RAAD VA DE EUROPESE U IE. Brussel, 24 juli 2008 (28.07) (OR. fr) 12178/08 FI 295 DEVGE 139 PESC 985 RELEX 572 PROCIV 108 COASI 160

Transcriptie

1 RAAD VA DE EUROPESE U IE Brussel, 24 juli 2008 (28.07) (OR. fr) 12178/08 FI 295 DEVGE 139 PESC 985 RELEX 572 PROCIV 108 COASI 160 I GEKOME DOCUME T van: de heer Vítor CALDEIRA, voorzitter van de Rekenkamer ingekomen: 14 juli 2008 aan: de heer Bernard KOUCHNER, voorzitter van de Raad van de Europese Unie Betreft: Speciaal verslag nr. 6/2008 over de rehabilitatiehulp van de Europese Commissie na de tsunami en orkaan Mitch Mijnheer de voorzitter, Hierbij doe ik u in alle officiële talen van de Europese Gemeenschappen een exemplaar toekomen van Speciaal verslag nr. 6/2008 over de rehabilitatiehulp van de Europese Commissie na de tsunami en orkaan Mitch. Dit speciaal verslag, dat binnenkort zal worden bekendgemaakt, is op 12 juni 2008 door de Rekenkamer aangenomen en gaat vergezeld van de antwoorden van de Commissie, die op 12 maart 2008 op de hoogte was gesteld van de voorlopige bevindingen. (Beleefdheidsformule) (w.g.) Vítor CALDEIRA Bijlage: Bijlage: Speciaal verslag nr. 6/2008 over de rehabilitatiehulp van de Europese Commissie na de tsunami en orkaan Mitch /08 gys/lep/mv 1 DG G III L

2 ЕВРОПЕЙСКА СМЕТНА ПАЛАТА TRIBUNAL DE CUENTAS EUROPEO EVROPSKÝ ÚČETNÍ DVŮR DEN EUROPÆISKE REVISIONSRET EUROPÄISCHER RECHNUNGSHOF EUROOPA KONTROLLIKODA ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕ ΡΙO EUROPEAN COURT OF AUDITORS COUR DES COMPTES EUROPÉENNE CÚIRT INIÚCHÓIRÍ NA HEORPA CORTE DEI CONTI EUROPEA EIROPAS REVĪZIJAS PALĀTA EUROPOS AUDITO RŪMAI EURÓPAI SZÁMVEVŐSZÉK IL-QORTI EWROPEA TA L-AWDITURI EUROPESE REKENKAMER EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY TRIBUNAL DE CONTAS EUROPEU CURTEA DE CONTURI EUROPEANĂ EURÓPSKY DVOR AUDÍTOROV EVROPSKO RAČUNSKO SODIŠČE EUROOPAN TILINTARKASTUSTUOMIOISTUIN EUROPEISKA REVISIONSRÄTTEN Speciaal verslag nr. 6/2008 (uitgebracht krachtens artikel 248, lid 4, tweede alinea, EG) over de rehabilitatiehulp van de Europese Commissie na de tsunami en orkaan Mitch vergezeld van de antwoorden van de Commissie 12, RUE ALCIDE DE GASPERI TELEPHONE (+352) euraud@eca.europa.eu L LUXEMBOURG TELEFAX (+352) INTERNET:

3 2 INHOUD Paragraaf Samenvatting I - VI Hoofdstuk 1. Inleiding 1-11 Afdeling 1.1. Context van de controle 1-6 Afdeling 1.2. Regelgeving 7-11 Hoofdstuk 2. Reikwijdte en aanpak van de controle Hoofdstuk 3. Opmerkingen Afdeling 3.1. Vaststelling van de rehabilitatiebehoeften en opzet van de projecten Tijdige rehabilitatiestrategie meeromvattender Snellere opzet en betere deelname van de begunstigden in het geval van de tsunami dan bij orkaan Mitch Afdeling 3.2. Verlening van de hulp Uitvoering verliep vlot voor Indonesië en traag voor Sri Lanka en orkaan Mitch Noodzaak tot versterking van de toezichtsystemen ter waarborging van de efficiëntie Afdeling 3.3. Bereikte resultaten Veel nuttige resultaten geboekt Wisselend verband met eerdere humanitaire hulp Sterk verband met ontwikkeling op langere termijn 38 Zorgen over de duurzaamheid van de projecten Hoofdstuk 4. Conclusies en aanbevelingen Antwoorden van de Commissie

4 3 SAMENVATTING I. Naar aanleiding van de tsunami in de Indische Oceaan van 26 december 2004, die meer dan levens eiste en voor ongeveer 10 miljard euro schade aanrichtte, bracht de Rekenkamer verslag uit over de directe humanitaire hulpverlening van de Commissie die ten doel had, menselijk leed te voorkomen of te verlichten. Het Parlement en de Raad verzochten de Rekenkamer gedurende hun besprekingen van dit verslag, te rapporteren over de daaropvolgende rehabilitatiefase op de langere termijn, waaraan de Commissie ongeveer 300 miljoen euro bijdroeg. In het kader van deze controle wordt de rehabilitatiesteun na de tsunami dan ook onderzocht. De reikwijdte van de controle werd uitgebreid tot de hulpverlening van de Commissie ten bedrage van 250 miljoen euro naar aanleiding van orkaan Mitch, die in oktober 1998 Midden-Amerika trof (zie de paragrafen 1-14). II. Bij deze controle wordt op de volgende drie vragen ingegaan met het doel, de prestaties van de Commissie bij het beheren van de rehabilitatiehulp na de orkaan Mitch en de tsunami te beoordelen (zie de paragrafen 15 en 16): a) Heeft de Commissie de rehabilitatiebehoeften van degenen die door de rampen werden getroffen juist ingeschat? b) Waarborgen de procedures van de Commissie dat de hulp tijdig en efficiënt wordt verleend? c) Leverden de projecten de verwachte resultaten op, zoals voldoende samenhang met de noodhulp op korte termijn en de ontwikkeling op langere termijn? III. Na orkaan Mitch en de tsunami heeft de Commissie in minder dan zes maanden een rehabilitatiestrategie ontwikkeld waarin de behoefte erkend werd, om niet alleen de beschadigde infrastructuur te herstellen, maar ook iets te doen aan de ontwikkeling op

