- 1 - uitnodiging VOORJAARSVERGADERING. Dinsdag 27 februari 2007 om 19:30u. vergaderzaal PIBO Sint-Truidersteenweg 323 te Tongeren

Transcriptie

1 - 1 - uitnodiging VOORJAARSVERGADERING Dinsdag 27 februari 2007 om 19:30u. vergaderzaal PIBO Sint-Truidersteenweg 323 te Tongeren Info: Jos Fagard: 012/ Programma: Inleiding: mevr. Elly Vanspauwen, directeur P.I.B.O. Gewasbescherming bij granen Ing. D. Wittouck, L.C.G. Rumbeke-Beitem Vlot op weg met sectorgids en lastenboek Ir. Inge Mestdagh, POVLT Bemesting in de granen en hakvruchten Ir. Jan Bries en Ir. Piet Ver Elst, Bodemkundige Dienst van België Onkruidbestrijding in granen Yvan Lambrechts, de Vlaamse overheid Duurzame Landbouwontwikkeling Fytolokaal op het landbouwbedrijf Ing. Marc Sneyders; Phytofar Slotwoord: ir. J.L. Lamont, de Vlaamse overheid Duurzame Landbouwontwikkeling Deze studie-avond is een organisatie van de vzw PIBO-campus, het Provinciaal Instituut voor Biotechnisch Onderwijs i.s.m. het Landbouwcentrum Granen, de Vlaamse overheid Duurzame Landbouwontwikkeling, de Bodemkundige Dienst van België en de Provincie Limburg.

2 - 2 - Inhoud pagina DEEL 1: HERBICIDEN IN GRANEN Onkruidbestrijding Richtlijnen voor de onkruidbestrijding in wintergerst Laat gezaaide wintergerst Voorjaarsbehandeling Overblijvende onkruiden Richtlijnen voor de onkruidbestrijding in wintertarwe Voorjaarsbehandeling Behandeling vóór de oogst Bestrijding van resistente duist in de kustpolder Mogelijke producten voor onkruidbestrijding in granen Toepassingstijdstip Wintergerst Wintertarwe Spelt Triticale Zomertarwe Zomergerst Zomerhaver Vervallen/ingetrokken erkenningen Producten waarvan de erkenning verlengd werd Nieuwe erkenningen m.b.t. akkerbouw Hoe u informeren via het internet?...30 DEEL 2: BEMESTING GRANEN Beredeneerde stikstofbemesting in wintertarwe De N-indexmethode van de Bodemkundige Dienst N-reserve voorjaar Mineralisatie van bodemhumus N-index en adviezen Nitraatresidu na granen...36 DEEL 3: NIEUWE FUNGICIDEN IN DE GRAANTEELT...37 DEEL 4: FYTOLOKAAL OP HET LANDBOUWBEDRIJF...47 DEEL 5: LASTENBOEK EN SECTORGIDS...57

3 - 3 - DEEL 1: HERBICIDEN IN GRANEN 1.1 Onkruidbestrijding Voor de graanteler wordt een kostenbesparing, ook inzake onkruidbestrijding, steeds meer noodzakelijk. Hiervoor is de kennis van de onkruidsoorten, van de herbiciden en hun werking, en van de productprijzen onontbeerlijk. De beste resultaten bekomt men steeds op velden waar men tijdig kan behandelen. Een tijdige behandeling maakt in de meeste gevallen een dure correctiebehandeling in het voorjaar overbodig. Snel ingrijpen op kleine onkruiden, vroeg in het voorjaar en bij gunstige weersomstandigheden, maken een extra kostenbesparing mogelijk. 1.2 Richtlijnen voor de onkruidbestrijding in wintergerst Laat gezaaide wintergerst In het geval van later gezaaide wintergerst, kan de onkruidbestrijding eventueel volledig uitgesteld worden tot in het vroege voorjaar. Om goede resultaten te bekomen dient deze toepassing vroeg te gebeuren en moeten er na de toepassing enkele dagen groeizaam weer volgen. Tegen al sterk ontwikkelde grassen kan de volle dosis isoproturon, of DJINN ingezet worden; bij aanwezigheid van resistente duist kan DJINN in bepaalde gevallen evenwel beter niet worden ingezet. Ter bestrijding van dicotylen onkruiden kunnen allerlei middelen toegevoegd worden, net als in het najaar Voorjaarsbehandeling4 Indien voorjaarstoepassingen onder schrale omstandigheden worden uitgevoerd, kan dit de werking vertragen en mogelijks wat gewasremming veroorzaken. In de meeste gevallen zal een voorjaarsbehandeling (vanaf hergroei bij goede klimatologische omstandigheden; men moet er rekening mee houden dat wintergerst in het voorjaar zeer snel en fors kan ontwikkelen) zich beperken tot een correctiebehandeling na een voorafgaande toepassing kort na zaaien of later in het najaar. De middelenkeuze is afhankelijk van de ontsnapte of nieuw gekiemde flora, en zal dus van jaar tot jaar en van perceel tot perceel verschillen. Tegen kleefkruid kan men dan bv. GRATIL, MILAN, AURORA, BINGO, PRIMUS of STARANE inzetten Overblijvende onkruiden Overblijvende onkruiden zoals kweekgras, distels, veenwortel, enz. kunnen succesvol bestreden worden kort vóór de oogst met middelen zoals glyfosaat (ROUND-UP e.a.) of sulfosaat (OURAGAN) aan 3-4 l in 200 l water. Akker(melk)distel kan vanaf het stadium oprichten tot tweede knoop eveneens bestreden worden met o.a. ALLIE.

4 Richtlijnen voor de onkruidbestrijding in wintertarwe Voorjaarsbehandeling Indien voorjaarstoepassingen onder schrale omstandigheden worden uitgevoerd, kan dit de werking vertragen en mogelijks wat gewasremming veroorzaken. a. Grassenbestrijding ISOPROTURON was lange tijd het enige basismiddel voor een goede grassenbestrijding. De laatste jaren kwamen er echter enkele nieuwe graangraminiciden op de markt die ook mogelijkheden bieden. * Eén daarvan is LEXUS SOLO. Dit bevat de actieve stof flupyrsulfuron-methyl die sterk werkzaam is op grassen als (straatgras), windhalm en (gevoelige) duist, maar ook een aanvullende werking heeft op enkele dicotylen als kamille en vogelmuur. De aanvulling met metsulfuron-methyl in LEXUS XPE verbreedt het werkingsspectrum op dicotylen naar akkerviooltje en dovenetels; de aanvulling met thifensulfuron in LEXUS MILLENIUM geeft extra mogelijkheden op ereprijs en akkerviooltje. Verder kan LEXUS SOLO ook zonder gevaar worden gemengd met heel wat dicotylenherbiciden. * Een ander middel is de sulfonylureumverbinding MONITOR. MONITOR wordt gepositioneerd als middel tegen kweek en windhalm en heeft een lange nawerking. De werking op duist is echter onvoldoende. Het product biedt een interessante werking op dicotylen. Het bestrijdt kamille, kleefkruid, vogelmuur, melkdistel, maar is onvoldoende op akkerviooltje, ereprijs en dovenetel. MONITOR kan eenmalig toegepast worden begin lente in combinatie met de specifieke uitvloeier Moniplus aan 0,2%. De totale gebruiksdosis kan ook gefractioneerd worden in 2 halve dosissen met een interval van 3 tot 4 weken, telkens in combinatie met 0,2 % Moniplus. De gefractioneerde toepassing is vooral interessant bij de kweekbestrijding waarbij de tweede toepassing de bladrijkere kweek vlot opruimt. * Een derde middel dat kan ingezet worden in de grassenbestrijding is ATTRIBUT. De actieve stof hierin is propoxycarbazon-natrium, met dezelfde werkingswijze (remming van ALS) als deze van de sulfonylureumverbindingen. Het middel is actief op niet-resistente duist, windhalm en kweek, maar doet niets op straatgras. Ook op dravik is het uitstekend. Op dicotylen heeft het geen werking, enkel kruisbloemigen worden deels bestreden. De aanvulling met een dicotylenmiddel is bijgevolg noodzakelijk. ATTRIBUT is erkend aan 60 g/ha in tarwe en triticale. * Verder is er de sulfonylureumverbinding HUSSAR, dat geen zuiver grassenmiddel is, maar aan een dosis van 200 g/ha windhalm en raaigras weet te bestrijden. Op straatgras werkt het onvoldoende, en duist laat het volkomen ongemoeid. Pluspunt van dit herbicide is zijn breed werkingsspectrum dat ook heel wat dicotylen, ondermeer kleefkruid en kamille, omvat; ereprijs is echter ongevoelig. Aan lage dosis (50 g/ha) heeft HUSSAR enkel een dicotylenwerking. Het kan flexibel gemengd worden. * Tot slot is er het herbicide ATLANTIS, de combinatie van een nieuw sulfonylureum (mesosulfuron-methyl) en iodosulfuron-methyl (de actieve stof van Hussar). ATLANTIS werkt uitstekend tegen de meeste grassen (duist, windhalm, ) en beperkt tegen dicotylen (muur, herik, ). Een aanvulling tegen dicotylen is bijgevolg een noodzaak. Dit kan gebeuren met bv. HUSSAR, PRIMUS, ALLIE, (te kiezen in functie van onkruidflora). Als bladherbicide wordt ATLANTIS in het voorjaar gespoten. De normale dosis is 300 g/ha, doch bij voorkomen van resistente duist en raaigras moet de dosis opgetrokken worden tot 500 g/ha. ATLANTIS moet steeds in combinatie met plantaardige olie 1 l/ha (ACTIROB B) gespoten worden. Af te raden is de menging met onder andere contactgraminiciden, herbicidengroeistoffen, de halmversteviger Moddus en vloeibare stikstof; raadpleeg in elk geval het etiket op de verpakking

