- 1 - uitnodiging VOORJAARSVERGADERING. Dinsdag 26 februari 2008 om 19:30u. vergaderzaal PIBO Sint-Truidersteenweg 323 te Tongeren

Transcriptie

1 - 1 - uitnodiging VOORJAARSVERGADERING Dinsdag 26 februari 2008 om 19:30u. vergaderzaal PIBO Sint-Truidersteenweg 323 te Tongeren Programma: Inleiding: mevr. Elly Vanspauwen, directeur P.I.B.O. Onkruidbestrijding in granen Yvan Lambrechts, de Vlaamse overheid Duurzame Landbouwontwikkeling Gewasbescherming bij granen Ing. D. Wittouck, L.C.G. Rumbeke-Beitem Actuele stand van zaken MTR en E-Loket Ir. Lieve Put, de Vlaamse overheid, Agentschap voor Landbouw en Visserij, afdeling Markt- en Inkomensbeheer Bemesting in de granen en hakvruchten Ir. Jan Bries en Ir. Piet Ver Elst, Bodemkundige Dienst van België Slotwoord: Ir. Dieter Cauffman, vzw PIBO-campus Deze studie-avond is een organisatie van de vzw PIBO-campus en het Provinciaal Instituut voor Biotechnisch Onderwijs i.s.m. het Landbouwcentrum Granen, de Bodemkundige Dienst van België, het Limburgs Kenniscentrum land- en tuinbouw, de Vlaamse overheid Duurzame Landbouwontwikkeling en de Provincie Limburg.

2 - 2 - Inhoud pagina 1 HERBICIDEN IN GRANEN Richtlijnen voor de onkruidbestrijding in wintergerst Laat gezaaide wintergerst Voorjaarsbehandeling Overblijvende onkruiden Richtlijnen voor de onkruidbestrijding in wintertarwe Voorjaarsbehandeling Gevoeligheid van wintertarwerassen aan chloortoluron Mogelijke producten voor onkruidbestrijding in granen Gevoeligheidstabel onkruiden Toepassingstijdstip Wintergerst Wintertarwe Spelt Triticale Zomertarwe Zomergerst Zomerhaver Vervallen/ingetrokken erkenningen Nieuwe erkenningen m.b.t. akkerbouw Hoe u informeren via het internet? MAATREGELEN TER BEPERKING VAN DE VERONTREINIGING VAN HET OPPERVLAKTEWATER DOOR GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN Inleiding Het in acht nemen van een bufferzone Het gebruik van aangepaste spuitapparatuur bij de toepassing van de producten die het gevaarlijkst zijn voor de waterorganismen Het aanplanten van hagen rond boomgaarden en in de hopteelt Het verhinderen van plaatselijke of accidentele verontreinigingen bij de bereiding van de spuitoplossingen en tijdens het onderhoud van het spuittoestel De goede praktijken tijdens de bespuiting ACTUALITEITEN GEWASBESCHERMING IN GRANEN STAND VAN ZAKEN MTR EN E-LOKET...40

3 - 3-5 BEMESTING IN GRANEN EN HAKVRUCHTEN Invloed weersverloop voorbije winterperiode Actuele situatie tarwepercelen Adviezen terug op een behoorlijk hoog niveau! Een proefveldvoorbeeld Wanneer staalname bij hakvruchten PRODUCTEN EN ACTIEVE STOFFEN Herbiciden Fungiciden Insecticiden Varia...77

4 - 4-1 HERBICIDEN IN GRANEN Voor een succesvol gebruik van herbiciden is een juiste kennis van de specifieke onkruiden van groot belang. Daarbij is het van essentieel belang dat men onkruiden in een zeer vroeg stadium kan onderscheiden. Immers, een bestrijding van onkruiden is pas succesvol en vooral economisch interessant als dit gebeurt in een jong stadium. Houd tevens bij het gebruik van herbiciden rekening met de aanbevelingen op het etiket om de toediening te optimaliseren. 1.1 Richtlijnen voor de onkruidbestrijding in wintergerst Laat gezaaide wintergerst In het geval van later gezaaide wintergerst, kan de onkruidbestrijding eventueel volledig uitgesteld worden tot in het vroege voorjaar. Om goede resultaten te bekomen dient deze toepassing vroeg te gebeuren en moeten er na de toepassing enkele dagen groeizaam weer volgen. Tegen al sterk ontwikkelde grassen kan de volle dosis isoproturon, of DJINN ingezet worden; bij aanwezigheid van resistente duist kan DJINN in bepaalde gevallen evenwel beter niet worden ingezet. Nieuw voor dit seizoen is het grassenmiddel AXIAL van een nieuwe chemische familie nl: pinoxaden met een safner cloquinotect. Hierdoor is het middel selectief in zowel winter- als zomergerst voor toepassingen in herfst of voorjaar. Is zeer selectief vanaf 3 e blad tot 1 e knoop en bestrijd duist, windhalm, raaigras en wilde haver. Als contactmiddel met systhemische werking geeft het een groeistop na 48 u en een vergeling van de onkruidgrassen na 1-2 weken afhankelijk van de groeiomstandigheden. Axial wordt ingezet aan 0,9 l/ha in herfsttoepassing in combinatie met een anti-dictylemiddel of in voorjaarstoepassing aan 1,2 l/ha met partner. Ter bestrijding van dicotylen onkruiden kunnen allerlei middelen toegevoegd worden, net als in het najaar Voorjaarsbehandeling Indien voorjaarstoepassingen onder schrale omstandigheden worden uitgevoerd, kan dit de werking vertragen en mogelijks wat gewasremming veroorzaken. In de meeste gevallen zal een voorjaarsbehandeling (vanaf hergroei bij goede klimatologische omstandigheden; men moet er rekening mee houden dat wintergerst in het voorjaar zeer snel en fors kan ontwikkelen) zich beperken tot een correctiebehandeling na een voorafgaande toepassing kort na zaaien of later in het najaar. De middelenkeuze is afhankelijk van de ontsnapte of nieuw gekiemde flora, en zal dus van jaar tot jaar en van perceel tot perceel verschillen. Tegen kleefkruid kan men dan bv. GRATIL, MILAN, AURORA, BINGO, PRIMUS of STARANE inzetten Overblijvende onkruiden Overblijvende onkruiden zoals kweekgras, distels, veenwortel, enz. kunnen succesvol bestreden worden kort vóór de oogst met middelen zoals glyfosaat (ROUND-UP e.a.) of sulfosaat (OURAGAN) aan 3-4 l/ha in 200 l water/ha. Akker(melk)distel kan vanaf het stadium oprichten tot tweede knoop eveneens bestreden worden met o.a. ALLIE.

5 Richtlijnen voor de onkruidbestrijding in wintertarwe Voorjaarsbehandeling Indien voorjaarstoepassingen onder schrale omstandigheden worden uitgevoerd, kan dit de werking vertragen en mogelijks wat gewasremming veroorzaken. a. Grassenbestrijding ISOPROTURON was lange tijd het enige basismiddel voor een goede grassenbestrijding. De laatste jaren kwamen er echter enkele nieuwe graangraminiciden op de markt die ook mogelijkheden bieden. Eén daarvan is LEXUS SOLO. Dit bevat de actieve stof flupyrsulfuron-methyl die sterk werkzaam is op grassen als (straatgras), windhalm en (gevoelige) duist, maar ook een aanvullende werking heeft op enkele dicotylen als kamille en vogelmuur. De aanvulling met metsulfuron-methyl in LEXUS XPE verbreedt het werkingsspectrum op dicotylen naar akkerviooltje en dovenetels; de aanvulling met thifensulfuron in LEXUS MILLENIUM geeft extra mogelijkheden op ereprijs en akkerviooltje. Verder kan LEXUS SOLO ook zonder gevaar worden gemengd met heel wat dicotylenherbiciden. Een ander middel is de sulfonylureumverbinding MONITOR (80% sulfosulfuron). MONITOR wordt gepositioneerd als middel tegen kweek (25 g/ha) en windhalm (12,5 g/ha), en van 15 tot 17 g/ha in combinatie met een ander grassenmiddel tegen duist. De werking solo op duist is echter onvoldoende. Het product geeft tevens een interessante nevenwerking op dicotylen. Het bestrijdt kamille, kleefkruid, vogelmuur, melkdistel, maar is onvoldoende op akkerviooltje, ereprijs en dovenetel. MONITOR kan éénmalig toegepast worden begin lente in combinatie met de specifieke uitvloeier Moniplus aan 0,2%. De totale gebruiksdosis kan ook gefractioneerd worden in 2 halve dosissen met een interval van 3 tot 4 weken, telkens in combinatie met 0,2 % Moniplus. De gefractioneerde toepassing is vooral interessant bij de kweekbestrijding waarbij de tweede toepassing de bladrijkere kweek vlot opruimt. Een derde middel dat kan ingezet worden in de grassenbestrijding is ATTRIBUT. De actieve stof hierin is propoxycarbazon-natrium, met dezelfde werkingswijze (remming van acetolactaat synthase) als deze van de sulfonylureumverbindingen. Het middel is actief op niet-resistente duist, windhalm en kweek, maar doet niets op straatgras. Ook op dravik is het uitstekend. Op dicotylen heeft het geen werking, enkel kruisbloemigen worden deels bestreden. De aanvulling met een dicotylenmiddel is bijgevolg noodzakelijk. ATTRIBUT is erkend aan 60 g/ha in tarwe en triticale. Verder is er de sulfonylureumverbinding HUSSAR (iodosulfuron-methyl-na + mefenpyr-diethyl), dat geen zuiver grassenmiddel is, maar aan een dosis van 200 g/ha windhalm en raaigras weet te bestrijden. Op straatgras werkt het onvoldoende, en duist laat het volkomen ongemoeid. Pluspunt van dit herbicide is zijn breed werkingsspectrum dat ook heel wat dicotylen, ondermeer kleefkruid en kamille omvat; ereprijs is echter ongevoelig. Aan lage dosis (50 g/ha) heeft HUSSAR enkel een dicotylenwerking. Het kan flexibel gemengd worden. Tevens is er het herbicide ATLANTIS, dat een combinatie is van een nieuw sulfonylureum (mesosulfuron-methyl), iodosulfuron-methyl-natrium en mefenpyr-diethyl (Safener). ATLANTIS werkt uitstekend tegen de meeste grassen (duist, windhalm, ) en beperkt tegen dicotylen (vogelmuur, herik, ). Een aanvulling tegen dicotylen is bijgevolg een noodzaak. Dit kan gebeuren met bv. HUSSAR, PRIMUS, ALLIE, (te kiezen in functie van onkruidflora). Als bladherbicide wordt ATLANTIS in het voorjaar gespoten. De normale dosis is 300 g/ha, doch bij voorkomen van resistente duist en raaigras moet de dosis opgetrokken worden tot 500 g/ha. ATLANTIS moet steeds in combinatie met plantaardige olie 1 l/ha (ACTIROB B) gespoten worden. Af te raden is de menging met o.a. contactgraminiciden, herbicidengroeistoffen, de halmversteviger Moddus en vloeibare stikstof; raadpleeg in elk geval het etiket op de verpakking. ATLANTIS is erkend in wintertarwe, zomertarwe, rogge, triticale en spelt.

