Kunsthistorica Dr. Marjan Sterckx is wetenschappelijk medewerker Kunstwetenschap aan KULeuven. Marjan.sterckx[at]arts.kuleuven.be
|
|
- Raphaël van der Ven
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Het binnenste buiten. Publieke sculptuur van de hand van vrouwen in de grootstad Dr. Marjan Sterckx Kunsthistorica Dr. Marjan Sterckx is wetenschappelijk medewerker Kunstwetenschap aan KULeuven. Marjan.sterckx[at]arts.kuleuven.be Fig. 1 Malvina Hoffman bovenop haar beeld Anglo-American Friendship, op de gevel van Bush House in Londen, Aldwych, foto, In 1925 legde de New Yorkse Malvina Hoffman ( ) de laatste hand aan haar bijna vijf meter hoge en veertig ton zware stenen beeldengroep Anglo-American Friendship. (fig. 1) Het beeldhouwwerk bevindt zich op de voorgevel van het monumentale Londense kantoorgebouw Bush House, nu in gebruik door BBC World Service. Omdat het beeld nog niet volledig voltooid was bij de inscheping naar Londen, en de profielen van de straat gezien niet diep genoeg bleken, bracht Hoffman er vijf weken door op de steigers op liefst 27 meter hoogte, gekleed in broek en werkmantel, en met ijskoude vingers. Veertig jaren later beschreef de beeldhouwster in haar autobiografie Yesterday is tomorrow levendig die gewaagde onderneming, en naar eigen zeggen had ze al haar moed nodig om haar angst te overwinnen en de taak succesvol te beëindigen. BEDREIGD OF BEVESTIGD? Die anekdote illustreert meteen de letterlijk en figuurlijk vaak hachelijke positie van vrouwen die beeldhouwwerk creëerden voor en in de grootstedelijke publieke ruimte. Zowel de publieke ruimte als de beeldhouwkunst zijn immers eeuwenlang als bij uitstek mannelijke terreinen beschouwd. Dat vrouwen er toch zulke kansen kregen en grepen, en dit al sinds de late 18 de eeuw, is dan ook een merkwaardig gegeven. In mijn doctoraatsonderzoek heb ik getracht dit fascinerende fenomeen voor het eerst in kaart te brengen, met Parijs, Londen en Brussel als casestudies, en de periode als tijdvak. 1 Dit hield in eerste instantie in de sculpturen zo volledig mogelijk te retraceren en documenteren, vertrekkend van lexica, over contemporaine bronnen, tot onderzoek ter plaatse. Twee sturende vragen ten aanzien van dit nieuwe materiaal waren: (1) wat zijn de eigenschappen van deze sculpturen? (2) Vormt dit fenomeen een bedreiging of juist een bevestiging van het discours van de gescheiden sferen, volgens welke de publieke en private ruimte beschouwd worden als gescheiden sferen van man en vrouw? Het gegeven van vrouwen in die lijn geassocieerd met privé sfeer, natuur, passiviteit, bescheidenheid, enz. die duurzame cultuurobjecten creëerden voor de zichtbaarheid en monumentaliteit van de publieke ruimte lijkt op het eerste zicht immers de eeuwenoude dichotomie even binnenstebuiten te keren. Het antwoord bleek dubbel: zowel uitdaging als bevestiging. In de publieke activiteit en prestaties van beeldhouwsters worden de gevestigde rollenpatronen even op de helling gezet, maar bij nadere beschouwing ook opnieuw bevestigd. AANWEZIGHEID & VERTEGENWOORDIGING Weinig publicaties over 19 de -eeuwse beeldhouwkunst vermelden beeldhouwsters, en als dat al gebeurt, is wel eens te lezen dat zij inactief waren in de publieke ruimte. Nochtans zijn er aanzienlijk meer sculpturen met een vrouwelijke auteur in de (semi-)publieke 1 M. Sterckx, Het binnenste buiten. Sculpturen door vrouwelijke beeldhouwers in de grootstedelijke publieke ruimte (Parijs, Londen, Brussel, ca ), onuitg. proefschrift, 2 dln, K.U.Leuven, ( RoSa. Uitgelezen, jg. 13, nr. 1,
2 ruimte te vinden dan men gewoonlijk aanneemt. In Parijs, Londen en Brussel alleen belandden er in de periode minstens 360, gemaakt door 143 beeldhouwsters, van wie er enkelen wel meer dan tien opdrachten kregen. Die althans in absolute cijfers onverwacht talrijke sculpturale aanwezigheid van vrouwen in de publieke ruimte is een belangrijke revelatie, een uitdaging van het strikt scheidend denken. Men zou dit resultaat kunnen zien als een nieuwe casestudie in de lijn van enkele recente, vooral Angelsaksische studies die de zogeheten uitsluiting van Victoriaanse (burger)vrouwen uit de grootstedelijke publieke ruimte nuanceren en corrigeren, door te wijzen op de aanwezigheid van specifieke groepen vrouwen in specifieke zones van de 19 de -eeuwse grootstad, zoals de Londense West End (bv. E. Rappaport, L. Nead, D. Parsons, K. Von Ankum). Fig. 2 Claude Vignon, De Herfst, steen, 1857, Parijs, Louvre-complex Bijna driekwart van de geretraceerde sculpturen kwam terecht in Parijs. De grootse urbanisatieprojecten van Napoleon III en baron Haussmann tijdens het Tweede Keizerrijk ( ) en de nasleep daarvan, leidden tot een fors opgevoerde vraag naar beeldhouwers, en ja, dat werkte ook gunstig voor de vrouwen in het beroep, die kansen zagen en die ook grepen. Zo werden Marie-Louise Lefèvre-Deumier ( ), M me Bertaux ofte Hélène Hébert ( ), en Claude Vignon ( ), zijnde het mannelijke pseudoniem voor de Parijse beeldhouwster en schrijfster Noémie Constant-Cadiot, actief ingezet bij de sculpturale decoratie ter voltooiing van het Louvre-complex (fig. 2-4). Bovendien stonden aan de top van het Franse bestuur toen enkele individuen die nogal supportief stonden tegenover kunstenaressen, zoals keizerin Eugénie, prinses Mathilde Bonaparte en graaf Emilien de Nieuwerkerke. Fig. 3 Marie-Louise Lefèvre-Deumier, Glycera, steen, 1861, Parijs, Louvre-complex, Cour carrée Fig. 4 Mme Léon Bertaux (Hélène Hébert), La Navigation, steen, 1865, Parijs, Palais des Tuileries In Londen en Brussel kwamen publieke sculpturen vaker op privé-initiatief tot stand. Daar dateren de meeste sculpturen van beeldhouwsters uit de eerste helft van de 20 ste eeuw. In België was toen trouwens pas een eerste golf beeldhouwsters aan de slag. 2 Tamelijk vaak gaat het daarbij om sculptuur ingewerkt in de architectuur. (fig. 5) Als reactie op de statuomanie probeerde men de oprichting van vrijstaande standbeelden toen immers wat af te remmen, zeker in Parijs. Precies toen rond 1900 een talrijke generatie beeldhouwsters klaarstond om de fakkel van hun schaarsere voorgangsters over te nemen, daalden standbeelden dus enigszins in achting. De beeldhouwkunst keerde tijdens de belle epoque meer binnenwaarts, onder andere door de grote vraag 2 Zie M. Sterckx, Dans la Sculpture, moins de jupons que dans la Peinture. Parcours de femmes sculpteurs liées à la Belgique (ca ), in Art&Fact. Revue des historiens de l art, des archéologues, des musicologues et des orientalistes de l Université de Liège, 24: A. Creusen, Femmes et créations, 2005, pp RoSa. Uitgelezen, jg. 13, nr. 1,
