter heeft en de ontheffing een specifiek (per afzonderlijk geval). De aanwijzing kan zowel generiek als specifiek zijn. Belangrijk verschil tussen de aanwijzing en de ontheffing is de rol van de provincie. Bij een aanwijzing gaat de provincie op de stoel van de faunabeheerder zitten. Bij de aanwijzing stelt de provincie zich actief op in het faunabeheer terwijl dit bij de ontheffing meer passief is. De vrijstellingslijst geeft GS de mogelijkheid, door de minister aangewezen dieren vrij te stellen van de bepalingen van de wet. Van deze mogelijkheid zal enkel gebruik worden gemaakt bij maatregelen die het sectorale belang van grondgebruiker en jachthouder overstijgen of waar de faunabeheereenheid bij behartiging van die belangen ernstig tekort schiet. De jacht is slechts toegestaan op de soorten van de wildlijst te weten haas, konijn, fazant, wilde eend, patrijs en houtduif. Deze soorten mogen gedurende een bepaalde periode van het jaar bejaagd worden. Voor de patrijs is geen geopende jachtperiode vastgesteld omdat hij op de lijst van met uitroeiing bedreigde of speciaal gevaar lopende soorten is opgenomen. Bemachtiging van wildbraad en beheer van de populaties staan bij de jacht centraal. Daarbij is het wel de plicht van de jager te zorgen voor een redelijke stand van het wild en om schade door in zijn jachtveld aanwezig wild te voorkomen. In het provinciaal beleid wordt er van uitgegaan dat de geopende jachtperioden volstaan om deze doelen te bereiken. Wanneer dieren moeten worden gedood ter bescherming van de belangen zoals die in de wet zijn genoemd, kan voor het merendeel worden volstaan met het toedienen van een extra prikkel ter afschrikking. Gebruik van het geweer kan hierbij eveneens aan de orde zijn. Voor een beperkt aantal diergroepen is het echter noodzakelijk de populatiegrootte te beïnvloeden. Dit geldt voor de ree, damhert en de grauwe gans. Maatregelen waardoor de populatieomvang wordt beperkt kunnen bij deze diersoorten noodzakelijk zijn. In de nota is verder bepaald hoe dit kan geschieden Hoewel de Flora- en faunawet een algehele bescherming biedt aan alle (in de wet genoemde) diersoorten, valt er in een bepaald aantal gevallen niet aan te ontkomen dat van het beschermingsregime wordt afgeweken. Wanneer dit het geval is dienen waarborgen ingebouwd te worden dat maatregelen met de nodige zorgvuldig worden uitgevoerd. Ontheffing van de bepalingen van de wet worden dan ook bij voorrang verleend aan samenwerkingsverbanden van jachthouders, de zogenaamde faunabeheereenheden, die het faunabeheer uitvoeren. In Zee nota d.d

7 land zijn initiatieven genomen om te komen tot één Faunabeheereenheid voor de gehele provincie. De terreinbeherende organisaties(natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en het Zeeuwse Landschap), de Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging, de Federatie Particulier Grondbezit en de Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie zullen gezamenlijk de Faunabeheereenheid vormen. Zij dragen zorg voor de opstelling van Faunabeheerplannen waarin aangegeven wordt op welke wijze de uitvoering van het Faunabeleid gestalte krijgt. Op basis van deze plannen kunnen ontheffingen worden verleend. De nota geeft aan onder welke voorwaarden dit geschiedt. Door de provincie worden, buiten de wettelijke vereisten, aan de inhoud van de faunabeheerplannen geen nadere voorwaarden gesteld. Indien beschermde diersoorten schade aan gewassen veroorzaken, bestaat de mogelijkheid hiervoor een schadeloosstelling te verkrijgen. Het Faunafonds, een door de overheid ingesteld zelfstandig bestuursorgaan, is belast met de uitvoering van deze schadeloosstelling. Het Faunafonds heeft regels opgesteld in welke gevallen een aanspraak op tegemoetkoming gedaan kan worden. Tussen rijk en provincies is afgesproken dat voor een beperkt aantal diersoorten een tegemoetkoming in geleden schade wordt gegarandeerd. Indien provincies deze gegarandeerde schadeloosstelling ruimer willen toepassen, zijn zij zelf verantwoordelijk voor de financiering daarvan. Door GS wordt een ruimere toepassing niet noodzakelijk geacht. Bij de vrijstelling is de vraag of dieren belangrijke schade aan landbouwgewassen veroorzaken richtinggevend geweest. Daarbij is onderscheid gemaakt tussen dieren die landelijk en dieren die regionaal belangrijke schade veroorzaken. In een ministeriële verordening zijn alle dieren die op deze landelijke vrijstellingslijst voorkomen ook daadwerkelijk vrijgesteld van de wettelijke verboden om ze te doden, te verwonden of te vangen, ze opzettelijk te verontrusten, hun nesten, holen of andere voortplantings- of vaste rust- of verblijfplaatsen te beschadigen, te vernielen of te verstoren en de eieren van dieren te zoeken, rapen of vernielen. Op de landelijke lijst staan houtduif, konijn en mol. Bij provinciale verordening worden brandgans, ekster, grauwe gans, haas, holenduif, kauw, knobbelzwaan, kolgans, meerkoet, rotgans, rietgans, smient, spreeuw, wilde eend en zwarte kraai vrijgesteld van het verbod om ze opzettelijk te verontrusten. Daarnaast worden de kauw, de spreeuw, de wilde eend en de zwarte kraai vrijgesteld van het verbod ze opzettelijk te doden of verwonden. Ter bescherming van het belang van de volksgezondheid en openbare veiligheid zijn momenteel geen situaties voorzien dat ontheffing