Gezond omgaan met de menopauze. 20 vragen, 20 antwoorden over hormoongebruik
|
|
- Jozef Bosman
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Gezond omgaan met de menopauze 20 vragen, 20 antwoorden over hormoongebruik
2 In deze brochure leest u antwoorden op de meest gestelde vragen over hormoongebruik tijdens de menopauze. Als voorbereiding op deze brochure organiseerde de Vlaamse Liga tegen Kanker een gesprekstafel met een brede groep van wetenschappers en deskundigen. Specialisten uit de medische oncologie, de radiotherapie,de gynaecologie,de radiologie, de endocrinologie en de borstkankerscreening, kwamen samen met vertegenwoordigers van de huisartsen,de apothekers,de ziekenfondsen en de vrouwenorganisaties tot een consensus over deze tekst. Deze brochure is vooral bedoeld voor vrouwen in, net voor of na de menopauze. De brochure wil hen helpen om eventuele vragen waarmee ze zitten met hun arts te bespreken.
3 20 vragen en antwoorden over hormoongebruik tijdens de menopauze 1. Wat is de menopauze? De menopauze is de periode in uw leven waarin het maandelijks bloedverlies (de menstruatie) stopt. Dit is ook de periode waarin u uw vruchtbaarheid verliest. Dit natuurlijke proces verloopt geleidelijk omdat uw lichaam steeds minder de twee vrouwelijke hormonen oestrogeen en progesteron produceert. Als uw menstruatie gedurende 1 jaar volledig is uitgebleven,heeft u de menopauze bereikt. Dit gebeurt meestal tussen de leeftijd van 45 en 55 jaar. Een vrouw kan ook op vroegere leeftijd de menopauze bereiken doordat haar eierstokken chirurgisch verwijderd werden. Hierdoor stopt de menstruatie ook. 2. Wat zijn mogelijke klachten tijdens de menopauze? De menopauze is de overgang van vruchtbaarheid naar onvruchtbaarheid. Deze overgang verloopt geleidelijk en kan klachten van lichamelijke,seksuele en/of emotionele aard met zich meebrengen. Deze klachten beginnen geleidelijk aan en zijn voor iedere vrouw anders: elke vrouw ervaart dit proces op haar eigen manier. In deze periode vinden ook nog andere veranderingen in uw leven plaats. De kinderen gaan het huis uit,u wordt ouder en misschien oma of u stopt met werken en krijgt meer vrije tijd. Er bestaan twee vrouwelijke hormonen: oestrogeen en progesteron. 3
4 In deze periode moet dus niet alleen uw lichaam zich aanpassen aan de hormonale veranderingen,u moet leren omgaan met deze nieuwe fase in uw leven en er een evenwicht in vinden. De lichamelijke veranderingen en klachten die u in de menopauze kan ervaren,zijn: op korte termijn onregelmatige menstruatie die uiteindelijk wegblijft warmteopwellingen nachtelijk zweten slapeloosheid droge huid vaginale droogte pijnlijk seksuele betrekkingen urinaire klachten gewichtstoename op lange termijn botontkalking (osteoporose) Andere klachten die u kan ervaren,zijn vermoeidheid prikkelbaarheid emotionele labiliteit verminderd libido 3. Wat kan ik zelf doen om in deze nieuwe levensfase mijn gezondheid optimaal te houden? Deze nieuwe fase in uw leven is geen fase van korte duur. Door onze goede gezondheidszorg is de levensverwachting gestegen en heeft u bij het ingaan van de menopauze Een behandeling met vrouwelijke hormonen tijdens de menopauze wordt hormoonsubstitutie genoemd. 4
5 nog een derde van uw leven voor u. Daarom is het belangrijk dat u zelf zorg draagt voor uw gezondheid. Dit kan door niet te roken gezond te eten op uw gewicht te letten voldoende beweging te nemen (om fit en gezond te blijven moet u minstens 5 keer per week 30 minuten matig bewegen) samen met uw arts een preventieschema op te stellen, spreek hem/haar hierover aan om de 2 jaar deel te nemen aan de gratis borstkankerscreening die wordt georganiseerd voor vrouwen in de leeftijdsgroep van 50 tot 69 jaar 4. Welke vragen kan ik aan mijn arts stellen? U kan de volgende vragen aan uw arts stellen. Een antwoord op een aantal van deze vragen vindt u ook verder in deze tekst. 5 Kunnen hormonen mijn klachten voorkomen? Welke hormonen neem ik juist? Wat zijn de voor- en nadelen? Hoe lang kan en mag ik hormonen gebruiken tijdens de menopauze? Wat is de laagste dosis die ik kan nemen? Wat zijn de nevenwerkingen? Als ik met hormonen wil stoppen,hoe doe ik dat het best? Zijn er alternatieve behandelingen voor menopauzeklachten of kan ik andere dingen doen? Zijn hormonen van plantaardige oorsprong (fyto-oestrogenen) veilig? Wanneer moet ik me laten controleren op - bloeddruk - botontkalking (osteoporose) - borstkanker
6 - baarmoederhalskanker - dikkedarmkanker - cholesterol - diabetes - oogaandoeningen (glaucoma) - tandverzorging Kan u mij advies geven om - meer te bewegen - te stoppen met roken - gezond te eten - beter te slapen - stress te verminderen Uw gezondheidstoestand kan veranderen met de tijd. Daarom is het belangrijk dat u deze vragen regelmatig met uw arts bespreekt. 5. Kunnen hormonen helpen om menopauzeklachten te voorkomen? Doordat uw lichaam in de menopauze veel minder vrouwelijke hormonen produceert,kan u klachten ervaren. Een van de mogelijkheden om deze klachten tegen te gaan,is een behandeling waarbij vrouwelijke hormonen worden voorgeschreven. Er kunnen oestrogenen worden gegeven of een combinatie van oestrogenen en progesteron. Deze behandeling met vrouwelijke hormonen wordt hormoonsubstitutie genoemd. 6. Wie heeft er nood aan behandeling? De nood aan behandeling kan variëren van vrouw tot vrouw. Elke vrouw is uniek. Sommige vrouwen hebben Er zijn twee types van behandeling: alleen oestrogenen en een combinatie van oestrogenen en progesteron. 6