6 - 6 - Drie nieuwere middelen zijn: * Galivor WG (isoproturon 70% + picolinafen 3.5%) aan 1,8 kg/ha tegen éénjarige grassen en tweezaadlobbigen voor de voorjaarstoepassing op onkruiden van max. 3 bladeren. * Celtic (pendimethalin 320 g/l + picolinafen 16 g/l) aan 2,5 l/ha zowel in najaars- als voorjaarstoepassing op kleine tweezaadlobbigen. * Herbaflex (beflubutamide 85g/l + isoproturon 500g/l) aan 2 l/ha zowel in najaars- als voorjaarstoepassing tot het stadium oprichten tegen éénjarige grasachtigen en éénjarige dicotylen kamille en vogelmuur. b. Bestrijding van dicotyle onkruiden Tegen dicotyle onkruiden kunnen verschillende middelen worden ingezet: STARANE, STARANE COMBI, VERIGAL D, ALLIE, ALLIE EXPRESS, HARMONY M, PLATFORM S, GRATIL, PRIMUS, PRIMSTAR, MILAN, BINGO, AURORA e.a. Ze hebben elk hun specifiek werkingsspectrum en werkingssnelheid. Deze middelen kunnen worden aangewend al dan niet in combinatie met één van bovenstaande grassenmiddelen of met andere dicotyle middelen. Raadpleeg in elk geval het etiket of uw fytohandelaar. Algemeen werken de sulfonylureumverbindingen (vb. ALLIE) traag, waarbij de afsterving pas na 3 tot 4 weken op gang komt; andere herbiciden zoals de protox-remmers (vb. BINGO) werken zeer snel. De beste resultaten worden steeds bereikt op actief groeiende onkruiden, dit is bij gunstige weersomstandigheden (voldoende hoge temperaturen). Een dosisverlaging kan dan mogelijk zijn, aangepast aan de aanwezige onkruidflora, en de grootte van de onkruiden. c. Bestrijding van specifieke dicotyle onkruiden - Kamille, vogelmuur en kleefkruid Kamille en vogelmuur worden perfect bestreden met herbiciden behorende tot de groep van de sulfonylurea (ALLIE, HARMONY, HUSSAR, PRIMUS, e.a.). Voor de groep van de hydroxybenzonitrillen (bentazon en ioxynil) zijn de weersomstandigheden belangrijk: warm en groeizaam. Kleefkruid is gevoelig aan HEROLD, STARANE, MCPP, GRATIL, PRIMUS en PRIMSTAR. PRIMSTAR is een vrij recent herbicide en bevat twee actieve stoffen: florasulam uit PRIMUS en fluroxypyr uit STARANE. PRIMSTAR is erkend in gerst en tarwe tijdens de uitstoeling aan een dosis van 1 l/ha. PRIMSTAR heeft een extra werking op veelknopigen en paarse dovenetel, naast een goede werking op veenwortel bij toepassing in april-mei. Er is geen werking op ereprijs, akkerviooltje, melde en duivenkervel. KART (florasulam 1 g/l + fluroxypyr 100 g/l) is het nieuwere broertje van Primstar (2,5 g/l florasulam g/l fluroxypyr) met een aangepaste formulering. CHEKKER is een combinatie van de actieve stoffen van Gratil (amidosulfuron) en Hussar (iodosulfuron) dat inzetbaar is tegen de meeste dicotyle onkruiden (kleefkruid, kamille, ); amidosulfuron maakt dat het middel een goede kleefkruidbestrijding bezit. CHEKKER is erkend in tarwe, gerst (niet in brouwgerst), triticale, rogge en spelt. Middelen die ingezet worden ter bestrijding van ereprijs en dovenetel hebben algemeen een goede nevenwerking tegen kleefkruid.

7 Ereprijs spp., dovenetel en akkerviooltje Deze onkruiden behoren tot de groep van de ureumherbicide ongevoelige onkruiden. De werkzame bestanddelen bifenox (o.a. VERIGAL D), carfentrazone (AURORA, ALLIE EXPRESS, PLATFORM S), diflufenican (JAVELIN, HEROLD) en cinidon-ethyl (BINGO) zijn noodzakelijk voor een bestrijding van deze onkruiden. Nieuw zijn hier Diflanil en Pelican die de zuivere actieve stof diflufenican bevatten en een uitgesproken werking hebben op boven genoemde onkruiden of kort weg tegen de VVL s - Overige onkruiden Andere onkruiden zoals herik, wikke en klaproos komen heel regelmatig voor in wintergranen. Door het gebruik van middelen behorende tot de groep van de sulfonylurea, worden deze onkruiden bestreden. Akkerleeuweklauw dient op bepaalde percelen nauwlettend te worden opgevolgd. In laat gezaaide tarwe en zomergraan wordt de onkruidflora nog eens uitgebreid met voorjaarskiemers als zwaluwtong, perzikkruid, varkensgras en melganzenvoet. d. Bestrijding van sterk uitgestoelde grassen Bij sterk uitgestoelde grassen en onder aanhoudend droge omstandigheden kan de aanvankelijke grassenbestrijding tegenvallen. In dergelijke gevallen kan men terugvallen op de systemische bladgraminiciden PUMA S en TOPIK tegen niet-resistente duist, windhalm en wilde haver. Deze middelen kunnen afzonderlijk worden ingezet maar ook aan verlaagde dosis in combinatie met ISOPROTURON of olie. De geviseerde onkruiden dienen in actieve groei te zijn. e. Distelbestrijding Distels kunnen bestreden worden met de klassieke herbicide groeistoffen zoals clopyralid (MATRIGON, ) tot het 1 ste knoopstadium. Het sulfonylureum ALLIE (30 g/ha) is tevens een efficiënt distelbestrijdingsmiddel dat tot het laatste bladstadium inzetbaar is, doch ideaal toegepast wordt rondom het 2 de knoopstadium. f. Bestrijding van aardappelopslag Bij het mechanisch rooien van aardappelen blijven vaak een groot aantal knollen op het veld achter. Wanneer deze knollen niet bevriezen kunnen na de winter in het volggewas heel wat opslagplanten worden aangetroffen. De keuze van een goed sluitend volggewas is van groot belang om de opkomst van de achtergebleven aardappelen zo sterk mogelijk te onderdrukken. Men heeft vastgesteld dat in een wintergewas, zoals wintergraan, minder opslagaardappelen voorkomen dan bij in het voorjaar gezaaide gewassen, dankzij de grondverdichting en de geringe zuurstofvoorziening. In een droog voorjaar kan eveneens een vroeg gezaaid zomergraan de aardappelopslag afremmen dankzij de vochtconcurrentie. Aardappelopslag wordt best bestreden via minimale grondbewerking (inzaaien zonder ploegen). Bedoeling is om de oppervlakkig liggende knollen te laten bevriezen bij vorst en de concurrentiekracht van de overlevende knollen te minimaliseren door voldoende dichte inzaai van het wintergraan. Vaak komt de aardappelopslag in graangewassen zo laat boven dat het normale stadium voor het spuiten met herbicidengroeistoffen reeds voorbij is. Mogelijkheden met herbicidengroeistoffen (tot 2 de knoop stadium) zijn: - 2,4-D, - en vooral fluroxypyr (Starane) en de mengsels ervan.