3 Fig. 5 Adolfine Ryland, Reliëf uit de reeks Ambachten en kunsten, steen, , Londen, St. Martin s School of Art. van de rijke burgerij naar bronzen kleinsculptuur voor hun huizen, een meer lucratieve niche waarop veel beeldhouwsters zich overigens toelegden. Relatief bekeken zijn de (semi-)publieke sculpturen van de hand van vrouwen in de grootstad evenwel ondervertegenwoordigd. Voorlopig bestaat geen exhaustief cijfermateriaal over het aantal publieke sculpturen van mannelijke beeldhouwers in de drie onderzochte steden, maar op basis van steekproeven blijkt de vrouwelijke bijdrage er te schommelen tussen de 0,3 en 3%. Beeldhouwsters vormden uiteraard een kleine minderheid van de sculpteurs, maar waarschijnlijk mochten ze nog net iets minder dan hun mannelijke collega s hopen op publieke opdrachten. IDENTITEITEN & INSTITUTEN Die ondervertegenwoordiging van de publieke output van beeldhouwsters is deels te verklaren doordat men dit beroep om allerlei redenen ongepast vond voor vrouwen. De antieke mythes van Prometheus en Pygmalion, of het cliché van Michelangelo die al kappend het beeld bevrijdt uit het weerbarstige marmer, droegen bij tot de hardnekkige masculiene identiteit van de beeldhouwer. Die mannenrol was moeilijk te verzoenen met de van vrouwen verwachte femininiteit. Om in de familie en professionele omgeving als beeldhouwster aanvaard te worden, in die mate dat men openbare opdrachten kreeg, bleek het van belang een aanvaardbaar evenwicht te vinden tussen tonen en verbergen, tussen de publieke en de privé sfeer. Beeldhouwsters moesten schipperen tussen de verwachtingen van de maatschappij ten aanzien van vrouwen, en die van de kunstwereld ten aanzien van professionele artiesten. Het concept borderland, zoals Anne Digby dat ontwikkelde als een sociaal grensgebied tussen de publieke en private sfeer in, waar Victoriaanse vrouwen een zekere publieke vrijheid genoten 3, is ook relevant voor de betreffende beeldhouwsters. Zij ageerden als het ware in een soort tussenruimte waar men hen oogluikend net iets meer toestond dan de Victoriaanse waarden voorschreven. Die ruimte had echter een glazen plafond: men tolereerde beeldhouwsters tot op zekere hoogte in de publieke sfeer, zolang dat niet te luidruchtig of zichtbaar gebeurde, en zolang hun gedrag en realisaties toch enigszins binnen de perken bleven. Naast individuele voorwaarden om te slagen, waren ook de institutionele van belang. De meer en minder expliciete of bewuste afweerreacties ten aanzien van vrouwen vanwege (opleidings)instituten en (openbare) opdrachtgevers, wijzen opnieuw op scheidend denken, en waren mee verantwoordelijk voor de ondervertegenwoordiging van sculpturen van de hand van vrouwen in de publieke ruimte. Hoewel al sinds de late 18 de eeuw enkele beeldhouwsters deelnamen aan de Salons in Parijs (bv. Marie-Anne Collot ( ) en Julie Charpentier ( )) en Londen (bv. Anne Damer ( )), liet men vrouwen pas zo n eeuw later toe tot het openbare kunstonderwijs. Dat men hen de studie naar naaktmodel nog wat langer ontzegde, was zeker voor beeldhouwsters nadelig, wegens de grote interesse voor het naakt in de 19 de -eeuwse sculptuur. Slechts een kleine, maar volhardende en gestaag groeiende groep vrouwen wist die structurele uitsluitingsmechanismen te omzeilen of overwinnen. M me Bertaux, die in 1879 de eerste beeldhouwschool voor meisjes opende in Parijs, speelde een cruciale 3 A. Digby, Victorian values and women in public and private, in T.C. Smout (ed.), Victorian Values, New York, 1992, pp RoSa. Uitgelezen, jg. 13, nr. 1,
4 rol als leidster van de decennialange strijd voor de toelating van vrouwen tot de academies. Die strijd en zijn resultaten, namelijk opleiding en opdrachten voor beeldhouwsters, toont aan dat ze in deze niet zomaar passieve slachtoffers waren, maar negotieerden over hun condities, plaats en mogelijkheden binnen de kunstwereld en de stedelijke samenleving en ruimte. Om opdrachten te bekomen pasten ze grotendeels dezelfde strategieën toe als mannen, afgezien van enkele procedures en tactieken die voor hen minder toegankelijk waren. 4 Ze waren mogelijk wel iets nauwgezetter in het onderhouden van hun netwerk van familie, vrienden en kennissen, dat zo cruciaal was bij opdrachtverwerving en de combinatie van metier en gezin. Hun steeds zeer beleefde brieven aan hoogwaardigheidsbekleders waren niettemin soms erg beslist. Zo betoonde Claude Vignon zich in 1881 tegenover de prefect verontwaardigd dat bij de verdeling van de opdrachten voor de gevelsculpturen van het Parijse stadhuis niet aan haar gedacht was, ondanks haar jarenlange professionele carrière, erkenning en inspanningen (M me Bertaux kreeg wel een opdracht). Fig. 6 Prinses Louise, Koningin Victoria, marmer, 1893, Londen, Kensington Gardens VISIBILITEIT & INTERIORITEIT In Brussel zijn de publieke sculpturen met een vrouwelijke auteur vooral buiten de vijfhoek aan te treffen, met name in de zuidoostelijke residentiële stadsuitbreiding, maar in Parijs en Londen bevonden en bevinden vele zich in het hart van de stad, respectievelijk in de eerste zeven arrondissementen, en in de City en The West End. Hun sculpturen zijn nochtans zelden echt prominent aanwezig in de openlucht. Een analyse van de precieze topografie van hun beelden in het stedelijk weefsel toont aan dat de centrale pleinen en parken slechts voor enkelen waren weggelegd. In Londen