Over de drempel. Veterinaire begeleiding van sportpaarden een noodzaak

Transcriptie

1 Veterinaire begeleiding van sportpaarden een noodzaak Over de drempel PK at een deskundige veterinaire begeleiding voor sportpaarden een absolute noodzaak is, daarover is iedereen het wel eens, maar toch is een dergelijke begeleiding in België nog lang niet ingeburgerd. Daar zijn verscheidene oorzaken voor, maar het feit dat de gespecialiseerde paardesportarts nog altijd met enige argwaan wordt bekeken, en al gauw in de dopinghoek wordt gedrukt, is er ongetwijfeld één van. Het neemt niet weg dat jaarlijks een aantal getalenteerde paarden onbewust in de vernieling worden gereden, en dat ruiters niettegenstaande hun onbeperkte inzet en trainingsarbeid, nooit de resultaten halen die ze zouden kunnen bereiken. Het wordt hoog tijd dat de hele problematiek met wat meer openheid wordt behandeld, en dit artikel hoopt een eerste aanzet te zijn in die richting. DD Sportpaarden die op een beetje niveau lopen, en serieus in het werk zitten, worden fysisch (en waarschijnlijk ook psychisch) zwaar belast. Veel zwaarder dan doorgaans wordt aangenomen. Daarbij gaat het niet alleen om springpaarden, maar net zo goed om dressuur- en militarypaarden. Doorgedreven trainingsarbeid en competitie veroorzaken dagelijks kleine letsels ter hoogte van banden, pezen, en spieren, met daarnaast microtrauma in het kraakbeen van de gewrichten. Vooral die gewrichten krijgen het hard te verduren, terwijl dat in principe zeer delicate constructies zijn. De mechanische krachten die uitgeoefend worden op pezen en gewrichten zijn enorm. Bedenk maar even wat een klap het kogelgewricht van een springpaard moet incasseren in de landing na een hindernis, of wat een gewicht het spronggewricht van een dressuurpaard moet tillen in een pirouette. Nagenoeg alle sportpaarden ontwikkelen vroeg of laat één of andere vorm van artrose. Zo verbazend is dat niet, want precies hetzelfde fenomeen doet zich voor bij menselijke atleten. De aandoening uit zich op verschillende manieren, gaande van een lichte stramheid aan het begin van het werk, tot en met volslagen kreupelheid. In de Verenigde Staten wordt het probleem als degenerative joint disease omschreven (aandoening waarbij het gewricht degenereert). De term verwijst naar het feit dat één keer een gewricht aangetast is, bijvoorbeeld door microtrauma opgelopen tijdens trainingsarbeid, de kwaliteit van het kraakbeen zonder verdere beschadiging achteruit blijft gaan. De ziekte woekert verder in het gewricht, en voedt als het ware zichzelf. Helemaal correct is die voorstelling niet, want in werkelijkheid zijn schadelijke enzymes als stromelysin en hyaluronidase verantwoordelijk voor het afbreken van het kraakbeen, en de teruglopende kwaliteit van de gewrichtsvloeistof. Onderzoek door prof. dr. Hilary Clayton (Michigan University, Dressage Chair in Equine Sports Medicine) heeft uitgewezen dat bij dressuurpaarden die voortijdig teruggetrokken worden uit de sport, degenerative joint disease de hoofdoorzaak vormt. Opleiding Zijn alle sportpaarden dan gedoemd om aan artrose ten onder te gaan? Helemaal niet. De kwaal kan namelijk behandeld worden, en indien de behandeling tijdig gebeurt, voor een groot stuk teruggedrongen. Alleen, daartoe heb je een gespecialiseerd paardesportarts nodig, en dat is een stap die veel ruiters maar moeizaam zetten. Tussen twee haakjes, de term paardesportarts bestaat eigenlijk niet. Net zoals de meeste andere Europese landen, beschikken we in België alleen over een algemene opleiding tot veearts. Een specialisatie richting paarden, of meer specifiek richting paardesport, is niet voorhanden. Natuurlijk, in de praktijk bestaat die specialisatie wél. Een aantal veeartsen leggen zich toe op de behandeling van paarden in het algemeen, of de begeleiding van sportpaarden in het bijzonder. Dat gebeurt dan meestal via zelfstudie, stages in binnenen buitenland (USA), of postuniversitaire bijscholingscursussen. Het neemt niet weg dat een eigen leerstoel paardesportgeneeskunde bijzonder welkom zou zijn. Niet alleen zouden paardesportartsen op die manier een beter gestructureerde opleiding, én meer erkenning krijgen, ze zouden voor de buitenwereld ook duidelijker als dusdanig herkenbaar worden. Een ruiter of eigenaar mag er dan van overtuigd zijn dat zijn paard medische begeleiding nodig heeft, in zijn zoektocht naar een bekwame paardesportarts heeft hij nu geen enkel houvast. Hij zal dus een keuze moeten