5 - 5 - b. Bestrijding van dicotyle onkruiden Tegen dicotyle onkruiden kunnen verschillende middelen worden ingezet : STARANE, STARANE COMBI, VERIGAL D, ALLIE, ALLIE EXPRESS, HARMONY M, BASAGRAN DP, PLATFORM S, GRATIL, PRIMUS, MILAN, BINGO, AURORA e.a.. Ze hebben elk hun specifieke doelwitonkruiden en werkingssnelheid. Deze middelen kunnen worden aangewend al dan niet in combinatie met één van bovenstaande grassenmiddelen of met andere dicotyle middelen. Raadpleeg in elk geval het etiket of de gevoeligheidstabel. Algemeen werken de sulfonylureumverbindingen (vb. ALLIE) traag, waarbij de afsterving pas na 3 tot 4 weken op gang komt; andere herbiciden zoals de protox-remmers (vb. BINGO) werken zeer snel. De beste resultaten worden steeds bereikt op actief groeiende onkruiden, dit is bij gunstige weersomstandigheden (voldoende hoge temperaturen). Een dosisverlaging kan dan mogelijk zijn, aangepast aan de aanwezige onkruidflora, en de grootte van de onkruiden. c. Bestrijding van specifieke dicotyle onkruiden - Kamille, muur en kleefkruid Kamille en muur worden perfect bestreden met herbiciden behorende tot de groep van de sulfonylurea (ALLIE, HARMONY, HUSSAR, PRIMUS, e.a.). Voor de groep van de hydroxybenzonitrillen (bentazon en ioxynil) zijn de weersomstandigheden belangrijk: warm en groeizaam. Kleefkruid is gevoelig aan HEROLD, STARANE, MCPP, GRATIL, PRIMUS en PRIMSTAR. PRIMSTAR bevat twee actieve stoffen: florasulam uit PRIMUS en fluroxypyr uit STARANE. PRIMSTAR is erkend in gerst en tarwe tijdens de uitstoeling aan een dosis van 1 l/ha. PRIMSTAR heeft een extra werking op veelknopigen en paarse dovenetel, naast een goede werking op veenwortel bij toepassing in april-mei. Geen werking op ereprijs, akkerviooltje, melde en duivekervel. CHEKKER een combinatie van de actieve stoffen van Gratil (amidosulfuron) en Hussar (iodosulfuron) dat inzetbaar is tegen de meeste dicotyle onkruiden (kleefkruid, kamille, ); amidosulfuron maakt dat het middel een goede kleefkruidbestrijding bezit. CHEKKER is erkend in tarwe, gerst (niet in brouwgerst), triticale, rogge en spelt. Middelen die ingezet worden ter bestrijding van ereprijs en dovenetel hebben algemeen een goede nevenwerking tegen kleefkruid. - Ereprijs spp., dovenetel en akkerviooltje Deze onkruiden behoren tot de groep van de ureum ongevoelige onkruiden. De werkzame bestanddelen bifenox (o.a. VERIGAL D), carfentrazone (AURORA, ALLIE EXPRESS, PLATFORM S), diflufenican (JAVELIN, HEROLD) en cinidon-ethyl (BINGO) zijn noodzakelijk voor een bestrijding van deze onkruiden.

6 - 6 - Klassieke graanflora met specifieke middelen Kamille en muur > Sulfonylurea: Allië, Harmony, Hussar, Primus. e.a. > Bentazon: Basagran-DP-P e.a... > Ioxynil: Azur, Capture, Foxpro D, e.a... Kleefkruid > Herold: 1-2 bladtoepassing met voldoende nawerking > Starane aan volle dosis 1l of met vloeibare N 0.5l > Gratil: 40 g of in combinatie 20-30g > Primus: 100ml voor kleefkruid of 50 ml met vloeibare N > Primstar 1l (verstekte werking op veelknopigen) Bestrijding van dicotylen Al dan niet in combinatie met grassenmiddelen Starane 180 g/l FLUROXYPYR Kleefkruid, muur, zwaluwtong. Starane Kombi 30 g/l CLOPYRALID 100 g/l FLUROXYPYR 120 g/l IOXYNIL Volledig gamma van dicotylen Allië 20 % METSULFURON-METHYL Meeste graanonkruiden m.u.v. duivekervel, kleefkruid, klimopereprijs.. Allië Express 40 % CARFENTRAZON-ETHYL 10 % METSULFURON- METHYL Volledig gamma van dicotylen Harmony M 7 % METSULFURON-METHYL 68 % THIFENSULFURON- METHYL Meeste graanonkruiden m.u.v. kleefkruid, klimopereprijs..

7 - 7 - Bestrijding van dicotylen Al dan niet in combinatie met grassenmiddelen Platform S 1,5 % CARFENTRAZON-ETHYL 60 % MECOPROP-P Meeste graanonkruiden m.u.v. kamille.. Affinity 0,75 % CARFENTRAZON-ETHYL 50 % ISOPROTURON Mindere werking op meerknopigen.. Gratil 75 % AMIDOSULFURON Kleefkruid en herik.. Primus 50 g/l FLORASULAM Géén werking op VVL s en minder op veelknopigen Primstar 2,5 g/l FLORASULAM 100 g/l FLUROXYPYR Meeste graanonkruiden m.u.v. akkerviool, ereprijs en duivekervel. Bestrijding van dicotylen Al dan niet in combinatie met grassenmiddelen Milan 500 g/l BIFENOX 9 g/l PYRAFLUFEN-ETYL Meeste graanonkruiden m.u.v. kamille en klaproos Bingo 200 g/l CINIDON-ETHYL Goed op kamille en ereprijs. Aurora 50 % CARFENTRAZON-ETHYL Mindere werking op kamille, klaproos,muur en veelknopigen Chekker AMIDOSULFURON + IODOSULFURON Meeste graanonkruiden Maar minder op VVL s, klaproos.. Capture DIFLUFENICAN + BROMOXYNIL + IOXYNIL Volledig gamma van dicotylen - Overige onkruiden Andere onkruiden zoals herik, wikke en klaproos komen heel regelmatig voor in wintergranen. Door het gebruik van middelen behorende tot de groep van de sulfonylurea, worden deze onkruiden bestreden. Akkerleeuweklauw dient op bepaalde percelen nauwlettend te worden opgevolgd. In laat gezaaide tarwe en zomergraan wordt de onkruidflora nog eens uitgebreid met voorjaarskiemers als zwaluwtong, perzikkruid, varkensgras en melganzenvoet.