7 geen klachten,anderen hebben lichte klachten die kunnen voorbijgaan zonder behandeling. Maar vrouwen met sterke menopauzeklachten kunnen hun levenskwaliteit verhogen door tijdelijk vrouwelijke hormonen te gebruiken. Of u hormonen wenst te gebruiken of niet,is een afweging die u moet maken samen met uw arts,rekening houdend met de klachten die u ervaart en met de voor- en de nadelen van deze behandeling. 7. Wat zijn de voor- en nadelen van het gebruik van hormonen tijdens de menopauze? Het gebruik van vrouwelijke hormonen kan de menopauzeklachten verlichten. Ook het risico op dikkedarmkanker verkleint. Langdurig gebruik van vrouwelijke hormonen vertraagt de botontkalking,waardoor er minder heup-, pols- en wervelbreuken optreden. Naast voordelen heeft het gebruik van vrouwelijke hormonen tijdens de menopauze ook nadelen. Afhankelijk van het type behandeling,de dosis en de duur verhoogt het risico op bloedklonters,hartaanvallen,beroertes,borstkanker en kanker van het baarmoederslijmvlies. 8. Verhoogt het gebruik van hormonen het risico op borstkanker? 7 Ja,de combinatie van oestrogeen met progesteron verhoogt de kans op borstkanker. Vijf jaar na het stopzetten van deze behandeling is er geen verhoogd risico meer. De inname van oestrogenen alleen verhoogt het risico op borstkanker niet. Maar deze behandeling verhoogt wel het risico op kanker van het baarmoederslijmvlies. De combinatie van oestrogeen met progesteron tijdens de menopauze bemoeilijkt ook het opsporen van borstkanker door het nemen van een mammografie. De foto s zijn dan moeilijker te beoordelen omdat het borstweefsel vaster wordt en eventuele kwaadaardige gezwellen minder opvallen.
8 9. Verhoogt het gebruik van hormonen het risico op kanker van het baarmoederslijmvlies? Ja,het gebruik van oestrogenen alleen verhoogt het risico op kanker van het baarmoederslijmvlies. Door progesteron toe te voegen aan de oestrogenen verdwijnt dit risico,maar deze combinatie verhoogt dan weer de kans op borstkanker. 10. Mag ik, als ik kanker heb gehad, hormonen nemen? Als u borstkanker of kanker van het baarmoederslijmvlies heeft gehad,dan mag u geen vrouwelijke hormonen nemen. 11. Kunnen hormonen gebruikt worden om hart- en vaatziekten te voorkomen? Neen,hormonen kunnen niet gebruikt worden om harten vaatziekten te voorkomen. Integendeel. Het gebruik van vrouwelijke hormonen in een te hoge dosis tijdens de menopauze verhoogt zelfs de kans op bepaalde hart- en vaataandoeningen. 12. Kunnen hormonen gebruikt worden om geheugenverlies of dementie te voorkomen? Neen,hormonen kunnen niet gebruikt worden om geheugenverlies of dementie te voorkomen. Niet iedereen heeft nood aan een behandeling met vrouwelijke hormonen. Elke vrouw is uniek. Praat erover met uw arts. 8
9 13. Kunnen hormonen gebruikt worden om botontkalking (osteoporose) te vertragen? Ja,vrouwelijke hormonen kunnen tijdens de menopauze botontkalking vertragen. Maar deze vrouwelijke hormonen zouden dan wel over een lange periode gebruikt moeten worden. Het gebruik van vrouwelijke hormonen over een korte periode heeft geen enkel effect op botontkalking. Het nadeel van dit langdurig gebruik van vrouwelijke hormonen is wel dat de kans op borstkanker toeneemt. Er zijn andere behandelingen met minder of geen risico aangewezen om botontkalking tegen te gaan of te vertragen (zie vraag 19). Bespreek dit met uw arts. 14. Beschermen hormonen tegen rimpels? Neen. Vrouwelijke hormonen worden beter niet gebruikt tegen rimpels. 15. Is het blijven nemen van de pil na 50 jaar ook een vorm van hormoonsubstitutie? Ja,dit is ook een vorm van hormoonsubstitutie,maar geen correcte vorm. Wie de pil gebruikt,zal alleen in de stopweek iets merken van mogelijke menopauzeklachten. In de pil zitten immers ook vrouwelijke hormonen. De hoeveelheid hormonen in de pil is echter veel groter dan nodig om menopauzeklachten tegen te gaan.het is daarom aangewezen dat de vrouw alleen de pil gebruikt met het oog op anticonceptie. Indien dit niet zo is,bespreekt ze het best met haar arts of ze al dan niet een behandeling met hormonen nodig heeft. 16. Hoe lang mag ik hormonen gebruiken tijdens de menopauze? 9 U bespreekt dit het best met uw arts. Indien hormonen worden voorgeschreven,dan wordt de dosis best zo
10 laag mogelijk gehouden en de duur van de behandeling zo kort mogelijk. 17. Moet ik, als ik al meer dan vijf jaar hormoonsubstitutie neem, ermee stoppen? Hormoonsubstitutie vereist een regelmatige opvolging door een arts. Indien u al meer dan vijf jaar hormoonsubstitutie neemt,dan bespreekt u best samen met uw arts wat de voor- en nadelen van deze behandeling voor u zijn. Indien uw arts hormoonsubstitutie verder voorschrijft,dan wordt de dosis best zo laag mogelijk gehouden en wordt het verdere nut van deze behandeling na een bepaalde tijd opnieuw geëvalueerd. Een regelmatige controle bij de arts en een tweejaarlijkse mammografie blijven alleszins aan te raden. 18. Is de manier van toedienen belangrijk? Hormonen kunnen toegediend worden via pillen,pleisters, neussprays,inplanten,vaginale crèmes en gels. Alle toedieningsvormen zijn effectief om menopauzeklachten tegen te gaan. Voor vaginale droogte kan best een vaginale crème gebruikt worden. Welke toedieningsvorm het meest geschikt is voor u, bespreekt u het best met uw arts. 19. Zijn er alternatieven voor vrouwen die niet voor hormoonsubstitutie kiezen? 10 Een gezonde levensstijl (niet roken,veel bewegen,gezond eten en een gezond lichaamsgewicht houden) kan de menopauzeklachten verlichten,het risico op borstkanker verminderen en botontkalking vertragen. Botontkalking kan ook vertraagd worden door het innemen van supplementen met calcium en vitamine D en/of andere geneesmiddelen. Bespreek dit met uw arts.