2 maken op basis van mond-aan-mond informatie, die binnen de paardesportwereld circuleert, en die is niet altijd even betrouwbaar. Daarenboven wordt de drempel om de stap toch maar te zetten nog maar eens groter. Breder kader Dat is jammer, want die drempel ligt zo al hoog genoeg. De paardesportarts wordt namelijk nog altijd, al dan niet opzettelijk, met doping geassocieerd, en zodra dát woord valt haken veel ruiters en eigenaars af. Begrijpelijk, maar met doping heeft verantwoorde medische begeleiding van sportpaarden niets te maken. Keren we even terug naar de degenerative joint disease waar we het daarnet over hadden. Voor het sportpaard, dat aan de kwaal Jef Desmedt (links), zelf oud militaryruiter, zet nu een praktijk op gespecialiseerd paardesportarts. Jef vindt het belangrijk om zover als mogelijk zijn paarden te volgen op de wedstrijden die ze lopen. onderhevig is, ligt de situatie buitengewoon eenvoudig. Er zijn maar twee mogelijkheden. Ofwel wordt het dier tijdig behandeld, en dan is de kans groot dat het tot op zekere hoogte gezond blijft, en kan presteren; ofwel wordt het dier niet behandeld, en dan volgt in een eerste stadium kreupelheid, en in een tweede stadium naar alle waarschijnlijkheid de slacht. Voor de behandeling van artrose bestaan meerdere mogelijkheden, maar doorgaans wordt een medicijn gebruikt met de welklinkende naam polysulfaat glycosaminoglycan, veel beter bekend onder de merknaam Adequan. Adequan werkt op verschillende manieren. Het blokkeert schadelijke enzymes, bestrijdt ontsteking van het gewrichtsslijmvlies, verbetert de kwaliteit van de gewrichtsvloeistof, en helpt om de ontstane schade binnen het gewricht in belangrijke mate te herstellen. Adequan is geen wondermiddel, maar het is wel een uitstekend medicijn. Het heeft twee nadelen. Het middel is niet goedkoop (6.000 BEF/dosis), en in veel gevallen moet de behandeling na enige tijd herhaald worden. De aanbevolen basisbehandeling bestaat uit een intra-articulaire injectie van 250 mg één keer per week, gedurende vijf weken. Intra-articulair betekent in het gewricht, en kijk, daar beginnen al de problemen. Het woord injectie werkt op veel mensen als de bekende rode lap op de stier, en als die injectie ook nog eens in het gewricht moet gebeuren, nee, dat is helemaal des duivels. In het Belgisch jargon wordt over de behandeling gesproken als infiltreren, een woord dat alleen met de grootste omzichtigheid wordt uitgesproken, en met een waas van geheimzinnigheid en verdachtmakingen is omhangen. Dat is nergens voor nodig. Intra-articulair inspuiten mag dan al geen routine zijn, het is een normale veterinaire techniek, die geen argwaan hoeft te wekken. Natuurlijk is het wél zo dat een behandeling met Adequan, zoals om het even welke andere behandeling, op een verantwoorde en menselijke manier zal moeten gebeuren. Het mag bijvoorbeeld nooit de bedoeling zijn om een paard dat onherstelbare schade heeft opgelopen, tot elke prijs in de sport te houden. Het hele probleem moet trouwens in een veel breder kader gesitueerd worden. De fokkerij bijvoorbeeld, is tot nog toe niet ter sprake gekomen, maar heeft in dit alles een belangrijke rol te spelen. Die fokkerij heeft als opdracht gezonde paarden te produceren, zodat een medisch ingrijpen tot een miminum kan beperkt blijven. Eenvoudig is dat niet. Het vraagt van de stamboeken inzicht, studie, en een op wetenschappelijke gegevens gebaseerd beleid. Anderzijds mogen we ons geen illusies maken. Fokkers zullen nooit in staat zijn om paarden te produceren die zonder hulp de grote sport kunnen lopen. Topsport is nu éénmaal ongezond, dat