8 - 8 - d. Bestrijding van sterk uitgestoelde grassen Bij sterk uitgestoelde grassen en onder aanhoudend droge omstandigheden kan de aanvankelijke grassenbestrijding tegenvallen. In dergelijke gevallen kan men terugvallen op de systemische bladgraminiciden PUMA S en TOPIK tegen niet-resistente duist, windhalm en wilde haver. Deze middelen kunnen afzonderlijk worden ingezet maar ook aan verlaagde dosis in combinatie met ISOPROTURON of olie. De geviseerde onkruiden dienen in actieve groei te zijn. e. Distelbestrijding Distels kunnen bestreden worden met de klassieke herbicide groeistoffen zoals clopyralid (MATRIGON, ) tot het 1 ste knoopstadium. De sulfonylurea ALLIE (30 g/ha) is tevens een efficiënt distelbestrijdingsmiddel dat tot het laatste bladstadium inzetbaar is, doch ideaal toegepast wordt rondom het 2 de knoopstadium. f. Bestrijding van aardappelopslag Bij het mechanisch rooien van aardappelen blijven vaak een groot aantal knollen op het veld achter. Wanneer deze knollen niet bevriezen kunnen na de winter in het volggewas heel wat opslagplanten worden aangetroffen. De keuze van een goed sluitend volggewas is van groot belang om de opkomst van de achtergebleven aardappelen zo sterk mogelijk te onderdrukken. Men heeft vastgesteld dat in een wintergewas, zoals wintergraan, minder opslagaardappelen voorkomen dan bij in het voorjaar gezaaide gewassen, dankzij de grondverdichting en de geringe zuurstofvoorziening. In een droog voorjaar kan eveneens een vroeg gezaaid zomergraan de aardappelopslag afremmen dankzij de vochtconcurrentie. Aardappelopslag wordt best bestreden via minimale grondbewerking (inzaaien zonder ploegen). Bedoeling is om de oppervlakkig liggende knollen te laten bevriezen bij vorst en de concurrentiekracht van de overlevende knollen te minimaliseren door voldoende dichte inzaai van het wintergraan. Vaak komt de aardappelopslag in graangewassen zo laat boven dat het normale stadium voor het spuiten met herbicidengroeistoffen reeds voorbij is. Mogelijkheden met herbicidengroeistoffen zijn: - 2,4-D, - en vooral fluroxypyr (Starane) en de mengsels ervan. Vanaf half uitstoeling tot het laatste bladstadium zullen ook enkele sulfonylurea een sterke remming van het aardappelloof veroorzaken: - metsulfuron-methyl (ALLIE), - of het mengsel met metsulfuron-methyl + thifensulfuron-methyl (HARMONY M) behoren tot de mogelijke middelen. Een combinatie van beide herbicidegroepen kan voor een goede bestrijding zorgen zoals bv. 30 g ALLIE + 1 l STARANE (of STARANE KOMBI). g. Bestrijding van cichoreiopslag Cichoreiopslag wordt een steeds groter probleem. Dit kan aangepakt worden met ALLIE, in te zetten aan 30 g/ha en spuiten rond het 2 de knoopstadium geeft de beste resultaten. Ook HARMONY M (60 g/ha) schenkt voldoening tegen cichoreiopslag.

9 Behandeling vóór de oogst Kort vóór de oogst kunnen met succes overblijvende onkruiden (kweekgras, distels, veenwortel,...) worden bestreden. Hiervoor zijn totaalherbiciden geschikt zoals de middelen glyfosaat (ROUND- UP, e.a.) of sulfosaat (OURAGAN), toegepast aan 3 tot 4 l per ha Bestrijding van resistente duist in de kustpolder Om de bestrijding van resistente duist zo goed mogelijk aan te pakken zijn velerlei maatregelen nodig om zowel op korte als op lange termijn te komen tot een goed resistentiemanagement: - onkruidbestrijdingsprogramma bestaande uit een najaarsbehandeling (= noodzakelijk) met een bodemherbicide gevolgd door een voorjaarsbehandeling met ATLANTIS 0,5 kg + plantaardige olie 1 l (ACTIROB B) - de dosis ATLANTIS én de toepassingsvoorwaarden respecteren om een zo volledig mogelijke bestrijding te garanderen, zoniet kunnen overblijvende planten resistentievorming veroorzaken! Toepassingsvoorwaarden Atlantis: de onkruiden moeten actief groeien (voldoende temperatuur) relatieve vochtigheid: minimum 50% afwezigheid van drogende lucht (zoniet onvoldoende bladopname) voldoende temperatuur tijdens de dag én s nachts; niet behandelen in perioden met nachtvorst (risico voor fytotoxiciteit) - vruchtwisseling met meerdere teelten, bij voorkeur ook met lentegewassen - ploegen; gereduceerde grondbewerkingen vermijden - vals zaaibed aanleggen vóór de teelt, ontstoppelen na de oogst; hierdoor kunnen de oppervlakkig liggende zaden kiemen en kunnen ze vervolgens mechanisch of chemisch bestreden worden. Het is af te raden ATLANTIS te mengen met onder andere contactgraminiciden, herbicidegroeistoffen, de halmversteviger MODDUS en vloeibare stikstof; raadpleeg in elk geval het etiket op de verpakking.

10 Mogelijke producten voor onkruidbestrijding in granen Tabel 1: geeft de handelsnaam, de actieve stof, de normale dosis en toepassing Aangewezen herbiciden tegen: 1-jarige grasachtige onkruiden Actieve stof Normale dosis /ha Toepassing Avadex tri-allaat 3 3,5 l G (voorzaai) Puma S fenoxaprop-p ethyl + safener 0,6 0,8 l T-R-Tr Topik clodinafop + safener 0,4 0,5 l WT-R-Tr Aangewezen herbiciden tegen: 1-jarige grasachtige en breedbladige Actieve stof Normale dosis Attribut propoxycarbazone-natrium 60 g WT-T Atlantis iodosulfuron-m-n + mefenpyr-d + mesosulfuron-m Toepassing 300 g WT-ZT-Tr-S-R Azur IP + diflufenican + ioxynil 3 l WT-WG-Tr-S Bacara flurtamone + diflufenican 1 l WT-WG-Tr-S-R Bifenix N bifenox + isoproturon 3,5 4,5 l WT-WG-Tr -R Celtic picolinafen + pendimethalin 2,5 l WT-WG-Tr-S-R Cossack iodosulfuron-m-n + mefenpyr-d + mesosulfuron-m 300 g WT-ZT-Tr-S-R Defi prosulfocarb 4 5 l WT-WG-Tr-S-R Diflanil 500 sc diflufenican 0,375 l WT-WG-Tr-R-S Diversen chloortoluron (500) 3,2 l WT-WG-Tr Djinn IP + fenoxaprop-ethyl + safener 2,5 l G Herold flufenacet + dff 600 g WT-WG Hussar iodosulfuron + mefenpyr-diethyl 50/200 g WT Isoproturon (500) isoproturon 2 2,5 l WT-WG-Tr-S-R Javelin IP + diflufenican 2,5 3 l WT-WG Lexus Millenium flupyrsulfuron-me + thifensulfuron-me g WT-H-Tr Lexus solo flupyrsulfuron-me 20 g WT-H-Tr Lexus XPE flupyrsulfuron-me + metsulfuron 30 g WT-H-Tr Malibu flufenacet + pendimethalin 3 l WT-WG Monitor + Moniplus sulfosulfuron + uitvloeier 25 g WT-Tr-S Stomp pendimethalin (bodemherbicide) 1,5-2,5 l WT-WG Treflan trifluralin / bodemherbicide 2,75 l WT-WG-Tr-S

11 Tabel 2: geeft de handelsnaam, de actieve stof, de normale dosis en toepassing Aangewezen herbiciden tegen: 1-jarige breedbladige onkruiden Actieve stof Normale dosis Toepassing Allië metsulfuron-methyl 30 g T-G-H-Tr-S-R Allië Express metsulfuron-me + carfentrazone-et 50 g T-G-H-Tr Aurora carfentrazone-ethyl 40 g T-G-H-Tr-S AZ 500 isoxaben 0,15 l WT-WG-Tr-S Basagran DP-P bentazon / dichloorprop-p 2,5 3 l T-G-ZH-S Basagran SG bentazon 0,8 kg T-G-H-Tr-S-R Bingo cinidon-ethyl 0,25 l WT-G-R Bofix fluroxypyr+clopyralid+mcpa 4 l T-G-H-Tr-S-R Capture diflufenican + bromoxynil + ioxynil 1 l T-G-Tr-S-R Chekker amidosulfuron + iodosulfuron + Safner 0,2 kg T-G-Tr-S-R Diverse MCPA 4 6 l T-G-H-Tr-S-R Diverse linuron 0,7 0,8 l ZT-ZG-H-R Foxpro D bifenox+mcpp-p+ioxynil 2,5 l T-G-H-S Gratil amidosulfuron 40 g T-G-H-Tr-S-R Harmony M metsulfuron-me + thifensulfuron-me 60 g WT Kart 1 g/l florasulam g/l fluroxypyr 1,2 l WT-WG-H-M Matrigon clopyralid 0,7 0,9 l T-G-H-S-R Milan pyraflufen-ethyl + bifenox 1 l WT-WG Optica MCPP-P 600g/l mecoprop-p 2 2,4 l T-G-H-S Optica Trio 310 g dichloorprop-p 160 g MCPA 130 g MCPP 2 2,5 l T-G-H-S Platform S carfentrazone-ethyl + MCPP-P 1 kg T-G Primstar 2,5 g/l florasulame +100 g/l fluroxypyr 0,75 1 l WT-WG Primus florasulame ml T-G-H-Tr-S-R Roundup MAX glyfosaat, 450 g/l 2,5 l Starane fluroxypyr 1 l T-G-H-Tr-S-R Starane Kombi fluroxypyr+clopyralid+ioxynil 1,5 2 l T-G-H-Tr-S-R Touchdown Quattro trimesium-glyfosaat 3 l Verigal D bifenox+mcpp-p 2,25 2,5 l T-G-H-S