8 - 8 - Vanaf half uitstoeling tot het laatste bladstadium zullen ook enkele sulfonylurea een sterke remming van het aardappelloof veroorzaken: - metsulfuron-methyl (ALLIE), - of het mengsel met metsulfuron-methyl + thifensulfuron-methyl (HARMONY M) behoren tot de mogelijke middelen. Een combinatie van beide herbicidegroepen kan voor een goede bestrijding zorgen zoals bv. 30 g ALLIE + 1 l STARANE (of STARANE KOMBI). g. Bestrijding van cichoreiopslag Cichoreiopslag wordt een steeds groter probleem. Dit kan aangepakt worden met ALLIE in te zetten aan 30 g/ha; spuiten rond het 2 de knoopstadium geeft de beste resultaten. Ook HARMONY M met een nieuwe formulering 4% metsulfuron-methyl + 40% thifensulfuron-methyl, nu aan 100g/ha, schenkt voldoening tegen cichoreiopslag. Behandeling vóór de oogst Kort vóór de oogst kunnen met succes overblijvende onkruiden (kweekgras, distels, veenwortel,...) worden bestreden. Hiervoor zijn totaalherbiciden geschikt zoals de middelen op basis van glyfosaat (ROUND-UP, e.a.) of sulfosaat (OURAGAN), toegepast aan 3 tot 4 l/ha. Bestrijding van resistente duist in de kustpolder Om de bestrijding van resistente duist zo goed mogelijk aan te pakken zijn diverse maatregelen nodig om zowel op korte als op lange termijn te komen tot een goed resistentiemanagement: - onkruidbestrijdingsprogramma bestaande uit een najaarsbehandeling (= noodzakelijk) met een bodemherbicide (met andere werkingswijze) gevolgd door een voorjaarsbehandeling met: bij een probleem met duist: Atlantis 0,5 kg/ha + Actirob B 1 l/ha bij grote problemen met resistente duist: Atlantis 0,5 kg/ha + Lexus XPE 30 g/ha + Actirob B 1 l/ha of Atlantis 0,5 kg/ha + Stomp 400 SC 2 l/ha + Actirob B 1 l/ha of Atlantis 0,5 kg/ha + Lexus XPE 30 g/ha + Stomp 400 SC 2 l/ha + Actirob B 1 l/ha - de herbicidendosis én de toepassingsvoorwaarden respecteren om een zo volledig mogelijke bestrijding te garanderen, zoniet kunnen overblijvende planten resistentievorming veroorzaken! Toepassingsvoorwaarden Atlantis: de onkruiden moeten actief groeien (voldoende temperatuur) relatieve vochtigheid: minimum 60% afwezigheid van drogende lucht (zoniet onvoldoende bladopname) voldoende temperatuur tijdens de dag én s nachts; niet behandelen in perioden met nachtvorst (risico voor fytotoxiciteit) - vruchtwisseling met meerdere teelten, bij voorkeur ook met lentegewassen - ploegen; gereduceerde grondbewerkingen vermijden - vals zaaibed aanleggen vóór de teelt, ontstoppelen na de oogst; hierdoor kunnen de oppervlakkig liggende zaden kiemen en kunnen ze vervolgens mechanisch of chemisch bestreden worden. - gebruik Atlantis in afwisseling en/of in combinatie met producten met werkzame stoffen uit andere chemische groepen.

9 - 9 - Het is af te raden ATLANTIS te mengen met onder andere contactgraminiciden, herbicidengroeistoffen, de halmversteviger MODDUS en vloeibare stikstof; raadpleeg in elk geval het etiket op de verpakking. Besluit: Om een rendabele onkruidbestrijding mogelijk te maken is de kennis van de onkruidsoorten, van de herbiciden en hun werking, en van de productprijzen onontbeerlijk. De beste resultaten bekomt men steeds op velden waar men tijdig kan behandelen. Een tijdige behandeling maakt in de meeste gevallen een dure correctiebehandeling in het voorjaar overbodig. Snel ingrijpen op kleine onkruiden, vroeg in het voorjaar en bij gunstige weersomstandigheden, bieden het meest kans op succes en laten extra kostenbesparing toe. 1.3 Gevoeligheid van wintertarwerassen aan chloortoluron Tabel 1: geeft de gevoeligheid van wintertarwerassen weer voor chloortoluron Gevoelige rassen (1) Akteur* Allant Alsace* Altos Altria Apache Apollo Arche Aron Atoll Belcast Biscay Brando Bristol Buccaneer Cadenza Capnor Catalan Centenaire Cockpit Complet Corvus Cyrano Deben Dekan Einstein Enorm Equation Equinox Estica Folio Genghis* Harald Hastings Hereward Hussar Kaltop* Levis Maverick Melkior Mercury Meunier Minaret Monopol* Napier Perfector* Oracle Ortop Parador Perceval PR 22 R 28 Raspail Renan Robigus Rosario Savannah Solstice Sponsor Tilburi Tourmalin Tremie Triso Vigorio* Vivant Warlock 24 Winnetou Xi 19 Zohra (1) Gevoelige rassen niet behandelen met chloortoluron Tolerante (niet gevoelige) rassen Akratos Anthus Asketis* Baltimor Boston Bussard Camp Remy Campari Caphorn Capitaine Charger Claire Colbert Cubus Dinosor* Dream Drifter Elegant* Ephoros Equilibre Evasion* Glasgow Hattrick* Hourra Hyno-Braba* Hynoesta Hynoprecia Incisif Isengrain Istabracq Kaspart Katart Kinto Koch Landrel* Legat Lexus Limes Nemocart* Oakley* Omart* Oratorio Ordeal Pajero Bron: Livre Blanc Céréales F.U.S.A. et CRA-W Gembloux Februari 2007 *Bron: Gegevens verstrekt door de zaaizaadbedrijven Patrel Pepidor* Pulsar Quebon Raglan* Record Rialto Ritmo Samurai Shango Sideral Skater* Sogood* Soissons Sokrates* Tapidor Toisondor Tommi Tuareg Tulsa Tybalt Versailles Voor de rassen die niet vermeld worden in bovenstaande tabellen, zijn geen gegevens bekend; bij deze rassen dient het gebruik van chloortoluron vermeden te worden.

10 Mogelijke producten voor onkruidbestrijding in granen Tabel 2: geeft de handelsnaam, de actieve stof, de normale dosis en toepassing Aangewezen herbiciden tegen: 1-jarige grasachtige onkruiden Actieve stof Normale dosis /ha Toepassing Avadex tri-allaat 3 3,5 l G (voorzaai) Puma S fenoxaprop-p ethyl + safener 0,6 0,8 l T-R-Tr Topik clodinafop + safener 0,4 0,5 l WT-R-Tr Atlantis Aangewezen herbiciden tegen: 1-jarige grasachtige en breedbladige Actieve stof iodosulfuron-m-n + mefenpyr-d + mesosulfuron-m Normale dosis Toepassing 300 g WT-ZT-Tr-S-R Attribut propoxycarbazone-natrium 60 g WT-T Azur IP + diflufenican + ioxynil 3 l WT-WG-Tr-S Bacara flurtamone + diflufenican 1 l WT-WG-Tr-S-R Bifenix N bifenox + isoproturon 3,5 4,5 l WT-WG-Tr -R Cossack iodosulfuron-m-n + mefenpyr-d + mesosulfuron-m 300 g WT-ZT-Tr-S-R Defi prosulfocarb 4 5 l WT-WG-Tr-S-R Diversen chloortoluron (500) 3,2 l WT-WG-Tr Djinn IP + fenoxaprop-ethyl + safener 2,5 l G Herold flufenacet + dff 600 g WT-WG Hussar iodosulfuron + mefenpyr-diethyl 50/200 g WT Isoproturon (500) isoproturon 2 2,5 l WT-WG-Tr-S-R Javelin IP + diflufenican 2,5 3 l WT-WG Lexus Millenium flupyrsulfuron-me + thifensulfuron-me g WT-H-Tr Lexus solo flupyrsulfuron-me 20 g WT-H-Tr Lexus XPE flupyrsulfuron-me + metsulfuron 30 g WT-H-Tr Malibu flufenacet + pendimethalin 3 l WT-WG Monitor + Moniplus sulfosulfuron + uitvloeier 25 g WT-Tr-S Stomp pendimethalin (bodemherbicide) 1,5-2,5 l WT-WG Treflan trifluralin / bodemherbicide 2,75 l WT-WG-Tr-S Trilin trifluralin + linuron 3,2 3,5 l WT-WG-Tr-S-R-H

11 Vervolg tabel 2 Aangewezen herbiciden tegen: 1-jarige breedbladige onkruiden Actieve stof Normale dosis Toepassing Allië metsulfuron-methyl 30 g T-G-H-Tr-S-R Allië Express metsulfuron-me + carfentrazone-et 50 g T-G-H-Tr Aurora carfentrazone-ethyl 50 g T-G-H-Tr-S AZ 500 isoxaben 0,15 l WT-WG-Tr-S Bingo cinidon-ethyl 0,25 l WT-G-R Bofix fluroxypyr+clopyralid+mcpa 4 l T-G-H-Tr-S-R Capture diflufenican + bromoxynil + ioxynil 1 l T-G-Tr-S-R Celtic picolinafen + pendimethalin 2,5 l WT-WG-Tr-S-R Chekker amidosulfuron + iodosulfuron + safener 0,2 kg T-G-Tr-S-R Diverse MCPA 4 6 l T-G-H-Tr-S-R Diverse linuron 0,7 0,8 l ZT-ZG-H-R Foxpro D bifenox + MCPP-P + ioxynil 2,5 l T-G-H-S Gratil amidosulfuron 40 g T-G-H-Tr-S-R Harmony M metsulfuron-me + thifensulfuron-me 60 g WT Kart florasulam + fluroxypyr 1,2 l WT-WG-H-M Matrigon clopyralid 0,7 0,9 l T-G-H-S-R Milan pyraflufen-ethyl + bifenox 1 l WT-WG Optica MCPP-P 600g/l mecoprop-p 2 2,4 l T-G-H-S Optica Trio dichloorprop-p + MCPA + MCPP 2 2,5 l T-G-H-S Pelican/Diflanil 500 sc diflufenican 0,375 l WT-WG-Tr-R-S Platform S carfentrazone-ethyl + MCPP-P 1 kg T-G Primstar florasulame + fluroxypyr 0,75 1 l WT-WG Primus florasulame ml T-G-H-Tr-S-R Starane / Tomahawk fluroxypyr 1 l T-G-H-Tr-S-R Starane Kombi fluroxypyr + clopyralid + ioxynil 1,5 2 l T-G-H-Tr-S-R Verigal D bifenox + MCPP-P 2,25 2,5 l T-G-H-S Touchdown Quattro trimesium-glyfosaat 3 l Roundup MAX glyfosaat, 450 g/l 2,5 l