gegeven is genoeg bekend. Het hele probleem herleidt zich op die manier tot de vraag of sport met paarden ja dan nee aanvaardbaar is. Als je die vraag met ja beantwoordt, dan moet je ook accepteren dat één of andere vorm van medische begeleiding noodzakelijk zal blijven. FOTO DIRK CAREMANS Letter van de wet Medische begeleiding van sportpaarden heeft niets met doping te maken, maar dat neemt niet weg dat een paardesportarts die zijn werk ter harte neemt, zich met enige regelmaat buiten de letter van de wet moet begeven. De paardesportarts wordt namelijk geconfronteerd met enerzijds de Belgische wetgeving omtrent medicijnen, en anderzijds de FEI regelgeving omtrent doping. De Belgische wetgeving gaat er van uit dat een paard een dier is, dat gefokt wordt voor menselijke consumptie. Dat is ook de reden waarom het gebruik van medicijnen bij paarden aan strenge regels onderworpen is. In principe mag een paardesportarts alleen medicijnen gebruiken, die in België zijn geregistreerd en goedgekeurd. Dat zou op zich geen problemen mogen geven, ware het niet dat hoe langer hoe minder middelen in België wor- PK, november 98 39

3 den geregistreerd. De reden is eenvoudig. België is een klein marktgebied, en de registratieprocedure kost tijd en handenvol geld. Voor grote farmaceutische firma s is het financieel veel aantrekkelijker om hun producten bijvoorbeeld in de Verenigde Staten of in Duitsland te laten registreren. Op die manier blijft de Belgische paardesportarts in de kou staan. Het middel Adequan bijvoorbeeld, waar we het daarnet over hadden, is in België niet geregistreerd. Veel hangt af van de producent van het middel. Zo bestaat er een tweede stof die kan gebruikt worden in de behandeling van artrose, met name hyaluronzuur. Hylaronzuur is beschikbaar onder de merknamen Hyonate (Bayer) en Hylartin (Luitpold). Het is eerste is wél, het tweede niet in België geregistreerd. De paardesportarts die Hylartin gebruikt, is in feite illegaal bezig. Dat is natuurlijk te gek om los te lopen. Het verklaart wél waarom paardesportartsen doorgaans vrij zwijgzaam zijn over de producten die ze gebruiken. Hoewel het gerecht de afgelopen jaren klachten tegen paardesportartsen heeft geseponeerd, kunnen er in theorie straffen geëist worden van BEF boete én drie maand gevangenis. Daarenboven ziet niemand graag zijn naam in de krant staan, als zijnde in het bezit van verboden middelen. Dat die verboden middelen gewone medicijnen zijn, en in andere landen vrij verkrijgbaar, wordt daar meestal niet bij vermeld. De zwijgzaamheid van paardesportartsen is dus best te begrijpen, al heeft ze ook een averechts effect. Buitenstaanders gaan er al gauw meer achter zoeken dan er achter zit, en jawel, dan valt opnieuw (helemaal ten onrechte) het woord doping. Gelukkig zou de situatie in de nabije toekomst veranderen. Als alles loopt zoals verwacht, dan krijgen Belgische veeartsen vanaf 1 januari de toestemming om producten te gebruiken die niet in België, maar wel in andere Europese landen zijn geregistreerd. Dat is op zijn minst een stap in de goede richting Delicate beslissing De FEI regelgeving in verband met doping is een ander paar mouwen. Die richt zich namelijk specifiek op paarden die actief deelnemen aan competitie. In principe is de FEI regelgeving alleen geldig op internationale concoursen, maar de meeste landen die aangesloten zijn bij de FEI (Federation Equestre International), hebben die regelgeving ook overgenomen voor hun nationale wedstrijden. De FEI hanteert de zogenaamde nuloptie, wat betekent dat alle lichaamsvreemde stoffen als doping worden beschouwd. Daarbij wordt weliswaar uitzondering gemaakt voor een klein aantal stoffen zoals o.a. arsenicum, maar die hebben geen therapeutische waarde. Over zin en onzin van de nuloptie leest u meer in het interview met dr. Leo De Backer (blz. 18), maar in dit artikel houden we het bij de praktische kant van de zaak. In zijn praktijk zal een paardesportarts namelijk al vlug geconfronteerd worden met medicijnen, die puur theoretisch doping-positief