12 Aangewezen herbiciden handelsnaam / actieve stof per ha Wilde haver Windhalm Straatgras Duist Akkerleeuweklauw Herderstasje Melganzevoet Klaproos Duivekervel Kleefkruid Dovenetel Kamille Muur Akkerviooltje Boterbloem Zwaluwtong Varkensgras Duizendknoop Herik Kruiskruid Grote ereprijs Klimop-ereprijs Akkerdistel Melkdistel 1-jarige grasachtige onkruiden Puma S fenoxaprop-p ethyl + safener 0,4-0,6 l Topik clodinafop + safener 0,4-0,5 l jarige grasachtige en breedbladige Atlantis mesosulfuron-meth + iodosulfuron-meth 300 g Attribut propoxycarbazone-natrium 60 g Azur IP + diflufenican + ioxynil 3 l Bacara flurtamone + diflufenican 1 l Bifenix N IP + bifenox 3,5-3,75 l Celtic picolinafen + pendimethalin 2,5 l Defi prosulfocarb 4-5 l Dicuran chloortoluron (500) 3,2 l Djinn IP + fenoxaprop-ethyl + safener 2,5-3 l Herold flufenacet + difflufenican 600 g Hussar iodosulfuron + mefenpyr-diethyl 50/200 g Isoproturon (500) 2-2,5 l Javelin IP + diflufenican 2,5-3 l Lexus solo flupyrsulfuron-me 20 g Lexus XPE flupyrsulfuron-me + metsulfuron-me 30 g Lexus Mill. flupyrsulfuron-me + thifensulfuron-me g Malibu flufenacet + pendimethalin 3 l Monitor + Moniplus sulfosulfuron + uitvloeier 25 g Stomp pendimethalin + bodemherbicide 1,5-2,5 l Treflan trifluralin / bodemherbicide 2 + 3/4 l Logran triasulfuron 37,5 g Pendic SC pendimethalin + chloortoluron 4 l : goed 2: minder goed 3: minder resistent 4: resistent -: onbekend of geen werking

13 Aangewezen herbiciden handelsnaam / actieve stof per ha Wilde haver Windhalm Straatgras Duist Akkerleeuweklauw Herderstasje Melganzevoet Klaproos Duivekervel Kleefkruid Dovenetel Kamille Muur Akkerviooltje Boterbloem Zwaluwtong Varkensgras Duizendknoop Herik Kruiskruid Grote ereprijs Klimop-ereprijs Akkerdistel Melkdistel 1 jarige dicotylen Aurora carfentrazone-ethyl 50 g Allië metsulfuron-methyl 30 g Allië Express metsulfuron-me + carfentrazone-et 50 g Aurora carfentrazone-ethyl 50 g AZ 500 isoxaben 0,150 l Basagran DP-P bentazone / dichloorprop-p 2,5-3 l Bingo cinidon-ethyl 0,25 l Chekker amidosulfuron + iodosulfuron + safner 0,2 kg Capture diflufenican + bromoxynil+ioxynil 1 l Foxpro D bifenox + mcpp-p + ioxynil 2,5 l Gratil amidosulfuron 40 g Harmony M metsulfuron-me + thifensulfuron 60 g Kart fluroxypyr + Florasulam 1,2 l Matrigon clopyralid 0,7/0,9 l MCPP-P 600g/l 2-2,4 l Milan IP + pyraflufen-ethyl + bifenox 1 l Platform S carfentrazone-ethyl + MCPP-P 1 l Primstar fluroxypyr + Florasulam 0,75-1 l Primus florasulame cc Starane fluroxypyr 1 l Verigal D bifenox + mcpp-p 3-4 l DP-P 2-2,4 l jarige breedbladige onkruiden Bofix fluroxypyr + clopyralid + mcpa 4 l Glyfosaat (Round-up) 3-4 l Starane Kombi fluroxypyr + clopyralid + ioxyni 1,5-2 l Trimesium-glyfosaat (Ouragan) 3 l : goed 2: minder goed 3: minder resistent 4: resistent -: onbekend of geen werking

14 Toepassingstijdstip Toepassingstijdstip van verschillende producten in de teelt van granen Wintergerst Tabel 3: geeft voor elk onkruidbestrijdingsmiddel de handelsnaam, de actieve stof en het toepassingstijdstip. Handelsnaam AVADEX DIVERSE AZ 500 DEFI STOMP TREFLAN HEROLD MALIBU CELTIC BACARA DIFLANIL 500 SC DIVERSE JAVELIN MILAN BIFENIX N DJINN CHEKKER KART OPTICA OPTICA TRIO Actieve stof tri-allaat chloortoluron isoxaben prosulfocarb pendimethalin trifluralin flufenacet + diflufenican flufenacet + pendimethalin picolinafen + pendimethalin flurtamone + dff diflufenican isoproturon IP + Dff pyraflufen-ethyl + bifenox bifenox + isoproturon isoproturon + fenoxaprop-ethyl + safener amidosulfuron + iodosulfuron + safener florasulam + fluroxypyr mecoprop-p dichloor-p + MCPA + MCPP Vooropkomst Voor de winter Na de winter 1-2 Uitstoeling blad Begin Volle Einde Oprichten 1e knoop

15 Vervolg Tabel 3 Handelsnaam ALLIE ALLIE EX AURORA AZUR BASAGRAN DP BASAGRAN SG CAPTURE DIVERSE FOXPRO D GRATIL MATRIGON PLATFORM S PRIMSTAR PRIMUS STARANE STARANE COMBI VERIGAL D BINGO BOFIX DIVERSE Actieve stof metsulfuron-methyl metsulfuron-methyl + carfentrazone-ethyl carfentrazone-ethyl IP+ Dff + Ioxynil bentazon + dichloorprop P bentazon ioxinyl + bromoxinyl + Dff MCPP bifenox + MCPP + ioxynil amidosulfuron clopyralid carfentrazone-ethyl + MCPP-P fluroxypyr + florasulam florasulame fluroxypyr fluroxypyr + clopyralid + ioxynil bifenox + MCPP Cinidon-ethyl fluroxypyr + clopyralid + MCPA MCPA Vooropkomst Voor de winter Na de winter 1-2 Uitstoeling blad Begin Volle Einde Oprichten 1e knoop

16 Wintertarwe Tabel 4: geeft voor elk onkruidbestrijdingsmiddel de handelsnaam, de actieve stof en het toepassingstijdstip. Voor de winter Na de winter Handelsnaam Actieve stof Vooropkomst 1-2 blad 3 bl. tot begin uitst. Uitstoeling Begin Volle Einde Oprichten 1 e knoop TREFLAN MALIBU HEROLD DEFI trifluralin flufenacet + pendimethalin flufenacet + diflufenican prosulfocarb AZ 500 isoxaben DIVERSE isoproturon DIVERSE chloortoluron JAVELIN IP + dff BACARA flurtamone + dff DIFLANIL CELTIC STOMP diflufenican picolinafen + pendimethalin pendimethalin PUMA S fenoxaprop-ethyl MATRIGON clopyralid TOPIK BIFENIX N MILAN GRATIL clodinafop bifenox + isoproturon pyraflufen-ethyl + bifenox amidosulfuron BASAGRAN bentazon