belandden er bijvoorbeeld prinses Louises Standbeeld voor Queen Victoria, 1893 in Kensington Gardens (fig. 6), Feodora Gleichens Dianafontein, 1899 in Hyde Park (fig. 7) en Kathleen Scotts Monument voor Kapitein R.F. Scott, 1915 op Waterloo Place. Vele beeldhouwsters ambieerden nochtans die centrale, goed zichtbare plaatsen. Eerder dan pleinvrees kan hen juist een grote pleinbegeerte worden toegedicht. Vooronderstellingen over de positie van vrouwen in de samenleving bleken echter nogal hardnekkig op het niveau van de stedelijke ruimte-invulling, en kennelijk vreesden heel wat beslissingsinstanties voor hun pleinen. Fig. 7 Feodora Gleichen, Dianafontein, brons, 1899, Londen, Hyde Park 4 Zie M. Sterckx, Beeldhouwster zkt. opdracht & roem. Over de strijd en nijd van vrouwelijke beeldhouwers in de lange 19 de eeuw, in Belgisch Tijdschrift voor Filologie en Geschiedenis, T. Verschaffel en A. Paenhuysen (eds.), De Strategieën van de roem, 83, 4, 2005, pp RoSa. Uitgelezen, jg. 13, nr. 1,
5 Meer dan de helft van de geretraceerde sculpturen (58%) kreeg overigens een plek in semi-publieke binnenruimtes, en vele buitensculpturen bevinden zich in de directe nabijheid van de architectuur, ingewerkt in muren als reliëf of als volplastisch beeld er tegenaan geplaatst, al dan niet in een beschuttende nis. Vaak gaat wel om belangrijke bestuursgebouwen, zoals stadhuizen, om kerken, scholen of monumentale cultuurtempels. Zo bevat de Parijse Opéra liefst acht sculpturen gemaakt door vrouwenhanden, alle in het interieur. (fig. 8) Ten tijde van hun plaatsing, kort na de opening in 1875, was dat gebouw trouwens een place to be, waar ook respectabele burgervrouwen zich met goed fatsoen konden vertonen, zoals blijkt uit contemporaine stadsreisgidsen voor dames, genre A Woman s Paris (1900). Op, maar vooral in kerken, een andere plek waar vrouwen ook in de 19 de eeuw talrijk aanwezig waren in het kader van toewijding en devotie, kwam bijna één vijfde van hun sculpturen terecht. Zou men hier ook de funeraire beelden bijtellen, die echter ook profaan van aard kunnen zijn, dan zou dat percentage oplopen tot ca. 31%. (fig. 9) g. 8 Laure Coutan, Mlle aillard, marmer, 1889, Parijs, péra Fig. 9 Jeanne Itasse, Grafmonument voor Adolphe Itasse (fragment), brons, 1893, Parijs, Cimetière Père- Lachaise Dat vrouwen de meest monumentale toplocaties zelden toegewezen kregen, hangt ook samen met de door hen gehanteerde materialen, genres en formaten. Beeldhouwsters realiseerden zowel stenen als bronzen beelden, maar infiltreerden vermoedelijk in de publieke beeldhouwkunst via het zachte en niet-canonieke materiaal was, dat echter niet bestand is tegen de weersomstandigheden buiten. Vrouwen kenden een eeuwenlange traditie in de creatie van onder meer wassen bloemen, devotiestukken en poppen, en wisten dat specialisme in de 18 de eeuw verder uit te bouwen tot populaire publieke vertoningen met levensechte wassen beelden van prominente tijdgenoten. Maar ook het prestigieuze Westminster Abbey deed voor haar publieke, funeraire collectie met wassen beelden opvallend vaak een beroep op vrouwen. Die beelden behoren tot de vroegste driedimensionale uitingen van vrouwen in de grootstad, maar verdwenen nagenoeg volledig uit de kunstgeschiedenis. Maar zelden kregen beeldhouwsters opdrachten voor de hoogste en grootste genres in de hiërarchie van de publieke beeldhouwkunst, namelijk het ruiterstandbeeld en het standbeeld ten voeten uit. Hun publieke sculpturen blijken niet zo vaak ontworpen op maat van de monumentaliteit van de publieke ruimte; vele zijn als het ware binnensculpturen die al dan niet buiten geplaatst werden. Bijna de helft van alle (semi- )publieke sculpturen van beeldhouwsters zijn portretten. Natuurlijk maakten ook mannelijke sculpteurs zeer veel bustes, maar daarnaast is het zo dat men dit genre wel gepast vond voor vrouwen, onder meer omdat portretten zelden meer dan levensgroot zijn, en het menselijk lichaam er niet voor bestudeerd hoeft te worden. Ze maakten voor de drie steden enkele politieke staatsieportretten, nogal veel van acteurs en actrices, muzikanten en kunstenaars, en vele belandden op begraafplaatsen in Parijs en Brussel. RoSa. Uitgelezen, jg. 13, nr. 1,
6 Bijna een derde van hun sculpturen had als hoofdtaak de verfraaiing van de openbare ruimte, buiten of binnen, bijvoorbeeld in de vorm van spelende putti, kinderen, mythologische of allegorische naakten. De relatie van beeldhouwsters tot de traditie van het vrouwelijk naakt was evenwel niet evident, want critici zochten tegelijk naar de verleidelijkheid die van een naaktbeeld wordt verwacht en naar de eerbaarheid die van een vrouw(elijke kunstenaar) wordt verwacht. Beeldhouwsters moesten dus ook in hun vrouwelijke naakten een evenwicht nastreven tussen tonen en verbergen. Naar stijl zijn hun sculpturen meestal conform het verwachtingspatroon gemaakt. Beeldhouwsters waren tenslotte al vernieuwend door hun beroep, en niemand zat te wachten op nog meer afwijkend gedrag. Het was al een hele prestatie voor vrouwen om te kunnen beeldhouwen en te beantwoorden aan de academische vereisten, zodat het niet hun eerste bekommernis was om daarvan af te wijken. Dat leverde hen in de eigen tijd trouwens opdrachten, eretitels en prijzen op, en meestal positieve maar gendergekleurde commentaren. Die thematiseerden niet zozeer de plaatsing van de beelden in de mannelijke publieke ruimte, maar vooral het uitzonderlijke van een vrouwelijke beeldhouwer. Eenmaal beeldhouwster echter, zag men publieke opdrachten eerder als een teken van succes dan als een nieuwe overschrijding van de grenzen, want tenslotte was de publieke ruimte de natuurlijke biotoop van de beeldhouwkunst. De stilistische conformiteit van velen zou echter nadelig zijn voor hun latere opname in de moderne kunstgeschiedenis, die nu net de klemtoon ging leggen op stijlinnovatie. Fig. 10 Marcello, Pythia, brons, 1870, Parijs, Opéra In naslagwerken over de geschiedenis van de 19 de -eeuwse (beeldhouwkunst en in