van de bepalingen van de wet noodzakelijk zijn. Aanvragen voor ontheffing zullen aan de hand van de wettelijke criteria, zoals genoemd in artikel 68 van de wet, worden beoordeeld. Ter bescherming van het belang van de veiligheid van het luchtverkeer kan verstoring van knobbelzwanen op het vliegveld van Arnemuiden noodzakelijk zijn. Bij gebleken noodzaak zal daartoe een ontheffing ex artikel 68 voor worden afgegeven. Ter voorkoming van belangrijke schade aan gewassen, vee, bossen, bedrijfsmatige visserij en wateren kan op aanvraag ontheffing worden verleend van het verbod om dieren opzettelijk te verontrusten voor het waterhoentje. Daarnaast kan op aanvraag en om dezelfde redenen ontheffing worden verleend van het verbod om dieren opzettelijk te doden, te verwonden of te vangen en te verontrusten voor de wildsoorten (in de gesloten jachtperiode) en daarnaast de grauwe- en Canadese gans, zilvermeeuw, ree en damhert nota d.d

8 De wijze waarop, de perioden waarin en de personen die deze bevoegdheid gebruiken, moet nader worden uitgewerkt in een faunabeheerplan. Ter voorkoming van belangrijke schade aan flora en fauna kan ontheffing worden verleend van het verbod om damherten opzettelijk te doden, te verwonden of te vangen en te verontrusten. Daarnaast kan, om nieuwvestiging van zilvermeeuwenkolonies op bepaalde plaatsen te beletten, ontheffing worden verleend van het verbod om nesten van zilvermeeuwen te beschadigen, te vernielen, uit te halen, weg te nemen of te verstoren. Met het oog op andere belangen kan ontheffing worden verleend van het verbod om konijnen opzettelijk te verontrusten, te doden, te verwonden of te vangen op sportvelden en industrieterreinen. Bovendien kan ontheffing worden verleend om gebrekkige en zieke reeën en damherten te doden. Dit om gewonde dieren uit hun lijden te kunnen verlossen. Met de aanwijzing kan GS zich actief in het faunabeheer opstellen. Zo nodig kan zelfs met behulp van de sterke arm toegang worden verschaft tot terreinen wanneer de gebruiker of eigenaar van die terreinen geen medewerking wenst te verlenen. Van deze mogelijkheid zal met terughoudendheid gebruik worden gemaakt. Alleen voor de muskusrat zal GS de aanwijzing gebruiken om op alle gronden bestrijding mogelijk te maken, ook wanneer de betreffende eigenaar of gebruiker hier geen toestemming toe verleent. Verder kan een categorie dieren worden onderscheiden die op grond van de Flora- en faunawet geen bescherming geniet maar waar bestrijding wel gewenst is. In Zeeland betreft het een groep verwilderde dieren die van nature niet in Nederland voorkomen te weten de nijlgans, gedomesticeerde grauwe gans, rosse stekelstaart, verwilderde duif, nerts en verwilderde kat. Uit oogpunt van faunavervalsing alsmede uit concurrentieoogpunt met inheemse diersoorten, staat GS toe dat deze dieren met behulp van het geweer gedood worden. De jacht in natuurgebieden wordt niet geopend. Als natuurgebieden worden in dit kader gerekend de aangewezen Beschermd- of Staatsnatuurmonumenten dan wel gebieden waar een aanwijzing in overweging is genomen, aangemelde Wetlands en in Vogelrichtlijngebieden. Ontheffing van dit verbod zal slechts plaatsvinden indien schadebestrijding buiten de begrensde gebieden niet effectief kan plaatsvinden. Voor sluiting van de jacht onder bijzondere winterse weersomstandigheden zijn categorieën van dieren onderscheiden waarvoor een bepaald regime van toepassing is. Sluiting van de jacht zal plaatsvinden indien aan de gestelde criteria wordt voldaan. Voor sluiting van de jacht in verband met botulismeverspreiding zijn geen regels of criteria opgesteld. Daarover wordt in voorkomende gevallen beslist. Vanwege de geringe betekenis, het ontbreken van een maatschappelijk belang of traditie en de nadelige effecten hiervan, zullen in Zeeland geen samenwerkingsverbanden van weidevogelbeschermers worden erkend noch zal een raapperiode voor kievitseieren worden vastgesteld. Bij de financiering van het faunabeleid vervult het Faunafonds een belangrijke rol. Het merendeel van de kosten zal immers bestaan uit tegemoetkomingen in geleden schade. Het Faunafonds is verantwoordelijk voor de uitkering van de tegemoetkomingen. De regels en voorwaarden waaronder dit plaatsvindt zijn weergegeven in het Besluit Faunafonds. In het nota d.d

9 Besluit Faunafonds is ook geregeld voor welk deel van de voeding de provincies verantwoordelijk zijn en wat de bijdrage van het Rijk omvat. In de onderhandelingen tussen rijk en provincie is tot nu toe het uitgangspunt geweest dat wanneer provincies in hun beleid of de uitvoering daarvan terughoudender zijn dan het beleid van het rijk tot nu toe, de meerkosten daarvan voor rekening van de provincie komen. De provincie is, met uitzondering van de verspreiding van het damhert, niet voornemens een terughoudender beleid dan het rijk te voeren. Het rijksbeleid tot nu toe is echter niet eenduidig vastgelegd. In overleg met het ministerie van LNV en het Faunafonds zal hier op korte termijn duidelijkheid over worden verschaft. Ontheffingen worden door de provincie verstrekt volgens de daarvoor in de wet opgenomen procedures en voorschriften. Dit betekent onder meer dat alvorens ontheffingen worden verleend, het Faunafonds om advies wordt gevraagd. Verleende ontheffingen worden door GS ter inzage gelegd. Belanghebbenden