12 Gevoeligheidstabel onkruiden Aangewezen herbiciden handelsnaam / actieve stof per ha Wilde haver Windhalm Straatgras Duist Akkerleeuweklauw Herderstasje Melganzevoet Klaproos Duivekervel Kleefkruid Dovenetel Kamille Muur Akkerviooltje Boterbloem Zwaluwtong Varkensgras Duizendknoop Herik Kruiskruid Grote ereprijs Klimop-ereprijs Akkerdistel Melkdistel 1 - jarige grasachtige onkruiden Avadex Triallaat 3 3,5 l Puma S fenoxaprop-p ethyl + safener 0,6-0,8 l Topik clodinafop + safener 0,4-0,5 l jarige grasachtige en 1 - jarige dicotylen Atlantis mesosulfuron-meth + iodosulfuron-meth 300 g Attribut propoxycarbazone-natrium 60 g Azur IP + diflufenican + ioxynil 3 l Bacara flurtamone + diflufenican 1 l Bifenix N IP + bifenox 3,5-3,75 l Chloortoluron (500) 3,2 l Cossack mesosulfuron-meth + iodosulfuron-meth 300 g Defi prosulfocarb 4-5 l Djinn IP + fenoxaprop-ethyl + safener 2,5-3 l Herold flufenacet + diflufenican 600 g Hussar iodosulfuron + mefenpyr-diethyl + safener 50 g Hussar iodosulfuron + mefenpyr-diethyl + safener 200 g Isoproturon (500) 2-2,5 l Javelin IP + diflufenican 2,5-3 l Lexus solo flupyrsulfuron-me 20 g Lexus XPE flupyrsulfuron-me + metsulfuron-me 30 g Lexus Mill. flupyrsulfuron-me + thifensulfuron-me g Malibu flufenacet + pendimethalin 3 l Monitor + Moniplus sulfosulfuron + uitvloeier 25 g Stomp pendimethalin + bodemherbicide 1,5-2,5 l Treflan trifluralin + bodemherbicide 2 + 3/4 l Trilin trifluralin + linuron 3,2 3,5 l : goed 2: minder goed 3: minder resistent 4: resistent -: onbekend of geen werking

13 Aangewezen herbiciden handelsnaam / actieve stof per ha Wilde haver Windhalm Straatgras Duist Akkerleeuweklauw Herderstasje Melganzevoet Klaproos Duivekervel Kleefkruid Dovenetel Kamille Muur Akkerviooltje Boterbloem Zwaluwtong Varkensgras Duizendknoop Herik Kruiskruid Grote ereprijs Klimop-ereprijs Akkerdistel Melkdistel 1 - jarige dicotylen Allië metsulfuron-methyl 30 g Allië Express metsulfuron-me + carfentrazone-et 50 g Aurora carfentrazone-ethyl 50 g AZ 500 isoxaben 0,150 l Bingo cinidon-ethyl 0,25 l Celtic picolinafen + pendimethalin 2,5 l Chekker amidosulfuron + iodosulfuron + safener 0,2 kg Capture diflufenican + bromoxynil+ioxynil 1 l Foxpro D bifenox + mcpp-p + ioxynil 2,5 l Gratil amidosulfuron 40 g Harmony M metsulfuron-me + thifensulfuron 60 g Kart fluroxypyr + Florasulam 1,2 l Matrigon clopyralid 0,7/0,9 l MCPP-P 600g/l 2-2,4 l Milan pyraflufen-ethyl + bifenox 1 l Pelican / Diflanil diflufenican 0,375 l Platform S carfentrazone-ethyl + MCPP-P 1 l Primstar fluroxypyr + Florasulam 0,75-1 l Primus florasulame cc Starane/Tomahawk fluroxypyr 1 l Verigal D bifenox + mcpp-p 2,2 2,5 l DP-P 2-2,4 l jarige dicotylen en meerjarige onkruiden Bofix fluroxypyr + clopyralid + mcpa 4 l Glyfosaat (Round-up) 3-4 l Starane Kombi fluroxypyr + clopyralid + ioxyni 1,5-2 l Trimesium-glyfosaat (Ouragan/ Touchdown) 3 l : goed 2: minder goed 3: minder resistent 4: resistent -: onbekend of geen werking

14 Toepassingstijdstip Toepassingstijdstip van verschillende producten in de teelt van granen Wintergerst Tabel 3: geeft voor elk onkruidbestrijdingsmiddel de handelsnaam, de actieve stof en het toepassingstijdstip. Handelsnaam ALLIE ALLIE EXPRESS AURORA AVADEX AXIAL AZ 500 AZUR BACARA BIFENIX N BINGO BOFIX CAMEO CAPTURE CELTIC CHEKKER DEFI DIFLANIL 500 SC DIVERSE DIVERSE DIVERSE DIVERSE DJINN FOXPRO D GALIVOR GRATIL Actieve stof metsulfuronmethyl metsulfuronmethyl + carfentrazoneethyl carfentrazoneethyl tri-allaat pinoxaden + cloquintocet-mexyl isoxaben IP+ Dff + Ioxynil flurtamone + dff bifenox + isoproturon Cinidon-ethyl fluroxypyr + clopyralid + MCPA tribenuron-methyl ioxinyl + bromoxinyl + Dff picolinafen + pendimethalin amidosulfuron + iodosulfuron + safener prosulfocarb diflufenican chloortoluron isoproturon MCPP MCPA isoproturon + fenoxaprop-ethyl + safener bifenox + MCPP + ioxynil picolinafen + IP amidosulfuron Voorzaai Voorop- komst Voor de winter Na de winter 1-2 Uitstoeling blad Begin Volle Einde Oprichten 1 e knoop

15 Vervolg Tabel 3 Handelsnaam HERBAFLEX HEROLD JAVELIN KART MALIBU MATRIGON MILAN OPTICA MCPP-P OPTICA TRIO PELICAN PLATFORM S PRIMSTAR PRIMUS STARANE STARANE COMBI STOMP TREFLAN VERIGAL D Actieve stof beflubutamide + isoproturon flufenacet + diflufenican IP + Dff florasulam + fluroxypyr flufenacet + pendimethalin clopyralid pyraflufen-ethyl + bifenox mecoprop-p dichloor-p + MCPA + MCPP diflufenican carfentrazoneethyl + MCPP-P fluroxypyr + florasulam florasulame fluroxypyr fluroxypyr + clopyralid + ioxynil pendimethalin trifluralin bifenox + MCPP Voorzaai Voorop- komst Voor de winter 1-2 blad Na de winter Uitstoeling e Begin Volle Einde Oprichten 1 knoop

16 Wintertarwe Tabel 4: geeft voor elk onkruidbestrijdingsmiddel de handelsnaam, de actieve stof en het toepassingstijdstip. Voor de winter Na de winter Handelsnaam Actieve stof Vooropkomst 1-2 blad Uitstoeling Begin Begin Begin Uitstoeling 1 e knoop ALISTER diflufenican + iodosulfuron + meosulfuron + mefenpyr-diethyl ALLIE metsulfuron-methyl ALLIE EXPRESS ATLANTIS ATTRIBUT metsulfuron-methyl + carfentrazone-ethyl mesosulfuronmethyl+ modosulfuron-methyl + safener propoxycarbazone- Na AURORA carfentrazone-ethyl AXIAL pinoxaden + cloquintocet-mexyl AZ 500 isoxaben AZUR IP + diflufenican + ioxynil BACARA flurtamone + dff BIFENIX N bifenox + isoproturon BINGO cinidon-ethyl BOFIX fluroxypyr + clopyralid + MCPA CAMEO tribenuron-methyl CAPTURE CELTIC CHEKKER COSSACK ioxinyl + bromoxinyl + dff picolinafen + pendimethalin amidosulfuron + iodosulfuron + safener mesosulfuronmethyl+ iodosulfuron-methyl + safener DEFI prosulfocarb DIFLANIL diflufenican

17 Vervolg Tabel 4 Handelsnaam DIVERSE DIVERSE DIVERSE DIVERSE FOXPRO D GALIVOR GRATIL HARMONY M HERBAFLEX HEROLD HUSSAR HUSSAR ULTRA JAVELIN KART LEXUS Millenium LEXUS Solo LEXUS XPE MALIBU MATRIGON MILAN MONITOR + MoniPlus OPTICA MCPP-P OPTICA TRIO PELICAN PLATFORM S Actieve stof Isoproturon chloortoluron MCPP MCPA bifenox + MCPP + ioxynil picolinafen + IP amidosulfuron metsulfuron-ethyl + thifensulfuron-ethyl beflubutamide + isoproturon flufenacet + diflufenican iodosulfuron-me + mefenpyr-diethyl iodosulfuron-me + mefenpyr-diethyl IP + dff florasulam + fluroxypyr flupyrsulfuron-methyl + thifensulfuronmethyl flupyrsulfuron-methyl flupyrsulfuron-ethyl + metsulfuron-methyl flufenacet + pendimethalin clopyralid pyraflufen-ethyl + bifenox sulfosulfuron mecoprop-p dichloor-p + MCPA + MCPP diflufenican carfentrazone-ethyl + MCPP-P Voor de winter Vooropkomst Na de winter 1-2 Uitstoeling blad Begin Volle Einde Uitstoeling 1 e knoop

18 Vervolg Tabel 4 Handelsnaam PRIMSTAR PRIMUS PUMA S STARANE STARANE COMBI STOMP TOPIK TREFLAN VERIGAL D Actieve stof fluroxypyr + florasulam florasulam fenoxaprop-ethyl + mefenpyr-diethyll fluroxypyr fluroxypyr + clopyralid + ioxynil pendimethalin clodinafop trifluralin bifenox + MCPP Voor de winter Vooropkomst Na de winter 1-2 Uitstoeling blad Begin Volle Einde Uitstoeling 1 e knoop

19 Spelt Tabel 5: geeft voor elk onkruidbestrijdingsmiddel de handelsnaam, de actieve stof en het toepassingstijdstip. Voor de winter Na de winter Handelsnaam Actieve stof Vooropkomst 1-2 blad Uitstoeling Begin Volle Einde Oprichten 1 e knoop ALISTER ALLIE ATLANTIS AURORA AXIAL AZ 500 AZUR BACARA BOFIX CAMEO CAPTURE CELTIC CHEKKER COSSACK DEFI diflufenican + iodosulfuron + meosulfuron + mefenpyr-diethyl metsulfuron-methyl mesosulfuronmethyl+iodosulfuron -methyl + safener carfentrazone-ethyl pinoxaden + cloquintocet- mexyl isoxaben IP + diflufenican + ioxynil flurtamone + dff fluroxypyr + clopyralid + MCPA tribenuron-methyl ioxinyl + bromoxynil + dff picolinafen + pendimethalin amidosulfuron + iodosulfuron + safener mesosulfuronmethyl+ iodosulfuron-methyl + safener prosulfocarb DIFLANIL diflufenican DIVERSE chloortoluron DIVERSE isoproturon DIVERSE MCPP DIVERSE FOXPRO D GRATIL MCPA bifenox + MCPP + ioxynil amidosulfuron HARMONY M metsulfuron-methyl + thifensulfuron met HUSSAR iodosulfuron-me + ULTRA mefenpyr-diethyl MATRIGON clopyralid