gidsen over de publieke sculptuur in de drie steden, blijven beeldhouwsters en hun publieke sculpturen voorlopig nagenoeg onvermeld. Marcello s Pythia (1870) in de Opéra (fig. 10) en Anna Quinquauds Femme Maure (1937) op de Quai New York (fig. 11) in Parijs zijn daarop zowat de enige, en dan nog discrete uitzonderingen. Diverse vaak onzichtbare machtsstructuren en uitsluitingsmechanismen, meer nog werkzaam in de 20 ste dan in de 19 de eeuw, zijn hiervoor mede verantwoordelijk, zoals de romantische mythe van het originele, scheppende kunstenaar-genie, de lagere waardering van architecturale, decoratieve en funeraire sculptuur, en een visie op de 19 de -eeuwse kunst als een lineaire voorbereiding op de avant-garde. Fig. 11 Anna Quinquaud, Moorse vrouw, steen, 1937, Parijs, Quai New York De kennis van de bijdrage van een minderheidsgroep, met name vrouwelijke beeldhouwers, aan de publieke sculptuur kan die canon als weerspiegeling van een 19 de - eeuwse realiteit, in casu de publieke beeldhouwkunst in de (groot)stad, in vraag stellen. Ze biedt stof tot verdere reflectie over een blinde vlek in de kunstgeschiedenis en een RoSa. Uitgelezen, jg. 13, nr. 1,
7 aanzet tot correctie van het vertekende beeld dat vrouwelijke beeldhouwers afwezig geweest zouden zijn in de publieke ruimte. RoSa. Uitgelezen, jg. 13, nr. 1,
Vrouw in de Stedelijke Ruimte Ruimtelijke organisatie en gender. Prof. Dr. Ir. Hilde Heynen
Vrouw in de Stedelijke Ruimte Ruimtelijke organisatie en gender Prof. Dr. Ir. Hilde Heynen Prof. Dr. Ir. Hilde Heynen doceert architectuurtheorie aan de K.U.Leuven. Hilde.Heynen[at]asro.kuleuven.be Onze
Nadere informatieSTADS geschiedenis nummer 1 3e jaargang - 2008
STADS geschiedenis nummer 1 3 e jaargang - 2008 Stadsgeschiedenis is een initiatief van het Centrum voor Stadsgeschiedenis van het departement Geschiedenis aan de Universiteit Antwerpen. Het wordt uitgegeven
Nadere informatieKoningsstraat 20. Brussel
Koningsstraat 20 Brussel De Koningsstraat nr. 20 is gelegen in de nabijheid van het Koninklijk Paleis en het Parlement in Brussel. Hier zijn de Directie en enkele afdelingen van de bank gevestigd en op
Nadere informatieFlorale art nouveau in de funeraire kunst
Florale art nouveau in de funeraire kunst de Begraafplaats van Brussel België is wereldvermaard voor de art nouveau, maar de band met begraafplaatsen ligt niet voor de hand wellicht vanuit de verkeerde
Nadere informatieART HISTORY Barok en Classicisme
ART HISTORY Barok en Classicisme H4-profiel Barok 17e eeuw Classicisme 18de eeuw ART HISTORY Barok en Rococo H4-profiel 17e eeuw Barok De barok is een Europese stijlperiode die aan het begin van de 17e
Nadere informatieEnkele reis Europa Enkele reis Europa.indd 3 Enkele reis Europa.indd : :19
Enkele reis Europa Ali (27 jaar): In Irak zou niet meer Naam: Ali Leeftijd: 27 jaar Komt uit: Irak Woont in België: 3,5 jaar Ik ben kunstenaar. Ik maak kalligrafieën. Dat zijn teksten met mooi versierde
Nadere informatieLonden ipad. Londen. Tower of Londen. Tower of London. Samengesteld door: BusTic.nl
Londen ipad Londen Tower of Londen Tower of London 1 Londen ipad De Tower of London werd aan het begin van de 11e eeuw gebouwd door Willem de Veroveraar. In de 13e eeuw werd het sterk uitgebreid tot de
Nadere informatieSAMENVATTING (Dutch summary)
(Dutch summary) 349 Dit boek is een onderzoek naar een bijzondere vorm van zelfrepresentatie: het creëren van een (publiek) zelf doorheen kunstwerken. Het onderwerp van het onderzoek is de Britse filmmaker
Nadere informatieJane in de universitaire jungle
Jane in de universitaire jungle INLEIDING Nog los van een basisprincipe van gelijke rechten, wordt het belang van diversiteit binnen een organisatie tegenwoordig breed erkend. Diversiteit draagt bij aan
Nadere informatieABSOLUUT. architectuur design kunst lifestyle n 3 herfst-winter 11/12-7,00. Tussen kunst en design
ABSOLUUT architectuur design kunst lifestyle n 3 herfst-winter 11/12-7,00 Tussen kunst en design AMPERSAND HOUSE DE LIVING GALLERY VAN IKE KATHRYN Hoe kan je kunst en design op een levendige manier voorstellen
Nadere informatieLiteraire prijs Prins Alexander van België 2012
Literaire prijs Prins Alexander van België 2012 1. Voorstelling van de prijs H.K.H. prinses Léa van België wil met de oprichting van een jaarlijkse literaire prijs hulde brengen aan haar echtgenoot. De
Nadere informatieThema. 13 januari Jonathan Bikker Conservator Onderzoek Schilderijen en Anna Krekeler Restaurator Schilderijen
Programma Reeks 1 Rijkscollege Het Rijksmuseum College biedt inzicht en verdieping bij tentoonstellingen en de collectie van het Rijksmuseum wordt gegeven door conservatoren en restauratoren van het Rijksmuseum.
Nadere informatieN 19. JACQUES NÈVE Uurwerkmaker - Horloger d Art
N 19 JACQUES NÈVE Uurwerkmaker - Horloger d Art + 32 477 27 19 08 - jneve@horloger.net - www.horloger.net MONUMENTALE KLOK UIT DE NAPOLEON III PERIODE «HET OFFER AAN DE LIEFDE» naar Louis-Simon BOIZOT
Nadere informatieinterieur moderne stijl warme uitvoering TEKST: ANNEMIE WILLEMSE - FOTOGRAFIE: VLASSAK-VERHULST Tijdloos wonen 177
interieur moderne stijl IN warme uitvoering TEKST: ANNEMIE WILLEMSE - FOTOGRAFIE: VLASSAK-VERHULST Tijdloos wonen 177 De eigenaars van dit schitterende huis aarzelden niet lang om het ontwerp en de volledige
Nadere informatiepiramide 1. Dit monument is De omgeving van het monument asymmetrisch symmetrisch
De omgeving van het monument 1. Dit monument is Kruis de antwoorden aan die van toepassing zijn op dit monument. 1. Het monument staat symmetrisch asymmetrisch op een plein/in een park op een rond punt
Nadere informatieART HISTORY de twintigste eeuw. H5 H3 De modernen en volkskunst
ART HISTORY de twintigste eeuw H5 H3 De modernen en volkskunst Toenemende belangstelling voor exotische en volkskunst. blz.28 Wereldtentoonstellingen vanaf 1851. Reizen naar verre bestemmingen raakten
Nadere informatiePanelleden waren: Meyrem Almaci, Hafida Bachir, Hassan Bousetta, Naima Charkaoui en Viviane Teitelbaum.
