Plan van aanpak Laagdrempelige Ontmoetingsplekken d.d. 13 september 2016

Transcriptie

1 Bijlage 2 Plan van aanpak Laagdrempelige Ontmoetingsplekken d.d. 13 september Inleiding Vanaf 2014 is een aantal aanbieders als initiatiefgroep bijeengekomen om na te denken over het tot stand komen van een nieuw, wijkgericht, samenhangend antwoord op de vraag van de burger naar ontmoeting en dagactivering. Uitgangspunten hiervoor zijn; Elke wijk heeft, gebaseerd op de vraag van de burger, een aanbod van preventieve, vrij toegankelijke collectieve dagactivering. In de wijk is dit gericht op ontmoeting, op stabilisatie, en op activering. Indien nodig is er professionele ondersteuning met lichte zorg en verregaande professionele ondersteuning of behandeling op afroep beschikbaar in de buurt of elders in de gemeente Ede. Verminderen van de vervoersbewegingen voor klanten, gebruik maken van bestaand aanbod en uitbreiden aanbod dichtbij. In het Inkoopplan nieuwe Wmo 2016 is over laagdrempelige ontmoetingsplekken het volgende opgenomen. We willen toewerken naar nieuwe en minder kostbare vormen van dagbesteding. Uitgangspunt daarbij is het ontwikkelen van laagdrempelige ontmoetingsplekken - breed over alle wijken en buurten in Ede en dicht bij inwoners - die bestemd zijn voor alle (kwetsbare) inwoners. Hierdoor realiseren we een verschuiving van (relatief dure vormen van) dagbesteding (en individuele begeleiding) naar vrij toegankelijke algemene voorzieningen voor ontmoeting en dagactivering. De transformatie in de wijk krijgt mede vorm door ontmoetingsplekken. De ondersteuning wordt voor een deel daar georganiseerd: er is ruimte voor het leggen van nieuwe verbindingen en stimuleren het omzetten van individuele ondersteuning naar collectieve ondersteuning. Begin 2016 heeft een werkgroep 1 de opdracht gekregen om te komen tot een verdere uitwerking en invulling van de laagdrempelige ontmoetingsplekken, waarbij er sprake is van een optimale afstemming tussen Wmo welzijn. De volgende vragen vormden daarbij het uitgangspunt: Wat verstaan we onder laagdrempelige ontmoetingsplekken, huiskamerprojecten en inloop GGZ? Welke initiatieven zijn er nu (doelgroepen, aantal cliënten, verhouding Wmo-professionals en vrijwilligers, aanbieders, samenwerking, financiering)? In hoeverre leveren laagdrempelige ontmoetingsplekken een bijdrage aan de transformatie? Op welke wijze kan verschuiving van formele naar informele ondersteuning vormgegeven worden? Wat zijn de kosten van de huidige laagdrempelige ontmoetingsplekken? Hoe kunnen we de meerwaarde van laagdrempelige ontmoetingsplekken kwantificeren? Welke baten levert het op? Wordt er een kostenbesparing gerealiseerd? Hoe kunnen laagdrempelige ontmoetingsplekken zo efficiënt mogelijk inzet worden? Wat betekent dat voor de financiering (inkoop, subsidie, eigen bekostiging)? Met name ten aanzien van de laatste vragen kan nog geen antwoord worden gegeven. Deze worden verder meegenomen in de pilots (zie hfdst. 7). 2. Definitie Laagdrempelige ontmoetingsplekken zijn bedoeld voor ontmoeting en gezelligheid. Een plek waar men zich gewaardeerd en nuttig voelt. Door deel te nemen aan de ontmoeting kan men weer (beter) in de samenleving komen te staan. De versterking van het sociale netwerk van de inwoner zal het gevoel van welbevinden vergroten en (op langere termijn) leiden tot besparing van (maatschappelijke) kosten. 1 De werkgroep bestaat uit: Elza Knoop, Mirjam Wijgman en Bram Koppenaal (gemeente Ede) Judith Hopster / Monique Stienstra (Malkander) Elsbeth van der Hoeven (Opella) Karin Klopman (Siza) Paul Roeland (RIBW).