11 Het is op dit moment nog niet bewezen of het gebruik van oestrogenen van plantaardige oorsprong (fyto-oestrogenen) uit soja en hop effect heeft en veilig is. 20. Kan ik een tweede mening vragen aan een andere arts? Elke patiënt heeft altijd recht op een tweede mening. Voor een tweede opinie steunt u het best niet op informatie die u telefonisch verkrijgt of leest op het internet. Een tweede opinie vereist een lichamelijk onderzoek. Daarbij is het niet nodig dat de tweede geraadpleegde dokter alle onderzoeken opnieuw doet. Dat zouden onnodige kosten zijn voor u en voor de ziekteverzekering. Een gezonde levensstijl kan de menopauzeklachten verlichten, het risico op borstkanker verminderen en botontkalking vertragen. 11
12 Vragen over gezond leven en de preventie van kanker Redactie: Katelijne Lauwers en Hedwig Verhaegen Foto: The Image Bank Grafische vormgeving en druk: exemplaar VLK juni 2004 Is deze folder ouder dan 2 jaar, informeer dan of er een nieuwe uitgave bestaat. Verantwoordelijke uitgever: Leo Leys,Koningsstraat 217,1210 Brussel Vlaamse Liga tegen Kanker Koningsstraat Brussel Tel. 02/ Fax 02/ vl.liga@tegenkanker.be Website: Rekeningnummer
Geef borstkanker minder kans. Verklein het risico en laat u tijdig onderzoeken
Geef borstkanker minder kans Verklein het risico en laat u tijdig onderzoeken Deze brochure vertelt hoe u uw risico op borstkanker kan verkleinen en hoe u borstkanker vroegtijdig kan opsporen. De informatie
Nadere informatieHormoongebruik rond de overgang
Hormoongebruik rond de overgang Afdelingen gynaecologie en verloskunde Inhoudsopgave Inleiding 2 Wat is de overgang? 2 Klachten tijdens de overgang 2 Het gebruik van oestrogenen tijdens de overgang 2 De
Nadere informatieWie is er bang voor de overgang?
Wie is er bang voor de overgang? Overgangsklachten De overgang is een levensfase die voor de meeste vrouwen niet ongemerkt voorbij gaat. Er treden lichamelijke en geestelijke veranderingen op. De effecten
Nadere informatieDe overgang. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
De overgang In deze folder vindt u informatie over de overgang. Wat is de overgang precies? Welke klachten kunnen optreden en wat is eraan te doen? Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs
Nadere informatieThema: "Overgankelijkheden" D.H. Bogchelman. 10 november 2012
Thema: "Overgankelijkheden" 10 november 2012 D.H. Bogchelman Inleiding Wat is de overgang? Wat gebeurt er in de overgang? Verschijnselen van de overgang Hoe behandelen we overgangsklachten? Wat zijn de
Nadere informatieVerpleegkundig overgangspreekuur (informatie en advies)
Verpleegkundig overgangspreekuur (informatie en advies) Inleiding U heeft besloten voor uw overgangsklachten naar het verpleegkundig overgangsspreekuur te gaan. In deze folder leest u algemene informatie
Nadere informatieOsteoporose VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? VRAAG HET UW APOTHEKER
Osteoporose WAT IS OSTEOPOROSE WAT VERGROOT DE KANS OP OSTEOPOROSE GEVOLGEN VAN OSTEOPOROSE MEDICIJNEN BIJ OSTEOPOROSE WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN ADVIES IN EEN PERSOONLIJK GESPREK
Nadere informatieDe Hormonale anticonceptiepil
1 De Hormonale anticonceptiepil Hoe werkt de pil? De pil bevat de vrouwelijke hormonen oestrogeen en progesteron. Deze voorkomen op 3 manieren zwangerschap. Wanneer je stopt met de pil zorgen je eigen
Nadere informatieEen leven lang vitaal. Kwestie van geluk of goede genen? Kun je er zelf iets aan doen?
Een leven lang vitaal Kwestie van geluk of goede genen? Kun je er zelf iets aan doen? Oudste vrouw van de wereld Japanse Misao Okawa, 115 jaar Gemiddelde levensverwachting Mannen en vrouwen in de 20 ste
Nadere informatie1. Vragen algemeen. Wat is POI eigenlijk?