20 Vervolg Tabel 5 Voor de winter Na de winter Handelsnaam Actieve stof Vooropkomst 1-2 blad Uitstoeling Begin Volle Einde Oprichten 1 e knoop MONITOR + MoniPlus Sulfosulfuron OPTICA mecoprop-p OPTICA TRIO dichloor-p + MCPA + MCPP PELICAN diflufenican PRIMUS florasulame STARANE fluroxypyr STARANE COMBI fluroxypyr + clopyralid + ioxynil TREFLAN trifluralin VERIGAL D bifenox + MCPP

21 Triticale Tabel 6: geeft voor elk onkruidbestrijdingsmiddel de handelsnaam, de actieve stof en het toepassingstijdstip. Voor de winter ALISTER ALLIE ALLIE EX ATLANTIS AURORA AXIAL AZ 500 AZUR BACARA BIFENIX N BOFIX CAMEO CAPTURE CAPTURE CELTIC CHEKKER COSSACK DEFI DIFLANIL DIVERSE DIVERSE GRATIL HARMONY M HERBAFLEX diflufenican + iodosulfuron + meosulfuron + mefenpyr-diethyl metsulfuron-methyl Handelsnaam Actieve stof Vooropkomst metsulfuron-methyl + carfentrazone-ethyl mesosulfuronmethyl+ Iodosulfuron-methyl + safener carfentrazone-ethyl pinoxaden + cloquintocet- mexyl isoxaben IP + dff + ioxynil flurtamone + dff bifenox + isoproturon fluroxypyr + clopyralid + MCPA tribenuron-methyl ioxinyl + bromoxynil + dff ioxinyl + bromoxynil + dff picolinafen + pendimethalin amidosulfuron +iodosulfuron + safner mesosulfuronmethyl+ Iodosulfuron-methyl + safener prosulfocarb diflufenican chloortoluron MCPA amidosulfuron metsulfuron-methyl + thifensulfuron met beflubutamide + isoproturon 1-2 blad Uitstoeling Na de winter Begin Volle Einde Oprichten 1e knoop

22 Vervolg Tabel 6 Voor de winter HUSSAR ULTRA IP LEXUS Solo LEXUS Millenium LEXUS XPE MONITOR + MoniPlus PELICAN PRIMUS PUMA S STARANE STARANE COMBI TREFLAN iodosulfuron-me + mefenpyr-diethyl isoproturon Handelsnaam Actieve stof Vooropkomst flupyrsulfuronmethyl flupyrsulfuronmethyl + thifensulfuronmethyl flupyrsulfuron-ethyl + metsulfuron-methyl sulfosulfuron diflufenican florasulam fenoxaprop-ethyl fluroxypyr fluroxypyr + clopyralid + ioxynil trifluralin 1-2 blad Uitstoeling Na de winter Begin Volle einde Oprichten 1e knoop

23 Zomertarwe Tabel 7: geeft voor elk onkruidbestrijdingsmiddel de handelsnaam, de actieve stof en het toepassingstijdstip. Handelsnaam Actieve stof Uitstoeling Vooropkomst 3e blad Oprichten Begin Volle Einde 1 e knoop 2 e knooplaatste blad ALLIE ALLIE EX ATLANTIS BOFIX CAMEO CAPTURE COSSACK DIVERSE DIVERSE DIVERSE FOXPRO D GRATIL PLATFORM S PUMA S STARANE STARANE COMBI VERIGAL D metsulfuron-methyl metsulfuron-methyl + carfentrazone-ethyl mesosulfuronmethyl+ iodosulfuron-methyl + safener fluroxypyr + clopyralid + MCPA tribenuron-methyl ioxinyl + bromoxynil + dff mesosulfuronmethyl+ iodosulfuron-methyl + safener linuron MCPP MCPA bifenox + MCPP + ioxynil amidosulfuron carfentrazone-ethyl + MCPP-P fenoxaprop-ethyl fluroxypyr fluroxypyr + clopyralid + ioxynil bifenox + MCPP

24 Zomergerst Tabel 8: geeft voor elk onkruidbestrijdingsmiddel de handelsnaam, de actieve stof en het toepassingstijdstip. Handelsnaam Actieve stof Uitstoeling Vooropkomst Begin Volle Oprichten Einde 1 e knoop 2 e knoop laatste blad ALLIE ALLIE EX AURORA metsulfuron-methyl metsulfuron-methyl + carfentrazone-ethyl carfentrazone-ethyl BINGO BOFIX CAMEO CAPTURE DIFLANIL cinidon_ethyl fluroxypyr + clopyralid + MCPA tribenuron-methyl ioxinyl + bromoxynil + dff diflufenican DIVERSE linuron DIVERSE MCPA DIVERSE FOXPRO D GRATIL MCPP bifenox + MCPP + ioxynil amidosulfuron PELICAN PLATFORM S PRIMUS diflufenican carfentrazone-ethyl + MCPP-P florasulame STARANE STARANE COMBI VERIGAL D fluroxypyr fluroxypyr + clopyralid + ioxynil bifenox + MCPP

25 Zomerhaver Tabel 9: geeft voor elk onkruidbestrijdingsmiddel de handelsnaam, de actieve stof en het toepassingstijdstip. Handelsnaam Actieve stof Vooropkomst Begin Uitstoeling Volle Einde Oprichten 1 e knoop 2 e knoop - laatste blad AURORA BOFIX CAMEO DIVERSE carfentrazoneethyl fluroxypyr + clopyralid + MCPA tribenuronmethyl MCPA DIVERSE FOXPRO D GRATIL MCPP bifenox + MCPP + ioxynil amidosulfuron PRIMUS florasulame STARANE STARANE COMBI VERIGAL D fluroxypyr fluroxypyr + clopyralid + ioxynil bifenox + MCPP

26 Vervallen/ingetrokken erkenningen Tabel 10: geeft de belangrijkste akkerbouwproducten waarvan de erkenning het voorwerp uitmaakt van een intrekkingsprocedure. De volledige lijst kunt u raadplegen op Handelsproduct Herbiciden Uiterste datum gebruik Agrichim Bentazon ** 23/10/2008 Alltex 13/12/2008 Atex 13/12/2008 Basagran & Basagran SG** 23/10/2008 Basagran DP-P 23/10/2008 Buctril 01/03/2009 Canyon 13/12/2008 Diuron 13/12/2008 Eloge 19/12/2008 Fluralex 20/03/2009 Gramoxone 11/07/2008 Inter-Clopyralid 30/04/2009 KB Herbonex Super 13/12/2008 KB Weedol Total 13/12/2008 Laddok T * 23/10/2008 Lanxess Metribuzin 30/09/2009 Ormet 31/12/2009 Priglone 11/07/2008 Terbuzon * 14/11/2008 Treflan 20/03/2009 Trilin 20/03/2009 Tuberon 30/09/2009 Sniper 31/12/2009 * Het gebruik van Laddok T en Terbuzon is na de uiterste datum van gebruik enkel nog erkend tegen knolcyperus in maïs. ** Het gebruik van Agrichim Bentazone, Basagran en Basagran SG is enkel nog erkend in erwten, stamslabonen, knolbegonia, graszaadteelt, uien, sjalot en knoflook.

27 Vervolg Tabel 10 Insecticiden Handelsproduct Uiterste datum gebruik Agrichim Carbaryl 21/11/2008 Agrichim Pirimicarb 31/01/2009 Austral plus 30/12/2008 Belfort 13/12/2008 Curater 13/12/2008 D-D 95 20/03/2009 Disonal 05/12/2008 Disonex 05/12/2008 Furadan 13/12/2008 Marshal 13/12/2008 Oncol 5G Otuska 20/03/2009 Pyrethrum Gardiflor 10/04/2009 Sevin 21/11/2008 Skipper 25/11/2008 Spi 13/12/2008 Splendour 31/12/2008 Telone II 20/03/2009 Vasco 30/06/2009 Zolone Flo 21/06/2008 Fungiciden Agrichim Carbendazim 30/06/2008 Dorsan 01/07/2008 Goldazim 31/12/2008 Impact R 31/12/2008 Mancomix 01/07/2008 Mancoplus 75 WG 02/01/2009 Sumisclex 31/12/2008 Tilt 30/11/2008 Rombus 30/11/2009 Virolex 31/12/2008

28 Nieuwe erkenningen m.b.t. akkerbouw Tabel 11: geeft de handelsproducten, hun samenstelling en de voornaamste akkerbouwteelten waarvoor een erkenning werd afgeleverd tussen 20/02/2007 en 15/01/2008. De volledige lijst kunt u raadplegen op Herbiciden Handelsmiddel Samenstelling Teelten Aako Chloortoluron 500 SC 500 g/l Chloortoluron WT-WG-Tr-S Accent 75 % Nicosulfuron Maïs (behalve suikermaïs) Accurate 20 % Metsulfuron-methyl T-G-R-H-Tr-S-Vezelvlas-Gras-en Weiland Agil 100 EC 100 g/l Propaquizafop Voerdererwten, Bieten, Aardappele, Koolz. Alister 150 g/l Diflufenican 3 g/l Iodosulfuron-methylnatrium 27 g/l Mefenpyr-diëthyl 9 g/l Mesosulfuron-methyl WT-Tr-S BCP Chloridazon 520 SC 520 g/l Chloridazon Bieten Benefex 180 EC 180 g/l Benfluralin Cichorei-Erwten-Vicia-en stamslabonen Cameo 50 % Tribenuron-methyl T-G-R-H-Tr-S Deft 20 % Metsulfuron-methyl T-G-R-H-Tr-S-Vezelvlas-Gras-en Weiland Floxy 180 g/l Fluroxypyr T-G-R-H-Tr-S-Maïs- Gras-en Weiland Globazone 520 SC 520 g/l Chloridazon Bieten Gramix Super Herbaflex Hussar Ultra 310 g/l Dichloorprop-p 160 g/l MCPA 130 g/l Mecoprop-p 85 g/l Beflubutamide 500 g/l Isoproturon 100 g/l Iodosulfuron-methylnatrium 300 g/l Mefenpyr-diëthyl T-G-H-S WT-WG-R-Tr WT-WR-Tr-S-Graszaadteelt Kerb 400 sc (vloeibaar) 400g/l Propyzamide Cichorei-Witloofwortelteelt-Koolzaad Lanox 48 % Flufenacet 10 % Isoxaflutol Maïs (behalve suikermaïs) Metaliq 700 SC 700 g/l Metamitron Bieten Phase 15 g/l Desmedifam 115 g/l Ethofumesaat 75 g/l Fenmedifam Bieten Pike 20 % Metsulfuron-methyl T-G-R-H-Tr-S-Vezelvlas-Gras-en Weiland Pyroquin TDI Pyroquin Turbo 360 g/l Chloridazon 60 g/l Quinmerac 400 g/l Chloridazon 50 g/l Quinmerac Bieten Bieten

