Saxion: Doeners met Denkkracht. Visie op Onderwijs en Onderzoek

Transcriptie

1 Saxion: Doeners met Denkkracht Visie op Onderwijs en Onderzoek

2 Colofon Datum 1 november 2016 Referentie Versie Afdeling (Definitief) Beleidsgroepen onderwijs, onderzoek en internationalisering Auteur Saxion. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

3 Datum 1 november 2016 Titel Saxion: Doeners met Denkkracht Pagina 3 / 16 Inhoudsopgave I Vooraf en voorop... 4 II Visie op praktijkgericht onderzoek... 5 III Visie op en uitgangspunten voor optimaal studiesucces... 10

4 Pagina 4 / 16 I Vooraf en voorop In het Saxion Strategische Plan stellen we dat succesvol studeren voor ons belangrijk is. Dat doen we door uitstekend hoger beroepsonderwijs te verzorgen. Dat we uitstekend onderwijs verzorgen moet blijken uit een positief oordeel van stakeholders over het niveau, uit een maatschappelijk verantwoord studierendement en uit tevredenheid van studenten over ons onderwijs. De hier genoemde stakeholders zijn met name onze samenwerkingspartners in beroepspraktijken. Voor de realisering van deze doelen beschrijft Saxion in deze notitie haar visie op onderwijs en onderzoek. De visie geeft richting aan de wijze waarop onze docent-onderzoekers samen met de studenten en de beroepspraktijk invulling geven aan onderzoekend onderwijs en studierendement, en bestaat dan ook uit twee onderdelen: voor onderzoekend onderwijs -> visie op praktijkgericht onderzoek voor studierendement -> visie op studiesucces Onderzoekend onderwijs <-> praktijkgericht onderzoek De leeromgeving die Saxion biedt is naar inhoud en vorm uitdagend en inspirerend en stimuleert studenten het beste uit zichzelf te halen. Voor het te ontwikkelen niveau gelden het Ad-, Ba- of Maniveau als vereisten. 1 Omdat goed onderwijs praktijkgericht onderzoeken veronderstelt, is het in onze ogen evident dat onderwijs en onderzoek één geheel vormen. Praktijkgericht onderzoeken is integraal opgenomen in het onderwijs. Met dit onderzoekend onderwijs leiden we doeners met denkkracht op. In onze visie op praktijkgericht onderzoek is deze integratie van onderzoek en onderwijs de basis. Praktijkgericht onderzoek heeft evenwel ook eigenstandige relevantie: daarom moet er balans zijn tussen onderzoek als middel (voor het onderwijs, voor de praktijk) en als doel op zich (onderzoek heeft waarde van zichzelf, doordat het bijdraagt aan de opbouw van kennis). Lectoren zijn verbindingsofficieren van kennis: het onderzoek dat lectoraten doen, legt de verbinding van kennis naar toepassingen in de praktijk 2. In deel II van deze notitie is de visie op praktijkgericht onderzoek uitgewerkt. Studierendement <-> studiesucces Saxion heeft in 2015 haar visie op studiesucces vastgelegd. Deze visie maken we nu integraal 1 De NVAO verwijst op haar website naar drie mogelijke uitwerkingen van hbo-niveau, namelijk de Dublin descriptoren (voortkomend uit Bologna-afspraken), het nadien door de Europese Commissie opgestelde European Qualification Framework en de uitwerking daarvan voor Nederland (NLQF). Een opleiding is vrij om voor een van deze uitwerkingen te kiezen aangezien deze equivalent aan elkaar zijn. Op Mijn Saxion/Mijn Service/Onderwijs&Studieloopbaanbegeleiding/Onderwijs en Toetsing/Kaders Onderwijs en Toetsing zijn deze documenten te vinden voor niveau 5 (Ad), niveau 6 (bachelor) en niveau 7 (master). Zie ook Handleiding HBO-niveau, Handleiding voor het onderzoeken, realiseren en verantwoorden van het HBOniveau (Saxion, mei 2011) 2 De Jonge, J. Praktijkgericht onderzoek bij lectoraten van Hogescholen. Feiten & Cijfers 19. Den Haag: Rathenau Instituut (mei 2016)