5 4 langere termijn en de behoeften van degenen die niet rechtstreeks door de rampen waren getroffen. Na orkaan Mitch duurde het ontwerpproces dat vervolgens de rehabilitatiestrategie in specifieke projecten vertaalde lang, tot oktober 2002, vier jaar na de ramp. Daarentegen verliep het ontwerpproces na de tsunami, dat werd uitgevoerd door internationale organisaties waarlangs de Commissie financiering verleende, sneller en werden ontwerpen voor grote projecten goedgekeurd binnen acht maanden nadat de ramp in Indonesië plaatsvond, en binnen elf maanden na die op Sri Lanka. Bovendien heeft de hulpverlening van de Commissie zich zodanig ontwikkeld dat daarin betere coördinatie en beter overleg met de begunstigde landen op nationaal en lokaal niveau is opgenomen om te helpen waarborgen dat de werkelijke behoeften worden vastgesteld (zie de paragrafen 17-22). IV. In Midden-Amerika waren er na het langdurige ontwerpproces na orkaan Mitch nog meer vertragingen in de uitvoering die te wijten waren aan moeilijkheden bij het vinden van adequate contractanten en geschikte grond. De verlening van de rehabilitatiehulp van de Commissie verliep het snelst in Indonesië, waar dankzij het multidonortrustfonds heel wat output tot stand werd gebracht gedurende de twee jaar na de tsunami. Op Sri Lanka daarentegen is tot dusverre weinig bereikt, hoofdzakelijk wegens het opnieuw opgelaaide conflict. De Commissie heeft de belangrijkste gebreken op het gebied van toezicht op en supervisie van de rehabilitatiehulp aangepakt, al slaagde zij er niet in de kwaliteit van de controlegegevens van het multidonortrustfonds in Indonesië te verbeteren. Op Sri Lanka zijn nog niet voor alle projecten adequate toezicht- en controleprocedures voor internationale organisaties opgezet. Na beide rampen waarborgde de Commissie niet dat voor alle projecten duidelijke streefcijfers voor de output werden ontwikkeld en dat de systemen voldoende informatie genereerden om erop toe te zien en aan te tonen dat de uitvoering efficiënt was (zie de paragrafen 23-29).

6 5 V. Desondanks zijn veel nuttige resultaten geboekt. In Midden-Amerika hadden de met financiering van de Commissie verwezenlijkte projecten onder meer betrekking op scholen, huizen, gezondheidscentra, rioleringen en drinkwatersystemen. In Indonesië werden resultaten geboekt in de vorm van onder meer huizen, wegen, scholen en gemeenschapscentra. De prijsstijgingen na beide rampen hebben de hoeveelheid resultaten beperkt. De projecten bestonden doorgaans eerder in ontwikkelingsactiviteiten dan in rehabilitatieactiviteiten en er waren wisselende verbanden met eerdere humanitaire hulp. De sterke koppeling aan ontwikkeling op langere termijn verbetert de perspectieven op duurzaamheid, hoewel in de ontwerpprojecten de geldbronnen niet voldoende zijn bepaald om te waarborgen dat de activiteiten worden voortgezet wanneer de projectfinanciering afloopt (zie de paragrafen 30-41). VI. Op basis van deze opmerkingen doet de Rekenkamer aanbevelingen die de Commissie zouden kunnen helpen, efficiënter en doeltreffender rehabilitatiehulp te verlenen (zie de paragrafen 42-45).

7 6 HOOFDSTUK 1. INLEIDING Afdeling 1.1. Context van de controle 1. Op 26 december 2004 kwamen als gevolg van de tsunami in de Indische Oceaan meer dan mensen om het leven en werd voor 10 miljard euro schade aangericht. De Indonesische provincie Atjeh had het ergst van de verwoesting te lijden, met meer dan doden of vermisten en meer dan een half miljoen ontheemden. Op Sri Lanka, het op één na zwaarst getroffen land, bedroeg het aantal doden of vermisten ongeveer en waren er een half miljoen ontheemden. 2. In haar Speciaal verslag nr. 3/ onderzocht de Rekenkamer de humanitaire hulp die de Commissie naar aanleiding van de ramp verleende. De Rekenkamer was één van de eerste instanties die een controleverslag uitbracht over de hulpverlening naar aanleiding van de tsunami, en richtte haar aandacht in dit vroege stadium op de humanitaire hulp van de Commissie op korte termijn. Gedurende haar bespreking van dit verslag uitte de Commissie Begrotingscontrole van het Europees Parlement de wens dat de Rekenkamer zou rapporteren over de daaropvolgende langere rehabilitatiefase 2 en de Raad was ingenomen met deze suggestie In dit kader besloot de Rekenkamer een controle te verrichten op de rehabilitatiehulp na de tsunami, met als doel de prestaties van de Commissie bij het beheer van de Speciaal verslag nr. 3/2006 over de humanitaire hulp van de Europese Commissie naar aanleiding van de tsunami (PB C 170 van , blz. 1). Vergadering van de Commissie begrotingscontrole van 19 en 20 juni Conclusies van de Raad aangaande Speciaal verslag nr. 3/2006 over de humanitaire hulp van de Europese Commissie naar aanleiding van de tsunami, vastgesteld door de Raad Externe Betrekkingen van oktober 2006.

8 7 rehabilitatiehulp te beoordelen. De reikwijdte van de controle werd uitgebreid tot de reactie van de Commissie op de orkaan Mitch in Midden-Amerika, die op 30 en 31 oktober 1998 Honduras, Nicaragua, El Salvador en Guatemala trof, waardoor meer dan mensen omkwamen en voor ongeveer 5 miljard euro materiële schade werd aangericht. De gezamenlijke bijdragen van de Commissie voor de rehabilitatie na orkaan Mitch en de tsunami ten bedrage van ongeveer 550 miljoen euro vormen circa 70 % van de rehabilitatiehulp die naar aanleiding van natuurrampen sinds 1998 is verleend uit de algemene begroting. 4. Na orkaan Mitch betaalde de Commissie ongeveer 250 miljoen euro uit het begrotingsonderdeel voor rehabilitatie aan het Regionaal programma voor de wederopbouw in Midden-Amerika (PRRAC). Het grootste gedeelte van deze financiering liep via 15 eenheden voor programmabeheer (EPB's) 4, zoals blijkt uit tabel 1. Tabel 1 - PRRAC-acties per land en partner Land Grote projecten, beheerd door 15 eenheden voor programmabeheer (EPB's) Middelgrote projecten, beheerd door openbare instellingen en de Verenigde Naties Kleine NGOprojecten (miljoen euro) Totaal Honduras 111,0 5,2 3,1 119,3 Nicaragua 72,9 5,1 5,3 83,3 El Salvador 24,5 0,9 3,1 28,5 Guatemala 13,6 2,7 2,3 18,6 Totaal 222,0 13,9 13,8 249,7 Bron: jaarverslag PRRAC Na de tsunami verleende de Commissie haar steun voor Indonesië (ongeveer 200 miljoen euro) via het multidonortrustfonds van de Wereldbank, zoals blijkt uit tabel 2. 4 De eenheden voor programmabeheer zijn opgericht na een internationale aanbestedingsprocedure. Zij stonden onder leiding van een directeur en waren verantwoordelijk voor de uitvoering van programma's voor rehabilitatieactiviteiten die waren goedgekeurd door de Commissie.