Panelleden waren: Meyrem Almaci, Hafida Bachir, Hassan Bousetta, Naima Charkaoui en Viviane Teitelbaum. Wat zijn etnisch culturele minderheden (ECM)?: een duidelijk onderscheiden bevolkingsgroep die een
Nadere informatieINVENTARIS VAN HET BOUWKUNDIG ERFGOED
PAGINA 1/5 Louis Bertrandlaan 19 (foto 2012). Brussels Hoofdstedelijk Gewest INVENTARIS VAN HET BOUWKUNDIG ERFGOED SCHAARBEEK Louis Bertrandlaan 19 Burgerhuis in neogotische stijl met asymmetrische compositie,
Nadere informatieStand van zaken van de Smart City -dynamiek in België: een kwantitatieve barometer
Stand van zaken van de Smart City -dynamiek in België: een kwantitatieve barometer AUTEURS Jonathan Desdemoustier, onderzoeker-doctorandus, Smart City Institute, HEC-Liège, Universiteit van Luik (België)
Nadere informatieKijkwijzer HAVO / VWO. Joep Nicolas. 11 juni 2014 t/m 11 januari 2015. Pierre Cuypersstraat 1, 6041 XG Roermond, 0475 359102, www.cuypershuis.
Kijkwijzer HAVO / VWO Joep Nicolas 11 juni 2014 t/m 11 januari 2015 Pierre Cuypersstraat 1, 6041 XG Roermond, 0475 359102, www.cuypershuis.nl Welkom in het Cuypershuis Het museumgebouw is een uniek complex
Nadere informatieNederlandse samenvatting (Summary in Dutch)
Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) 159 Ouders spelen een cruciale rol in het ondersteunen van participatie van kinderen [1]. Participatie, door de Wereldgezondheidsorganisatie gedefinieerd als
Nadere informatie2 Eeuw van het Verstand
2 Eeuw van het Verstand Caravaggio, 1600 Veranderingen Het vorige werkboek eindigde met de barok in Zuid-Europa en de Gouden Eeuw in Nederland. Zowel in de 16e als de 17e eeuw leefden een aantal van de
Nadere informatieART HISTORY. de negentiende eeuw. H5 Hoofdstuk 3 Het Realisme Tweede helft 19de eeuw
ART HISTORY de negentiende eeuw H5 Hoofdstuk 3 Het Realisme Tweede helft 19de eeuw Thema s uit het Realisme Hardwerkende fabrieksarbeiders. Eenvoudige plattelandsmensen. Kleine en alledaagse gebeurtenissen.
Nadere informatiemuseabrugge.be MUSEA BRUGGE Collectiepresentatie georges vantongerloo groeningemuseum I I persdossier
museabrugge.be MUSEA BRUGGE Collectiepresentatie georges vantongerloo groeningemuseum I 26.09. 15-07.02. 16 I persdossier collectiepresentatie Georges Van Tongerloo 2 KORT MEER INFO Het Groeningemuseum
Nadere informatieWoensdag 15 Maart 2017
P 2017 A L Woensdag 15 Maart 2017 Drs. Hendrik Hameeuw (Departement Oudheid van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis in Brussel en Nabije Oosten Studies, KU Leuven) Reflectie op het gebruik
Nadere informatieMilaan. Milaan. Duomo
Milaan Duomo De Duomo di Milano, de prachtige gotische kathedraal van Milaan, is een van de grootste kerken ter wereld. De indrukwekkende wit marmeren voorgevel, een van de mooiste ter wereld, domineert
Nadere informatieWoensdag 6 april 2011 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Erfgoeddag 11e editie Armoe troef
Woensdag 6 april 2011 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Erfgoeddag 11e editie Armoe troef (enkel het gesproken woord telt) Dames en heren, Welkom op de persconferentie
Nadere informatieBewonerspanel Tourstart
Interne Bedrijven, Gemeente Utrecht onderzoek@utrecht.nl / 030 286 1350 www.utrecht.nl/onderzoek Bewonerspanel Tourstart Leden Bewonerspanel enthousiast voor Tourstart Ruim de helft van de leden van het
Nadere informatieIN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL
I N T E R I E U R W Wonen op de Windrichtingen IN EEN HUIS IN GEMENGDE HOEVESTIJL Tekst: ANNEMIE WILLEMSE Foto s: JAN VERLINDE 22 TIJDLOOS TIJDLOOS 23 Na een zoektocht naar de ideale bouwgrond, gingen
Nadere informatieMoeder en zoon schenken portret door Gentse kunstenaar Jos Verdegem aan het MSK Gent
Moeder en zoon schenken portret door Gentse kunstenaar Jos Verdegem aan het MSK Gent In 1950 tekende de Gentse kunstenaar Jos Verdegem (1897-1957) een portret van Simonne Marijnissen. Het was een geschenk
Nadere informatieWenen. Wenen. Belvedere
Wenen Belvedere Het Belvedere is een prachtig paleiscomplex in Wenen. Twee barokke paleizen, het Unteres en Oberes Belvedere, staan tegenover elkaar aan weerzijden van een hellend park met formele Franse
Nadere informatiebeeldende vormgeving Naam:...Klas... Deze periode gaan we ons bezig houden met het menselijk lichaam en met enkele details.
beeldende vormgeving Naam:...Klas... thema 6: De mens Deze periode gaan we ons bezig houden met het menselijk lichaam en met enkele details. Zolang de mens zich bezig gehouden heeft met kunst, heeft hij
Nadere informatieWoensdag 16 november Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR. Aankondiging Canvascollectie PSK, Brussel
Woensdag 16 november 2011 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Aankondiging Canvascollectie PSK, Brussel Dames en heren, Chère collègue ministre (Fadila) Laanan,
Nadere informatiebeeldende vakken CSE GL en TL
Examen VMBO-GL en TL 2014 tijdvak 2 dinsdag 17 juni 13.30-15.30 uur beeldende vakken CSE GL en TL Bij dit examen hoort een kleurenbijlage. Dit examen bestaat uit 42 vragen. Voor dit examen zijn maximaal
Nadere informatieKEES VERSCHUREN TENTOONSTELLINGEN OPLEIDINGEN HAAGSE KUNSTENAARS. haagsekunstenaars.nl is een initiatief van Stroom Den Haag
haagsekunstenaars.nl is een initiatief van Stroom Den Haag KEES VERSCHUREN HAAGSE KUNSTENAARS Kees Verschuren: "Monumentaal ruimtelijk-sculpturale werken; omgevingsontwerpen. Tekeningen. Digiweefsels [textiel].
Nadere informatieDE FAMILIE VAN LOON 130 _
DE FAMILIE VAN LOON Mooi idee: je familie en huis jarenlang laten portretteren door schilders en fotografen. De roemrijke familie Van Loon uit Amsterdam deed dat. De indrukwekkende stapel familieportretten
Nadere informatieHet Huis Ducale. Brussel
Het Huis Ducale Brussel Het Maison Ducale, of Hertogelijk Huis, werd gebouwd in 1779 en ligt aan de Hertogstraat 11, een residentiële verkeersader van de Koninklijke Wijk, een van de meest prestigieuze
Nadere informatieDe vorm en samenstelling van het monument. De omgeving van het monument. 1) Hoe heet het plein waar het monument zich bevindt? één personage.