kunnen hierover bezwaren uiten. Van alle verleende ontheffingen en goedgekeurde faunabeheerplannen vindt publicatie plaats in de huis-aan-huis bladen. Verleende ontheffingen worden bovendien in de Staatscourant gepubliceerd. Zaken van algemeen belang aangaande het faunabeheer en -beleid worden met de belangenorganisaties besproken in de subcie. Nabuurschap, Natuurbeheer en Landbouw van de Provinciale Commissie voor de Groene Ruimte. Om alle betrokkenen de gelegenheid te geven tot aanpassing aan het gewijzigd regime, wordt een overgangsperiode gehanteerd tot 1 april Gedurende deze periode zullen de nu bestaande wildbeheereenheden in de plaats treden van de nog op te richten faunabeheereenheid. Voor het verkrijgen van een ontheffing zijn gedurende deze periode geen faunabeheerplannen vereist. Ontheffingen zullen gedurende deze periode in beginsel voor maximaal één jaar worden verleend. Onderzoek naar maatregelen ter voorkoming en bestrijding van schade door dieren worden voor een belangrijk deel door het Faunafonds geëntameerd. Binnen de Provincie Zeeland leven er op het gebied van onderzoek specifieke wensen met betrekking tot schade en schadepreventie van kraaiachtigen, voedselkeuze en terreingebruik van het damhert, effecten van de opmars van de vos en gevolgen van stopzetting van populatiebeheer bij reeën. Evaluatie van het provinciaal faunabeleid zal gekoppeld worden aan herziening van de provinciale vrijstellinglijsten. Deze worden door de minister voor een periode van twee jaar vastgesteld. Herijking van het provinciaal beleid zal vooralsnog met dezelfde interval plaatsvinden nota d.d

10 1. Inleiding Aanleiding en doel. De invloed van de mens op de natuur is in de loop van de geschiedenis steeds groter geworden. Menselijke handelingen kunnen een bedreiging zijn voor de wilde flora en fauna. Veel planten- en diersoorten zijn al van de aarde verdwenen of worden met uitsterven bedreigd. Daarom worden planten- en diersoorten beschermd in wetten. Eén zo'n wet is de Flora- en faunawet. De wet is opgesteld door onder verantwoordelijkheid van de Rijksoverheid. De Rijksoverheid vervult ook een belangrijke rol bij de uitvoering van de wet. Daarnaast geeft de wet ook taken en bevoegdheden aan de Provinciale overheid. Het overheidsbeleid is onder andere gericht op het vergroten van de betrokkenheid van burgers bij het openbaar bestuur. Om dit te bereiken wordt er naar gestreefd verantwoordelijkheden zo dicht mogelijk bij de belanghebbenden te leggen met inachtneming van een aantal randvoorwaarden, o.a. met betrekking tot efficiency en doelmatigheid. Deze filosofie is uitgewerkt in de zogenaamde Decentralisatie Impuls (DI). Daarbij beperkt het Rijk zich tot de hoofdlijnen van het beleid en wordt de uitwerking en uitvoering daarvan overgelaten aan de Provincies. Eén van de beleidsvelden waarvoor de decentralisatie inmiddels heeft plaatsgevonden is het beleidsveld Natuur van het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij (LNV). Met ingang van 1 januari 1996 zijn (delen van) de uitvoering van o.a. de Natuurbeschermings-, Jacht- en de Vogelwet overgedragen aan de provincie. Uitvoering van deze taken is thans geëffectueerd in de Flora- en faunawet en de Natuurbeschermingswet In 1998 zijn de Natuurbeschermingswet 1998 en de Flora- en faunawet door de regering vastgesteld. In de Flora- en faunawet is de regelgeving die betrekking heeft op de bescherming van dier en planten soorten opgenomen. De wet bundelt de bepalingen over voornoemde bescherming zoals die voorheen in verschillende wetten gestalte had gekregen: de Vogelwet 1936, de Jachtwet, de Natuurbeschermingswet, de Nuttige Dierenwet 1914 en de Wet bedreigde uitheemse dier- en plantensoorten. De taken en bevoegdheden van de provincie op het gebied van de faunawetgeving zijn erin geformaliseerd. Deze bevoegdheden betreffen in hoofdzaak het verlenen van ontheffingen in het kader van schadebestrijding, het aanwijzen van gebieden als beschermde leefomgeving, het erkennen van faunabeheereenheden, het goedkeuren van faunabeheerplannen en het sluiten van de jacht bij bepaalde weersomstandigheden. GS heeft geen taken bij uitheemse dier- en plantensoorten. Deze nota geeft inzicht in de taken en bevoegdheden van GS die voortvloeien uit de Flora- en faunawet en bevat het beleidskader waarbinnen de provincie invulling geeft aan die nieuwe taken. De bevoegdheden en het beleid op het gebied van de Natuurbeschermingswet 1998 zal in deze nota beperkt blijven tot het aspect van de fauna Afbakening. Regelgeving en beleid op het gebied van bescherming van dier- en plantensoorten kan zich toespitsen op de kwetsbare en zeldzame soorten waaraan specifieke aandacht besteed moet worden en die stimulering behoeven. Maar ook op de soorten waarmee het zeer goed gaat en die dus algemeen of talrijk zijn is het beschermingsregime van kracht. Bij de laatste groep is de vraag aan de orde in hoeverre regulering of terugdringing van de stand nodig is. Dit kan wenselijk zijn uit oogpunt van beheer van de soort, maar ook in verband met optredende schade aan landbouw, de verkeersveiligheid of bescherming van kwetsbare natuurwaarden. De voorliggende nota beperkt zich tot laatstgenoemde, de reguleringsmaatregelen. Voor de nota d.d