9 8 Een stuurgroep, gezamenlijk voorgezeten door de Commissie, de Wereldbank en de overheidsinstantie die belast is met de coördinatie van de wederopbouw 5, was verantwoordelijk voor het stellen van prioriteiten, het goedkeuren van de projecten en het toezicht op de vooruitgang van het multidonortrustfonds. Op de projecten werd toegezien door een van de partners, gewoonlijk de Wereldbank, en ze werden uitgevoerd door een uitvoerende instantie, gewoonlijk een rijksdienst 6. Tabel 2 - Bijdragen uit de EU-begroting tot het multidonortrustfonds in Indonesië (miljoen euro) Bijdrage Bron Overeengekomen Totaal datum Snellereactiemechanisme Snellereactiemechanisme ,5 Eerste bijdrage ,9 Samenwerking Azië en Tweede bijdrage ,7 Latijns-Amerika Derde bijdrage ,9 Vierde bijdrage Rehabilitatie Totaal 117,5 202,5 6. De hulp van de Commissie voor Sri Lanka na de tsunami liep via internationale organisaties, voornamelijk de Aziatische Ontwikkelingsbank en de Verenigde Naties (zie tabel 3). 5 6 Bureau voor rehabilitatie en wederopbouw van Atjeh-Nias (BRR of Badan Rehabilitasi dan Rekonstruksi). De Europese Commissie was de grootste donor voor het multidonortrustfonds en ging voor 200 miljoen euro - of 40 % van het totaal - verplichtingen aan. De daaropvolgende grootste donoren waren Nederland (26 %), het Verenigd Koninkrijk (11 %) en de Wereldbank (4 %).

10 9 Tabel 3 - Op Sri Lanka gefinancierde projecten (miljoen euro) Besluit Begroting Partner Titel Bedrag Agentschap Verenigde Programma ter 5,4 Naties onmiddellijke voorziening in miljoen euro miljoen euro Samenwerking Azië en Latijns- Amerika Rehabilitatie Aziatische Ontwikkelingsbank Internationale organisatie Agentschap Verenigde Naties Agentschap Verenigde Naties het levensonderhoud Rehabilitatie van de weg Matara-Batticaloa Ontwikkeling voorziening in levensonderhoud van gemeenschap 39,4 9,9 Toegangswegen voor 29,9 gemeenschap Milieusanering 9,9 Totaal 94,5 Afdeling 1.2. Regelgeving 7. De verordening betreffende rehabilitatie 7 beschrijft de procedures voor de specifieke begrotingsonderdelen ter zake en identificeert de plaats die rehabilitatiehulp inneemt als tweede van de volgende drie voornaamste fasen van bijstand na een natuurramp: a) Eerste humanitaire hulp voor de korte termijn die ten doel heeft, mensenlevens te redden en in de onmiddellijke behoeften te voorzien van de door de crisis getroffen personen, bijvoorbeeld met noodvoedselhulp, water, onderdak en medicijnen. b) Rehabilitatiehulp voor de middellange termijn die ten doel heeft, de basisinfrastructuur weer op te bouwen, de productie een nieuwe impuls te geven en de instellingen te versterken. c) Hervatting van de ontwikkelingshulp voor de langere termijn. 7 Verordening (EG) nr. 2258/96 van de Raad van 22 november 1996 betreffende herstel en wederopbouwacties ten behoeve van ontwikkelingslanden (PB L 306 van , blz. 1).

11 10 8. De mededeling van de Commissie met betrekking tot de samenhang tussen noodhulp, rehabilitatie en ontwikkeling (LRRD) 8 beklemtoont dat deze drie fasen niet apart mogen worden aangepakt, maar moeten worden gecoördineerd om te waarborgen dat er een duidelijk verband tussen wordt gelegd. 9. De verordening voor samenwerking met Azië en Latijns-Amerika 9 bevat ook bepalingen voor het financieren van rehabilitatie na rampen 10. De Dienst voor samenwerking EuropeAid is verantwoordelijk voor de uitvoering van rehabilitatiehulp die wordt gefinancierd door middel van zowel de rehabilitatieverordening als de verordening voor samenwerking met Azië en Latijns-Amerika. 10. Het snellereactiemechanisme, dat werd ingesteld bij Verordening (EG) nr. 381/2001 van de Raad 11 en is ondergebracht bij directoraat-generaal Externe Betrekkingen, werd opgericht om snel te kunnen reageren op de behoeften van de landen die van een ramp te lijden hadden. Er kan geen humanitaire hulp mee worden gefinancierd, slechts acties met een looptijd van maximaal zes maanden die met de bestaande instrumenten niet snel genoeg zouden kunnen worden opgestart. De procedures van het snellereactiemechanisme maken een snelle reactie mogelijk omdat de Commissie de Mededeling COM(96) 153 van met betrekking tot de samenhang tussen noodhulp, rehabilitatie en ontwikkeling (LRRD). Verordening (EEG) nr. 443/92 van de Raad van 25 februari 1992 inzake financiële en technische hulp en economische samenwerking met de ontwikkelingslanden in Latijns-Amerika en in Azië (PB L 52 van , blz. 1). De verordening inzake rehabilitatie staat toe dat besluiten voor maximaal 2 miljoen euro worden genomen zonder door het comité van de lidstaten te worden vastgesteld, terwijl in de verordening voor samenwerking met Azië en Latijns-Amerika het maximum 1 miljoen euro bedraagt. PB L 57 van , blz. 5.

12 11 Raad slechts over voorgenomen acties hoeft te informeren zonder dat deze officieel hoeven te worden vastgesteld. 11. Vanaf 2007 zijn de bestaande verordeningen vervangen door het instrument voor ontwikkelingssamenwerking 12, uit te voeren door de Dienst voor samenwerking EuropeAid, en het stabiliteitsinstrument 13, uit te voeren door DG Externe Betrekkingen. Beide bevatten gestroomlijnde procedures voor het reageren op rampen 14. HOOFDSTUK 2. REIKWIJDTE EN AANPAK VAN DE CONTROLE 12. In deze controle wordt de rehabilitatiehulp van de Commissie naar aanleiding van de tsunami in de Indische Oceaan van december 2004 onderzocht, aangevuld met een onderzoek van de reactie van de Commissie op orkaan Mitch. Hoewel orkaan Mitch Midden-Amerika in 1998 trof, werden er in 2007 nog steeds projecten afgerond. 13. Humanitaire hulp valt buiten de reikwijdte van deze controle, daar deze onderzocht werd in speciaal verslag nr. 3/2006 over de humanitaire hulp van de Europese Commissie Verordening (EG) nr. 1905/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 18 december 2006 tot invoering van een financieringsinstrument voor ontwikkelingssamenwerking (PB L 378 van , blz. 41). Verordening (EG) nr. 1717/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 15 november 2006 tot invoering van een stabiliteitsinstrument (PB L 327 van , blz. 1). De financieringsbesluiten worden in het algemeen genomen nadat het beheercomité van de lidstaten ze heeft vastgesteld. Het stabiliteitsinstrument bepaalt echter dat in een crisissituatie maatregelen voor een bedrag tot 20 miljoen euro kunnen worden gefinancierd zonder dat ze door het beheercomité van de lidstaten worden vastgesteld. Het instrument voor ontwikkelingssamenwerking omvat een faciliteit die een snelle reactie mogelijk maakt dankzij speciale maatregelen tot een bedrag van 10 miljoen euro, ingeval zich onvoorziene omstandigheden voordoen zoals een natuurramp, zonder dat het beheercomité van de lidstaten deze hoeft vast te stellen.