17 Vervolg Tabel 4 Voor de winter Na de winter Handelsnaam Actieve stof Vooropkomst Uitstoeling 1-2 Oprichten 1 e knoop blad Begin Volle Einde LEXUS Millenium LEXUS Solo LEXUS XPE ALLIE ALLIE EX AURORA BASAGRAN DP DIVERSE FOXPRO D HARMONY M KART MONITOR + MoniPlus PLATFORM S PRIMSTAR PRIMUS flupyrsulfuron-methyl + thifensulfuronmethyl flupyrsulfuron-methyl flupyrsulfuron-ethyl + metsulfuron-methyl metsulfuron-methyl metsulfuron-methyl + carfentrazone-ethyl carfentrazone-ethyl bentazon + dichloorprop P MCPP bifenox + MCPP + ioxynil metsulfuron-ethyl + thifensulfuron-ethyl florasulam + fluroxypyr sulfosulfuron carfentrazone-ethyl + MCPP-P fluroxypyr + florasulam florasulam STARANE STARANE COMBI VERIGAL D fluroxypyr fluroxypyr + clopyralid + ioxynil bifenox + MCPP

18 Vervolg Tabel 4. Handelsnaam ATTRIBUT BINGO AZUR ATLANTIS CAPTURE CHEKKER COSSACK HUSSAR OPTICA OPTICA TRIO BOFIX DIVERSE Actieve stof propoxycarbazone-na cinidon-ethyl IP + diflufenican + ioxynil mesosulfuron-methyl+ modosulfuron-methyl + safener ioxinyl + bromoxinyl + dff amidosulfuron + iodosulfuron + safener mesosulfuron-methyl+ iodosulfuron-methyl + safener iodosulfuron + safener mecoprop-p dichloor-p + MCPA + MCPP fluroxypyr + clopyralid + MCPA MCPA Voor de winter Vooropkomst Na de winter 1-2 Uitstoeling blad Begin Volle Einde Oprichten 1e knoop

19 Spelt Tabel 5: geeft voor elk onkruidbestrijdingsmiddel de handelsnaam, de actieve stof en het toepassingstijdstip. Voor de winter Na de winter Handelsnaam Actieve stof Vooropkomst 1-2 blad Uitstoeling Begin Volle Einde Oprichten 1 e knoop TREFLAN trifluralin DIVERSE chloortoluron DIFLANIL diflufenican DIVERSE isoproturon AZ 500 isoxaben DEFI CELTIC BACARA AZUR ALLIE ATLANTIS AURORA BASAGRAN DP BASAGRAN SG BOFIX CAPTURE CHEKKER COSSACK DIVERSE FOXPRO D GRATIL MONITOR + MoniPlus PRIMUS prosulfocarb picolinafen + pendimethalin flurtamone + dff IP + diflufenican + ioxynil metsulfuron-methyl mesosulfuronmethyl+iodosulfuronmethyl + safener carfentrazone-ethyl bentazon + dichloorprop P bentazon fluroxypyr + clopyralid + MCPA ioxinyl + bromoxynil + dff amidosulfuron + iodosulfuron + safener mesosulfuronmethyl+ iodosulfuron-methyl + safener MCPP bifenox + MCPP + ioxynil amidosulfuron sulfosulfuron florasulame

20 Vervolg Tabel 5 Voor de winter Na de winter Handelsnaam Actieve stof Vooropkomst 1-2 blad Uitstoeling Begin Volle Einde Oprichten 1 e knoop STARANE fluroxypyr STARANE COMBI fluroxypyr + clopyralid + ioxynil VERIGAL D bifenox + MCPP OPTICA mecoprop-p OPTICA TRIO dichloor-p + MCPA + MCPP MATRIGON clopyralid DIVERSE MCPA

21 Triticale Tabel 6: geeft voor elk onkruidbestrijdingsmiddel de handelsnaam, de actieve stof en het toepassingstijdstip. Handelsnaam Actieve stof Vooropkomst Voor de winter 1-2 blad Uitstoeling Na de winter Begin Volle Einde Oprichten 1e knoop DIVERSE IP AZ 500 BACARA DEFI TREFLAN CELTIC DIFLANIL ATTRIBUT LEXUS Millenium LEXUS Solo LEXUS XPE PUMA S TOPIK PRIMUS GRATIL BASAGRAN SG AURORA STARANE DIVERSE ALLIE EX ALLIE chloortoluron isoproturon isoxaben flurtamone + dff prosulfocarb trifluralin picolinafen + pendimethalin diflufenican propoxycarbazone- Na flupyrsulfuronmethyl + thifensulfuronmethyl flupyrsulfuronmethyl flupyrsulfuron-ethyl + metsulfuron-methyl fenoxaprop-ethyl clodinafop florasulam amidosulfuron bentazon carfentrazone-ethyl fluroxypyr MCPA metsulfuron-methyl + carfentrazone-ethyl metsulfuron-methyl

22 Vervolg Tabel 6 Handelsnaam Actieve stof Vooropkomst HARMONY M STARANE COMBI BOFIX COSSACK CHEKKER ATLANTIS CAPTURE MONITOR + MoniPlus AZUR BIFENIX N metsulfuron-methyl + thifensulfuron met fluroxypyr + clopyralid + ioxynil fluroxypyr + clopyralid + MCPA mesosulfuronmethyl+ Iodosulfuron-methyl + safener amidosulfuron +iodosulfuron + safner mesosulfuronmethyl+ Iodosulfuron-methyl + safener ioxinyl + bromoxynil + dff sulfosulfuron IP + dff + ioxynil bifenox + isoproturon Voor de winter 1-2 blad Uitstoeling Na de winter Begin Volle Einde Oprichten 1e knoop

23 Zomertarwe Tabel 7: geeft voor elk onkruidbestrijdingsmiddel de handelsnaam, de actieve stof en het toepassingstijdstip. Handelsnaam Actieve stof Uitstoeling Vooropkomst 3e blad Oprichten Begin Volle Einde 1 e knoop 2 e knooplaatste blad DIVERSE DIVERSE DIVERSE STARANE GRATIL BASAGRAN DP VERIGAL D linuron MCPP MCPA fluroxypyr amidosulfuron bentazon + dichloorprop P bifenox + MCPP bifenox + MCPP + FOXPRO D ioxynil carfentrazone-ethyl PLATFORM S + MCPP-P fluroxypyr + STARANE clopyralid + COMBI ioxynil fluroxypyr + BOFIX clopyralid + MCPA mesosulfuronmethyl+ COSSACK iodosulfuron-methyl + safener mesosulfuronmethyl+ ATLANTIS iodosulfuron-methyl + safener PUMA S CAPTURE ALLIE EX ALLIE fenoxaprop-ethyl ioxinyl + bromoxynil + dff metsulfuron-methyl + carfentrazone-ethyl metsulfuron-methyl

24 Zomergerst Tabel 8: geeft voor elk onkruidbestrijdingsmiddel de handelsnaam, de actieve stof en het toepassingstijdstip. Handelsnaam Actieve stof Vooropkomst Uitstoeling Begin Volle Einde Oprichten 1 e knoop 2 e knoop laatste blad DIVERSE GRATIL linuron amidosulfuron BASAGRAN SG bentazon AURORA STARANE DIVERSE DIVERSE BASAGRAN DP VERIGAL D FOXPRO D PRIMUS STARANE COMBI BOFIX BINGO PLATFORM S CAPTURE ALLIE EX ALLIE DIFLANIL carfentrazone-ethyl fluroxypyr MCPA MCPP bentazon + dichloorprop P bifenox + MCPP bifenox + MCPP + ioxynil florasulame fluroxypyr + clopyralid + ioxynil fluroxypyr + clopyralid + MCPA cinidon_ethyl carfentrazone-ethyl + MCPP-P ioxinyl + bromoxynil + dff metsulfuron-methyl + carfentrazone-ethyl metsulfuron-methyl diflufenican

25 Zomerhaver Tabel 9: geeft voor elk onkruidbestrijdingsmiddel de handelsnaam, de actieve stof en het toepassingstijdstip. Handelsnaam Actieve stof Vooropkomst Begin Uitstoeling Volle Einde Oprichten 1 e knoop 2 e knoop - laatste blad STARANE AURORA DIVERSE fluroxypyr carfentrazoneethyl MCPA DIVERSE BASAGRAN DP VERIGAL D FOXPRO D PRIMUS MCPP bentazon + dichloorprop P bifenox + MCPP bifenox + MCPP + ioxynil florasulame GRATIL BASAGRAN SG STARANE COMBI BOFIX amidosulfuron bentazon fluroxypyr + clopyralid + ioxynil fluroxypyr + clopyralid + MCPA