De vorm en samenstelling van het monument 1) Uit welke verschillende delen bestaat het monument? Kruis aan.. De omgeving van het monument 1) Hoe heet het plein waar het monument zich bevindt?... obelisk
Nadere informatieVrijwilligerswerk, mantelzorg en sociale contacten
Vrijwilligerswerk, mantelzorg en sociale contacten Gemeente s-hertogenbosch, afdeling Onderzoek & Statistiek, februari 2019 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Vrijwilligerswerk... 4 3. Mantelzorg... 8
Nadere informatieMaak hier de gaatjes voor in je multomap. Leerlingenboekje WELKOM BIJ DE ROMEINEN. Dit boekje is van
Maak hier de gaatjes voor in je multomap Leerlingenboekje WELKOM BIJ DE ROMEINEN _ Dit boekje is van Welkom bij de Romeinen! In Welkom bij de Romeinen maak je kennis met het Romeinse leven. Je zult merken
Nadere informatieRIU Hotels & Resorts Persafdeling
RIU Hotels & Resorts Persafdeling RIU reikt tot de hemel van Madrid Madrid, 12 augustus 2019 De hotelketen opent het Riu Plaza España, het eerste hotel in de Spaanse hoofdstad en het eerste Riu Plaza stadshotel
Nadere informatieDS Avond: Storm in het Middelheim by Elien Haentjens. May 30, 2014.
DS Avond: Storm in het Middelheim by Elien Haentjens. May 30, 2014. Voor het eerst sinds de opening van Het Huis, het paviljoen dat architectenduo Robbrecht en Daem in 2012 in het Middelheimmuseum bouwde,
Nadere informatieKarel van België: Brussel, 10 oktober Oostende, 1 juni 1983
Karel van België: Brussel, 10 oktober 1903 - Oostende, 1 juni 1983 Karel Theodoor Hendrik Anton Meinrad, graaf van Vlaanderen, prins van België, was regent van België van 1944 tot 1950. Graaf van Vlaanderen
Nadere informatieBIJKOMENDE BEMERKINGEN BETREFFENDE DE ERKENTELIJKHEIDSMEDAILLE VAN DE VEREENIGING TER BESCHERMING DER ZWARTE KINDSHEID IN BELGISCH-CONGO
15 BIJKOMENDE BEMERKINGEN BETREFFENDE DE ERKENTELIJKHEIDSMEDAILLE VAN DE VEREENIGING TER BESCHERMING DER ZWARTE KINDSHEID IN BELGISCH-CONGO R. Dijkmans In het Jaarboek 1998 van het Europees Genootschap
Nadere informatieMINISTERIEEL BESLUIT HOUDENDE BESCHERMING ALS MONUMENT, STADS- OF DORPSGEZICHT
1,/ /.(! C MINISTERIEEL BESLUIT HOUDENDE BESCHERMING ALS MONUMENT, STADS- OF DORPSGEZICHT DE VLAAMSE MINISTER VAN BINNENLANDSE AANGELEGENHEDEN, CULTUUR, JEUGD EN AMBTENARENZAKEN, Gelet op het decreet van
Nadere informatieDe frontlinie van de verbeelding
De frontlinie van de verbeelding Waar vechten wij als kunstenaars tegen? En waar vechten wij als kunstenaars voor? Het antwoord op deze vraag ligt deels in de geschiedenis van progressieve kunst zelf.
Nadere informatieART HISTORY DE TWINTIGSTE EEUW MASSACULTUUR. H5 CKV-profiel Cobra en Karel Appel Moderne Amerikanen in musea
ART HISTORY DE TWINTIGSTE EEUW MASSACULTUUR H5 CKV-profiel Cobra en Karel Appel Moderne Amerikanen in musea Tijdsbeeld tweede helft 20ste eeuw Vrijheid na WOII-Europa ligt in puin.. Koude oorlog: angst
Nadere informatieToespraak voor oud- medewerkers ter gelegenheid van de feestelijke openingsweek van het Huis der Provincie 30 september 2017
1 Toespraak voor oud- medewerkers ter gelegenheid van de feestelijke openingsweek van het Huis der Provincie 30 september 2017 Oud-collega s Traditiegetrouw treffen wij elkaar aan het begin van het nieuwe
Nadere informatieART HISTORY de twintigste eeuw. V4 cp3 H3 De modernen en volkskunst Picasso Brancusi-Bartók-Stravinsky-Diaghilev
ART HISTORY de twintigste eeuw V4 cp3 H3 De modernen en volkskunst Picasso Brancusi-Bartók-Stravinsky-Diaghilev Belangstelling voor de volkskunst binnen en buiten Europa. Wereldtentoonstellingen vanaf
Nadere informatieINTERIEUR. Grandeur van toen, comfort van nu TEKST: ANNEMIE WILLEMSE - FOTOGRAFIE: CLAUDE SMEKENS 69
INTERIEUR Grandeur van toen, comfort van nu TEKST: ANNEMIE WILLEMSE - FOTOGRAFIE: CLAUDE SMEKENS 69 Je kunt het huis van je dromen vinden en meer dan genoeg ideeën hebben om dat huis te herstellen in de
Nadere informatieDonderdag 1 december Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR
Donderdag 1 december 2011 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Pensioenfeest Marcel Vossen, provinciaal directeur ANB Vlaams-Brabant Groenenberg, Sint-Pieters-Leeuw
Nadere informatieCATALOGUS GRAFMONUMENTEN VOOR HERGEBRUIK. www.stad.gent/redeengraf
CATALOGUS GRAFMONUMENTEN VOOR HERGEBRUIK wwwstadgent/redeengraf INHOUD In deze catalogus vindt u een overzicht van grafmonumenten die u kan hergebruiken als laatste rustplaats voor u en/of uw familie Bij
Nadere informatieCultuur Connaisseur. Cassel. 2-daagse uitstap naar Noord-Frankrijk Zaterdag 10 en zondag 11 oktober 2015
3 juli 2015 Vrienden van het Stedelijk Museum & Archief Diest Cultuur Connaisseur 2-daagse uitstap naar Noord-Frankrijk Zaterdag 10 en zondag 11 oktober 2015 Cassel In de ochtend brengt de autocar ons
Nadere informatieHet glazen plafond in de Nederlandse culturele sector Een samenvatting
Het glazen plafond in de Nederlandse culturele sector Een samenvatting Noem drie namen van leidinggevende vrouwen in de kunst- en cultuurwereld : het zou een quizvraag kunnen zijn. Nochtans is er veel
Nadere informatieWe doen het meteen opnieuw! sibomat.be
We doen het meteen opnieuw! sibomat.be Claudine en Patrick hadden een arbeiderswoning in Oudergem, maar wilden verhuizen naar een ruimer huis. Ze gingen eerst op zoek naar een bestaande woning in het aangename
Nadere informatie6 maart 2015 TOESPRAAK VAN BIANCA DEBAETS STAATSSECRETARIS VOOR VERKEERSVEILIGHEID, GELIJKE KANSEN, DIERENWELZIJN & ONTWIKKELINGSSAMENWERKING
6 maart 2015 TOESPRAAK VAN BIANCA DEBAETS STAATSSECRETARIS VOOR VERKEERSVEILIGHEID, GELIJKE KANSEN, DIERENWELZIJN & ONTWIKKELINGSSAMENWERKING Wereldvrouwenmars Centraal Station Dames en heren, (En ik zeg
Nadere informatieHet Congres van Wenen hertekent Europa (1815) (les 03 5des) Geschiedenis 5MEVO-5EM-5EI-5IW VTI Kontich
(les 03 5des) Geschiedenis 5MEVO-5EM-5EI-5IW --- www.degeschiedenisles.com --- VTI Kontich 1. Voor het Congres van Wenen a. Rond 1750: het Ancien Regime komt ten einde => Enkele kenmerken van het Ancien
Nadere informatieSectormoment Architectuurcultuur. Dinsdag 11 december 2018
Sectormoment Architectuurcultuur Dinsdag 11 december 2018 Foto: Jasper Gregory Léonard van Toor Een substantieel sterkere architectuurcultuursector kan de noodzakelijke vernieuwing brengen bij de ontwikkeling
Nadere informatieProbusclub Merwestad Het Paleis op de Dam te Amsterdam
Cees de Wit Het Paleis op de Dam te Amsterdam 16 48-1665 Architect: Jacob van Campen Constructeur: Daniël Stalpaert Het paleis is In de 17 e eeuw gebouwd als Stadhuis van het toen rijke en oppermachtige
Nadere informatieFuncties en Invalshoeken Kunst
Inleiding Kunst Algemeen Functies en Invalshoeken Kunst Overal om ons heen zien we kunst: of het nou in de gangen van school is, in het museum, of in een kerk het hangt er vol mee. In heel uiteenlopende
Nadere informatieRealisme het leven zoals het is
Realisme 1850 1920 het leven zoals het is Classicisme Barok 1640 1720 Realisme 1850 1920 Wat was Classicisme ook al weer? De thema's zijn vaak ontleend aan de antieke geschiedenis en de mythologie en zijn
Nadere informatieHardlopen met mijn geest. Wie ben ik? Wat doe ik?