13 12 naar aanleiding van de tsunami. In het kader van de controle wordt echter wel het verband onderzocht tussen humanitaire hulp op korte termijn en rehabilitatie op langere termijn en de bijdrage die het snellereactiemechanisme in dit opzicht levert. 14. Bij het onderzoeken van de reactie van de Commissie op deze twee grote rampen kan de controle op drie verschillende uitvoeringsmechanismen worden gericht: a) eenheden voor programmabeheer (EPB's) in Midden-Amerika; b) bijdragen tot een multidonortrustfonds in Indonesië; c) bijdragen tot internationale organisaties op Sri Lanka. 15. De voornaamste vragen waarop in dit verslag antwoord wordt gegeven ter beoordeling van de prestaties van de Commissie bij het beheer van de rehabilitatiehulp na de orkaan Mitch en de tsunami zijn de volgende: a) Heeft de Commissie de rehabilitatiebehoeften van degenen die door de rampen werden getroffen juist ingeschat? b) Waarborgen de procedures van de Commissie dat de hulp tijdig en efficiënt wordt verleend? c) Leverden de projecten de verwachte resultaten op, zoals voldoende samenhang met de noodhulp op korte termijn en de ontwikkeling op langere termijn? 16. De controle was gebaseerd op een onderzoek van de documentatie, op gesprekken en bezoeken ter plaatse. De systemen voor het beheer van, het toezicht op en de controle van de steun werden beoordeeld en bevestigd door bezoeken aan partners en projecten in

14 13 Nicaragua, Honduras, Indonesië en Sri Lanka. Tabel 4 geeft een overzicht van projecten en partners die ter plaatse zijn bezocht. De projecten voor de bezoeken ter plaatse werden geselecteerd aan de hand van de criteria sector, lokatie, bedrag, stand van uitvoering en type partner, om een redelijk totaalbeeld te verkrijgen.

15 14 Tabel 4 - Ter plaatse bezochte rehabilitatieprojecten (miljoen euro) Partner Beschrijving van het project Financiering van de Commissie 1 NICARAGUA EPB Versterken onderwijssector (FOSED) 18,7 EPB Geïntegreerd project Estelí-Ocotal (PRIESO) 18,9 EPB Rehabilitatie en versterking van de gezondheidszorg in Managua (FORSIMA) 10,2 EPB Geïntegreerd project voor de rand van Managua (PROMAPER) 23,9 Verenigde Naties Water en waterzuivering in het departement León Totale waarde van de bezochte projecten in Nicaragua 1,5 73,2 HONDURAS EPB Water en waterzuivering in Tegucigalpa 26,7 EPB Gezondheid en onderwijs 23,1 EPB Steun voor gemeentelijk beheer, woningen en de particuliere sector (lokale ontwikkeling) 23,9 Totale waarde van de bezochte projecten in Honduras 73,7 INDONESIË Wereldbank Reconstructie van het systeem voor grondbeheer van Atjeh 8,4 Wereldbank Ontwikkelingsproject Kecamatan (KDP) 19,0 Wereldbank Project stedelijke armoede (UPP) 5,3 Wereldbank Rehabilitatie- en wederopbouwproject voor gemeenschapsgerichte vestiging (REKOMPAK) 24,9 Verenigde Naties Programma voor het beheer van hergebruikt afval na de tsunami 4,2 Totale waarde van de bezochte projecten in Indonesië 61,8 SRI LANKA Verenigde Naties Programma ter onmiddellijke voorziening in het levensonderhoud 5,4 Aziatische Ontwikkelingsbank Rehabilitatie van de weg Matara-Batticaloa 39,4 Internationale Ontwikkeling voorziening in levensonderhoud van organisatie gemeenschap 9,9 Verenigde Naties Toegangswegen voor gemeenschap 29,9 Verenigde Naties Milieusanering 9,9 Totale waarde van de bezochte projecten op Sri Lanka 94,5 1 Voor projecten in Indonesië bedraagt het getoonde bedrag 40 % van de financiering door het multidonortrustfonds dat 40 % van zijn financiering van de Commissie ontvangt.

16 15 HOOFDSTUK 3. OPMERKINGEN Afdeling 3.1. Vaststelling van de rehabilitatiebehoeften en opzet van de projecten 17. Bij de controle werd onderzocht of de Commissie in de nasleep van orkaan Mitch en de tsunami, gedurende de eerste fase van de humanitaire hulp, een strategie had ontwikkeld voor de daaropvolgende rehabilitatiefase, die niet alleen gericht was op de fysieke rehabilitatie van de basisinfrastructuur maar ook op ruimere behoeften 15. In het kader van de controle werd ook onderzocht of deze rehabilitatiestrategie daarna tijdig werd omgezet in projecten en in hoeverre de begunstigden bijdroegen aan de duurzaamheid van de hulp. Tijdige rehabilitatiestrategie meeromvattender 18. Na orkaan Mitch in oktober 1998 ontwikkelde de Commissie haar rehabilitatiestrategie in minder dan zes maanden. Haar geplande rehabilitatiehulp werd in april 1999 uiteengezet in een communautair actieplan voor de wederopbouw van Midden-Amerika 16. Dit document legde de grondslag voor de opzet van het regionaal programma voor de wederopbouw van Midden-Amerika (PRRAC). Het programma was gericht op onderwijs en gezondheidszorg en diende niet alleen ter rehabilitatie van beschadigde infrastructuur Mededelingen van de Commissie COM(2001) 153 van Samenhang van noodhulp, rehabilitatie en ontwikkeling - Evaluatie, en COM(2005) 153 van Het reactievermogen van de EU op rampen en crisissituaties in derde landen versterken. Mededeling COM(1999) 201 van van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement betreffende een communautair actieplan voor de wederopbouw van Midden-Amerika.

17 16 maar ook ter verbetering en omvorming van de diensten en moest zo de basis vormen voor een duurzamer ontwikkeling. 19. Na de tsunami van december 2004 in de Indische Oceaan werd de rehabilitatiehulp van de Commissie eveneens in minder dan zes maanden opgezet en in mei 2005 in het indicatief programma voor de tsunami uiteengezet 17. Het programma had ten doel, wegen opnieuw aan te leggen, huizen, scholen en ziekenhuizen weer op te bouwen en mensen in staat te stellen opnieuw in hun levensonderhoud te voorzien. In het programma werd onderkend dat de impact van de tsunami verder reikte dan de smalle kuststrook die daadwerkelijk overstroomd was en er werd mee beoogd, te voorzien in steun voor ruimere ontwikkeling voor de hele bevolking van de getroffen districten. Ook werd hierin de noodzaak erkend, rekening te houden met langdurige conflicten tussen de regering en separatistische organisaties, zowel in Atjeh als op Sri Lanka. In Atjeh had een 30 jaar oud conflict tussen de regering van Indonesië en de Beweging Vrij Atjeh (GAM) levens geëist. Op Sri Lanka laaide de burgeroorlog tussen de regering en de Bevrijdingstijgers van Tamil Eelam (LTTE) sinds 1983 steeds weer op met als gevolg doden. Ten tijde van de tsunami, in december 2004, waren er na drie jaar staakt-het-vuren en de terugkeer van mensen naar hun plaats van herkomst naar schatting nog ontheemden ten gevolge van het conflict. Snellere opzet en betere deelname van de begunstigden in het geval van de tsunami dan bij orkaan Mitch 20. Na orkaan Mitch werd de oorspronkelijke strategie die was ontworpen in april 1999 in het communautair actieplan voor de wederopbouw van Midden-Amerika door een bureau voor technische bijstand omgezet in specifieke projecten. Het ontwerpproces begon in 17 C(2005) 1490 van Tsunami Indicative Programme, Indonesia, Sri Lanka, Maldives ( ).