29 Vervolg Tabel 11 Primagram Gold 312,5 g/l S-metolachloor 187,5 g/l Terbuthylazin Maïs (behalve suikermaïs) Quickdown 26,5 g/l Pyraflufen-ethyl Aardappelen en Pootaardappelen (loofdoding) Samon Extra 60 OD 60 g/l Nicosulfuron Maïs (behalve suikermaïs) Successor g/l Pethoxamide Maïs (behalve suikermaïs) Tomahawk 180 g/l Fluroxypyr T-G-R-H-Tr-S-Maïs (behalve suikermaïs) Totril 225 g/l Ioxynil Uien Fungiciden Cantus Citadelle 50 % Boscalid 375 g/l Chloorthalonil 40 g/l Cyproconazool Stamslabonen-Groengeoogste erwten- Winterkoolzaad Wintertarwe Eminent 125 g/l Tetraconazool WT-Suikerbieten-Cichorei Flexity 300 g/l Metrafenone T-R-Tr-S Ortiva Top Prosaro 200 g/l Azoxystrobin 125 g/l Difenoconazool 125 g/l Prothioconazool 125 g/l Tebuconazool Cichorei-Witloofteelt-Wortelen T-R-H-Tr-S-Koolzaad Revus 250 g/l Mandipropamid Aardappelen Venture 233 g/l Boscalid 67 g/l Epoxyconazaal T-G-R-Tr-S Insecticiden Baythroïd 50 g/l Cyfluthrin T-R-Tr-S-Winterkoolzaad Ninja (= Karate) 100 g/l Lambda-Cyhalothrin Alle teelten Starion (= Talstar) 80 g/l Bifenthrin T-WG-WR-WH-Erwten-Bonen-Aard-Koolzaad 1.9 Hoe u informeren via het internet? via de website: klik vervolgens op Erkenningen raadplegen nu kan u ondermeer opzoeken welke producten erkend zijn, in welke teelten en aan welke dosis ze mogen worden toegepast, ter bestrijding van welke ziekte/plaag/onkruid ze kunnen worden ingezet, enz

30 MAATREGELEN TER BEPERKING VAN DE VERONTREINIGING VAN HET OPPERVLAKTEWATER DOOR GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN 2.1 Inleiding Landbouwers kunnen de verontreiniging van oppervlaktewater in de nabijheid van velden en boomgaarden beduidend verminderen door het nemen van verschillende voorzorgsmaatregelen. Op deze wijze leveren ze eveneens een bijdrage tot de bescherming van het watermilieu en de kwaliteit van het water en dit zonder dat de werkzaamheid van de gewasbeschermingmiddelen in het gedrang komt. Hieromtrent wordt een informatiecampagne gestart door de dienst Pesticiden en Meststoffen (Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu). Deze informatiecampagne kadert in het Federaal programma voor verminderd gebruik van gewasbeschermingmiddelen en biociden. De maatregelen die progressief in werking zullen treden, zijn de volgende: 1. het in acht nemen van bufferzones zoals aangeduid op het etiket 2. het gebruik van aangepaste spuittoestellen en antidriftdoppen, 3. het aanleggen van hagen en schermen in boomgaarden, 4. het voorkomen van plaatselijke verontreinigingen tijdens de bereiding van de spuitoplossing en het onderhoud, 5. het gebruik van goede landbouwpraktijken tijdens het uitvoeren van de bespuitingen, 6. het bepalen van het driftreductiepotentieel van het spuittoestel tijdens de technische controle, 7. de verbetering van de spuittechnieken, 8. het instellen van braakzones in akkerbouwteelten.

31 Het in acht nemen van een bufferzone Alle gebruikers (landbouwers, loonspuiters, ) zijn verplicht de gebruiksdosissen en de bufferzones vermeld op het etiket van gewasbeschermingsmiddelen na te leven. De bufferzone is een niet behandelde strook van een terrein in de nabijheid van een wateroppervlak (beek, vijver, plas, sloot met water, drainagekanalen, ). Het instellen van een dergelijke zone heeft als doel de bescherming van waterorganismen (vissen, zoetwaterinvertebraten, insecten die zich ontwikkelen in het sediment, algen en waterplanten) tegen gewasbeschermingsmiddelen aangevoerd door spuitnevels te verzekeren. De vegetatie van de bufferzone heeft geen belang. Ze kan bestaan uit een braakliggende strook of eender welk ander type vegetatie. De bufferzone kan eventueel een deel uitmaken van het veld en op dezelfde manier beteeld worden als de rest van het veld. De breedte van de bufferzone is de minimale afstand die moet in acht worden genomen tussen de laatste bespoten rij (tijdens de toepassing van een gegeven gewasbeschermingsmiddel) en de oever van het wateroppervlak (waar de helling overgaat in het maaiveld). In België zijn de bufferzones vastgelegd op 2 tot 200 meter volgens het risico van elk gewasbeschermingsmiddel voor de waterorganismen. Onder alle omstandigheden moet een niet behandelde zone van minimum 1 m (voor spuittoestellen voor veldgewassen) en minimum 3 meter (voor boomgaardspuittoestellen) in acht worden genomen ten opzichte van oppervlakken die niet moeten behandeld worden (naburig veld of perceel, sloot, haag, boord van de weg, voetpad). Dit is een maatregel die toelaat de volgende effecten te beperken: - De schade van fytotoxiciteit op naburige teelten en wilde flora - Toxische effecten op niet-doelorganismen (vogels, zoogdieren, honingbijen, ) aanwezig in de hagen en keerstroken, - De verontreiniging van oppervlaktewater via riolen en sloten Deze regel is niet van toepassing indien de beide eigenaars van twee aan elkaar grenzende percelen overeenkomen dat de drift van de spuitnevel die van hun buurman afkomstig is, niet hinderlijk is en dat ze de gevolgen daarvan aanvaarden (eventuele fytotoxiciteit, residu van het pesticide gebruikt in de aangrenzende teelt, ) De kantdoppen zorgen voor een driftreductie op zeer korte afstand. Het gebruik van deze spuitdoppen is aanbevolen om de schade aan aangrenzende teelten te beperken en aan hagen en keerstroken.

32 Tabel 12: Geeft de breedte van de bufferzone weer per handelsmiddel die moet gerespecteerd worden bij het toepassen van klassiek of driftreducerende technieken Respecteren van bufferzones - Herbiciden Handelsmiddel // active stoffen Dosis/ha klassiek 50% 75% 90% Driftreducerende techniek Atlantis mesosulfuron-meth + iodosulfuron-meth 300 g Attribut propoxycarbazone-natrium 60 g Axial pinoxadine 0,5 l Azur IP + diflufenican + ioxynil 3 l Aurora carfentrazone-ethyl 50 g Allië metsulfuron-methyl 30 g Allië Express metsulfuron-me + carfentrazone-et 50 g AZ 500 isoxaben 0,150 l Bingo cinidon-ethyl 0,25 l Bacara flurtamone + diflufenican 1 l Bifenix N IP + bifenox 3,5-3, Chekker amidosulfuron + iodosulfuron + safner 0,2 kg Capture diflufenican + bromoxynil+ioxynil 1 l Celtic picolinafen + pendimethalin 2,5 l Defi prosulfocarb 4-5 l Dicuran chloortoluron (500) 3,2 l Djinn IP + fenoxaprop-ethyl + safener 2,5-3 l Diflanil diflufenican 375 ml Foxpro D bifenox + mcpp-p + ioxynil 2,5 l Galivor picolinafen + isoproturon 1,4-1,8 kg Gratil amidosulfuron 40 g Harmony M metsulfuron-me + thifensulfuron 60 g Herold SC flufenacet + difflufenican 0,6 l Herold WG flufenacet + difflufenican 600 g Herbaflex beflubutamide + isoproturon 2 l Hussar iodosulfuron + mefenpyr-diethyl 50/200 g Hussar Ultra iodosulfuron + mefenpyr-diethyl 100 ml Isoproturon (500) 2-2,5 l Javelin IP + diflufenican 2,5-3 l Kart fluroxypyr + Florasulam 1,2 l Lexus solo flupyrsulfuron-me 20 g Lexus XPE flupyrsulfuron-me + metsulfuron-me 30 g Lexus Mill. flupyrsulfuron-me + thifensulfuron-me Matrigon clopyralid 0,7/0,9 l MCPP-P 600g/l 2-2,4 l Milan IP + pyraflufen-ethyl + bifenox 1 l Malibu flufenacet + pendimethalin 3 l Monitor + Moniplus sulfosulfuron + uitvloeier 25 g Ormet methabenzthiazuron 3-3,5 kg Puma S fenoxaprop-p ethyl + safener 0,4-0,6 l Pelican diflufenican Platform S carfentrazone-ethyl + MCPP-P 1 l Primstar fluroxypyr + Florasulam 0,75-1 l Primus florasulame Starane fluroxypyr 1 l Starane Kombi Stomp pendimethalin + bodemherbicide 1,5-2,5 l Trilin trifluralin + linuron 3-4 l Treflan trifluralin / bodemherbicide 2 + 3/4 l Topik clodinafop + safener 0,4-0,5 l Verigal D bifenox + mcpp-p 3-4 l DP-P 2-2,4 l Bofix clopyralid + fluroxypir 4 l Reglone diquat 3 l Basta S ammoniumglufosinnaat 3 l Glyfosaat 3-4 l