Hardlopen met mijn geest. Wie ben ik? Wat doe ik? Eerste druk, april 2012 2012 Henk bij de Weg Foto s: Henk bij de Weg isbn: 978-90-484-2380-4 nur: 730 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl
Nadere informatieVincent van Gogh. Hier zie je er een afbeelding van.
Vincent van Gogh Een van de beroemdste schilders die Nederland heeft gehad was Vincent van Gogh. Deze kunstenaar heeft zelfs zijn eigen museum gekregen in Amsterdam. Toch wel heel bijzonder, zeker als
Nadere informatie7.2. Boekverslag door J woorden 13 juni keer beoordeeld. Filosofie. Inhoudstafel Inleiding Rapport Interview Enqûete Bronnen
Boekverslag door J. 1355 woorden 13 juni 2003 7.2 54 keer beoordeeld Vak Filosofie Inhoudstafel Inleiding Rapport Interview Enqûete Bronnen Inleiding Het aantal jongeren dat bij een echtscheiding is betrokken
Nadere informatieART HISTORY Renaissance. V4-cp3 De Renaissance
ART HISTORY Renaissance V4-cp3 De Renaissance 1400-1530 Tijdlijn Invloed van steden en haar burgerij groeit steeds verder. In Italië ontstonden sterke stadsrepublieken. Het bestuur bestaat uit vooraanstaande
Nadere informatieTrendstudie III 2015: De markt van hoekwoningen in de Metropoolregio Eindhoven
Trendstudie III 215: De markt van hoekwoningen in de Metropoolregio Eindhoven De komende maanden zullen een zestal trendstudies verschijnen om meer inzicht te krijgen in het functioneren van de regionale
Nadere informatieEEN HUIS DAT ADEMT IK GELOOF ER HEILIG IN DAT EEN HARMONIEUS BOUWPROCES DE KWALITEIT EN IDENTITEIT VAN EEN HUIS MEE BEPAALT
[ ENZO ARCHITECTUUR & INTERIEUR ] EEN HUIS DAT ADEMT Nog nooit heb ik me in een huis zo prettig gevoeld als hier. Na veertig jaar vanuit Genève de wereld overgevlogen te hebben, heeft de bewoner een nieuw
Nadere informatieInhoudsopgave inventaris tweede deel archief Lily Boeykens
Inhoudsopgave inventaris tweede deel archief Lily Boeykens Deel I. Stukken betreffende nationale werkzaamheden of activiteiten in het kader van nationale organisaties FEMINISTISCHE ORGANISATIES I. Aktiekomitee
Nadere informatieSamenvatting Kunst ABC
Samenvatting Kunst ABC Week 1: Kunst algemeen + film, beeldhouwen en fotografie Info: Wat is kunst? Kunst kan verschillende soorten dans, muziek, schilderijen, toneel en beelden zijn. Beeldhouwkunst of
Nadere informatieWaar verleden en heden elkaar ontmoeten
Waar verleden en heden elkaar ontmoeten Introductie Graafs Museum Het Graafs Museum is gevestigd in de Hampoort, de laatste overgebleven stadspoort van de vestingstad Grave. Een locatie die mede het verhaal
Nadere informatieInhoudsopgave Inhoudsopgave...2 1. Geschiedenis...3 2. Interieur...4 3. Copy...5
De Kerk Inhoudsopgave Inhoudsopgave...2 1. Geschiedenis...3 2. Interieur...4 3. Copy...5 2 1. Geschiedenis De grote bevolkingsgroei in de tweede helft van de 14de eeuw maakte het noodzakelijk nieuwe kerken
Nadere informatieBarcelona. Barcelona. Montjuïc
Montjuïc De Montjuïc is een heuvel gelegen in de buurt van het centrum van. De heuvel, waarop zowel een wereldtentoonstelling als de Olympische Spelen gehouden werden, heeft een heel aantal bezienswaardigheden
Nadere informatieIdentificatie. Basisgegevens
Identificatie V. Herremans, Eenen loffelycken ende hoffelycken aultaer. Retabelplastiek in de Titel Hoogaltaar, afkomstig uit de St. Bernardusabdij te Hemiksem Gemeente Patroonheilige v/d kerk Antwerpen
Nadere informatieVoorbeeldig onderwijs
m a r i a va n de r hoe v e n Voorbeeldig onderwijs In de politieke arena wordt gedebatteerd over de vraag of het goed gaat met het Nederlandse onderwijs. Getuige het recente Oesorapport zijn we op onderdelen
Nadere informatieBetrouwbaarheid voor alles. www.sibomat.be
Betrouwbaarheid voor alles. www.sibomat.be In 2014 beslisten Anne Marie M. en Patrick D. om van Eigenbrakel naar Waterloo te verhuizen. Om zeker te zijn dat hun nieuwe huis op tijd klaar zou zijn, kozen
Nadere informatieFORMATION BÂTIMENT DURABLE
FORMATION BÂTIMENT DURABLE HOUTBOUW IN BRUSSEL HERFST 2017 Praktijkervaringen en proefprojecten Marie SCHWEITZER HOUTBOUW IN FRANKRIJK: EEN REVOLUTIE IN DE REGELGEVING MARIE SCHWEITZER // DPLG ARCHITECTUUR
Nadere informatieLimburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon. les 1: Wie waren de graven van Loon
Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon les 1: Wie waren de graven van Loon Na deze les kan je de geschiedenis van het graafschap Loon aanduiden op je tijdbalk; kan je informatie opzoeken
Nadere informatieFototentoonstelling Korda: Beauty and Revolution
Fototentoonstelling Korda: Beauty and Revolution Reinas de la Radio Korda Estate De Gentse Sint-Pietersabdij brengt voor de allereerste keer het werk van Alberto Díaz Gutiérrez, beter bekend als Korda,
Nadere informatieGeneration What? 1 : Jongeren over Politiek
Generation What? 1 : Jongeren over Politiek De Generation What enquête peilde niet alleen naar de zogenaamd politieke opvattingen van jongeren, maar ook naar hun meer fundamentele houding tegenover het
Nadere informatieMARKTANALYSE: BELGIË
2016 MARKTANALYSE: BELGIË I. KANTOORMARKT IN BELGIË A. BRUSSEL Met de sterkste vraag in 4 jaar tijd bleek 2016 een voortreffelijk jaar voor de Brusselse kantoormarkt. Daarbij waren er twee verhalen die
Nadere informatieEen beetje geschiedenis
De kroonlijst steunt de dakgoot, die het regenwater van het dak opvangt en de bovenkant van de gevel beschermt tegen overmatige vochtigheid. Naast deze technische functie geeft zij de «finishing touch»
Nadere informatieKunstfilosofisch Kwartet
Kunstfilosofisch Kwartet dr. Rob van Gerwen Departement Wijsbegeerte Universiteit Utrecht Chassé Breda, februari-maart 2016 Inhoudsopgave Website http://www.phil.uu.nl/~rob/ 1 Kunst 1 1.1 Vooraf.................................................