18 17 oktober 1999 en duurde drie jaar, tot oktober 2002, vier jaar nadat orkaan Mitch had toegeslagen. Omdat het ontwerpproces zoveel tijd in beslag had genomen, moesten sommige projecten opnieuw worden ontworpen door de eenheden voor programmabeheer (EPB's) die verantwoordelijk waren voor de uitvoering, waardoor nog meer tijd verstreek voordat de projecten van start konden gaan. Bovendien verminderde de samenwerking met de nationale autoriteiten tijdens de ontwerpfase door de keuze voor 15 eenheden voor programmabeheer zonder nationale tegenhangers. 21. In Indonesië, na de tsunami, verliep het ontwerpproces daarentegen sneller. De eerste stuurgroepvergadering van het multidonortrustfonds onderschreef in mei 2005 vier concept-projectvoorstellen voor een totaalbedrag van ongeveer 150 miljoen euro en daarna werden tegen augustus 2005 gedetailleerde projectvoorstellen goedgekeurd voor alle vier de projecten. Eén van de voornaamste redenen voor het besluit van de Commissie om haar hulp via het multidonortrustfonds te verlenen was de coördinatie te versterken. In het kader van het multidonortrustfonds werden slechts projecten goedgekeurd die de overheidsinstantie die verantwoordelijk was voor de coördinatie van de wederopbouw vooraf had doorgelicht. Voorts is voor de projecten vaak een op deelname gerichte aanpak van de planning gevolgd om te waarborgen dat de werkelijke behoeften worden aangepakt en om de perspectieven op duurzaamheid van de projecten te verbeteren. 22. Evenzo was op Sri Lanka de ontwerpfase korter en werden tegen november 2005 de overeenkomsten ondertekend voor de eerste tranche van 45 miljoen euro, die werd betaald via internationale organisaties. In Indonesië werkte de Commissie ook via de coördinatiemechanismen van het ontvangende land, zij het op districtniveau, hetgeen zij als doeltreffender beschouwde, en werd voor de projecten vaak een op deelname gerichte aanpak van de planning gevolgd ter bevordering van de duurzaamheid van de hulp. Er waren echter vertragingen in de ontwerpfase voor de tweede tranche van 50 miljoen euro op Sri Lanka wegens ernstige politieke problemen in het land. Deze middelen waren

19 18 oorspronkelijk bestemd om te worden ingezet via het trustfonds Operationele beheersstructuur na de tsunami (PTOMS) waarover in juni 2005 overeenstemming was bereikt 18. In december 2005 werd de PTOMS echter ongrondwettelijk verklaard en na deze mislukking begon de delegatie onmiddellijk met het herontwerp. Afdeling 3.2. Verlening van de hulp 23. Tijdens de controle werd onderzocht of de verlening van de rehabilitatiehulp snel genoeg verliep om te voorzien in de behoeften van de door de rampen getroffen personen 19 en of de systemen waarop de Commissie zich verliet om toe te zien op de efficiëntie van de uitvoering en de vooruitgang in het licht van de plannen, haar in staat stelden te zorgen voor goed financieel beheer van de hulp 20. Uitvoering verliep vlot voor Indonesië en traag voor Sri Lanka en orkaan Mitch 24. Na de langdurige projectontwerpfase in Midden-Amerika waren er nog meer vertragingen tijdens de uitvoering, die vaak te maken hadden met moeilijkheden bij het vinden van adequate contractanten of geschikte grond (zie tekstvak 1) De operationele beheersstructuur na de tsunami (PTOMS) was een mechanisme voor de toewijzing van extern gefinancierde middelen na de tsunami aan het noordoosten via een aantal comités waarvan regeringsvertegenwoordigers deel uitmaakten (die voornamelijk de Singalese bevolking vertegenwoordigden) alsmede de Bevrijdingstijgers van Tamil Eelam (LTTE) en de moslimgemeenschap. Verordening (EG) nr. 2258/96 van de Raad van 22 november 1996 betreffende herstel en wederopbouwacties ten behoeve van ontwikkelingslanden (PB L 306 van , blz. 1). Mededeling van de Commissie COM(2005) 153 van Het reactievermogen van de EU op rampen en crisissituaties in derde landen versterken.

20 Van de verschillende reacties was die van het multidonortrustfonds in Indonesië de snelste en werd daar ondanks enige vertraging heel wat output gerealiseerd gedurende de twee jaar na de tsunami. 26. Op Sri Lanka was de vooruitgang traag. Er zijn vertragingen opgetreden in de rehabilitatie van nationale wegen die werden gefinancierd via de Aziatische Ontwikkelingsbank. Voorts gingen vanwege het noodzakelijke herontwerp (zie paragraaf 22) de werkzaamheden voor projecten die worden uitgevoerd door de agentschappen van de Verenigde Naties pas in de tweede helft van 2007 van start. Er zijn nog meer vertragingen opgetreden, hoofdzakelijk wegens moeilijkheden met het aantrekken van personeel. Bijgevolg waren de werkzaamheden voor de projecten tot herstel van het milieu en de gemeentelijke wegen die door de agentschappen van de Verenigde Naties werden uitgevoerd, bijna drie jaar na de tsunami nog maar in de beginfase. Tekstvak 1 - Voorbeelden van vertragingen In Nicaragua ging een project voor rioolwerken pas in 2006 van start, dat wil zeggen meer dan zeven jaar na orkaan Mitch, wegens de lange ontwerpfase, de noodzaak tot herontwerp vanwege het ontoereikende eerste ontwerp en de moeilijkheden met het vinden van een geschikte contractant. Voor de eenheid voor programmabeheer die verantwoordelijk was voor het wateren waterzuiveringsproject in Honduras werden de termijnen verlengd wegens de moeilijkheden met het vinden van geschikte grond, en voor de eenheid voor programmabeheer die verantwoordelijk was voor het gezondheids- en onderwijsproject in Honduras gebeurde dat vanwege het gebrek aan capaciteit van de uitvoerende instantie. Op Sri Lanka verleende de Commissie voor 40 miljoen euro hulp via de Aziatische Ontwikkelingsbank voor het herstel van de nationale wegen. De werkzaamheden aan de A2 in het zuiden begonnen in 2007, terwijl de aanbesteding voor de werkzaamheden aan de A4 in het oosten in september 2007 nog steeds werden geëvalueerd. De afronding van het project van 5 miljoen euro voor de ontwikkeling van de voorziening in het levensonderhoud, uitgevoerd door een agentschap van de Verenigde Naties, liep vertraging op door de verslechterende veiligheidssituatie en het werd met één jaar verlengd tot september 2008.