11 zeldzame en kwetsbare soorten is een aparte nota opgesteld, de provinciale Nota soortenbeleid, waarin met name stimuleringsmaatregelen aan bod komen Leeswijzer. In hoofdstuk 2 zal het wettelijk kader en het beleid met betrekking tot de fauna aan de orde komen. Ook zal hier een uitgebreid overzicht gegeven worden van de taken en bevoegdheden van de provincie. Hoofdstuk 3 beschrijft de huidige situatie met betrekking tot het faunabeheer en -beleid. Ook wordt ingegaan op de in relatie met het faunabeheer in het geding zijnde belangen. Vervolgens worden in hoofdstuk 4 de uitgangspunten voor het te voeren beleid weergegeven. In hoofdstuk 5 wordt het provinciaal beleid concreet weergegeven, gevolgd door hoofdstuk 6 en 7 waar achtereenvolgens de uitvoering, monitoring en evaluatie worden belicht nota d.d

12 2. Wettelijk kader en beleid Wetgeving. Met betrekking tot de bescherming van dier- en plantensoorten zijn een aantal wetten en internationale richtlijnen van belang. De Flora- en faunawet is de belangrijkste en geeft bescherming op soortniveau. In de Flora- en faunawet wordt ook een relatie gelegd met de Natuurbeschermingswet 1998, het Ramsar of Wetland verdrag en de Vogel- en Habitatrichtlijn Flora- en faunawet. In de Flora- en faunawet zijn regels opgenomen ter bescherming van in het wild levende planten en dieren. De wet vervangt de Vogelwet 1936, de Jachtwet, hoofdstuk V van de Natuurbeschermingswet, de Nuttige Dierenwet 1914 en de Wet bedreigde uitheemse dier- en plantensoorten. Middels een stelsel van geboden en verboden wordt de bescherming van dieren en planten vorm gegeven. Na een lange voorbereidingstijd is de wet in 1998 door de regering vastgesteld. De wet is een zogenaamde raamwet. De grote lijnen van het beschermingsregime zijn erin vastgelegd. Uitwerking op detailniveau vindt plaats aan de hand van Algemene maatregelen van bestuur. Middels een zevental uitvoeringsbesluiten is hier invulling aan gegeven: het Jachtbesluit, het Besluit beheer en schadebestrijding, het Besluit Faunabeheer, het Besluit aanwijzing dier- en plantensoorten Flora- en faunawet, het Besluit prepareren van dieren, het Besluit vrijstelling beschermde dier- en plantensoorten en het Faunabesluit Voor een aantal van deze besluiten geldt de zogenaamde voorhangprocedure hetgeen inhoudt dat, alvorens deze van kracht worden, de Tweede en de Eerste Kamer der Staten Generaal hiervan kennis kunnen nemen. De wet biedt bescherming aan alle van nature in Nederland voorkomende zoogdieren, met uitzondering van de zwarte- en bruine rat en de huismuis, alle van nature op het Europese grondgebied voorkomende vogelsoorten, alle van nature in Nederland voorkomende amfibieen en reptielen en alle van nature in Nederland voorkomende vissen, voor zover de Visserijwet 1963 hierop niet van toepassing is. Daarnaast zijn een aantal dier- en plantensoorten aangewezen welke eveneens bescherming genieten. Hierbij moet gedacht worden aan soorten welke in hun voortbestaan bedreigd worden of hiermee een grote mate van gelijkenis vertonen. Voorbeelden van dieren zijn een aantal dagvlinders en van planten verschillende orchideeënsoorten. Een aantal gedomesticeerde vogels, zoals bijvoorbeeld de postduif, en zoogdieren, zoals het tamme konijn, zijn uitgezonderd van de beschermende werking. De instrumenten van de wet bestaan allereerst uit algemene verbodsbepalingen zoals het verbod op plukken, verzamelen, beschadigen en ontwortelen van planten, het verbod voor verstoring, bezit en vervoer van dieren en het verbod voor handel in dieren. Het aanwijzen van gebieden als beschermde leefomgeving biedt de mogelijkheid plaatsen die van wezenlijke betekenis zijn als leefomgeving van een beschermde dier- of plantensoort als zodanig aan te wijzen. Hiermee kunnen specifieke voorwaarden gesteld worden aan voor deze soorten schadelijke handelingen. Ook de jacht komt in de wet aan de orde; zowel de soorten waarop jacht kan plaatsvinden als de wijze van uitoefening is hierin geregeld. De bevoegdheden van Gedeputeerde Staten (GS) zijn ondergebracht in hoofdstuk V, titel III, vrijstellingen, ontheffingen en vergunningen. Voor het rapen van kievitseieren, het beheer en de bestrijding van schade kan vrijstelling of ontheffing van de bepalingen gegeven worden door GS van de provincie. De gronden waarvoor en de wijze waarop dit kan gebeuren staan expliciet aangegeven nota d.d

13 Het Faunafonds tot slot, kan aangemerkt worden als de opvolger van het Jachtfonds. Naast taken op het gebied van schade-uitkering en voorlichting, heeft het Faunafonds een belangrijke taak als adviseur van de minister en het college van GS van de onderscheiden provincies gekregen. De Flora- en faunawet is per 1 april 2002 van kracht. Het opstellen van faunabeheerplannen en het verlenen van de daaraan gekoppelde ontheffingen zal kort daarop gestalte krijgen Natuurbeschermingswet. De Natuurbeschermingswet 1998 is gelijktijdig met de Flora- en faunawet vastgesteld. Dit hield mede verband met de overgang van delen van de oude Natuurbeschermingswet naar de Flora- en faunawet. De Natuurbeschermingswet 1998 geeft -procedureel- richting aan het nationaal natuurbeleid en hij biedt bescherming aan daartoe aangewezen natuurgebieden. De mogelijkheden voor het instellen van beschermde landschapsgezichten zijn eveneens geregeld. Daarnaast wordt internationale regelgeving (Vogelrichtlijn, Habitatrichtlijn) met de wet