26 Vervallen/ingetrokken erkenningen Tabel 10: geeft de producten waarvan de erkenning het voorwerp uitmaakt van een intrekkingsprocedure. Handelsproduct Uiterste datum verhandeling Uiterste datum gebruik Aaterra Affinity WG Agrichim Chloorthalonil SC Agrichim Chloortoluron/ Chlortoluron SC 20/09/ /03/07 01/09/ /03/2008 Agrichim MCPA 01/01/ /07/2008 Agro-Weed 20/09/ /03/2007 Akodan 35 EC 01/06/ /06/2007 Asulnet Baycor DC /09/ /03/2007 Belchim Simazine/Simazin 500 SC 01/01/ /12/2007 Betanal Betosip Caddy 100 SL 20/09/ /03/2007 Clortosip 28/02/ /02/2008 Cryptonol Poeder 22/05/ /05/2008 Curater 500 SC Dazide 85 20/09/ /03/2007 Decis Garden 23/02/ /10/2007 Deltanet 400 EC 01/01/ /12/2007 Dipel 2 X 20/09/ /03/2007 Dithane M 22 Dorsan 01/01/ /07/2008 Dosanex 01/01/ /12/2007 Endofan 35 EC 01/06/ /06/2007 Ethosin 05/04/ /08/2007 Flash 28/02/ /02/2008 Kemiron 05/04/ /08/2007

27 Vervolg Tabel 10 Handelsproduct Uiterste datum verhandeling Uiterste datum gebruik Kerb Super GR 01/01/ /12/2007 Luxan Chloortoluron 500 SC 20/09/ /03/2007 Mancomix 01/01/ /07/2008 Medipham 20/09/ /03/2007 Mixanil 28/02/ /02/2008 Neoron 500 EC 01/01/ /12/2007 Ormet 01/01/ /12/2009 Paraquat Protex 20/09/ /03/2007 Patoran 500 SC Premazin 2% granulaat-granulé Premazin SC 01/01/ /12/2007 Premis Geta 20/09/ /03/2007 Pugil WG 28/02/ /02/2008 Purivel Regent Plus 01/01/ /12/2007 Ronilan SC 30/06/ /12/2007 Scomrid Limb Aerosol 01/01/ /12/2007 Scutello 2 X 20/09/ /03/2007 Simatrex 500 SC 01/01/ /12/2007 Spotlight 240 SC 15/10/ /03/2007 Stemat /04/ /08/2007 Steril Plus 20/09/ /03/2007 Suberotex 01/01/ /12/2007 Sumisclex SC 31/12/ /12/2008 Synet 01/01/ /12/2007 Talstar 10 EC Talweed Tramat UPL Ethofumesate 20/09/ /03/ /04/ /08/2007 Volasect 01/09/ /07/2008 Zolone Flo 21/06/ /06/2008

28 Producten waarvan de erkenning verlengd werd Tabel 11: geeft de handelsproducten waarvan de erkenning werd verlengd of vernieuwd met oog op uitverkoop en opgebruik van voorraden. Handelsproducten Uiterste datum verhandeling Uiterste datum gebruik Agrichim carbendazim SC 30/06/ /06/2008 Antimousse engrais gazon le jardinier naturel 31/12/ /12/2007 Barclay Holdup /12/ /12/2007 Bouillie bordelaise le jardinier naturel 31/12/ /12/2007 Curater 1 gr 29/07/ /07/2007 Cycofix 21/06/ /06/2007 Cymbal 04/06/ /06/2008 Decis micro 06/10/ /10/2008 Dipel SC 31/01/ /01/2008 Kilval 01/01/ /12/2007 Mancoplus 75 WG 02/01/ /01/2009 Masai 25 WG 31/01/ /01/2009 Mimic 17/01/ /01/2010 Pilot 25/08/ /08/2008 Teletox 40 26/06/ /03/2007 Topflor 30/06/ /06/2008 Trimangol WG 08/06/ /06/2007

29 Nieuwe erkenningen m.b.t. akkerbouw Tabel 12: geeft de handelsproducten, hun samenstelling en de teelten waarvoor een erkenning werd afgeleverd tussen 27/02/2006 en 20/02/2007. Handelsmiddel Samenstelling Teelten Amistar Opti Amistar Xtra Aspect T Ataco Calaris Celtic 80 g/l Azoxystrobin 400 g/l Chloorthalonil 200 g/l Azoxystrobin 80 g/l Cyproconazool 200 g/l Flufenacet 333 g/l Terbuthylazin 1 g/l Florasulam 100 g/l Fluroxypyr 70 g/l Mesotrione 330 g/l Terbuthylazin 320 g/l Pendimethalin 16 g/l Picolinafen T-G-R-Tr-S T-G-R-Tr-S Maïs (behalve suikermaïs) T-G-H-Maïs (behalve suikermaïs) Maïs (behalve suikermaïs) WT-WG-R-Tr-S Ethefon 480 SL 480 g/l Ethefon WT-WG-ZG-R-Tr-S-Vl-KZ Fandango 100 g/l Fluoxastrobin 100 g/l Prothioconazool WT-G-R-S Finy 20 % Metsulfuron-methyl T-G-H-R-Tr-S-Vezelvlas Flurostar g/l Fluroxypyr T-G-H-R-Tr-S-Maïs Fubol Gold 64 % Mancozeb 3.88 % Metalaxyl-m Aardappelen Fusilade max 125 g/l Fluazifop-P-butyl Bieten, Cichorei, Vlas, Koolzaad, Erwt Gibb 3 10 % Gibberellinezuur A3 Erwten Harmony M 40 % Metsulfuron-methyl 4 % Thifensulfuron-methyl T-G-H-R-Tr-S Harmony Pasture 50 % Thifensulfuron-methyl Grasland-Weiland Insecticide 10 M 10 g/l Cypermethrin T-G-H-R-Tr-S-KZ-Aardappelen Isomexx 20 % Metsulfuron-methyl T-G-H-R-Tr-S-Vezelvlas Kart Kinto Duo Manfil 75 Wg 1 g/l Florasulam 100 g/l Fluroxypyr 60 g/l Prochloraz 20 g/l Triticonazool 75 % Mancozeb T-G-H-Maïs (behalve suikermaïs) zaaizaden van tarwe zaaizaden van gerst T-G-H-R-Tr-S-Bieten-Aardappelen-Zaaiden van tarwe Nissodium 50 g/l Cyflufenamide T-G-R-Tr

30 Vervolg Tabel 12 Olympus Palmas 80 g/l Azoxystrobin 400 g/l Chloorthalonil 4.5 % Cymoxanil 65 % Mancozeb T-G-R-Tr-S Aardappelen Pelican 500 g/l Diflufenican WT-WG-ZG-R-Tr-S Poncho 600 FS 600 g/l Clothianidin Bieten Poncho Beta Priori Xtra 53.3 g/l Beta-Cyfluthrin 400 g/l Clothianidin 200 g/l Azoxystrobin 80 g/l Cyproconazool Zaaizaden van bieten T-G-R-Tr-S Riza 250 g/l Tebuconazool T-G-Tr-Graszaadteelt Roxy EC 800 g/l Prosulfocarb WT-WG-R-Tr-S-Aardappelen Successor g/l Pethoxamide Maïs (behalve suikermaïs) Sultan 500 SC 500 g/l Metazachloor Aardappelen-Winterkoolzaad Swing Gold 133 g/l Dimoxystrobine 50 g/l Epoxyconazool T-S Taifun g/l Glyfosaat T-G-H-R-Tr-S-Grasland-Weiland Tapier 250 g/l Difenoconazool Bieten-Cichorei Tebustar 250 g/l Tebuconazool T-G-Tr-KZ-Graszaadteelt Trema 700 g/l Metamitron Bieten 1.9 Hoe u informeren via het internet? via de website: klik vervolgens op Erkenningen raadplegen nu kan u ondermeer opzoeken welke producten erkend zijn, in welke teelten en aan welke dosis ze mogen worden toegepast, ter bestrijding van welke ziekte/plaag/onkruid ze kunnen worden ingezet, enz