zijn. Laten we elkaar goed begrijpen, het gaat daarbij niet om doping in de ware zin van het woord, maar wel om middelen die bij een controle een positief resultaat zullen geven. Het beste voorbeeld is butazolidine (phenylbutazone). Butazolidine hoort bij de groep van de niet steroïde ontstekingsremmers, en is waarschijnlijk het meest efficiënte, en ook het meest populaire medicijn dat ooit in de paardesportwereld gebruikt werd en wordt. Het is een veelzijdig middel, dat kan ingezet worden ter bestrijding van allerhande kwalen en kwaaltjes. Toegediend in een dosis van 2 tot 4.4 mg per kilogram lichaamsgewicht, twee keer per dag, heeft het geen enkele schadelijke bijwerking. In de Verenigde Staten, waar het gebruik toegestaan is, wordt butazolidine voorgeschreven en intensief gebruikt als een preventief middel ter voorkoming van, jawel, degenerative joint disease. Als gelukkige bijwerking heeft butazolidine een mild pijnstillend effect, en ook dat kan nuttig zijn bij de behandeling van sportpaarden. Sportpaarden die tijdens het weekend een zwaar concours hebben gelopen, komen op maandag wat stijver dan gewoonlijk uit hun box. Butazolidine kan hen door die eerste stijfheid heen helpen, zodat de ruiter de kans krijgt om middels gerichte gymnastiek de spieren opnieuw los te werken. Butazolidine is een medicijn, en als dusdanig moet er met gezond verstand en beleid mee omgegaan worden, maar wie zich niet om dopingcontroles hoeft te bekommeren, kan het met een gerust geweten gebruiken. Helemaal anders ligt de situatie voor de ruiter die zijn paard in officiële competities uitbrengt. Butazolidine heeft bij een normale dosis geen prestatieverhogende werking, en als dusdanig kun je het niet als doping beschouwen, maar het is wél een lichaamsvreemde stof. Dat betekent dat butazolidine een positieve uitslag zal geven bij dopingcontrole. Het hoort bij de taak van de paardesportarts, om er voor te zorgen dat paarden die hij begeleidt, zonder moeilijkheden door de dopingcontrole komen. Daarbij bestaan verscheidene mogelijkheden. Heeft een paard werkelijk serieuze gezondheidsproblemen, dan hoort het niet in competitie uit te komen. Een paardesportarts die zijn vak op een verantwoorde manier uitoefent, zal er in overleg met ruiter en eigenaar voor zorgen dat het dier ook werkelijk thuis blijft, en op een serieuze manier behandeld wordt. Gaat het niet om problemen, maar om probleempjes, dan kan de behandeling tijdig stopgezet worden, of er kan gezocht worden naar alternatieve middelen, die op een veel kortere tijd uit het lichaam verdwijnen. Wat in die context kan en niet kan zal altijd een delicate beslissing blijven, maar in principe moet dat soort afwegingen tot een minimum beperkt worden. Voorkomen is beter dan genezen, en medische begeleiding van sportpaarden moet in eerste instantie preventief kunnen werken. Precies daar wringt het schoentje. Preventief Tot nog toe hebben we het vooral over vrij spectaculaire aspecten van medische begeleiding bij sportpaarden gehad, maar eigenlijk komen die pas op de tweede of de derde plaats. De paardesportarts zal vooral preventief proberen te werken. Voorwaarde is, dat hij daar ook de kans toe krijgt. Ruiters moeten af van het idee, dat je een veearts alleen nodig hebt als er iets verkeerd loopt. Het tegendeel is namelijk waar. Eén of andere vorm van medische begeleiding is bij springruiters, zeker als die op nationaal of internationaal niveau rijden, vrij goed ingeburgerd. Heel anders ligt de situatie in de dressuur- en militarysport. Hoewel militaryruiters onder andere voor hun conditietraining ingewikkelde en wetenschappelijke schema s hanteren, is er van echte medische begeleiding alleen sporadisch sprake. Nog veel slechter is het gesteld in de (Belgische) dressuursport, waar een paardesportarts nog altijd beschouwd wordt als een wezen van een andere planeet. Toch is de groep ruiters, die in de basissport (LRV) de top bereiken, en langzaam maar zeker de overstap maken naar de nationale (of zelfs internationale) sport, de grootste risicogroep.