geëffectueerd. De instrumenten van de wet hebben, afhankelijk van het betreffende onderdeel, een specifiek karakter. Ten aanzien van de beschermde natuurmonumenten worden de aanwijzingsprocedure en de rechtsgevolgen weergegeven. In hoofdlijnen zijn hier geen wijzigingen ten opzichte van de oude Natuurbeschermingswet opgetreden. Wel is ook hier de bevoegdheid van Gedeputeerde Staten geëffectueerd en zijn de internationale verplichtingen, waaronder het voorzorgprincipe en het compensatiebeginsel opgenomen. Nieuw in de wet is de aanwijzing van een beschermd landschapsgezicht. Gedeputeerde Staten van de provincie hebben deze bevoegdheid. De gemeente waarin een beschermd landschapsgezicht is gelegen stelt, ter bescherming hiervan, een bestemmingsplan op. De relatie met de Flora- en faunawet is vooral gelegen in het treffen van maatregelen in deze beschermde gebieden. Ingrepen in flora en fauna zijn in het kader van de Natuurbeschermingswet vergunningplichtige handelingen. Ook bestaat er een relatie op het vlak van de bescherming van natuurwaarden. Zowel de beschermde leefomgeving als de aanwijzing van een beschermd natuurmonument kunnen natuurwaarden veiligstellen. Het is zaak hier het juiste instrument voor het beoogde doel te kiezen Internationale regelgeving Op het vlak van de internationale regelgeving zijn voor wat betreft de Flora- en faunawet drie regelingen van belang: de Vogelrichtlijn, de Habitatrichtlijn en het Ramsar- of wetlandverdrag. EG Vogelrichtlijn. De Vogelrichtlijn is een Europese richtlijn welke de lidstaten verplicht maatregelen te treffen voor het behoud van alle in het wild levende vogelsoorten op het Europees grondgebied alsmede voor hun leefgebieden. Voor 175, apart genoemde, bedreigde vogelsoorten en alle regelmatig voorkomende trekvogels, moeten de meest geschikte gebieden als speciale beschermingszones worden aangewezen. Kaart 2 geeft een overzicht van de gebieden welke momenteel als zodanig zijn aangewezen of waarvan een aanwijzing in voorbereiding is. Naast beschermingsmaatregelen op gebiedsniveau zijn de lidstaten verplicht algemene maatregelen te treffen. Deze omvatten onder meer het instellen van een verbod om vogels te doden, hun nesten te vernielen, eieren te rapen, vogels opzettelijk te verstoren en bepaalde vogels te houden. Naast een lijst met bedreigde vogelsoorten bevat de richtlijn nog twee lijsten van vogels die niet bedreigd zijn en die geëxploiteerd mogen worden zolang de populaties voldoende groot nota d.d

14 blijven en geen gevaar lopen. Over de wijze waarop en de voorwaarden waaronder exploitatie of benutting mag plaatsvinden zijn regels in de richtlijn opgenomen. De Habitatrichtlijn. De Habitatrichtlijn richt zich op bescherming van dieren en planten en hun leefgebieden in Europa. Van zowel typen habitats als van soorten dieren en planten zijn lijsten opgesteld die in het kader van de richtlijn beschermd dienen te worden. Er zijn verschillende soortenlijsten, die elk een verschillende mate van bescherming beogen. Op de eerste lijst staan dier- en plantensoorten, waarvan de leefgebieden beschermd dienen te worden die voor het voortbestaan van de soort noodzakelijk zijn. Op de tweede lijst staan de soorten die, naast bescherming van hun leefgebied, ook nog strikte bescherming verdienen. Dieren mogen in dat geval niet gevangen of gedood worden, planten niet geplukt. Het Ramsar- of wetlandverdrag. Het Ramsar- of wetlandverdrag is een overeenkomst inzake watergebieden van internationale betekenis, in het bijzonder als verblijfplaats voor vogels. Wetlands kunnen bestaan uit moerassen, veen- of plasgebieden, en wateren, met inbegrip van zeewater. In Zeeland zijn onder andere de Oosterschelde, Krammer-Volkerak en het Verdronken Land van Saefthinge als wetland aangewezen (zie ook kaart 3) Rijksbeleid Nota Jacht en wildbeheer. De Nota Jacht- en wildbeheer (LNV 1993) verwoord het beleid voor de jacht in Nederland. De in de nota aangekondigde wijzigingen zijn voor een belangrijk deel de afgelopen jaren reeds doorgevoerd. In de onlangs vastgestelde Flora- en faunawet worden de laatste wijzigingen in dit verband geëffectueerd. In de Nota Jacht en wildbeheer staat ten aanzien van het damhert aangegeven dat verdere verspreiding dan de leefgebieden de Veluwe, de Amsterdamse waterleidingduinen en de Manteling van Walcheren niet wordt nagestreefd Nota Ruimte voor ganzen. De nota Ruimte voor ganzen (LNV 1989) geeft het rijksbeleid voor de jaren negentig met betrekking tot het beheer van ganzen in Nederland weer. Uitgangspunt van de nota is de internationale verantwoordelijkheid die Nederland heeft voor het beheer van doortrekkende en overwinterende ganzen. De hoofddoelstelling van het beleid is: het beschermen en behouden van de ganzenpopulaties, met inachtneming van het belang van de landbouw en van de jacht. De aandacht van de rijksoverheid is vooral toegespitst op de kwetsbare soorten: rotgans, brandgans en kleine rietgans. Voor de minder kwetsbare soorten (kolgans, rietgans en grauwe gans) worden geen speciale beschermingsmaatregelen voorgesteld. Naast planologische bescherming van belangrijke ganzengebieden is het beleid er op gericht ganzen bij voorkeur op te vangen in natuurgebieden en op minder kwetsbare cultuurgewassen. Schadebestrijding dient voorts invulling te krijgen via het stimuleren van gecoördineerde en planmatige be- en verjaging. Schade veroorzaakt door ganzen wordt in beginsel volledig vergoed. In de nota is met betrekking tot de jacht op ganzen opgenomen dat deze vooralsnog zal worden gehandhaafd voor de niet kwetsbare soorten (kol-, riet- en grauwe gans). De jacht op de kwetsbare soorten (rot-, brand- en kleine rietgans) zal niet worden geopend nota d.d