31 DEEL 2: BEMESTING GRANEN 2.2 Beredeneerde stikstofbemesting in wintertarwe Een beredeneerde stikstofbemesting is een belangrijke teelttechnische factor voor het bekomen van een kwaliteitsvolle en rendabele teelt van tarwe. Een beredeneerde stikstofbemesting houdt in de eerste plaats rekening met de minerale stikstofreserve in het voorjaar. Deze kan sterk variëren van jaar tot jaar in functie van de weersomstandigheden van de afgelopen maanden, maar verschilt ook sterk van perceel tot perceel in functie van de voorgeschiedenis van het perceel (voorteelt, uitgevoerde organische bemestingen, humusgehalte, bekalking, ). Alleen via een mineraal stikstofonderzoek in het voorjaar bekomt men specifiek voor elk perceel alle nodige informatie voor een optimale stikstofbemesting die rekening houdt met al deze factoren. 2.3 De N-indexmethode van de Bodemkundige Dienst Voor een beredeneerde stikstofbemesting van tarwe is het belangrijk de minerale stikstofreserve in het profiel te kennen, alsook het stikstofleverend vermogen van het perceel. De Bodemkundige Dienst berekent de stikstofbemestingsadviezen volgens de N-indexmethode. Hierbij wordt in het voorjaar (vanaf januari) een bodemanalyse uitgevoerd tot 90 cm diepte, in lagen van 30 cm, waarbij gemeten wordt wat de actuele stikstofreserve (nitrische en ammoniakale stikstof) is voor dit specifieke perceel. Via de N-indexmethode wordt vervolgens berekend wat de stikstoflevering van het perceel zal zijn en hoe groot de stikstofbehoefte is van het betreffende perceel is. Via de N-indexmethode wordt niet alleen de totale stikstofbehoefte berekend, maar wordt ook berekend hoe de minerale stikstofbemesting best gefractioneerd kan worden. De fractionering van de stikstofbemesting wordt berekend op basis van de verdeling van de minerale stikstof in het bodemprofiel. De hoeveelheid stikstof in de bodemlagen 0-30 cm en cm bepaalt de hoeveelheid stikstof in de eerste fractie, de minerale stikstof in de bodemlaag cm beïnvloedt de twee fractie. Ook de raskenmerken bepalen mee hoe de totale stikstofdosis best verdeeld wordt over twee, drie of eventueel vier stikstoffracties. 2.4 N-reserve voorjaar Via grondstaalname tot 90 cm diepte in het voorjaar bekomt men inzicht in de reserve aan nitrische en ammoniakale stikstof in het bodemprofiel. De nitrische stikstof is de stikstof die onder nitraatvorm in de bodem aanwezig is en direct kan opgenomen worden door de plantenwortels. Graangewassen wortelen in homogene bodems zeer diep zodat het nodig is de bodem te bemonsteren tot 90 cm diepte. Aangezien de minerale stikstof gewoonlijk niet gelijk verdeeld is over het volledige bodemprofiel worden grondstalen genomen per 30 cm diepte. De hoeveelheid minerale stikstof in de bodem in het voorjaar is afhankelijk van een groot aantal factoren. De vertreksituatie is de hoeveelheid minerale stikstof welke de voorteelt bij de oogst in de bodem heeft achtergelaten. Na graangewassen, vlas of witloof is de voorraad bij de oogst over het algemeen klein. Na aardappelen, maïs, of na een vlinderbloemige voorteelt wordt dikwijls een hogere N-voorraad gemeten. De stikstofbemesting aan de voorteelt speelt hierbij een grote rol, maar ook de

32 weersomstandigheden tijdens het groeiseizoen bepalen sterk hoeveel van de aanwezige stikstof achterblijft in het profiel als nitraatresidu. Ten tweede is er in het najaar ook nog een belangrijke toename mogelijk van de hoeveelheid minerale stikstof in de bodem. De hoeveelheid stikstof die via mineralisatie vrijkomt in het najaar heeft dikwijls een grote invloed op de reserve in het voorjaar. Deze stikstof is afkomstig van de mineralisatie van de bodemhumus, de oogstresten (erwtenloof, bietenloof, ), de groenbemester en de organische bemesting toegediend in het najaar (bijvoorbeeld drijfmest op de graanstoppel). In de wintermaanden kan ook een deel van de aanwezige minerale stikstof verloren gaan door uitspoeling. Belangrijk hierbij op te merken is dat er pas uitspoeling van nitraat kan optreden als het volledige bodemprofiel tot 90 cm diep verzadigd is met water. Het is enkel door het neerslagoverschot in het najaar en winterperiode dat een gedeelte van de N-reserve verloren kan gaan door uitspoeling. Op lichtere bodems wordt dit verzadigingspunt sneller bereikt dan op zwaardere gronden, waardoor op deze gronden ook meer stikstof kan uitspoelen bij eenzelfde neerslagoverschot. Op bepaalde gronden kan ook het N-verlies door denitrificatie belangrijk zijn. Specifiek voor de graangewassen is er ook nog de stikstofopname door de granen in het najaar. Voor de vroeg gezaaide granen kan dit oplopen tot ruim 30 kg N/ha, welke in het najaar hoofdzakelijk wordt opgenomen uit de bouwlaag. Tabel 1 geeft voor de afgelopen najaars- en winterperiode de neerslag en gemiddelde temperatuur voor Ukkel. Het zeer warme najaar heeft op veel percelen geleid tot een belangrijke najaarsmineralisatie. Op heel wat percelen bleef er in het najaar een niet onbelangrijke hoeveelheid nitrische stikstof achter in het bodemprofiel. De afgelopen maanden waren niet echt nat te noemen, zodat de nitraatuitspoeling naar de diepere bodemlagen relatief beperkt is gebleven. Momenteel is de stikstofreserve op leem- en goede zandleemgronden hoofdzakelijk aanwezig in de bodemlaag van cm en vooral in deze van cm. Gemiddeld genomen liggen de reserves wel op een iets lager niveau in vergelijking met vorig jaar. Tabel 1: Neerslag en gemiddelde temperatuur voor Ukkel voor afgelopen najaars- en winterperiode (bron: KMI) Neerslag (mm) Temperatuur ( C) 2006-'07 normaal 2006-'07 normaal september ,4 14,6 oktober ,2 10,5 november ,1 6,1 december ,9 3,3 januari ,2 2,6 februari* ,3 3,5 totaal *: tot 15 februari

33 Mineralisatie van bodemhumus De hoeveelheid stikstof die naast de gemeten stikstofreserve nog extra ter beschikking komt tijdens het groeiseizoen, is afhankelijk van vele factoren. Een groot gedeelte is afkomstig van de mineralisatie van bodemhumus. De rest komt vrij uit oogstresten van de voorteelt (blad van suikerbieten, erwtenloof,...) of door nawerking van organische bemesting (drijfmest, stalmest) die eventueel voor de zaai van de tarwe werd toegediend. Gemiddelde mineralisatiecijfers geven een beeld van de gemiddelde hoeveelheid minerale stikstof die jaarlijks vrijkomt op de percelen (zie figuur 1). Op jaarbasis komt op een perceel met een normaal humusgehalte gemiddeld zo n 140 kg N/ha vrij door mineralisatie. De N-vrijstelling per maand varieert van ongeveer 5 kg N/ha in de wintermaanden tot ruim 20 kg N/ha in de zomermaanden. Op percelen met een hogere mineralisatiecapaciteit (hoger humusgehalte, meer recente aanvoer van organische meststoffen, ) ligt de netto stikstofmineralisatie nog op een veel hoger niveau. In de N- indexmethode wordt per perceel berekend hoeveel stikstof via mineralisatie nuttig door de tarwe kan worden gebruikt. Maandelijkse mineralisatie (kg N/ha) januari N-mineralisatie cumulatieve N-mineralisatie Bron: N-(eco)² februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december Cumulatieve mineralisatie (kg N/ha) Figuur1: Gemiddelde maandelijkse N-vrijstelling door mineralisatie op Vlaamse bodems met een normaal humusgehalte (Bron: N-(eco)²-studie)