WELKOM 1. Vragen algemeen Wat is POI eigenlijk? 1. Vragen algemeen 1. Ik ben altijd onregelmatig ongesteld geweest. Kan dat met de vroege overgang te maken hebben? 2. Heeft deze aandoening een officiële
Nadere informatieDe overgang. Albert Schweitzer ziekenhuis december 2007 pavo 0593
De overgang Albert Schweitzer ziekenhuis december 2007 pavo 0593 Inhoudsopgave Inleiding 2 Hormonale veranderingen 2 Het begin en de duur van de overgang 4 Menstruaties tijdens de overgang 4 Wat zijn typische
Nadere informatieFolder premenstrueel syndroom Concept augustus 2014 Ellen Nijkamp, Clasien van der Houwen Gebaseerd op richtlijn premenstrueel syndroom 2012
Folder premenstrueel syndroom Concept augustus 2014 Ellen Nijkamp, Clasien van der Houwen Gebaseerd op richtlijn premenstrueel syndroom 2012 Premenstrueel syndroom Vrouwen met PMS hebben lichamelijk en/of
Nadere informatieWat houdt de overgang nu eigenlijk precies in?
Wat houdt de overgang nu eigenlijk precies in? Iedere vrouw krijgt er mee te maken. Op het moment dat je deze brochure leest, zijn er meer dan 1,5 miljoen vrouwen in Nederland in de overgang. Eigenlijk
Nadere informatieDe overgang: informatie en advies
Gynaecologie Patiënteninformatie De overgang: informatie en advies U ontvangt deze informatie, omdat u heeft besloten naar de overgangspolikliniek te gaan in verband met uw overgangsklachten. Deze polikliniek
Nadere informatieOpvliegers, Vapeurs, Menopauze, Overgangsklachten, Flushes
Opvliegers, Vapeurs, Menopauze, Overgangsklachten, Flushes De overgang De overgang is een natuurlijke fase in uw leven waarin uw menstruaties onregelmatig worden en uiteindelijk helemaal wegblijven. De
Nadere informatieDe meeste westerse vrouwen krijgen hun laatste menstruatie tussen hun
De overgang De meeste westerse vrouwen krijgen hun laatste menstruatie tussen hun h veertigste en zestigste jaar: de gemiddelde leeftijd is 51 jaar. De laatste menstruatie wordt ook wel menopauze of overgang
Nadere informatiePrednison (corticosteroïden)
Prednison (corticosteroïden) Uw behandelend maag-darm-leverarts heeft u Prednison voorgeschreven in verband met een ontstekingsziekte van de darm. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft
Nadere informatieBorstkanker is een kwaadaardig gezwel in de borst. Dit kan levensbedreigend zijn.
WELOVERWOGEN BESLISSEN OF U EEN SCREENINGSMAMMOGRAFIE LAAT NEMEN. DE INFORMATIE IN DEZE FOLDER HELPT U DAARBIJ. 1. WAT IS BORSTKANKER? Borstkanker is een kwaadaardig gezwel in de borst. Dit kan levensbedreigend
Nadere informatieInleiding Hormonale veranderingen
DE OVERGANG 211 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Hormonale veranderingen... 3 Het begin en de duur van de overgang... 4 Menstruaties tijdens de overgang... 5 Wat zijn typische overgangsklachten?... 5 Gevolgen
Nadere informatieHormonale therapie bij borstkanker
Hormonale therapie bij borstkanker Academisch Borstkankercentrum Erasmus MC-Havenziekenhuis Uw arts heeft met u besproken de borstkanker te behandelen met een hormonale therapie. Bij de normale ontwikkeling
Nadere informatiePremenstrueel syndroom (PMS) Poli Gynaecologie
00 Premenstrueel syndroom (PMS) Poli Gynaecologie Inleiding Vrouwen met Premenstrueel syndroom (PMS) hebben lichamelijke en/of psychische klachten die enkele dagen tot 2 weken voor de menstruatie beginnen.
Nadere informatieMenstruatie bij stollingsproblemen. Marieke Knol Gynaecoloog i.o. Isala Kliniek Zwolle
Menstruatie bij stollingsproblemen Marieke Knol Gynaecoloog i.o. Isala Kliniek Zwolle 2007-2011: stollingsarts UMCG 3 oktober 2012 Menstruatie Ongesteldheid ut het is weer zover de rode vlag hangt uit
Nadere informatieDe overgang. Inleiding. Hormonale veranderingen. Het begin en de duur van de overgang
24-05-2019 De overgang Inleiding De meeste vrouwen krijgen hun laatste menstruatie tussen hun veertigste en zestigste jaar. De gemiddelde leeftijd is 51 jaar. De laatste menstruatie wordt de menopauze
Nadere informatieOvergangsklachten. Gynaecologie
Gynaecologie Overgangsklachten De meeste vrouwen krijgen hun laatste menstruatie tussen hun veertigste en zestigste jaar; de gemiddelde leeftijd is 51 jaar. De laatste menstruatie wordt ook wel menopauze
Nadere informatieSeptember 2014. Onderzoek uitgevoerd voor
Opinie- en gedragsonderzoek ten aanzien van opvliegers - en de behandeling van dit symptoom - bij vrouwen die zich in de menopauzeperiode bevinden (45-55 jaar) Onderzoek uitgevoerd voor September 2014
Nadere informatieInfobrochure. Wat is osteoporose? Geriatrisch dagziekenhuis T mensen zorgen voor mensen
Infobrochure Wat is osteoporose? Geriatrisch dagziekenhuis T. 011 826 394 mensen zorgen voor mensen Titel Wat is osteoporose? Osteoporose, soms ook botontkalking genoemd, is een aandoening van het skelet
Nadere informatieAntwoord op veelvoorkomende vragen
Antwoord op veelvoorkomende vragen De vragen Hoe werkt de pil? Welke soorten zijn er? Hoe betrouwbaar is de pil? Hoe kom ik aan de pil? Wat moet ik weten als ik de pil voor het eerst slik? Is de pilcontrole
Nadere informatieHet begin en de duur van de overgang Menstruaties tijdens de overgang
De overgang INHOUDSOPGAVE Inleiding Hormonale veranderingen Het begin en de duur van de overgang Menstruaties tijdens de overgang Wat zijn typische overgangsklachten Gevolgen op korte termijn Gevolgen
Nadere informatieBevolkingsonderzoek. borstkanker in Vlaanderen. Een antwoord op uw vragen...