4 Natuurlijk heeft een LRV-paard, dat klasse Licht of Midden loopt, geen nood aan een doorgedreven medische begeleiding. De zaken beginnen te veranderen als een combinatie de klasse Zwaar heeft bereikt, en een ruiter de ambitie heeft om door te stoten naar de nationale, of in het geval van een militaryruiter, zelfs de internationale sport. Paarden op dat niveau worden doorgaans dagelijks gereden, en verzetten vrij veel trainingsarbeid. Het aantal wedstrijden is misschien relatief beperkt, maar daar staat dan weer tegenover dat de omstandigheden lang niet altijd ideaal zijn. LRV-dressuurpaarden bijvoorbeeld, moeten regelmatig presteren op een bodem die je alleen als slecht kunt omschrijven. Het gevolg van dat alles is dat de paarden fysisch zwaar worden belast, en die belasting wordt door de ruiters stelselmatig onderschat. Ruiters gaan er meestal van uit dat een paard klasse Zwaar zal lopen zoals het indertijd klasse Licht heeft gelopen, maar ze vergeten daarbij dat de training veel intensiever is geworden, en dat het niveau van de gevraagde prestatie veel hoger ligt. Met andere woorden, de medische begeleiding wordt niet aangepast aan de hogere belasting die het paard moet ondergaan. Het gevolg laat zich raden. Meestal wordt de klasse Zwaar nog met succes afgerond, en de combinatie schuift door naar de nationale sport. Ondertussen nochtans zijn er allerhande kleine veterinaire probleempjes ontstaan, die op zich maar weinig te betekenen hebben, maar niet als dusdanig herkend, en dus ook niet behandeld worden. De vooruitgang stokt, en de resultaten vallen tegen. De ruiter haalt onvoldoende rendement uit zijn vele uren trainingsarbeid, en hij krijgt het vage gevoel dat er iets verkeerd loopt. Misschien gaat de ruiter zelf experimenteren, bijvoorbeeld door het voeder te veranderen, of een vitaminepreparaat toe te dienen, maar dat helpt niet of nauwelijks. Is het paard van nature uit een sterk dier, dan kan het nog enige tijd doorgaan, maar vroeg of laat worden de kleine probleempjes van daarnet grote problemen, en de machine valt stil. Pas op dat moment wordt de paardesportarts ter hulp geroepen, maar in principe is dat te laat. Het klinkt cru, maar jaarlijks wordt een behoorlijk aantal getalenteerde paarden in de vernieling gereden, werkelijk en letterlijk in de vernieling, bij gebrek aan een goede medische begeleiding. Voor een stuk komt dat door onwetendheid van de ruiters. Anderzijds moeten ruiters, die de ambitie hebben om op serieus niveau te presteren, beseffen dat zij verantwoordelijk zijn voor Sportpaarden krijgen zowel op training als in competitie enorme klappen te verduren. Bekijk maar eens hoe diep de koot van het linkervoorbeen doorbuigt in de landing na de sprong. de gezondheid en het welzijn van het paard. Hoe hoger de gevraagde belasting is, hoe intenser de medische begeleiding zal moeten zijn. Concreet Wat medische begeleiding van sportpaarden concreet inhoudt, hebben we gevraagd aan een veearts die er zijn beroep van heeft gemaakt. Jef Desmedt heeft vooral bekendheid gekregen als militaryruiter. Hij heeft jaren LRV gereden, en daarnaast op internationaal niveau, tot en met Olympische Spelen, gepresteerd. Jef is al enige tijd afgestudeerd als veearts, en heeft een praktijk opgezet die zich vooral richt op de begeleiding van sportpaarden. Jef : Ik moet eerlijk zeggen, toen ik zelf nog reed, had ik eigenlijk van veterinaire begeleiding geen kaas gegeten. Ik bedoel, goed, FOTO DIRK CAREMANS PK, november 98 41