5 Pagina 5 / 16 onderdeel van onze visie op onderwijs en onderzoek. Zij is als deel III in deze notitie opgenomen. De hoofdlijn van onze visie op studiesucces is: Het opleidingsteam en de individuele docent zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor goed onderwijs en hebben als opdracht een actieve houding en bijbehorende studie-inspanning bij studenten te bevorderen, met bijkomend effect dat studenten tevreden zijn. Een effectieve intake, persoonlijke begeleiding, inspirerend en activerend onderwijs en een goed afstudeerproces bevorderen dat studenten zich uitgedaagd voelen om te leren. Daarbij hebben wij ook geformuleerd, dat we van iedere student die wij geschikt achten het hbobachelor eindniveau te realiseren, mogen eisen dat hij zo studeert en dat in zo n tempo doet, dat hij binnen maximaal de nominale duur + 1 jaar de opleiding afrondt. Ons motto is: inschrijven is deelnemen en afronden (IDA). Het betekent dat de student daadwerkelijk eigenaar is van zijn studie, er actief aan werkt, studiesucces boekt en de studie succesvol afrondt. Vertaald naar de onderwijssetting van Saxion leidt dit tot de definiëring van vier pijlers die zorgen voor optimaal studiesucces: juiste studiekeuze, studentenbinding en studieloopbaanbegeleiding, inspirerend, activerend en studeerbaar onderwijs, succesvol afronden II Visie op praktijkgericht onderzoek Praktijkgericht onderzoek realiseert relevantie op het gebied van: de beroepspraktijk en de samenleving onderwijs en professionalisering kennisontwikkeling binnen het onderzoeksdomein. Slagader voor goed opleiden Praktijkgericht onderzoek betreft onderzoek vanuit een levende praktijk en is geworteld in de beroepspraktijken. Het draagt direct bij aan de verbetering en innovatie van die beroepspraktijken in een maatschappelijke context. Praktijkgericht onderzoek is onderzoek waarvan de vraagstelling wordt ingegeven door de beroepspraktijk, en waarvan de opgedane praktijkkennis direct kan bijdragen aan die beroepspraktijk. Natuurlijk dragen praktijkgerichte onderzoeken indirect of complementair ook bij aan kennisontwikkeling binnen het vakgebied. In de kern is praktijkgericht onderzoek toch wel eerst en vooral een slagader voor goed opleiden. Voorop staat onze opdracht om studenten op te leiden tot goede professionals in de verschillende beroepspraktijken. Dit veronderstelt een voortdurende reflectie op en interactie met die beroepspraktijken in een complexe en snel veranderende samenleving. Goed onderwijs sluit aan bij actuele behoeften en vraagstukken van de huidige praktijken én draagt bij aan verbetering en innovatie van die praktijken door op systematische wijze dilemma s, vraagstukken te onderzoeken. Innovaties zijn meer en meer grenzeloos, hetgeen betekent dat ook praktijkgericht onderzoek in internationaal perspectief plaatsvindt.