2 Het is een laagdrempelige voorziening, waarbij deelnemers (cliënten) en burgers uit de wijk contact kunnen maken en het netwerk kunnen vergroten. Het zorgt voor een breder netwerk om de deelnemer, de regie ligt bij de deelnemer zelf. Eigen verantwoordelijkheden en wensen staan voorop. De ontmoeting wordt begeleid door vrijwilligers die bekwaam zijn om zelfstandig met een groep om te gaan. Indien de groep dat wenst, is er ondersteuning van de vrijwilliger bij activiteiten. Het eigen initiatief is uitgangspunt. De ontmoetingsplekken zijn plaatsen waar professionals en vrijwilligs samen (kunnen) komen. Professionals zijn vaak (of op een aantal specifieke locaties) aanwezig (of op afroep beschikbaar). Mensen die begeleiding nodig hebben, kunnen dat ook binnen de ontmoetingsplekken krijgen. De professionals zorgen daar waar nodig voor de faciliteiten en voor de begeleiding van de vrijwilligers. Zij pakken vragen van de groep of individuen op, in eerste instantie via de vrijwilliger, of ze spelen de vraag in overleg door aan de juiste personen. Uitgangspunten: Het ontwikkelen van betekenisvolle sociale netwerken voor en met inwoners. Zoveel mogelijk algemene en collectieve voorzieningen, ontmoetingsplekken. Inclusieve benadering waarbij mensen met elkaar verbonden worden. Minder professioneel, meer informeel. Vangnet door individuele begeleiding waar nodig. Waarom koos Apeldoorn voor ontmoetingsplekken? Transities in de wijk krijgen vorm door ontmoetingsplekken in de stad en kleine kernen. De ondersteuning wordt voor een groot deel daar georganiseerd: er is ruimte voor het leggen van nieuwe verbindingen en stimuleren het omzetten van individuele ondersteuning naar collectieve ondersteuning. De ontmoetingsplekken zijn de plaatsen waar professioneel en vrijwillig samen komen. Er is bewust gekozen om op deze plekken te experimenteren met welzijn, zorg en sociale dienst: vernieuwing door samenwerken, ontkokeren en verbinden. 3. Inventarisatie laagdrempelige ontmoetingsplekken De werkgroep heeft, in afstemming met alle aanbieders die destijds in de initiatiefgroep zaten, een inventarisatie gedaan naar de verschillende ontmoetingsplekken in de gemeente Ede. Zie voor een overzicht bijlage 1. Dit overzicht is nog niet compleet en kent ook nog enkele witte plekken, maar het geeft op dit moment wel een goed beeld van de hoeveelheid en variëteit aan ontmoetingsplekken. Het is de bedoelding om de ontmoetingsplekken op korte termijn digitaal in kaart te brengen. 4. Werkbezoek Apeldoorn Op 29 juni 2016 heeft de werkgroep een werkbezoek gebracht aan de gemeente Apeldoorn. In Apeldoorn zijn er inmiddels 56 ontmoetingsplekken, van divers karakter. Ze zijn in allerlei locaties te vinden, van buurthuis tot verzorgingshuis en alles daartussen. Gekozen wordt altijd voor het best passende. Iedere ontmoetingsplek heeft zijn eigen kleur, afhankelijk van ondersteuningsbehoefte, beschikbare accommodatie en talenten in de buurt; er wordt zo veel mogelijk aangesloten bij wat er al in de buurt is/kan. De ontmoetingsplekken zijn daar waar ook de mensen wonen voor wie de ontmoetingsplekken zijn bedoeld; ze staan midden in de buurt. Op deze manier heeft een verschuiving plaatsgevonden van maatwerk- naar algemene voorzieningen. Hoewel nog geen kwantitatieve gegevens voorhanden zijn op de effecten hiervan voor kwaliteit van zorg en (vermindering van) budgetten, bestaat de indruk dat met minder budget kwalitatief goede begeleiding en ontmoeting dichter bij cliënten gerealiseerd kan worden. Zie voor meer informatie over de laagdrempelige ontmoetingsplekken in Apeldoorn bijlage Overige ontwikkelingen Onderstaande ontwikkelingen zijn van belang voor de verdere aanpak van laagdrempelige ontmoetingsplekken:

3 De gebiedsagenda. Op de gebiedsagenda staan onderwerpen die op dit moment het belangrijkste zijn om de leefomgeving veiliger, schoner en leuker te maken. Met (vertegenwoordigers van) bewoners en professionals in de dorpen, buurten en wijken is de agenda ontstaan. Elke wijk heeft zijn eigen agenda met eigen thema s. Uiteraard is er daarbij sprake van veel gemeenschappelijke thema s, zoals zelfredzaamheid, veilig en aantrekkelijk wonen, jongeren, ouderen, ontmoeten, zorgen voor elkaar en veiligheid. Wat elke wijk per thema doet, verschilt. Bijvoorbeeld het thema jongeren. Bij de Dorpen ligt het accent vooral op gezonde leefstijl en het terugdringen van alcohol en drugsgebruik. In Veldhuizen ligt het accent meer op de rol en verantwoordelijkheid van ouders bij de opvoeding van hun kinderen en het verminderen van jeugdoverlast. Kortom, ieder gebied verschilt, afhankelijk van wat er speelt en leeft onder bewoners. Wijkregie richt zich op het stimuleren en /of inzetten van vernieuwende interactieve werkvormen bij de beleidsontwikkeling. Voor wijkregie gelden de volgende kernpunten: - Dichtbij de leefwereld van de bewoners staan. - Losmaken en versterken eigen kracht van buurten en wijken. - Samenhang en samenwerking betrokken partijen versterken. - Bewonersinvloed op de beleidsbeïnvloeding. Visie op ontmoeten In opdracht van de gemeente Ede is Spectrum bezig met een onderzoek om een visie te ontwikkelen op ontmoeten. Daarbij wordt de relatie gelegd naar de rol/functie van buurthuizen. In een viertal wijken van Ede zijn in dat kader pilots opgestart. Voorlopig zijn er 3 soorten ontmoeting geconstateerd: 1. Geïndiceerde ontmoeting vanuit de Wmo, aansluitend bij transformatie agenda en verschuiving van formeel naar informeel, 2. Ontmoeting op basis van burgerinitiatief, inwoners dragen ideeën aan en ontwikkelen initiatieven. 3. Een groep inwoners die niet zelfstandig een vraag verwoordt of van wie de vraag niet wordt ontvangen, kwetsbare inwoners die (nog) niet geïndiceerd zijn maar waarvoor ontmoeting een middel tot participatie kan zijn en preventief kan werken ten aanzien van professionele zorg. Kadernota Vernieuwd Welzijn Van belang voor de laagdrempelige ontmoetingsplekken: - De gemeente staat voor de noodzaak om met budgetkortingen de uitvoering van nieuwe taken verder in te bedden in de sociale infrastructuur in Ede en daarbij de beschikbare middelen voor professionele ondersteuning en welzijn in samenhang te brengen (transformatie). - Met een krachtige samenleving en gerichte ondersteuning van inwoners (initiatieven) en organisaties (vrijwilligers) kan de doorstroom naar duurdere vormen van ondersteuning voorkomen of opgevangen worden. Daar waar dat niet kan is altijd een professioneel vangnet aanwezig. - Inwoners in wijken, buurten en dorpen krijgen het voor het zeggen hoe en welke welzijnsactiviteiten in hun omgeving ingezet worden. Inwoners krijgen volop de gelegenheid om met welzijnsinitiatieven te komen, deze uit te voeren en worden daarbij ondersteund. - Het versterken en vergroten van de sociale netwerken, de samenwerking in de nuldelijn en tussen de lijnen bevordert het mee (kunnen) doen in de samenleving (participatie). Inkoopplan nieuwe Wmo 2016 De volgende transformatiedoelstellingen zijn hierin opgenomen: - het cliëntbelang als uitgangspunt - met maximaal maatwerk voor de cliënt (informele zorg, collectieve voorzieningen, algemene voorzieningen en maatwerkvoorzieningen) - dat de gemeente in staat stelt te sturen op resultaten en outcome - dat bijdraagt aan de ontschotting tussen domeinen en producten - dat een samenhangende aanpak bevordert tussen de (informele en formele) nuldelijn en aanbieders uit de eerste en tweede lijn - dat de substitutie van zware naar lichte zorg bevordert - dat op een adequate manier subsidies en inkoopbudgetten met elkaar verbindt tot een financieel kader voor het sociaal domein - dat bureaucratische procedures beperkt - waarmee het welbevinden van inwoners wordt vergroot.