21 20 Werkzaamheden aan de nationale weg A2 op Sri Lanka. Bron: ERK. Noodzaak tot versterking van de toezichtsystemen ter waarborging van de efficiëntie 27. In Midden-Amerika werden de rehabilitatieprojecten uitgevoerd via eenheden voor programmabeheer, en de delegatie oefende doorgaans strikt toezicht en controle uit op de uitgaven. De Commissie waarborgde echter niet dat vergelijkende of standaardinformatie over de kosten beschikbaar was voor het toezien op en aantonen van de efficiëntie van de uitvoering (zie tekstvak 2). Bij sommige projecten, zoals watervoorzienings- en rioolwerken, garandeerde de Commissie ook niet dat duidelijke streefcijfers voor de output werden ontwikkeld om te beoordelen of de geplande output werd bereikt. Voorts werd de geplande externe tussentijdse evaluatie van het Regionaal programma voor de wederopbouw in Midden-Amerika (PRRAC) niet uitgevoerd.

22 In Indonesië ontvangt het multidonortrustfonds 40 % van zijn middelen van de Commissie en nog eens 50 % van de EU-lidstaten. De meeste door het multidonortrustfonds gefinancierde projecten worden beheerd door de Wereldbank, die de interne toezichtverslagen na bezoeken aan de projecten niet stelselmatig deelde met de stuurgroep. De gepubliceerde jaarlijkse voortgangsverslagen van het multidonortrustfonds verschaften ook geen volledig en evenwichtig overzicht van de stand van uitvoering van de projecten, maar vestigden juist de aandacht op de vooruitgang zonder de gevallen van achterstand te vermelden. De Commissie en andere donoren slaagden erin, de kwaliteit van de informatie te verbeteren door te bereiken dat een grondig voortgangsverslag werd uitgebracht over de periode tot december 2006 en vervolgens per halfjaar. Zoals het geval was bij orkaan Mitch, was er geen vergelijkende kosteninformatie beschikbaar en waren er voor sommige projecten geen duidelijke streefcijfers voor de output ontwikkeld, bijvoorbeeld in het project voor de bestrijding van stedelijke armoede, waarvoor slechts een lijst van de totale behoeften werd verstrekt die de beschikbare financiering te boven gingen. 29. Op Sri Lanka werd voor projecten die door een bepaald agentschap van de Verenigde Naties werden geïmplementeerd, niet door de Commissie gewaarborgd dat vergelijkende kosteninformatie beschikbaar was voor het toezicht op en aantonen van de efficiëntie van de uitvoering. Evenmin waarborgde de Commissie dat duidelijke streefcijfers voor de output werden ontwikkeld voor projecten die werden uitgevoerd door de agentschappen van de Verenigde Naties, om te beoordelen of de geplande output was bereikt. Bovendien had de delegatie bij deze projecten nog geen procedures opgezet voor de goedkeuring van het ontwerp van de geplande werkzaamheden en voor de goedkeuring van de afgeronde werkzaamheden.

23 22 Tekstvak 2 - Gebrek aan vergelijkende of standaardkosteninformatie De eenheidskosten van vergelijkbare activiteiten binnen het Regionaal programma voor de wederopbouw in Midden-Amerika (bijvoorbeeld kosten per huis, per kubieke meter wateropslag, per latrine, per meter rioolbuis en waterleiding) worden door de delegatie niet stelselmatig berekend en vergeleken waardoor aanzienlijke schommelingen zouden kunnen worden gevolgd, verantwoord en toegelicht. Dit ondanks aanwijzingen van een groot aantal eenheidskosten per activiteit. De eenheid voor programmabeheer die verantwoordelijk is voor het project voor de stadsrand van Managua betaalde bijvoorbeeld euro per huis aan een agentschap van de Verenigde Naties, terwijl de eenheid die verantwoordelijk was voor het gemeentelijk beheersproject in Honduras huizen kon bouwen voor slechts euro per stuk door de begunstigden in bouwteams bij het project te betrekken. De verslagen van het multidonortrustfonds in Indonesië leggen geen verband tussen de output van het project en de bijbehorende kosten, en verschaffen bijgevolg geen grondslag voor het ramen van de kosteneffectiviteit of voor benchmarking. Op Sri Lanka wees de delegatie projecten ten bedrage van ongeveer 40 miljoen euro aan agentschappen van de Verenigde Naties toe. Op basis van een globale beoordeling vond de delegatie dat deze aanpak de voorkeur verdiende boven het inzetten van particuliere contractanten of niet-gouvernementele organisaties. Om de efficiëntie van de gekozen aanpak aan te tonen, zou kunnen worden toegezien op de kosten per eenheid zoals de kosten per kilometer van de wegen die zijn aangelegd door de agentschappen van de Verenigde Naties via gemeenschapscontracten (rekening houdend met de plaatselijke omstandigheden) en zouden deze kunnen worden vergeleken met de kosten van alternatieve mechanismen. Afdeling 3.3. Bereikte resultaten 30. Bij de controle werd nagegaan of de verwachte output was bereikt, voldoende zichtbaar was en of de projecten voorzagen in de behoeften van niet alleen degenen die rechtstreeks door orkaan Mitch en de tsunami waren getroffen, maar ook van de ruimere

24 23 bevolking. Ook werd onderzocht of de rehabilitatiehulp daadwerkelijk een verband legde tussen de eerste humanitaire hulp op korte termijn enerzijds, en de ontwikkelingshulp op langere termijn anderzijds 21. De mate van eigen verantwoordelijkheid ('ownership') en de plannen voor toekomstige financiering werden ook onderzocht om te beoordelen wat de perspectieven op duurzaamheid waren. Veel nuttige resultaten geboekt 31. Ondanks de moeilijkheden bij het vergelijken van de resultaten met de geplande resultaten (zie de paragrafen 27-29) leverden de door de Commissie gefinancierde projecten in Midden-Amerika en Indonesië niettemin veel resultaten op (zie tekstvak 3). De Commissie en haar partners genereerden in sommige gevallen echter niet voldoende informatie - zoals vergelijkende kosteninformatie - om te helpen aantonen of deze output op een efficiënt gebruik van de middelen wees (zie de paragrafen 27-29). Op Sri Lanka was er - voornamelijk wegens het opnieuw opgelaaide conflict (zie de paragrafen 22 en 26) - tegen de tweede helft van 2007 zeer weinig output. Tekstvak 3 - Output De eenheden voor programmabeheer die het PRRAC in Nicaragua implementeerden, hebben acties ondernomen als het aanleggen of herstellen van 139 scholen, meer dan huizen, vijf gezondheidscentra, een hoofdkantoor voor de gezondheidsautoriteit, drinkwaterleidingen en rioleringen met inbegrip van waterputten, watertanks en latrines. In Honduras omvatte de output drinkwatervoorziening en rioleringen,1 280 nieuwe en 200 herstelde huizen en 336 nieuwe of herstelde scholen en gezondheidscentra. 21 Verordening (EG) nr. 2258/96.