15 Het rijksstandpunt ten aanzien van de jacht op ganzen is onlangs (2000) gewijzigd. Vanaf dat moment is de jacht gesloten en worden voor afschot van overwinterende ganzen geen vergunningen meer verleend. Onder de Flora- en faunawet wordt het aan de provincies overgelaten om invulling te geven aan het bestrijden van schade veroorzaakt door ganzen Provinciale bevoegdheden. In het kader van de Flora- en faunawet krijgt de provincie een aantal bevoegdheden. In de volgende paragrafen worden de taken en bevoegdheden artikelsgewijs beschreven. Het provinciaal beleid hierbij komt in hoofdstuk 4 en 5 aan de orde Beschermde leefomgeving (art 19 t/m 28). Plaatsen die van wezenlijke betekenis zijn als leefomgeving voor beschermde inheemse dierof plantensoorten kunnen door GS worden aangewezen als beschermde leefomgeving. Hierbij kan gedacht worden aan bijvoorbeeld veedrinkputten als leefgebied voor amfibieën, bunkers of kerktorens voor de vleermuizen of oude (stads)muren voor bedreigde muurplanten. In een besluit tot aanwijzing als beschermde leefomgeving kunnen handelingen die een aantasting van de leefomgeving tot gevolg hebben aan voorwaarden worden gebonden. Op een besluit tot aanwijzing als beschermde leefomgeving is de openbare voorbereidingsprocedure ingevolge de Algemene wet bestuursrecht (Awb) van toepassing. Daarbij bestaat (naast de normale bezwaar- en beroepsmogelijkheden) de mogelijkheid voor de minister, de eigenaar, het waterschap en de gemeente om zijn of haar zienswijze kenbaar te maken. Indien belanghebbenden ten gevolge van de aanwijzing schade lijden welke redelijkerwijs niet te hunnen laste behoort te komen, kennen GS een naar billijkheid te bepalen schadevergoeding toe Faunabeheereenheden (art. 29). Faunabeheereenheden zijn samenwerkingsverbanden van jachthouders. Een faunabeheereenheid (FBE) kan opgericht worden met als oogmerk het beheer van diersoorten of ten behoeve van de bestrijding van schade. Met name door dieren aangerichte schade welke een planmatige en gecoördineerde aanpak vergt zal door een FBE ter hand worden genomen. Een planmatige aanpak biedt een betere waarborg voor de instandhouding van populaties van de betreffende diersoorten dan wanneer elke grondgebruiker of jachthouder afzonderlijk, ieder voor zijn eigen gebied, het beheer voert. Uit dit oogpunt zal een groot aantal ontheffingen voor regulatie van diersoorten, ten behoeve van bestrijding van schade, dan ook slechts verleend worden aan FBE s. In de wet en in het Besluit faunabeheer zijn de regels waaraan een FBE moet voldoen nader aangegeven. Faunabeheereenheden in de zin van de wet dienen door GS erkend te worden Faunabeheerplannen (art 30). Voor het verkrijgen van ontheffingen in het kader van de Flora- en faunawet is in veel gevallen een faunabeheerplan vereist. Voor zover dit in het kader van de wet een vereiste is behoeven de plannen de goedkeuring van GS. In het Besluit faunabeheer zijn de eisen waaraan een faunabeheerplan moet voldoen nader aangegeven. Naast een aantal algemene gegevens zoals de omvang en begrenzing van het werkgebied dient meer specifieke informatie gegeven te worden over de te beheren of bestrijden diersoorten. Voor een uitgebreid overzicht van de vereiste gegevens wordt verwezen naar paragraaf nota d.d

16 Het faunabeheerplan heeft een geldigheidsduur van ten hoogste vijf jaar. Alvorens een faunabeheerplan goed te keuren, dienen GS dit ter advisering bij het Faunafonds voor te dragen en voor een ieder ter inzage te leggen Sluiting van de jacht (art. 46). Gedeputeerde Staten kunnen, indien de weersomstandigheden dit, met het oog op de instandhouding van wild, vergen de jacht voor een deel van of voor de gehele provincie gedurende een bepaalde tijd sluiten. Veelal zal dit geschieden indien ten gevolge van sneeuwval en/of langdurige strenge vorst het voedsel voor wild moeilijk beschikbaar is en het wild daardoor in verminderde conditie verkeert Rapen van kievitseieren (art 60 en 61). GS kunnen ontheffing verlenen voor het rapen van kievitseieren. Een ontheffing kan worden verleen aan samenwerkingsverbanden van weidevogelbeschermers welke als zodanig door GS zijn erkend. De ontheffing kan worden verleend in een door de minister vast te stellen periode, gelegen tussen 1 maart en 9 april. Aan een ontheffing dienen in ieder geval voorwaarden verbonden te worden met betrekking tot nazorg over de nesten. Daarnaast kunnen voorwaarden gesteld worden ten aanzien van betreding van gronden buiten tegenwoordigheid van de grondgebruiker Vrijstellingen (art. 65). Ter voorkoming en bestrijding van belangrijke schade aan gewassen, vee en bedrijfsmatige visserij, is het gewenst dat grondgebruikers een aantal handelingen kunnen verrichten ter bescherming van deze belangen. In artikel 65 van de wet is hier een voorziening voor opgenomen in de vorm van een vrijstelling. Diersoorten welke landelijk, dan wel regionaal, veelvuldig belangrijke schade aanrichten zijn