Bevolkingsonderzoek naar borstkanker in Vlaanderen Een antwoord op uw vragen... Deze brochure werd gerealiseerd door de Vlaamse Liga tegen Kanker en is gebaseerd op de officiële communicatie van de werkgroep
Nadere informatieOvergang Inhoudsopgave 2. Hormonale veranderingen 1. Inleiding
164.0406 Overgang Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Hormonale veranderingen 3. Het begin en de duur van de overgang 4. Menstruaties tijdens de overgang 5. Wat zijn typische overgangsklachten 6. Gevolgen op
Nadere informatieover Anticonceptie VOORBEELD
over Anticonceptie ... valt veel te vertellen Bijna de helft van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd gebruikt een hormonale anticonceptiemethode. Het merendeel hiervan gebruikt de pil. Deze folder gaat
Nadere informatiePrednison / Prednisolon (corticosteroïden) bij Inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn, Colitis Ulcerosa)
Prednison / Prednisolon (corticosteroïden) bij Inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn, Colitis Ulcerosa) Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van prednison/ prednisolon. In
Nadere informatiePatiënteninformatie De behandeling van borstkanker met Zoladex
Patiënteninformatie De behandeling van borstkanker met Zoladex Uw arts heeft u Zoladex voorgeschreven. Zoladex kan worden toegepast bij vrouwen met borstkanker bij wie sprake is van uitzaaiingen. In deze
Nadere informatieOvergang. Gynaecologie. Klachten en behandeling
Gynaecologie Overgang Klachten en behandeling Inhoudsopgave Pagina Inleiding 2 Hormonale veranderingen 2 Het begin en de duur van de overgang 3 Menstruaties tijdens de overgang 4 Wat zijn typische overgangsklachten
Nadere informatieDE OVERGANG. Fred Balder, huisarts
DE OVERGANG Fred Balder, huisarts Bij ongeveer 30% van de vrouwen wordt het dagelijks leven door de overgangsklachten verstoord. Levensfasen van een vrouw puberteit vruchtbaar overgang onvruchtbaar 12jr
Nadere informatieInleiding...2. 1 Hormonale veranderingen...2
overgang Inhoud Inleiding...2 1 Hormonale veranderingen...2 2 Wanneer ben ik in de overgang?...4 2.1 Het begin en de duur van de overgang...4 2.2 Menstruaties tijdens de overgang...5 2.3 Kan worden vastgesteld
Nadere informatieCalcium + Vitamine D3:
INCLUSIEF RICHTLIJNEN Calcium + Vitamine D3: O S T E O P O R O S E Inleiding Osteoporose is de medische aanduiding voor mensen bij wie de botafbraak (botontkalking) al een geruime tijd sneller gaat dan
Nadere informatiePrednis(ol)on bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Prednis(ol)on bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Ziekenhuis Gelderse Vallei Uw behandelend arts en/of verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van Prednis(ol)on. In deze folder krijgt
Nadere informatiepatiënteninformatie borstkliniek Antihormoontherapie
patiënteninformatie borstkliniek Antihormoontherapie ALGEMEEN ZIEKENHUIS SINT-JOZEF Oude Liersebaan 4-2390 Malle tel. 03 380 20 11 - fax 03 380 28 90 azsintjozef@emmaus.be - www.azsintjozef-malle.be Dit
Nadere informatieInhoud 1. Inleiding...2 2. Hormonale veranderingen...3 3. Het begin en de duur van de overgang...4 4. Menstruaties tijdens de overgang...5 5.
De overgang Inhoud 1. Inleiding...2 2. Hormonale veranderingen...3 3. Het begin en de duur van de overgang...4 4. Menstruaties tijdens de overgang...5 5. Wat zijn typische overgangsklachten?...5 5.1. Opvliegers...6
Nadere informatieWilhelmina Ziekenhuis Assen. Vertrouwd en dichtbij. Informatie voor patiënten. Chirurgie. Mastopathie
Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Chirurgie Mastopathie 1 Mastopathie De chirurg of verpleegkundig specialist mammacare heeft geconstateerd dat u mastopathie hebt.
Nadere informatieWat houdt de overgang nu eigenlijk precies in?
Wat houdt de overgang nu eigenlijk precies in? Iedere vrouw krijgt er mee te maken. Op het moment dat je deze brochure leest, zijn er meer dan 1,5 miljoen vrouwen in Nederland in de overgang. Eigenlijk
Nadere informatiePrednison, prednisolon (corticosteroïden)
Prednison, prednisolon (corticosteroïden) Uw behandelend arts heeft u prednison voorgeschreven. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, dan
Nadere informatieDRERNST. Beleef uw menopauze op serene wijze! Om u te helpen opvliegers en prikkelbaarheid te overwinnen.
DRERNST Beleef uw menopauze op serene wijze! Om u te helpen opvliegers en prikkelbaarheid te overwinnen. www.drernst.be De menopauze, wat is dat? Als vrouwen 50 jaar worden, betekent dat voor de meesten
Nadere informatiePrednis(ol)on. bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. Informatiefolder. N-ICC folder PRED uitgave november 2014
Prednis(ol)on bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Informatiefolder N-ICC folder PRED uitgave november 2014 Deze folder is tot stand gekomen door samenwerkende IBD verpleegkundigen en MDL artsen
Nadere informatieHormoontherapie bij borstkanker
Hormoontherapie bij borstkanker Inleiding Uw arts heeft u aan de hand van de Patiëntenbrief uitgelegd, waarom u in aanmerking komt voor een hormoontherapie. In de Patiëntenbrief staan alle gegevens van
Nadere informatieOsteoporose. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Osteoporose Uw behandelend arts heeft bij u osteoporose (botontkalking) vastgesteld of wil laten onderzoeken of u osteoporose hebt. In deze folder leest u wat osteoporose is, hoe het ontstaat en wat de
Nadere informatieMaag-, darm- en leverziekten
Afdeling: Onderwerp: Maag-, darm- en leverziekten Prednison bij ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa Inleiding De maag-darm-leverarts (MDL-arts) heeft samen met u besloten om u te behandelen met Prednison.