33 Vervolg Tabel 12 Respecteren van bufferzones - Fungiciden Handelsmiddel // active stoffen Dosis/ha klassiek 50% 75% 90% Driftreducerende techniek Acanto picoxystrobine 1 l Allegro kresoxyme-methyl + epoxy 1 l Alto Extra cyproconazool +propiconazool 0.5 l Amistar azoxystrobine 1 l Amistar Xtra azoxystrobine+ cyproconazool 1 l Amistar Opti azoxystrobine + chloortalonil 2.5 l Bravo chloortalonil 2 l Bravo Xtra chloortalonil + cyproconazool 2 l Bumper P propiconazool + prochloraz Bumper 25 EC propiconazool 0.5 l Caramba 60 SL metconazool 1 l Caddy 100 SL cyproconazool l Comet pyrachlostrobin 1 l Charisma famoxadone + flusilazole 1.5 l Corbel fenpropimorf l Diamant pyraclostrobine + epoxy + fenpropimorf 1.75 l Eminent tetraconazool 1 l Fandango fluoxastrobin + prothioconazool Flamenco fluquinconazool 1.5 l Flamenco Plus fluquinconazool+ prochloraz 2.3 l Flexity metrafenone 1 l Fortress quinoxafen l Horizon tebuconazool l Input pro prothioconazool Impact R carbendazime + flutriafol 1.25 l Impulse spiroxamine 1.5 l Mentor fenpropimorf +kresoxym 0.7 l Mirage prochloraz 1 l Nissodium cyflufenamid 0.5 l Opus epoxyconazool 1 l Opus team epoxyconazool + fenpropimorf 1.5 l Opera pyraclostrobine + epoxy 1.5 l Olympus chloortalonil + azoxystrobine 2.5 l Prosaro prothioconazool +tebuconazool 1l Punch SE flusilazol + carbendazime 0.8 l Sphère trifloxystrobine +cyproconazool 1 l Swing Gold epoxyconazool+ dimoxystrobine 1.5 l Stereo cypronil + propiconazool 2 l Sportak prochloraz 1 l Sportak prochloraz 1 l Tilt propiconazool 0.5 l Twist 500 trifloxystrobine 1.5 l Venture boscalid + epoxy 1.5 l Respecteren van bufferzones - Insecticiden Cymtop 0.2 l Decis EC l Decis Micro 0.08 kg Fastac 0.2 l Fury 100 EW 0.15 l Karate CS 0.05 l Mavrik 2F l Okapi 0.75 l Pirimor 0.25 kg Sumu Alpha 0.2 l Talstar 8SC l Teppeki kg

34 Het gebruik van aangepaste spuitapparatuur bij de toepassing van de producten die het gevaarlijkst zijn voor de waterorganismen De toepassing van bepaalde gewasbeschermingsmiddelen die gevaarlijk zijn voor waterorganismen is onderworpen aan het naleven van bijkomende maatregelen ter beperking van de drift van spuitnevels. Deze voorzorgsmaatregelen zijn bestemd voor toepassing in percelen dichtbij wateroppervlakken: 1 het in acht nemen van een niet behandelde bufferzone langs het wateroppervlak; 2 het gebruik van een bepaald spuittoestel; 3 het gebruik van driftreducerende doppen; 4 de eventuele installatie van een scherm of het planten van een haag voor de percelen dichtbij wateroppervlakken. De breedte van de bufferzone (2, 5, 10, 20, 30 meter) en het driftreducerend percentage (50, 75, 90%) die nageleefd moeten worden, zijn aangeduid op het etiket van het gewasbeschermingsmiddel. Tabel 13: is een omrekeningtabel wanneer u een ander driftreductiepercetage toepast dan vermeld op het etiket van het gewasbeschermingsmiddel. Bufferzone volgens etiket 2m Klassiek. 5m Klassiek. 10m Klassiek. 20m Klassiek. 20m Met 50% Reductie 20m Met 75% Reductie 20m Met 90% Reductie Klassieke techniek 2m 5m 10m 20m 30m 40m 200m Met 50% driftreductie Met 75% driftreductie Met 90% driftreductie 1m 2m 5m 10m 20m 30m 40m 1m 2m 2m 5m 10m 20m 30m 1m 1m 1m 1m 5m 10m 20m De lijst van driftreducerend materiaal wordt regelmatig aangepast door een technisch comité waaraan D. Nuyttens (Station voor landbouwtechniek te Gent), B. Huyghebaert (Station voor landbouwtechniek te Gembloux), P. Jaeken (Proefcentrum voor de fruitteelt te Gorsem) en de Dienst Pesticiden en Meststoffen deelnemen. Deze maatregelen zullen opgenomen worden in de lastenboeken van de producenten en gecontroleerd worden door een extern geaccrediteerd organisme.

35 Tabel 14: Geeft het percentage driftreductie weer per spuitdop en per type spuitoestel. Percentage driftreductie

36 Het aanplanten van hagen rond boomgaarden en in de hopteelt De landbouwer beslist over de aanplanting van een haag in functie van de nabijheid van de percelen tot wateroppervlakken en de antidriftmaatregelen die vereist zijn voor de gewasbeschermingsmiddelen die in het algemeen gebruikt worden op zijn bedrijf. Hij houdt rekening met andere geldende wetgeving (regionaal, ). Het aanplanten van een haag heeft als doel waterorganismen tegen gewasbeschermingmiddelen die aangevoerd worden door spuitnevels te beschermen. Het heeft eveneens als functie de invloed van het gewasbeschermingsmiddel op naburige percelen te beperken, nuttige insecten en predatoren van schadelijke insecten (roofmijten, sluipwespen, roofwantsen, ) te beschermen en een gunstig microklimaat in het perceel te creëren. De haag wordt beschouwd als deel van het beteelde perceel. * De haag moet bij voorkeur samengesteld zijn uit bomen of bladheesters en niet uit coniferen (deze kunnen de spuitnevels overdragen op het wateroppervlak); * De haag moet minstens even hoog zijn als de fruitbomen of de hopteelt; * De haag moet de volledige kant langs het wateroppervlak afboorden. De landbouwer is vrij om ook een haag te planten op de andere kanten van het perceel; * De haag mag geen enkele opening vertonen (bijvoorbeeld als gevolg van het opsnoeien van lage takken); * De bladeren moeten aanwezig zijn over heel de lengte van de haag; * De afstand tussen de haag en het wateroppervlak moet rekening houden met de geldende wetgeving. In het algemeen, is de haag minstens 5 m verwijderd van het wateroppervlak; * Het plaatsen van «muren» van pallox of schermen van riet kunnen een alternatief voor de hagen zijn. De wateroppervlakken zijn gedefinieerd als zijnde de beken, rivieren, drainagekanalen, plassen, vijvers en sloten die water bevatten. In de praktijk dient de bespuiting te gebeuren conform de driftbeperkende maatregelen (aangepaste spuitdoppen, bufferzones, ) wanneer het wateroppervlak water bevat op het moment van de bespuiting (bijvoorbeeld, een gracht die tijdelijk water bevat na regenbuien voert het water naar rivieren of vijvers waar aquatische organismen leven). De waterbekkens die zich op het bedrijf bevinden en gebruikt worden voor de vloeibare bemesting of het begieten zijn niet opgenomen in deze definitie. De grachten of kanalen die voornamelijk als riolen gebruikt worden, worden niet als wateroppervlakken beschouwd. De afstand tot het wateroppervlak wordt berekend vertrekkende vanaf de voet van de fruitbomen die zich het dichtst bij het oppervlaktewater bevinden. Als het perceel omringd is door een haag van appelbomen of perenbomen, dan wordt deze haag beschouwd als de laatste bomenrij voor de berekening van de bufferzone.

37 Het verhinderen van plaatselijke of accidentele verontreinigingen bij de bereiding van de spuitoplossingen en tijdens het onderhoud van het spuittoestel De volgende maatregelen laten toe plaatselijke verontreinigingen tijdens de bereiding van de spuitoplossing te beperken : * onderhoud van het spuittoestel : lekken herstellen, defecte doppen vervangen, de werking van de manometer nakijken, * het juiste volume van de oplossing bereiden dat nodig is voor de toepassing; * elke overstroming van de tanken voorkomen; * waters dichtbij de vulplaats beschermen tegen het accidenteel overlopen van de spuitoplossing of het product; * Het water voor het spuittoestel niet rechtstreeks uit een wateroppervlak of een put pompen. Het teruglopen van geconcentreerde oplossingen kan deze waters sterk verontreinigen; * De verpakkingen verschillende keren spoelen met proper water en het spoelwater in het spuittoestel gieten; * De goed gespoelde en propere verpakkingen en sluitdoppen op een correcte manier verwijderen. De V.Z.W. Phytofar Recover houdt zich bezig met de inzameling van verpakkingen van gewasbeschermingsmiddelen in België * De resten van de spuitoplossing verdunnen, ze verspuiten op het veld en het spuittoestel spoelen op het veld. De systemen van microbiële afbraak en adsorptie op organisch materiaal (stro, ) worden nog onderzocht en kunnen een efficiënte oplossing bieden voor de resten van spuitoplossing in de toekomst. 2.6 De goede praktijken tijdens de bespuiting De volgende factoren hebben een negatieve invloed op de regelmatigheid van de bespuiting waardoor een verhoogde dosis en een slechte efficiëntie ontstaat. Ze zorgen eveneens voor een verhoging van de drift en de verontreiniging van oppervlaktewater: * Hoge rijsnelheid; * De hoogte van de spuitboom; * De zijwaartse bewegingen van de spuitboom; * Het slecht afregelen van de druk en onaangepaste doppen. De bespuitingen moeten bij voorkeur uitgevoerd worden bij rustig weer (zwakke wind, s morgens of s avonds) Er wordt de landbouwers aangeraden de aanbevelingen van de fabrikant te volgen wat betreft het afstellen van het spuittoestel (optimale druk, rijsnelheid voor gekozen doppen, gepaste spuitboomhoogte). Daarenboven heeft de land- en tuinbouwer via de 3-jaarlijkse keuring van het spuittoestel heel wat praktische, technische informatie (slijtage spuitdoppen, drukval naar spuitboom toe, drukevenwicht, afstelling spuitcomputer en compensatieregeling, onderhoudstoestand filters en spuitbomen, werking luchtklok, ) ter beschikking om de spuitmachine op regelmatige basis optimaal te kunnen afstellen. Lage druk bespuitingen verminderen het driftrisico aanzienlijk. De technische controle van spuittoestellen Sinds 1995 hanteert België een verplichte en periodieke controle van spuittoestellen. Er werden technische verbeteringen en een positieve evolutie van de mentaliteit vastgesteld. Al de spuittoestellen die gebruikt worden op Belgisch grondgebied moeten gecontroleerd worden, met uitzondering van de ruggedragen spuittoestellen, de gieters en de kleine toestellen waarbij de te verspuiten oplossing onder druk wordt geplaatst met de hand of met behulp van een gas. (Koninklijk besluit van 10 augustus 2004 betreffende de uitvoering van de verplichte keuringen op spuittoestellen en de betaling ervan (MB ) en Ministerieel besluit van 25 augustus 2004 betreffende de verplichte controle van spuittoestellen (MB )).