door de minister aangewezen (tabel 1) en kunnen respectievelijk door de minister of door GS vrijgesteld worden van een aantal bepalingen van de wet. Deze vrijstelling kan geschieden voor het opzettelijk verontrusten, voor het vangen, verwonden of doden van dieren, het beschadigen, vernielen of wegnemen van hun nesten, holen of voortplantingsplaatsen of voor het zoeken, rapen en beschadigen van eieren van dieren. Een vrijstelling wordt bij ministeriële regeling dan wel provinciale verordening gegeven en wordt vastgesteld voor een periode van ten hoogste twee jaar. De vrijstelling geeft de grondgebruiker het recht bedoelde handelingen te verrichten. De grondgebruiker kan dit recht bij schriftelijke toestemming afstaan aan derden mits deze in het bezit zijn van een geldige jachtof valkeniersakte. Een besluit tot vrijstellen van handelingen bij provinciale verordening zoals hiervoor bedoeld kan pas genomen worden nadat hierover door het Faunafonds is geadviseerd nota d.d

17 diersoorten welke landelijk veelvuldig belangrijke schade veroorzaken mol konijn houtduif diersoorten welke regionaal veelvuldig belangrijke schade veroorzaken bosmuis brandgans ekster grauwe gans haas holenduif huismus kauw kleine rietgans knobbelzwaan kolgans meerkoet rietgans ringmus roek rotgans smient spreeuw veldmuis wilde eend zwarte kraai Tabel 1 Door de minister van LNV opgestelde lijst van beschermde diersoorten welke landelijk dan wel regionaal veelvuldig belangrijke schade aanrichten Aanwijzing. (art. 67) GS kunnen personen of categorieën van personen aanwijzen die bij ministeriële regeling aangewezen diersoorten op door GS aan te wijzen gronden kunnen beperken. GS kunnen voorwaarden aan deze aanwijzing verbinden. Aanwijzing kan slechts plaatsvinden: a) in het belang van de volksgezondheid en de openbare veiligheid; b) in het belang van de veiligheid van het luchtverkeer; c) ter voorkoming van belangrijke schade aan gewassen, vee, bossen, bedrijfsmatige visserij en wateren of d) ter voorkoming van schade aan flora en fauna Ontheffingen. (art. 68) Voor beheer en bestrijding van schade kunnen GS ontheffing verlenen van de algemene verbodsbepalingen. Ontheffing kan worden verleend: a) in het belang van de volksgezondheid en de openbare veiligheid; b) in het belang van de veiligheid van het luchtverkeer; c) ter voorkoming van belangrijke schade aan gewassen, vee, bossen, bedrijfsmatige visserij en wateren; d) ter voorkoming van schade aan flora en fauna of e) met het oog op andere, bij algemene maatregel van bestuur aan te wijzen, belangen. In het Besluit beheer en schadebestrijding dieren zijn als andere belangen, bedoeld onder e), aangewezen: a) de voorkoming en bestrijding van schade of belangrijke overlast veroorzaakt door steenmarters aan gebouwen of zich daarin bevindende roerende zaken; nota d.d

18 b) de voorkoming en bestrijding van schade veroorzaakt door vossen aan niet bedrijfsmatig gehouden vee; c) de voorkoming en bestrijding van onnodig lijden van zieke of gebrekkige dieren, behorende tot de diersoorten edelhert, ree, damhert of wild zwijn; d) de voorkoming en bestrijding van schade veroorzaakt door konijnen of vossen op sportvelden of industrieterreinen. Ontheffingen kunnen slechts worden verleend indien er geen andere bevredigende oplossing bestaat, indien geen afbreuk wordt gedaan aan een gunstige instandhouding van de soort en na verkregen advies van het Faunafonds. Ontheffingen worden in principe slechts verleend aan faunabeheereenheden op basis van een faunabeheerplan. Van de door GS afgegeven ontheffingen dient kennisgeving te geschieden in de Staatscourant en één of meerdere regionale dag- of nieuwsbladen nota d.d

19 3. Faunabeheer tot dusver. Dit hoofdstuk beschrijft de feitelijke ontwikkelingen in het faunabeheer zoals dit onder de Jachtwet en Vogelwet plaatsvond De jachtuitoefening. Het recht tot jagen is in Nederland gebonden aan de grond. Grondeigenaren kunnen besluiten de jacht zelf uit te oefenen, dan wel het recht middels een overeenkomst van huur en verhuur af te staan aan derden. Om belangrijke schade, overmatige benutting en onnodig dierenleed te voorkomen zijn in de Jachtwet regels opgenomen over de wijze van uitoefening van de jacht. Mede onder druk van maatschappelijke organisaties zijn de laatste jaren veelvuldig wijzigingen doorgevoerd in o.a. de organisatie van de jacht, de openstelling van de jacht op de verschillende diersoorten en het gebruik van jachtmiddelen en -methoden. De oprichting, vorming en verdere professionalisering van wildbeheereenheden is vanaf eind tachtiger jaren ingezet om tot een planmatig en gecoördineerd wildbeheer te komen op het gebied van (deel)populatieniveau. De Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging (KNJV) heeft hierbij een belangrijke rol gespeeld. Uit oogpunt van natuurbehoud is het aantal vrij bejaagbare soorten teruggebracht van 30 in het begin van de negentiger jaren tot 16 in Om de milieubelasting terug te dringen is een verbod op het gebruik van loodhagel ingesteld. Tot slot is uit oogpunt van dierenwelzijn het gebruik van levende lokganzen aan banden gelegd. Doorvoer van deze veranderingen hebben bewerkstelligd dat de jacht nog slechts wordt bedreven ter benutting van een beperkt aantal, algemeen voorkomende standwildsoorten en verder ter voorkoming of beperking