Nadere informatieHormoonbehandeling bij prostaatkanker Urologie
Hormoonbehandeling bij prostaatkanker Urologie Inleiding Bij u is een kwaadaardig gezwel in de prostaat aangetroffen (prostaatkanker). De uroloog heeft er samen met u voor gekozen om de prostaatkanker
Nadere informatiePremenstrueel Syndroom (PMS)
Premenstrueel Syndroom (PMS) Vrouwen met Premenstrueeel syndroom (PMS) hebben lichamelijke en/of psychische klachten die enkele dagen tot twee weken voor de menstruatie beginnen. Zij hebben hier veel last
Nadere informatieMenopauze (overgang)
Menopauze (overgang) Menopauze (overgang) De overgang is een volkomen natuurlijke fase in het leven van elke vrouw. Het lichaam ondergaat op dat moment een aantal hormonale veranderingen. De aanpassingen
Nadere informatieOverzicht Hormonen. LYMEHERSTEL Gerrie Hasselaar Hollandsestraat GJ Amersfoort
Oestrogeen Oestrogeen laag Oestrogeen Hoog / Dominant Betekent tekort Progesteron Osteoporose / osteopenie Droge ogen/huid/mond Nachtzweten Opvliegers Cholesterol hoog Hart- en vaatproblemen Onregelmatig
Nadere informatieFEMgen Test. Menopauze. Risico s in kaart. Menopauze
FEMgen Test Menopauze Prof Dr. B. Weber Laboratoires Réunis Risico s in kaart De FEMgen test biedt u de mogelijkheid uw persoonlijk risico en predispositie op het verkrijgen van gevaarlijke bijwerkingen,
Nadere informatieWat is mastopathie? Cyste
Mastopathie De specialist heeft geconstateerd dat u mastopathie heeft. In deze folder kunt u lezen wat deze aandoening inhoudt, waardoor mastopathie veroorzaakt wordt, welke behandelingen er mogelijk zijn
Nadere informatieBELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA HOGE BLOEDDRUK. psamtik@fotolia DUIDELIJKE ANTWOORDEN
BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA HOGE BLOEDDRUK psamtik@fotolia DUIDELIJKE ANTWOORDEN Globaal Cardiovasculair Risico Sommige gedragingen in ons dagelijks leven vergroten de kans dat we vroeg of laat problemen
Nadere informatieDe Overgang: een opvlieger waard?
De Overgang: een opvlieger waard? Cécile Romans Huisarts Neerbeek Kaderarts Urogynaecologie Definitie n Menopauze: laatste bloeding n Climacterium/peri-menopauze/overgang: fase met symptomen van dalend
Nadere informatieH.366781.0614. Osteoporose (bij behandeling voor borstkanker)
H.366781.0614 Osteoporose (bij behandeling voor borstkanker) 2 Inleiding U wordt behandeld voor borstkanker, dit heeft invloed op uw botverlies. U krijgt praktische tips om uw botten gezond te houden.
Nadere informatieZorgtraject voor chronische nierinsufficiëntie. Kom jij in aanmerking?
Zorgtraject voor chronische nierinsufficiëntie Kom jij in aanmerking? ZORGTRAJECT VOOR CHRONISCHE NIERINSUFFICIËNTIE Heb je chronische nierinsufficiëntie? Dan kom je misschien in aanmerking voor een zorgtraject.
Nadere informatieHet gebruik van tamoxifen. Bij retroperitoneale fibrose
Het gebruik van tamoxifen Bij retroperitoneale fibrose Inleiding U heeft deze folder gekregen, omdat u retroperitoneale fibrose (RPF) heeft. Bij de behandeling van RPF kan de arts meerdere medicijnen
Nadere informatieDe overgang
De overgang Inleiding De meeste westerse vrouwen krijgen hun laatste menstruatie tussen hun veertigste en zestigste jaar; de gemiddelde leeftijd is 51 jaar. De laatste menstruatie wordt ook wel menopauze
Nadere informatieMaatschap Chirurgie. Hormonale therapie bij borstkanker
Maatschap Chirurgie Hormonale therapie bij borstkanker Algemeen Uw specialist heeft met u besproken dat u in aanmerking komt voor een aanvullende (preventieve) hormonale behandeling. In deze folder kunt
Nadere informatieOver het afremmen van osteoporose en tips voor een aangepast bewegingspatroon
Over het afremmen van osteoporose en tips voor een aangepast bewegingspatroon Het belang van bewegen Deze folder geeft uitleg over osteoporose en geeft aan wat u eraan kunt doen. Osteoporose is in feite
Nadere informatieMenopauze. Gynaecologie
Menopauze Gynaecologie De meeste westerse vrouwen krijgen hun laatste menstruatie tussen hun veertigste en zestigste jaar. De gemiddelde leeftijd is 51 jaar. De laatste menstruatie wordt ook wel menopauze
Nadere informatieOsteopenie Uitleg en leefstijladviezen.