6 Pagina 6 / 16 Vraagstukken kunnen in verschillende gradaties geformuleerd zijn: monodisciplinair, multidisciplinair, interdisciplinair. Veel van deze vraagstukken vragen in toenemende mate om een interdisciplinaire aanpak. Voor de onderzoekende professional van morgen is er daarom substantieel ruimte in onderzoekend onderwijs om gezamenlijk met dergelijke vraagstukken aan de slag te gaan. Voor lectoraten vraagt dit het kunnen omgaan met diverse soorten kennis en het geven van betekenis aan die kennis voor de body of knowledge van opleidingen. Beroepspraktijk Kennis Onderwijs De figuur maakt de verbondenheid tussen de drie gebieden waarop praktijkgericht onderzoek zich richt zichtbaar. In die verbondenheid geeft Saxion in de basis invulling aan haar UAS-profiel doordat onze (student)professionals in opleiding en docent-onderzoekers samen met de professionals in de beroepspraktijken in onze leeromgeving werken aan verbeteringen van beroepspraktijken. Samen signaleren zij vraagstukken, bedenken zij mogelijke praktijkgerichte oplossingen, en dragen ze bij aan het realiseren van relevante resultaten. De figuur laat ook zien dat dit proces in elke hoek kan starten: vanuit beroepspraktijk, vanuit onderwijs, vanuit kennis (de discipline). Onze focus is dat het grootste deel beroepspraktijkgericht is; een deel van de onderzoeksvragen heeft evenwel een kennisvraag als start, met de intentie van toepassing voor de beroepspraktijk Waar voorheen tradities vaak voldoende waren om beroepen en beroepspraktijken levend te houden, vraagt de samenleving nu om onderzoekend vermogen. Dit vereist een grondhouding van oprechte nieuwsgierigheid en leergierigheid in het signaleren en bevragen van vraagstukken. En ook van vaardigheden om nieuwe kennis te verwerven, inzichten uit onderzoek te vertalen naar acties in de beroepspraktijk. Het is een basishouding van willen bevragen en verbeteren, en een kwaliteit van kunnen bijdragen aan oplossingen. Brede onderzoeksfunctie Opleidingen en lectoraten maken daarvoor samen met de beroepspraktijken hun gemeenschappelijke onderzoeksagenda. Deze agenda legt ook de relatie met de onderzoeksagenda Living Technology, het inhoudelijk zwaartepunt van Saxion. Living Technology loopt als een rode draad door ons onderwijs en onderzoek. Met die agenda wil Saxion nationaal en internationaal als kennisinstelling gekend worden. Dat vereist dat kennisopbouw plaatsvindt: via het onderwijs en innovatie van de beroepspraktijk, door

7 Pagina 7 / 16 praktijkgericht onderzoek als zodanig. Lectoraten bepalen de balans tussen deze drie met elkaar verbonden gebieden van de onderzoeksfunctie. De lectoraten hebben de opdracht om zichtbaar te maken dat (en welke) toegevoegde waarde onderzoeksdomeinen hebben voor de beroepspraktijken. Daarbij is zichtbaar hoe en waar zij kennis ontwikkelen in internationale context. Living Technology Saxion bedoelt met Living Technology de wisselwerking tussen technologie en de samenleving. Onze missie is om met Living Technology een innovatieve bijdrage te leveren aan ontwikkeling en toepassing van technologie ten behoeve van de kwaliteit van leven. Om onderzoek te kunnen labelen als Living Technology -onderzoek, zijn twee randvoorwaarden van belang, namelijk dat het onderzoek maatschappelijk relevant is en innovatieve technologie bevat. Onder innovatieve technologie verstaan we zowel nieuwe technologieën als bestaande technologie die op innovatieve wijze wordt toegepast. De nieuwe technologie bevindt zich bij Saxion voornamelijk op de HTSM-gebieden nanotechnologie, mechatronica, smart materials en ICT. Daarnaast richten we ons op innovatieve toepassingen van technologie, met name op de terreinen Health & Wellbeing en Areas & Living. (Bron: Onderzoeksagenda Saxion Living Technology, 2015, Programmaraad LT) Actieve participatie Uitstekend onderzoekend onderwijs vraagt om actieve participatie van de verschillende betrokkenen: de student, de docent, de onderzoeker, de lector, het werkveld/de opdrachtgever. Met onze ambitie versterken we een beweging van onderzoekend onderwijs. Het is een beweging van een onderzoeksagenda geformuleerd door lectoraten naar een gemeenschappelijke onderwijs- en onderzoeksagenda geformuleerd door de opleidingen (docenten en studenten) en lectoren vanuit en samen met de beroepspraktijken; van lectoraten voornamelijk zichtbaar voor onderzoeksprofessionals naar lectoraten die zichtbaar zijn voor studenten, docenten én professionals in de beroepspraktijk; van gescheiden middelen voor lectoraten en middelen voor onderwijs naar een integraal beleid en geïntegreerde besteding van middelen; van aparte onderwijseenheden voor onderzoeksvaardigheden naar het integreren van onderzoeksvaardigheden in het gehele curriculum (colleges, groepswerk, projecten, enz.); van dualiteit van onderwijs en onderzoek naar een integrale opdracht van onderzoekend onderwijs; van docent-onderzoekers naar docenten die per definitie als docent onderzoeksvaardig zijn en een bijdrage kunnen leveren aan het praktijkgerichte onderzoek; van praktijkgericht onderzoek door een relatief kleine groep onderzoeksexperts (kenniskringleden, lectoren) naar een steeds bredere kring van docenten en studenten die bijdragen aan praktijkgericht onderzoek; van onderzoekop kleine schaal met beperkte waarde voor de praktijk en beperkte waarde voor kennisopbouw naar praktijkgericht onderzoek ingebed in een agenda met dito potentieel voor de beroepspraktijk en de kennisopbouw.