van wildschade door bestrijding van enkele schadeveroorzakende soorten. Voor wat dit laatste betreft was een viertal soorten, welke bescherming genoten onder de Vogelwet, voor dit doel vrijgesteld van de beschermende bepalingen van die wet Optreden van schade. Voorkoming en bestrijding van schade is een van de voornaamste drijfveren geweest voor uitoefening van de jacht in het verleden en voor afgifte van vergunningen van de bepalingen van relevante wetgeving. Schade moet in dit verband ruim opgevat worden en is op meerdere sectoren van toepassing. Het overgrote deel van de schade had en heeft echter betrekking op schade aan de landbouw. Hoewel enige schade nooit te voorkomen is, is in het verleden toch regelmatig sprake geweest van schade welke niet tot het normale bedrijfsrisico behoort Landbouwschade. In de Jachtwet lag de verantwoordelijkheid voor schadebestrijding, voor zover veroorzaakt door de wildsoorten, in eerste instantie bij de jachthouder. Voor de vrij bejaagbare soorten was de jachthouder immers in staat binnen de door de minister vastgestelde tijden en perioden maatregelen te treffen. Bij schade toegebracht door dieren welke onder de bescherming van de Vogel- of Natuurbeschermingswet vielen en bij schade veroorzaakt door wildsoorten in de gesloten periode, had de grondgebruiker ook een bepaalde verantwoordelijkheid. In het geval schade niet bestreden of voorkomen kon worden en in gevallen van overmacht kon een beroep op schadevergoeding door het Jachtfonds worden gedaan. Door het Jachtfonds werd, mits aan een aantal voorwaarden werd voldaan, middels tussenkomst van de provinciale wildschadecommissie (WICO) een tegemoetkoming verstrekt. De jaarverslagen van de WICO geven een duidelijk beeld van de schadeveroorzakende soorten en de schadegevoelige teelten (bijlagen 2 en 3). Hieruit komt naar voren dat (overwinterende) ganzen en smien nota d.d

20 ten in het verleden de meeste schade voor hun rekening namen. Daarnaast werd op bescheiden schaal schade veroorzaakt door houtduiven, hazen, wilde eenden en fazanten. Bij de gewassen komt duidelijk naar voren dat aan grasland, gras voor de teelt van graszaad, wintertarwe en in mindere mate bruine bonen en bieten de meest schade is toegebracht. Ook andere gewassen kunnen echter belangrijke schade ondervinden. Door het -relatief- geringe areaal waarin deze teelten in Zeeland plaatsvinden is de absolute schade echter gering. Voor een overzicht van schadegevoelige teelten en perioden wordt verwezen naar bijlage Schade aan de visserij. Naast schade aan de landbouw heeft in het verleden ook de visserij regelmatig schade ondervonden door in het wild levende dieren. De grootste problemen in deze sector werden veroorzaakt door kok- en zilvermeeuwen welke foerageren op mosselzaad. Wanneer begin mei het mosselzaad wordt uitgestrooid op de mosselpercelen wordt, op dat deel dat bij eb droogvalt, veelvuldig gefoerageerd door kok- en zilvermeeuwen. Dit probleem doet zich vooral voor nabij de Zandkreekdam in de Oosterschelde. Een ander probleem wat met de visserij verband houdt is bevuiling met uitwerpselen van koken zilvermeeuwen van de verwaterpercelen en het proceswater, benodigd voor be- en verwerking van de mossels in Yerseke. Door de massale aanwezigheid van vogels treedt besmetting van het water met salmonella en andere bacteriën op, welke zich in de uitwerpselen van de vogels bevinden. Klachten over visetende aalscholvers doemen de laatste jaren regelmatig op, met name uit het IJsselmeer. Dat hierbij belangrijke schade aan de visserij wordt aangebracht is thans nog onvoldoende aangetoond. Een aantal onderzoeken die hiernaar hebben plaatsgevonden in het IJsselmeer spreken elkaar tegen Overige schade. Overige schade welke zich in het verleden heeft voorgedaan heeft voornamelijk betrekking op schade aan de fauna. In verband met predatie van zilvermeeuwen op andere kolonievogels (sterns), heeft in het verleden lokaal regulatie van de zilvermeeuw plaatsgevonden. Uit onderzoek hiernaar is gebleken dat zilvermeeuwen een belangrijke invloed op het broedsucces van grote stern en visdiefje kunnen hebben. Ook predatie van kraaiachtigen (ekster, zwarte kraai) op hazen en zang- en weidevogels vindt plaats. Dit is echter niet van aantoonbare invloed op de populatieomvang van deze diersoorten geweest. Konijnen en muskusratten veroorzaken veelvuldig schade aan dijken, kaden en taluds. Door ondergraving van sloottaluds door muskusratten ontstaan gevaarlijke situaties bij het bewerken van hier naastgelegen landbouwgronden. Konijnen kunnen met hun graafactiviteiten de zeewering aantasten waardoor deze verzwakt Overlast door diersoorten. Naast schade wordt op een aantal plaatsen overlast door dieren ondervonden. Als voorbeelden kunnen genoemd worden de hinder welke ondervonden wordt van verwilderde duiven in de stedelijke omgeving. Duiven veroorzaken hier hinder en overlast door bevuiling van gebouwen met uitwerpselen en nestmateriaal. Zilvermeeuwen veroorzaken ook op een aantal plaatsen overlast. Vooral in de omgeving van de openbare vuilstortplaatsen in de provincie komen ze in grote dichtheden voor en geven daar hinder aan plaatselijk verkeer en bij werkzaamheden ter plaatse. Bedrijven in de omgeving van de stortplaatsen worden bevuild met uitwerpselen van op de daken rustende vogels nota d.d