5 FOTO DIRK CAREMANS ik kom dan wel uit een familie van veeartsen, maar rond die veterinaire begeleiding hing een waas van geheimzinnigheid, en dan werd al gauw gesproken over doping... Nee, ik stond er toen vrij argwanend tegenover, terwijl het natuurlijk absoluut niet geheimzinnig is, en het met doping niets te maken heeft. Ik geloof wel dat een groot aantal LRV-ruiters, en zelfs nationale ruiters, nog altijd op dezelfde manier reageren, en daar moeten we dus van af. Wat dat betreft zal de mentaliteit moeten veranderen, en die is al voor een stuk veranderd, maar ik ben bang dat het toch wat tijd vraagt. Als ik door een ruiter gevraagd wordt om de veterinaire begeleiding van zijn paard (of zijn paarden) te verzorgen, dan beginnen we altijd met een volledig klinisch onderzoek, aangevuld De fysische belasting die sportpaarden ondergaan wordt door veel ruiters stelselmatig onderschat. met een bloedonderzoek. Het paard wordt echt van a tot z bekeken, we laten het lopen op de volte, en op de harde bodem, kortom, er wordt een volledige stand van zaken opgemaakt. Als er klinisch aanwijzingen zijn van bepaalde problemen, dan komen daar ook foto s bij. Je kunt het vrij goed vergelijken met een keuring die normaal gebeurt bij de aankoop van een sportpaard. Waarom? De bedoeling is om alle gegevens te verzamelen, zodat we tenminste al een basis hebben waarop we kunnen werken. Misschien is alles in orde, en dat is prima, maar misschien zijn er links en rechts kleine problemen, en het is belangrijk dat we die kennen, eventueel kunnen behandelen, en er zeker rekening kunnen mee houden. Het verdere werk is eigenlijk grotendeels preventief. Een paardesportarts moet proberen problemen te herkennen en te voorkomen, voor ze echte problemen worden. Dat betekent dat ik een sportpaard dat ik onder begeleiding heb, regelmatig wil en moet terugzien. Je moet tijd kunnen maken voor zo n paard. Kijk, een ruiter die dagelijks met zijn paard werkt, ziet dikwijls de problemen niet. Zo n probleem ontstaat geleidelijk, dag na dag, en dan heb je afstand nodig om het onmiddellijk te herkennen. Er zijn genoeg verhalen bekend van paarden die kreupel, of toch minstens onregelmatig van stal worden gehaald, en dan zeggen de mensen, nee, hij is helemaal niet kreupel, zo loopt hij altijd. Juist, zo loopt hij altijd, maar hij is wél kreupel. Soms willen de ruiters de problemen ook niet zien. Op een bepaalde manier heb ik daar wel begrip voor. Ik bedoel, als een ruiter hard aan het werk is om een bepaald doel te bereiken, hij denkt dat hij goed bezig is, en er ontstaat een veterinair probleem, dan is het soms moeilijk om dat te accepteren. Op dat moment is het de taak van de paardesportarts om in te grijpen. Voor zover dat mogelijk is, probeer ik op de wedstrijden die de paarden lopen aanwezig te zijn. Ik denk dat het belangrijk is. Voor het overige is het werk van de paardesportarts eigenlijk niet zo spectaculair. Het gaat vooral om kleine aanwijzingen, en kleine ingrepen. Er moet vooral vertrouwen ontstaan ruiter en paardesportarts. Dat is niet altijd gemakkelijk. Je kunt niet bij iemand binnenstappen en alles afbreken wat de man doet, ook al zijn er dan mensen die hun paarden nog behandelen zoals in de middeleeuwen. Nee, dat moet geleidelijk gaan, en uiteindelijk kom je in een situatie waar de ruiter zelf zegt, kijk eens hier of daar, want ik heb het gevoel dat er iets niet in orde is. Dopingcontrole? Ik heb er weinig problemen mee. De mensen beseffen hoe langer hoe meer dat het geen zin heeft om met een paard dat niet gezond is aan competitie deel te nemen. Echte vragen om een paard op te lappen voor een bepaalde wedstrijd, krijg ik bijna nooit. Als een paard niet in orde is, hou het dan thuis, en behandel het probleem. Om dit verhaal te besluiten, nog één opmerking. Ruiters getroosten zich dikwijls enorme inspanningen om tot goede resultaten te komen, maar ze moeten begrijpen dat een paard een levend wezen is, dat de gevraagde inspanningen fysisch moet aankunnen. Een ruiter mag alle talent en motivatie hebben, maar als het paard wegvalt, dan staat de ruiter te voet. Dat alleen al is voldoende om de veterinaire begeleiding van sportpaarden een noodzaak te noemen.