4 6. Visie laagdrempelige ontmoetingsplekken Wat is met betrekking tot laagdrempelige ontmoetingsplekken de stip op de horizon? De werkgroep gaat daarbij uit van een mix van formele en informele zorg/ondersteuning, gericht op cliënten en inwoners, gepositioneerd in wijken, waarbij bewoners zoveel mogelijk zelf aan het roer staan. We gaan daarbij in eerste instantie uit van de visie die Apeldoorn geformuleerd heeft. De visie van Apeldoorn past immers goed bij de in dit plan van aanpak beschreven kaders. Stip op de horizon 1. Ontmoetingsplekken brengen doelgroepen samen: buurtbewoners met een vraag, buurtbewoners met een aanbod, vrijwilligers en professionals. Iemand kan tot verschillende groepen behoren. 2. Professionals zijn voornamelijk betrokken omdat ze, samen met vrijwilligers, dagbestedingsactiviteiten begeleiden. 3. Dagbesteding en ontmoeting lopen naast elkaar en soms door elkaar. 4. Bepaalde vormen van dagbesteding zijn waar mogelijk geïntegreerd in ontmoeting en vormt een algemene voorziening. Dat geldt bijvoorbeeld niet voor activerende trajecten richting werk/participatie, behandeling/begeleiding. 5. Dagbesteding van zorginstellingen is volledig ondergebracht in de ontmoetingsplek(ken) in de buurt en is onderdeel van het steunsysteem in de wijk. 6. Ontmoetingsplekken sluiten aan bij een gezamenlijke dienstverlening voor het gebied waar de ontmoetingsplek is gevestigd: er wordt invulling gegeven aan maatschappelijk nuttige taken die een directe relatie hebben met de buurt, zoals schoonhouden van het park, was- en strijkservice, boodschappendiensten, etc. 7. Aan de slag met pilots Ervaringen uit Apeldoorn leren dat voor het verder ontwikkelen van laagdrempelige ontmoetingsplekken een stevige fundament nodig is van waaruit zorg- en welzijnsorganisaties opereren. Daarvoor is tijd nodig. En voldoende capaciteit. In Apeldoorn is hiervoor vanuit de gemeente een projectleider aangetrokken. In eerste instantie is gekozen voor een projectleider buiten de gemeentelijke organisatie. Later is deze projectleider in dienst van de gemeente gekomen. Als vervolgstap stelt de werkgroep voor om op korte termijn in enkele wijken in Ede aan de slag te gaan met een drietal pilots. Opdracht is om een huidige initiatief (verder) uit te bouwen tot een laagdrempelige ontmoetingsplek. De duur van de pilot is 6 tot 9 maanden. Aan het einde van de pilot is er sprake van een ontmoetingsplek, waarbij invulling is gegeven aan de in hfdst. 2. genoemde uitgangspunten (betekenisvolle sociale netwerken voor en met inwoners; zoveel mogelijk algemene en collectieve voorzieningen, ontmoetingsplekken; inclusieve benadering waarbij mensen met elkaar verbonden worden; minder professioneel, meer informeel; vangnet door individuele begeleiding waar nodig). Daarbij gelden de volgende criteria: De stip op de horizon vormt het uitgangspunt. De te realiseren resultaten zijn ambitieus en of maar wel realistisch. Er is sprake van een samenspel (ontkokering) tussen zorg, welzijn (ontmoeten, inzet vrijwilligers) en participatie. Het is passend binnen de transformatiedoelen Wmo. Het is passend binnen Vernieuwd Welzijn. Het sluit aan c.q. bouwt voort op de gebiedsagenda. Het sluit aan c.q. bouwt voort op het traject visie op ontmoeten. Er is sprake van een directe betrokkenheid van aanbieders Wmo. Er is sprake van een directe betrokkenheid nulde lijn (inzet van vrijwilligers(organisaties) en burgerinitiatieven). De betreffende aanbieders (Wmo en nuldelijn) zijn bereid over hun eigen schutting heen te kijken.

5 Er wordt een nulmeting ontwikkeld en uitgevoerd (bijvoorbeeld aantallen te bereiken bewoners, cliënten, maatschappelijke effecten, financiële consequenties). Er vindt continue monitoring plaats. Aan het einde van de pilot vindt er een eindmeting plaats. Er is sprake van een geschikte locatie. Er is een contactpersoon/aanspreekpunt die de kar wil trekken. De werkgroep komt - op basis van de inventarisatie - met een voorstel voor een drietal pilots. De pilots starten uiterlijk 1 januari Uiterlijk begin november is er per pilot een plan van aanpak beschikbaar, Deze worden besproken in de fysieke overlegtafel d.d. 15 november a.s. Elke pilot heeft een contactpersoon. Deze contactpersoon is eerste aanspreekpunt voor de projectleider. Voor elke pilot is een beperkt bedrag beschikbaar. Daarvoor wordt een begroting ingediend (onderdeel van het plan van aanpak). Er wordt een projectleider aangesteld, die een spin in het web - functie heeft. Dat is een gedreven, inspirerende en deskundige die de verandering kan dragen, een duidelijke visie en overtuigingskracht heeft en gelooft in wat hij/zij doet. Ervaringen vanuit Apeldoorn geven aan dat dit nodig is. We moeten hier met elkaar in investeren. De projectleider kan binnen de gemeente worden aangesteld of bijvoorbeeld bij Malkander. 8. Vragen aan de fysieke overlegtafel Extramurale Wmo Nog op-/aanmerkingen m.b.t. de opzet van laagdrempelige ontmoetingsplekken? Eens om een projectleider aan te stellen? Hoe dient deze projectleider gepositioneerd te worden? Akkoord om met drie pilots aan de slag te gaan? Of zouden we meer pilots moeten oppakken? Akkoord met de criteria voor de pilots? Eens om de keuze voor de pilots aan de werkgroep over te laten? Akkoord om de plannen van aanpak m.b.t. de pilots te bespreken in de fysieke overlegtafel d.d. 15 november a.s.? Eens met het idee om iemand als projectleider te benoemen?