25 24 Tegen eind 2006 had het multidonortrustfonds in Indonesië de bouw of het herstel van huizen, km dorpswegen, 240 scholen, 118 gemeenschapscentra, 40 gezondheidscentra en 680 waterzuiveringsstations ondersteund. Het besluit van de Commissie om haar financiering via het multidonortrustfonds te verlenen, verminderde in de ogen van begunstigden en donoren echter de zichtbaarheid van de EU. Op Sri Lanka was de output tegen de tweede helft van 2007 nog steeds beperkt, aangezien de werkzaamheden voor de nationale en gemeenschapswegenprojecten die werden uitgevoerd door de Aziatische Ontwikkelingsbank en een agentschap van de Verenigde Naties pas waren begonnen. Ongeveer 100 activiteiten met betrekking tot de voorziening in het levensonderhoud liepen of waren afgerond in het kader van de projecten voor de ontwikkeling van het levensonderhoud. Bijna de helft van de geplande puinopruiming in het kader van het milieuherstelprogramma had plaatsgevonden, maar de aanleg van stortplaatsen en kringloopcentra was nog niet begonnen wegens vertragingen bij het zoeken van geschikte locaties.

26 25 Waterreservoir in Nicaragua. Bron: ERK. 32. Op beide rampen volgden aanzienlijke prijsstijgingen wegens de toegenomen vraag naar arbeid, installaties en materiaal. Bij projecten zonder duidelijke streefcijfers voor de output kon de impact van de inflatie niet worden gemeten, maar waar duidelijke doelstellingen waren bepaald, waren er niet voldoende middelen om alle activiteiten die oorspronkelijk waren gepland uit te voeren (zie tekstvak 4). Tekstvak 4 - Impact van de inflatie op de output De eenheid voor programmabeheer die in Nicaragua verantwoordelijk is voor de verbetering van de gezondheidscentra had onvoldoende middelen om het geplande gezondheidscentrum te San Rafael del Sur te bouwen. Dit was te wijten aan prijsstijgingen voor arbeid en materiaal,

27 26 waartegen de extra lokale financiering die beschikbaar kwam door koersstijging van de euro tegenover de Nicaraguaanse córdoba niet opwoog. Het multidonortrustfonds in Indonesië plande de bouw van huizen en het herstel van nog eens huizen. Deze doelstellingen werden wegens de prijsstijgingen echter teruggebracht tot respectievelijk en huizen. Op Sri Lanka waren de middelen wegens prijsstijgingen ontoereikend om alle wegen en de oorspronkelijk geplande activiteiten in het kader van het project voor het herstel van het wegennet te bekostigen die via de Aziatische Ontwikkelingsbank werden uitgevoerd. Bijgevolg werd voor ongeveer 8 miljoen euro aan geplande capaciteitsopbouw en werkzaamheden voor de aanleg van wegen opgegeven en werd 13 miljoen euro uit een ander programma voor het herstel van wegen overgeheveld om de hoger dan verwachte aanlegkosten te dekken. Verwacht wordt dat de stijgende koers van de euro ten opzichte van de Sri Lankaanse roepie in 2006 en 2007 het effect van eventuele verdere prijsstijgingen zal compenseren. 33. Of de projectresultaten worden behaald, hangt niet alleen af van de gerealiseerde output maar ook van het waarborgen van het nut ervan voor de begunstigden. De Commissie heeft erkend dat het nodig is om in Indonesië het nut van de uit het multidonortrustfonds gefinancierde huizen te verbeteren door de noodzakelijke ondersteunende infrastructuur aan te leggen, met name voor drinkwatervoorziening. In alle drie de bezochte landen waren de projecten niet uitsluitend gericht op vervanging van de beschadigde infrastructuur en bijstand aan de rechtstreeks getroffen bevolking (zie de paragrafen 18 en 19). In plaats daarvan bestonden de projecten grotendeels uit activiteiten op het gebied van ontwikkeling en niet rehabilitatie, en werd de bevolking in ruimere zin tot de begunstigden gerekend (zie tekstvak 5).

28 27 Huis in Atjeh, gefinancierd door het multidonortrustfonds. Bron: ERK. Tekstvak 5 - Projecten die de beschadigde infrastructuur niet eenvoudigweg vervangen Het onderwijsproject in Nicaragua en het watervoorzienings- en waterzuiveringsproject in Honduras voorzagen hoofdzakelijk in behoeften die reeds vóór orkaan Mitch bestonden. Geen enkel van de gezondheidscentra die waren gebouwd door de eenheid voor programmabeheer die verantwoordelijk was voor het gezondheidsproject in Nicaragua zou die vervangen welke door orkaan Mitch waren verwoest of ernstig beschadigd. Evenzo werden de meeste huizen die werden gebouwd via de eenheden voor programmabeheer, niet gebouwd om die te vervangen welke door de orkaan waren verwoest. In plaats daarvan werden de begunstigden geselecteerd op basis van armoede en kwetsbaarheid. Het oude stadhuis in Sandido was niet door Mitch verwoest, maar er werd een nieuw stadhuis gebouwd omdat er door de instroom van vluchtelingen ten gevolge van Mitch een groter beroep werd gedaan op de gemeentelijke administratie.

29 28 In Indonesië werd uit het multidonortrustfonds een project ten bedrage van 50 miljoen euro gefinancierd om subdistricten te ontwikkelen (het Kecamatan-ontwikkelingsproject). Van de 221 subdistricten die onder het project vielen, waren er 134 (meer dan 60 %) niet rechtstreeks getroffen door de tsunami. Op Sri Lanka werd ongeveer 70 miljoen euro toegewezen aan de rehabilitatie van nationale en landelijke wegen via projecten die werden beheerd door de Aziatische Ontwikkelingsbank en een agentschap van de Verenigde Naties. Deze wegen verkeerden al vóór de tsunami in slechte staat. Het door een agentschap van de Verenigde Naties uitgevoerde project voor afvalbeheer heeft betrekking op het gehele district Ampara en niet alleen op het rechtstreeks getroffen kustgebied. Wisselend verband met eerdere humanitaire hulp 34. Tussen de aanvankelijke humanitaire hulp en de daaropvolgende rehabilitatiehulp na orkaan Mitch in 1998 bestond slechts een los verband wegens het lange ontwerpproces en de daaropvolgende vertragingen wat betreft de rehabilitatiehulp (zie de paragrafen 20 en 24). 35. Na de tsunami hield de Commissie meer rekening met het verband tussen noodhulp en rehabilitatiehulp en met name in Indonesië versterkten een aantal factoren samen dit verband: a) De vrij snelle reactie van het multidonortrustfonds (zie paragraaf 25) maakte het sommige rehabilitatieprojecten mogelijk, voort te bouwen op eerdere humanitaire projecten van het directoraat-generaal Humanitaire hulp (ECHO). Zo voorzag ECHO in tijdelijke huisvesting en zette het multidonortrustfonds deze activiteit voort door permanente woningen te bouwen. b) De lange duur van de humanitaire interventie van ECHO, tot medio 2007, droeg bij tot het koppelen van noodhulp en rehabilitatie, met name omdat de rehabilitatie ook die

30 29 op korte termijn omvatte, zoals de bouw van boten en een werf te Lampuuk in Atjeh. c) De uit het snellereactiemechanisme gefinancierde activiteiten hielpen de noodhulp te koppelen aan de rehabilitatie, zoals het aanleveren van satellietbeelden. Het financierde ook de bemiddelingsinspanningen tussen de regering van Indonesië en de Beweging Vrij Atjeh (GAM), hetgeen in augustus 2005 tot een vredesovereenkomst leidde die de fundamenten van de rehabilitatie en de ontwikkeling op langere termijn versterkte. Project van DG ECHO voor het herstel van de voorziening in het levensonderhoud van vissers in Atjeh. Bron: ERK. 36. Niettemin trad er vertraging op in het aanpakken door het multidonortrustfonds van het kernterrein, namelijk het herstel van de mogelijkheden om in het levensonderhoud te voorzien die door de tsunami verloren waren gegaan. Pas in mei 2007 oormerkte het multidonortrustfonds 50 miljoen euro voor economische ontwikkeling en levensonderhoud.