Osteopenie Uitleg en leefstijladviezen www.nwz.nl Inhoud Wat is osteopenie? 3 Wie krijgen osteopenie? 3 Hoe ontstaat osteopenie? 4 Hoe weet u of u osteopenie heeft? 6 Uw vragen 7 2 Bij het ouder worden,
Nadere informatieNederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie GYNAECOLOGIE OVERGANG. Versie 1.0. Datum Goedkeuring 01-01-2002 Verantwoording
Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie GYNAECOLOGIE OVERGANG Versie 1.0 Datum Goedkeuring 01-01-2002 Verantwoording NVOG Inhoudsopgave Inleiding...1 Hormonale veranderingen...2 Het begin
Nadere informatieDe overgang. Gynaecologie. Beter voor elkaar
De overgang Gynaecologie Beter voor elkaar 2 Inleiding De meeste westerse vrouwen krijgen hun laatste menstruatie tussen hun veertigste en zestigste jaar; de gemiddelde leeftijd is 51 jaar. De laatste
Nadere informatieMastopathie kan voorkomen in beide borsten, maar ook in één borst. Zeker 10% van de vrouwen heeft in meer of mindere mate last van mastopathie.
Mastopathie Inleiding De specialist heeft geconstateerd dat u mastopathie heeft. In deze folder kunt u lezen wat deze aandoening inhoudt, waardoor mastopathie wordt veroorzaakt, welke behandelingen er
Nadere informatieDe behandeling van borstkanker met Nolvadex
Meer informatie Voor meer informatie kunt u kijken op de internetsite www.astrazeneca.nl (onder het kopje Patiënteninformatie en vervolgens 'Kanker'). U kunt ook de brochure Borstkanker roept vragen op
Nadere informatieDe overgang Inleiding Hormonale veranderingen
De overgang Inleiding De meeste westerse vrouwen krijgen hun laatste menstruatie tussen hun 40 e en 60 e jaar; de gemiddelde leeftijd is 51 jaar. De laatste menstruatie wordt ook wel menopauze genoemd.
Nadere informatieBELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA ZWAARLIJVIGHEID. Blaine Stiger - FOTOLIA DUIDELIJKE ANTWOORDEN
BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA ZWAARLIJVIGHEID Blaine Stiger - FOTOLIA DUIDELIJKE ANTWOORDEN Globaal Cardiovasculair Risico Sommige gedragingen in ons dagelijks leven vergroten de kans dat we vroeg of laat
Nadere informatieVerhoogd risico op botontkalking (osteoporose) bij borstkanker
Verhoogd risico op botontkalking (osteoporose) bij borstkanker Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven Deze informatie is bedoeld voor vrouwen met borstkanker die door de behandeling daarvan
Nadere informatieBotontkalking. Albert Schweitzer ziekenhuis oktober 2014 pavo 0298
Botontkalking Albert Schweitzer ziekenhuis oktober 2014 pavo 0298 Inleiding U heeft van de arts gehoord dat u (mogelijk) botontkalking heeft. De medische benaming voor botontkalking is osteoporose. In
Nadere informatieDe overgang. Afdeling Verloskunde/Gynaecologie
De overgang Afdeling Verloskunde/Gynaecologie Inleiding De meeste westerse vrouwen krijgen hun laatste menstruatie tussen hun veertigste en zestigste jaar; de gemiddelde leeftijd is 51 jaar. De laatste
Nadere informatieOsteopenie. Uitleg en leefstijladviezen. mca.nl
Osteopenie Uitleg en leefstijladviezen mca.nl Inhoudsopgave Wat is osteopenie? 3 Wie krijgen osteopenie? 3 Hoe ontstaat osteopenie? 3 Hoe weet u of u osteopenie heeft? 5 Uw vragen 6 Notities 7 Colofon
Nadere informatieC. 1. Hormoonbehandeling
C. 1. Hormoonbehandeling Heeft u een hormoongevoelige tumor? Dan krijgt u in overleg met uw oncoloog zo nodig een hormoonbehandeling. Een hormoonbehandeling is de behandeling van kanker met hormonen. Dit
Nadere informatiePrednison bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum
Prednison bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar Inleiding De maag-darm-leverarts (MDL-arts) heeft samen met u besloten om u te behandelen met Prednison. In deze
Nadere informatieMenstruatiepijn VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL
Menstruatiepijn WAT IS MENSTRUATIEPIJN WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN VRIJ VERKRIJGBARE MEDICIJNEN VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL
Nadere informatieDe overgang. brochure besproken.
De overgang INHOUDSOPGAVE Inleiding Hormonale veranderingen Het begin en de duur van de overgang Menstruaties tijdens de overgang Wat zijn typische overgangsklachten Gevolgen op korte termijn Gevolgen
Nadere informatieMDL. Prednis(ol)on. bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
MDL Prednis(ol)on bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Inhoudsopgave Algemeen 4 Werking 4 Gebruik 5 Bijwerkingen 5 Stoppen met Predni(so)lon 7 Interactie met andere geneesmiddelen 8 Vaccinaties
Nadere informatiePatiëntenvoorlichting Gynaecologie. Menstruatiespreekuur
Patiëntenvoorlichting Gynaecologie Menstruatiespreekuur Er is een speciaal gynaecologisch spreekuur voor vrouwen met abnormaal vaginaal bloedverlies of problemen met de menstruatie. Alle onderzoeken om
Nadere informatiePatiënteninformatiedossier (PID) MAMMACARE. onderdeel HORMONALE THERAPIE
Patiënteninformatiedossier (PID) MAMMACARE onderdeel HORMONALE THERAPIE Inhoudsopgave Inleiding... 3 Hoe werkt hormonale therapie?... 4 Vóór de overgang... 4 Tijdens en na de overgang... 5 De verschillende
Nadere informatieE-book-De overgang.indd :26:29
E-book-De overgang.indd 1 16-12-2014 14:26:29 Colofon Dit e book is een uitgave van Stichting Gezondheid Teksten: Stichting Gezondheid Vormgeving: Michael Box (Internet Marketing Nederland) Correspondentie:
Nadere informatieBloedverlies na de overgang
Bloedverlies na de overgang Ruth van der Zwaag, Irene van der Avoort, Clasien van der Houwen NVOG 23 november Deze folder is gebaseerd op de NVOG-richtlijn postmenopauzaal bloedverlies. Heeft u al een
Nadere informatie2. Injecties 3. Hoe verloopt het in de praktijk? 4. Hoe verlopen de echocontroles? 5. Bent u zwanger? 6. Risico s
Centrum Voortplantingsgeneeskunde Cyclus stoornissen U heeft een stoornis in uw menstruatiecyclus. Dit betekent dat uw cyclus te lang of te kort is, of dat u geen goede eisprong heeft. Wanneer er geen
Nadere informatiePCOS. Wat is PCOS? Bij wie komt PCOS voor? Onderzoek
PCOS Wat is PCOS? PCOS staat voor Poly Cysteus Ovarium Syndroom. Letterlijk betekent dit dat er meerdere (poly) vochtblaasjes (cysten)in de eierstok (het ovarium) aanwezig zijn. In deze informatie leest
Nadere informatieOvergang Informatie over de verschijnselen en behandeling van de menopauze.