Nadere informatieDe geheimzinnige kinderen van
[tekst] Caroline Piek De geheimzinnige kinderen van Flokje van Lith Pas begonnen met vrij werk en nu al gelauwerd met prestigieuze prijzen. Sinds haar onverwachte expositie op Fotofestival Naarden in 2011
Nadere informatieGaudi Parc Guel Barcelona
voorkant Gaudi Parc Guell Barcelona 12 Gaudi De architectuur die te vinden is Architectuur in het park zegt veel over het werk van Antonio Gaudi. De architectuur is herkenbaar en opvallend. De architectuur
Nadere informatieDigitale (r)evolutie in België anno 2009
ALGEMENE DIRECTIE STATISTIEK EN ECONOMISCHE INFORMATIE PERSBERICHT 9 februari Digitale (r)evolutie in België anno 9 De digitale revolutie zet zich steeds verder door in België: 71% van de huishoudens in
Nadere informatieTrendstudie II 2015: De markt van tussenwoningen in de Metropoolregio Eindhoven
Trendstudie II 215: De markt van tussenwoningen in de Metropoolregio Eindhoven De komende maanden zullen een vijftal trendstudies verschijnen om meer inzicht te krijgen in het functioneren van de regionale
Nadere informatieReferentie Vandercammen, M. (2009). Jongeren en kansspelen. Brussel: OIVO.
1. Referentie Referentie Vandercammen, M. (2009). Jongeren en kansspelen. Brussel: OIVO. Taal Nederlands ISBN - ISSN / Publicatievorm onderzoeksrapport 2. Abstract In dit onderzoek, uitgevoerd door het
Nadere informatieDe fotogrammetrie bij het NGI
De fotogrammetrie bij het NGI 1. Inleiding De fotogrammetrie is de techniek die toelaat metingen te verrichten vanaf foto s (of volgens de ontwikkelingen gedurende de laatste jaren metingen te verrichten
Nadere informatieWie kreeg van God de ingeving om de Filistijnen een lesje te leren?
Jonathan verslaat met de hulp van God de Filistijnen. Wie kreeg van God de ingeving om de Filistijnen een lesje te leren? 1 Samuel 14:1, eerste deel 1 Op een dag gebeurde het dat Jonathan, de zoon van
Nadere informatieTHE FORMER KAMERBEEK COLLECTION
PERSBERICHT AMSTERDAM 14 APRIL 2017 ISAAC ISRAELS MOULIN DE LA GALETTE LEIDT DE VEILING VAN THE FORMER KAMERBEEK COLLECTION Isaac Israels (1865-1934), Moulin de la Galette, Parijs ( 300.000-500.000) Amsterdam
Nadere informatieHoe ontwikkel ik. Lezing van Ineke Strouken op 19 maart in Nieuwegein. Geachte dames en heren, Volkscultuur
Hoe ontwikkel ik Ineke Strouken een ijzersterk volkscultuurproject? Geachte dames en heren, Welkom op deze studiedag Hoe ontwikkel ik een ijzersterk volkscultuurproject. Sinds een tweetal jaren staat volkscultuur
Nadere informatieAchter het correctievoorschrift is een aanvulling op het correctievoorschrift opgenomen.
Examen VMBO-GL en TL 2018 tijdvak 1 woensdag 23 mei 9.00-11.00 uur beeldende vakken CSE GL en TL Bij dit examen hoort een bijlage. Achter het correctievoorschrift is een aanvulling op het correctievoorschrift
Nadere informatieMag ik bij je binnenkomen
Mag ik bij je binnenkomen? Het verhaal van de Dienst Geestelijke Verzorging Mag ik bij je binnenkomen? Zo begint vaak het contact tussen iemand die is ingesloten en een geestelijk verzorger. Het lijkt
Nadere informatieCode van deontologie en goede praktijken
La revue scientifique électronique pour les recherches sur Bruxelles / Het elektronisch wetenschappelijk tijdschrift voor onderzoek over Brussel / The e-journal for academic research on Brussels Présentation
Nadere informatieExamen HAVO. wiskunde B1. tijdvak 1 dinsdag 20 mei 13.30-16.30 uur
Examen HAVO 2008 tijdvak 1 dinsdag 20 mei 13.30-16.30 uur wiskunde B1 Dit examen bestaat uit 20 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 84 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met
Nadere informatieFunctionaliteitseconomie: Hefboom voor duurzame ontwikkeling in België? Samenvatting. Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling
Functionaliteitseconomie: Hefboom voor duurzame ontwikkeling in België? Samenvatting Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling 1 P a g i n a F u n c t i o n a l i t e i t s e c o n o m i e : h e f b o o
Nadere informatieObjectnummer: 4.01/23016/143.1 Dossiernummer: 4.001/23016/ Omschrijving: Het Signaal van Zellik, Alfons Gossetlaan zonder nummer
Bijlage 3. Behandeling van de adviezen bij het ministerieel besluit tot voorlopige bescherming als monument van het Signaal van Zellik in Dilbeek (Groot-Bijgaarden) Provincie: Vlaams-Brabant Gemeente:
Nadere informatie❶ Het centrale deel. De vorm en samenstelling van het monument. De omgeving van het monument
De vorm en samenstelling van het monument De omgeving van het monument 1. Kijk goed om je heen en duid aan wat het beste past voor dit monument. We kunnen het van ver zien. Het is gelegen aan een drukke
Nadere informatie