38 Zeven mobiele controleploegen verplaatsen zich tot dichtbij de woonplaats van de gebruiker. De gebruikers worden persoonlijk opgeroepen. Als het spuittoestel wordt goedgekeurd, wordt een klever op het toestel geplakt, die geldig is voor 3 jaar. Voor nieuwe toestellen die verkocht zijn na de datum waarop dit huidige besluit in werking is getreden, moet de controle ten laatste 3 jaar na de verkoop plaatsvinden. De controles voor het Franstalig en Duitstalig gedeelte van het land worden georganiseerd door le Département du Génie Rural de Gembloux, de controles voor het Nederlandstalig gedeelte en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest worden georganiseerd door het Departement Mechanisatie, Arbeid, Gebouwen, Dierwelzijn en Milieubeveiliging te Merelbeke. De regionale keuringscentra zullen informatie verstrekken omtrent de mogelijkheden om de maximale bufferzones te reduceren door middel van aangepaste spuitapparatuur. Er is voorzien dat, na een uitgebreide en intensieve voorlichtingscampagne binnen de land- en tuinbouwsector omtrent deze regelgeving, het driftreductiepotentieel van een spuittoestel op het keuringscertificaat vermeld kan worden. De verbetering van de spuittechnieken Er wordt gewestelijke steun toegekend aan landbouwers die investeren in materiaal of uitrusting die bijdraagt tot de bescherming of verbetering van het leefmilieu. De steun slaat op de aankoop en het gebruik van: * spuittoestellen voor gewasbeschermingsmiddelen uitgerust met een systeem voor het spoelen van verpakkingen; * uitrustingen voor het spoelen van de verpakkingen,... Het instellen van braakzones in akkerbouwteelten Het instellen van braakzones langs wateroppervlakken (beek, vijver, plas, sloot, drainagekanaal, ) grenzend aan teelten, laat toe het watermilieu te beschermen tegen gewasbeschermingsmiddelen aangevoerd door drainage of uitspoelen van bodempartikels Deze zone heeft eveneens een gunstige invloed op het percentage pesticide dat aangevoerd wordt door spuitnevels. Deze zones verminderen eveneens het afvloeien van meststoffen naar het oppervlaktewater. Het in acht nemen van de gebruiksdosissen en de bufferzones bij het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen heeft geen enkel verband met de wetgeving omtrent de agro-leefmilieu maatregelen. De wetgeving over de agro-leefmilieu maatregelen valt onder gewestelijke bevoegdheid. Informatie over dit document kan verkregen worden bij : FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu Directie-generaal Dier, Plant en Voeding Dienst Pesticiden en Meststoffen Eurostation Blok II, 7 de verdieping Victor Hortaplein 40 bus Brussel Ilse Pittomvils Ilse.Pittomvils@health.fgov.be Ann Verstraete Ann.Verstraete@health.fgov.be Website :

39 ACTUALITEITEN GEWASBESCHERMING IN GRANEN Landbouwcentrum Granen Eiwitrijke gewassen oliehoudende zaden Kleine industrieteelten Vlaanderen LCG vzw Zie bijlage Provinciaal Onderzoeks- en Voorlichtingscentrum voor Land- en Tuinbouw Ieperseweg Roeselare (Rumbeke-Beitem) centraal secretariaat : 051/ ing. D. Wittouck: 051/ ir. L. Willaert: 051/ Fax 051/ daniel.wittouck@west-vlaanderen.be lies.willaert@west-vlaanderen.be

40 STAND VAN ZAKEN MTR EN E-LOKET

41 - 41 -

42 - 42 -

43 - 43 -

44 - 44 -

45 - 45 -

46 - 46 -

47 - 47 -

48 - 48 -

49 - 49 -

50 - 50 -

51 BEMESTING IN GRANEN EN HAKVRUCHTEN Jan Bries, Piet Ver Elst, Bodemkundige Dienst van België Op Bodemkundige Dienst is de staalnamecampagne voor N-index vlot van start gegaan. Voor de graangewassen kunnen we reeds een eerste indicatie geven betreffende de actuele reserve aan minerale stikstof in het bodemprofiel en de bijhorende stikstofbemestingsadviezen. 5.1 Invloed weersverloop voorbije winterperiode Tabel 1 geeft voor de afgelopen najaars- en winterperiode de neerslag en gemiddelde temperatuur voor Ukkel. Tijdens de afgelopen winter vallen enkel de hoge luchttemperaturen van de maand januari op. De gemiddelde temperaturen in het najaar van 2007 blijken daarentegen maand na maand zeer normale waarden. De temperatuursevolutie van de meeste bodems volgde dan ook algemeen deze van een normaal, gemiddeld jaar. De najaarsmineralisatie is dan ook niet sterk afwijkend van deze in een normaal jaar, temeer daar ook het bodemvochtgehalte niet sterk verschilde van dit van een normaal jaar. Enkel september bleef wat droger dan normaal. In december daarentegen viel een weinig meer neerslag dan normaal. En januari was terug zeer normaal. Er is met andere woorden tot begin februari een vrijwel normaal neerslagoverschot opgebouwd. Gezien ook de najaarsmineralisatie door de weersomstandigheden niet afwijkend is, is er op basis van de weergegevens geen extreme situatie op vlak van N-reserve en spreiding ervan in het bodemprofiel te verwachten. Maar zoals steeds zijn er natuurlijk altijd grote regionale verschillen in neerslagsommen waardoor plaatselijk de N-reserve gevoelig afwijkt van de gemiddelde situatie. De regionale verschillen in totale hoeveelheid neerslag gedurende de voorbije najaars- en winterperiode zijn weergegeven in figuur1. Tabel 1: Neerslag en gemiddelde temperatuur voor Ukkel voor afgelopen najaars- en winterperiode (bron: KMI) Neerslag (mm) Temperatuur ( C) 2007-'08 normaal 2007-'08 normaal september ,6 oktober ,5 november ,1 december ,3 januari ,6 februari 17* * 3,5 totaal *: voorlopige data, 1 tot 15 februari

52 Figuur 1: Regionale verschillen in neerslagsom van 1 september 2007 tot 6 februari 2008, bron: Bodemkundige Dienst van België en KMI. 5.2 Actuele situatie tarwepercelen De actuele voorjaarsreserve op onze tarwepercelen is de resultante van de hoeveelheid nitraatstikstof welke bij de zaai in het bodemprofiel aanwezig was plus de najaarsmineralisatie min de uitspoelingsverliezen en de reeds opgenomen stikstof door de jonge tarwe. Het afgelopen najaar lagen de nitraatresidu s (periode 1 oktober tot 15 november) gemiddeld op een lager niveau dan de voorgaande jaren. Uit deze nitraatresidumetingen kwamen wel grote verschillen tussen de verschillende teelten naar voor. Aangezien tarwe na diverse voorteelten wordt gezaaid vertrekken we dus ook met zeer verschillende situaties in functie van de voorteelt. De uitspoelingsverliezen liggen gemiddeld op een lager niveau dan het afgelopen najaar. Globaal resulteert dit in een stikstofreserve van 0-90 cm van gemiddeld 10 kg N/ha lager dan het afgelopen najaar. Na de vlinderbloemige teelten, erwten en bonen, worden traditioneel de hoogste reserves gemeten. Na aardappelen en maïs zijn er dit jaar vrij veel percelen met een normale minerale stikstofreserve. In het voorjaar van 2007 was het merendeel van de minerale stikstofreserve aanwezig in de bodemlaag van cm. Dit jaar zien we op vele percelen een eerder gelijkmatige verdeling van de stikstofreserve in de tweede en derde bodemlaag. Dit heeft natuurlijk zijn gevolgen naar de optimale fractionering van de stikstofbemesting. De laagste minerale stikstofreserves worden gemeten op tarwepercelen na cichorei en vervolgens na de suikerbieten. Dit zijn ook de teelten die bij de oogst gemiddeld de laagste hoeveelheden stikstof achterlaten in het bodemprofiel. Op de tot nu toe geanalyseerde percelen is er gemiddeld nog 20 kg N/ha aanwezig in de bouwlaag, zodat we zeker niet overhaast moeten te werk gegaan voor het toedienen van de eerste stikstoffractie. Dit is te verklaren door de warme temperaturen (stikstofmineralisatie) die we tot nu toe gekend hebben.