Patiënteninformatie Overgang Informatie over de verschijnselen en behandeling van de menopauze. Inhoudsopgave Pagina Algemeen 4 Hormonale veranderingen 5 Het begin en de duur van de overgang 6 Menstruaties
Nadere informatiePrednis(ol)on. Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Prednis(ol)on Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Uw behandelend arts en/of verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van Prednis(ol)on. In deze folder krijgt u informatie over de
Nadere informatieHerken je 3 of meer van bovenstaande symptomen, dan heb je mogelijk een tekort aan schildklierhormoon.
Check je hormonen. Zijn je hormonen in balans? Doe de zelftest en check je hormoonhuishouding. Schildklierhormoon verantwoordelijk voor oa stofwisseling. Symptomen te weinig schildklierhormoon Checklist.
Nadere informatieFumaraten bij psoriasis
Fumaraten bij psoriasis Inleiding In overleg met uw behandelend dermatoloog heeft u besloten Fumaraten te gaan gebruiken voor de behandeling van psoriasis. Uit onderzoek is gebleken dat Fumaraten voor
Nadere informatieWat is osteoporose? Loopt u risico op osteoporose? Doe de test!
Wat is osteoporose? Loopt u risico op osteoporose? Doe de test! ASZ Info De Eén-minuut Osteoporose Risicotest Wat u niet kunt wijzigen: uw familiale geschiedenis 1. Is er osteoporose vastgesteld bij een
Nadere informatieAlles wat u moet weten over de overgang
Gynaecologie Patiënteninformatie Alles wat u moet weten over de overgang Inhoudsopgave Inleiding De overgang: belangrijke veranderingen Hormonale veranderingen Het begin en de duur van de overgang Menstruatie
Nadere informatieborstkliniek informatiebrochure Anti-hormoontherapie
borstkliniek informatiebrochure Anti-hormoontherapie Inhoudstafel 1. Inleiding 4 2. Verschillende soorten behandelingen 5 3. Contactgegevens 7 3 1. Inleiding Graag duiden wij u op het belang van een goede
Nadere informatieHet verpleegkundig spreekuur hormonale therapie
Het verpleegkundig spreekuur hormonale therapie Voor patiënten met borstkanker Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Uw behandelend arts heeft met u besproken dat
Nadere informatiePrednison. bij kinderen en jongeren met de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Prednison bij kinderen en jongeren met de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Waarom deze folder? Je dokter heeft met je gesproken over het gebruik van prednison. In deze folder lees je de belangrijkste
Nadere informatieAndere klachten die samenhangen met de menstruatiecyclus zijn:
Menstruatieklachten Er zijn van die dagen dat je niets kunt hebben, dat je snel geïrriteerd bent en moe. Soms heb je ook last van pijnlijke borsten, een opgeblazen gevoel of gewichtstoename. En de meeste
Nadere informatie982a. Vragenlijst Menopauze Centrum Flevoziekenhuis. Geachte mevrouw, U bezoekt binnenkort de Menopauze poli van het Flevoziekenhuis.
16-1-2019 Vragenlijst Menopauze Centrum Flevoziekenhuis Geachte mevrouw, U bezoekt binnenkort de Menopauze poli van het Flevoziekenhuis. U krijgt eerst een gesprek met de menopauzeverpleegkundige. Zij
Nadere informatieDe overgang. Handleiding voor begeleiders. Het beste uit jezelf. Philadelphia voor medewerkers
De overgang Handleiding voor begeleiders Philadelphia voor medewerkers Het beste uit jezelf 2 Tegenwoordig is de overgang steeds vaker onderwerp van gesprek, ook binnen Philadelphia. Voor sommigen geldt
Nadere informatieH Hormonale therapie bij borstkanker
H.40017.0316 Hormonale therapie bij borstkanker Inleiding Hormonen zijn stoffen die ons lichaam zelf maakt en deze stoffen regelen een groot aantal lichaamsfuncties. Hormonen worden in een aantal klieren,
Nadere informatieMammapolikliniek. Mastopathie
Mammapolikliniek Mastopathie 1 2 U heeft van uw behandelaar gehoord dat u mastopathie heeft. In deze folder kunt u lezen wat dit is, hoe mastopathie ontstaat, welke behandelingen er zijn en hoe je uw borsten
Nadere informatieMenopauze Polikliniek
Patiënteninformatie Menopauze Polikliniek Informatie over uw bezoek aan de menopauze polikliniek 1234567890-terTER_ Inhoudsopgave Pagina Menopauze polikliniek 4 De menopauze verpleegkundige 4 Wat kunt
Nadere informatie