34 N-index en adviezen Bij het N-adviessysteem van de Bodemkundige Dienst van België wordt de beschikbare stikstof in de bodem en de stikstof die nog gaat vrijkomen opgeteld. Zo bekomt men per perceel een N-index. De berekening van deze N-index gebeurt op basis van de analyseresultaten van de grondstalen en de inlichtingen omtrent de recente voorgeschiedenis van het perceel. De methode van berekening is afhankelijk van het gewas waarvoor een advies wordt gevraagd. Deze N-index is bijgevolg een beredeneerde en berekende maat van de N-beschikbaarheid op een specifiek perceel voor een bepaald gewas. Door jarenlang proefveldonderzoek is voor ieder gewas het verband berekend tussen de optimale N-dosis en de N-index. Op deze manier bekomt men op perceelsniveau een gedetailleerd N-advies. Uit het voorgaande blijkt duidelijk dat in de advisering zeer perceelsspecifiek wordt gewerkt. Hierdoor bekomen we natuurlijk ook zeer grote verschillen tussen de individuele adviezen. Ter illustratie geeft figuur 2 voor dit voorjaar de spreiding in de stikstofbemestingsadviezen voor wintertarwe in België weer. Uit deze figuur blijkt dat de stikstofbemestingsadviezen sterk variëren in functie van de voorteelt en van perceel tot perceel. De voorgeschiedenis (voorteelten, organische bemesting, groenbemester, ) en de bodemkarakteristieken (grondsoort, humusgehalte, ph, ) van het perceel bepalen immers de minerale stikstofreserve in het voorjaar en de stikstoflevering gedurende het groeiseizoen, waardoor elk perceel een specifieke stikstofbehoefte heeft die, zoals uit de figuur blijkt, zeer sterk kan variëren. Percelen met een hogere nitraatvoorraad in het voorjaar of met een sterk stikstofleverend vermogen (bv. gescheurde weiden) zullen een lager stikstofbemestingsadvies krijgen dan percelen met een lage nitraatvoorraad of een lager humusgehalte. procent percelen aardappelen suikerbieten >225 advies (kg N/ha) Figuur 2: Procentule verdeling van de stikstofbemestingsadviezen op basis van N-index voor wintertarwe na aardappelen en suikerbieten in 2007 voor België (analysen tot 19/02/07). Bron: Bodemkundige Dienst van België

35 Uit de resultaten van de voorjaarsbemonsteringen van 2007 komt tot uiting dat de bemestingsadviezen voor tarwe dit voorjaar gemiddeld een 10-tal kg N/ha hoger liggen dan het afgelopen jaar. De spreiding op dit gemiddelde is ook dit jaar zeer groot. De N-index houdt ook rekening met de reeds opgenomen hoeveelheid stikstof door het graangewas. Zeker op de wintergerstpercelen, maar ook op vele tarwepercelen, werd het afgelopen najaar reeds een belangrijke hoeveelheid stikstof opgenomen. Op deze percelen moet de eerste stikstoffractie beperkt worden. Stikstof fractioneren De totale stikstofbehoefte varieert sterk van perceel tot perceel, maar de optimale fractionering van de stikstofbemesting varieert nog veel sterker. De verdeling van de minerale stikstof in het bodemprofiel, de eigenschappen van het tarweras wat betreft legergevoeligheid, de vereiste bakkwaliteit van de tarwe en de voorgeschiedenis en de bodemeigenschappen van het perceel bepalen immers in welk groeistadium van de tarwe meer of minder stikstof moet bemest worden. Het N-index expertsysteem houdt rekening met al deze factoren en berekent op vraag van de landbouwer een stikstofbemestingsadvies in twee, drie of zelfs vier fracties (vier fracties is in onze omstandigheden enkel aangewezen voor het telen van specifieke kwaliteitstarwe). Op deze manier wordt het risico op legering van de tarwe vermeden en wordt een stikstofbemestingsadvies berekend dat rekening houdt met de vereiste bakkwaliteit van de tarwe. Uit het proefveldonderzoek weten we dat voor het bereiken van het beste economische rendement het toepassen van de juiste totale stikstofdosis in het algemeen belangrijker is dan de exacte wijze van fractioneren. Door via de fractionering in te spelen op de verdeling van de stikstofreserve in het bodemprofiel kan in sommige situaties de opbrengst nog duidelijk verhoogd worden. Typische voorbeelden hiervan zijn de adviezen met een hoge eerste gift bij een lage N-reserve in de bovenste bodemlagen (0-60 cm) of de adviezen met een zeer lage tweede gift in het geval van een stikstofrijke ondergrond (60-90 cm). Voor percelen met een beperkte stikstofmineralisatie wordt automatisch een belangrijke derde gift geadviseerd. Voor wat het niveau van de eerste stikstofgift betreft, zijn er dit jaar relatief weinig percelen met een zeer lage eerste stikstoffractie. Dit voorjaar ligt voor ongeveer 15 % van de onderzochte percelen de eerste stikstofgift lager dan 50 kg N/ha. Opmerkelijk is ook dat ruim 20 % van de percelen een advies krijgt om meer dan 80 kg N/ha toe te dienen in de eerste stikstoffractie. Weliswaar moet opgemerkt worden dat het hier gaat over een voorlopige statistiek (tot 19/02/06).

36 Nitraatresidu na granen Het afgelopen najaar werden op 53% van de tarwepercelen gecontroleerd door de Mestbank een nitraatresidu van meer dan 90 kg N/ha gemeten. Op de percelen onder beheersovereenkomst water had bij de analyse uitgevoerd door de Bodemkundige Dienst van België bijna 25% van de tarwepercelen een nitraatresidu van meer dan 90 kg N/ha. Vele graantelers stellen zich de vraag of ze de bemesting van hun granen moeten verminderen met het oog op het beperken van het nitraatresidu. Uit de proefvelden van Bodemkundige Dienst van België kan duidelijk afgeleid worden dat bij bemesting volgens N-index bij de oogst van de granen bijna steeds een laag nitraatresidu (veelal < 30 kg N/ha) wordt gemeten. Alleen bij extreem vochttekort is het mogelijk dat de derde N-fractie onvoldoende wordt benut door de tarwe. Waar zit dan bij granen wel de problematiek van de te hoge nitraatresidu s? De verklaring is af te leiden uit figuur 1. In augustus en september kunnen onze bodems via mineralisatie immers nog een grote hoeveelheid nitraatstikstof afgeven. Het komt er bijgevolg op aan om deze vrijkomende stikstof vast te leggen in een tijdig gezaaide groenbemester. Provinciale actie In het kader van beredeneerde en verfijnde N-bemesting geven de provinciebesturen van Limburg en Vlaams-Brabant een belangrijke korting op het N-indexonderzoek. Deze korting, 10 EUR per perceel in Limburg en 15 EUR per perceel in Vlaams-Brabant, wordt rechtstreeks op de factuur in rekening gebracht. Bij gebruik van dierlijke mest in de akkerbouw is het belangrijk om de aanvoer van de voedingselementen via de mest en de bemestingswaarde te kennen. Mestanalyse is hierbij ten zeerste aangeraden. Bij gebruik van dierlijk mest bij de hakvruchten kan via het N-onderzoek tijdens de teelt de optimale bijbemesting worden berekend. In Oost-Vlaanderen, Limburg, en Vlaams-Brabant geven de provinciebesturen 25 EUR korting op een volledige mestanalyse met berekening van bemestingswaarde. Meer info bij uw regionale staalnemer of op de Bodemkundige Dienst van België, tel: 016/ ; fax 016/ , website: Jan Bries Piet Ver Elst

37 DEEL 3: NIEUWE FUNGICIDEN IN DE GRAANTEELT Landbouwcentrum Granen Eiwitrijke gewassen oliehoudende zaden Kleine industrieteelten Vlaanderen LCG vzw Provinciaal Onderzoeks- en Voorlichtingscentrum voor Land- en Tuinbouw Ieperseweg Roeselare (Rumbeke-Beitem) centraal secretariaat : 051/ ing. D. Wittouck : 051/ ir. G. Ghekiere 051/ , Fax 051/ daniel.wittouck@west-vlaanderen.be greet.ghekiere@west-vlaanderen.be

38 - 38 -

39 - 39 -

40 - 40 -

41 - 41 -

42 - 42 -

43 - 43 -

44 - 44 -

45 - 45 -

46 - 46 -

47 DEEL 4: FYTOLOKAAL OP HET LANDBOUWBEDRIJF

48 - 48 -

49 - 49 -

50 - 50 -

51 - 51 -

52 - 52 -

53 - 53 -

54 - 54 -

55 - 55 -

56 - 56 -

57 DEEL 5: LASTENBOEK EN SECTORGIDS

58 - 58 -

59 - 59 -