31 30 Hoewel veel mensen in de multidonortrustfondsprojecten aan de slag konden, was dit slechts een oplossing voor de korte termijn en komen de meeste geschoolde werkkrachten van buiten Atjeh. 37. Op Sri Lanka bleef ECHO ook tot medio 2007 en financierde het snellereactiemechanisme een project voor snel herstel ('Quick Recovery Project') ten bedrage van 2 miljoen euro om puin te verwijderen en de drainage te verbeteren. Ondanks deze maatregelen bestond er een los verband tussen noodhulp en rehabilitatie, omdat ECHO zijn humanitaire activiteiten had gericht op het noorden en het oosten, gebied dat vervolgens grotendeels ontoegankelijk werd wegens de escalatie van het conflict. Bijgevolg konden de rehabilitatiewerkzaamheden niet worden uitgevoerd in vele gebieden waar voorheen ECHO-activiteiten waren uitgevoerd. Bovendien verkoos de Commissie, de voorziening in voorlopige huisvesting niet voort te zetten met de bouw van definitieve woningen omdat de woningbouw in verband met de tsunami naar verhouding overgefinancierd werd door andere donoren. Sterk verband met ontwikkeling op langere termijn 38. De reactiestrategie van de Commissie na beide rampen bestond niet eenvoudigweg in de wederopbouw van de beschadigde infrastructuur en het herstel van de middelen voor de voorziening in het levensonderhoud van degenen die rechtstreeks waren getroffen door de rampen, maar hield ook in dat werd voorzien in de behoeften in verband met de ontwikkeling op langere termijn en niet alleen die van degenen die rechtstreeks waren getroffen door de ramp, maar die van een ruimere bevolkingsgroep (zie de paragrafen 18, 19 en 33). Deze bredere ontwikkelingsoriëntatie is in de praktijk toegepast. De aanpak lag in het verlengde van de nationale strategieën en werd dan ook gewaardeerd door de begunstigde regeringen, die wezen op het belang van 'transformatie' na orkaan Mitch en 'betere heropbouw' na de tsunami. Zo beval het rapport van december 2006 van de

32 31 Sri Lankaanse regering over het herstel na de tsunami die partners aan die op hele districten gericht waren en niet slechts op de kuststrook die rechtstreeks door de tsunami was getroffen. Zorgen over de duurzaamheid van de projecten 39. Na orkaan Mitch lijkt de verlening van de wederopbouwhulp van de Commissie in Midden-Amerika via eenheden voor programmabeheer zonder een nationale tegenhanger thans onverenigbaar met de nadruk op eigen verantwoordelijkheid ('ownership') in het huidige ontwikkelingsbeleid 22. Bijgevolg bestaat er een risico van geringe duurzaamheid door een gebrek aan betrokkenheid van de lokale instanties, dat men met sommige projecten poogde te verhelpen door gedurende de uitvoering van de projecten de lokale bevolking eigen verantwoordelijkheid te geven. Niettemin werden de begunstigde gemeenschappen niet rechtstreeks betrokken bij de bouw van gezondheidscentra en scholen, en de duurzaamheid van watervoorzienings- en rioleringsprojecten zal afhangen van de opzet van doeltreffende mechanismen voor het in rekening brengen van kosten en van nationaal beleid op dit gebied. 22 De Europese consensus inzake ontwikkeling, in december 2005 gezamenlijk door de Raad, de lidstaten, de Commissie en het Parlement vastgesteld (PB C 46 van , blz. 1), verklaart dat een gemeenschappelijk beginsel van ontwikkelingssamenwerking bestaat in eigen verantwoordelijkheid van de partnerlanden in de programma's. De Verklaring van Parijs over Doeltreffendheid van hulpverlening van maart 2005, ondertekend door de ministers van ontwikkelde landen en ontwikkelingslanden, zegt eveneens toe de hulp af te stemmen op de systemen en procedures van de partnerlanden en hun capaciteiten te helpen versterken.

33 32 Pas gebouwde school in Honduras. Bron: ERK. 40. Anders verliep het in Indonesië na de tsunami, waar het nationale agentschap dat verantwoordelijk was voor de coördinatie van de wederopbouwinspanningen alle projectvoorstellen van het multidonortrustfonds doorlichtte en ook medevoorzitter was. Voorts werd voor de projecten ook een op deelname gerichte aanpak van de planning vastgesteld om te waarborgen dat ze aan de lokale prioriteiten beantwoordden. Doordat zo werd gewerkt met de begunstigde bevolking, zijn de perspectieven op duurzaamheid verbeterd, vooral gezien de vredesovereenkomst waartoe de Commissie heeft bijgedragen door bemiddelingsinspanningen te financieren. Niettemin blijven voortzetting van de overheidssteun en duurzame financiering gevoelige thema's. 41. Evenzo werd op Sri Lanka veelvuldig overleg gevoerd met de lokale bevolking. Niettemin zal de duurzaamheid van het afvalbeheerproject, uitgevoerd door een

34 33 agentschap van de Verenigde Naties, afhangen van de opzet van een doeltreffend mechanisme voor het in rekening brengen van de kosten. De duurzaamheid van nationale wegen, waarvan de uitvoering via de Aziatische Ontwikkelingsbank liep, zal afhankelijk zijn van het correcte functioneren van het pas opgerichte fonds voor onderhoud van de wegen. De duurzaamheid van de lokale wegen, waarvan de uitvoering in handen van een Agentschap van de Verenigde Naties is, zal afhangen van de kwaliteit van de aanleg. Terwijl de door de Commissie gefinancierde projecten een concreet kader leveren voor de samenwerking tussen de verschillende etnische gemeenschappen, ondermijnt het aanslepende conflict op Sri Lanka alle inspanningen die worden geleverd om de technische en financiële duurzaamheid van de projecten te garanderen. Aanleg van een lokale weg op Sri Lanka met inzet van gemeenschapsarbeid. Bron: ERK. HOOFDSTUK 4. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 42. De Commissie maakte gebruik van drie verschillende uitvoeringsmechanismen om haar rehabilitatiehulp na orkaan Mitch en de tsunami te verlenen (eenheden voor programmabeheer in Midden-Amerika, bijdragen tot een multidonortrustfonds in Indonesië ST12178.NL08.DOC