8 Pagina 8 / 16 Met onderzoekend onderwijs bewerkstelligen we grensverkeeer: tussen disciplines: zoals mode 2 kennisproductie, T-shaped professionals, bredere opleidingen/gezamenlijke semesters, docentenpools/mobiliteit; tussen onderzoek en onderwijs: het hele curriculum als voertuig voor onderzoekend vermogen, mobiliseren van onderzoekend potentieel van studenten en docenten, voortdurende professionalisering middels deelname aan inhoudelijk discours; tussen onderwijs en beroepspraktijk: beroepsproduct centraal, de student vanaf het begin van de studie positioneren als beroepsbeoefenaar, maximale inbreng van real-life vraagstukken in projecten; tussen beroepspraktijk en onderzoek: onderzoek als 'atelier' van het werkveld, (technology) forecasting bij ieder lectoraat, dubbelaanstellingen. We typeren deze bewegingen met de volgende kenmerken naar de verschillende participanten. Voor de student De student ontwikkelt zijn onderzoekend vermogen en zet dat in bij het meewerken aan praktijkgerichte verbeteringen en oplossingen. Daarbij moet voldoende aandacht zijn voor zowel het gebruiken van bestaande kennis (zoals het vertalen van praktische vragen naar kennisvragen aan de hand van literatuur) als voor het opzetten en uitvoeren van eigen onderzoek als de benodigde kennis ontbreekt. De inzet van studenten bij uitvoering van grotere onderzoeksprojecten is in lijn met de doelen die met onderzoekend vermogen worden beoogd. Voor de Ba-student zijn die doelen dan afgestemd op het opleiden van een reflective practitioner 3. Voor de Ma-student ligt de lat hoger en dat heeft betekenis voor de onderzoekstaken die hij uitvoert in een praktijkgericht onderzoek. Onderzoekend vermogen stelt een professional in staat om zijn vak op hbo niveau uit te oefenen en om mee te ontwikkelen in een omgeving die verandert. Het hbo niveau van een professional houdt onder andere in dat een student in staat is om uit te zoeken wat hij nodig heeft om in een veranderende beroepspraktijk te weten wat goed is voor die beroepspraktijk. Studenten dienen te beschikken over een onderzoekend vermogen, zodat zij hun beroep ook in de toekomst op hbo niveau kunnen uitoefenen. Onderzoekend vermogen valt op te delen in (Andriessen, 2014): 1. het hebben van een onderzoekende houding 2. het kunnen toepassen van onderzoeksresultaten en expertise van anderen (het gebruiken van bestaande evidence) 3. het zelf kunnen doen van onderzoek (zelf bijdragen aan nieuwe evidence) Bron: Andriessen, D. (2014). Praktisch relevant én methodisch grondig? Dimensies van onderzoek in het hbo, Openbare les, Utrecht, 10 april Handreiking reflective practitioner, reflecteren kun je leren (Saxion, oktober 2015)

9 Pagina 9 / 16 Voor de docent/onderzoeker De docent laat zien dat hij/zij beschikt over actuele kennis en inzichten in relatie tot de beroepspraktijk en haar context. Alle docenten beschikken over onderzoekend vermogen en passen dat toe in het onderwijs. Zij begeleiden de lerende student vanuit hun kennis en vaardigheden, en zetten dat in voor verbeteringen en vernieuwingen in beroepspraktijken. docenten trainen onderzoekend vermogen aan de studenten in de context van beroepsproducten en beroepspraktijken Een aantal docenten zijn (vanuit de thema s in de onderzoeksagenda) themadocent : zij zijn de voorhoede in het uitzetten van een onderzoeksvraag, het mobiliseren van participanten, het organiseren van deskundigheidsbevordering, het realiseren en verspreiden van praktijkkennis. Praktijkgericht onderzoek en de onderzoeksthema s zijn onderdeel van de continue deskundigheidsbevordering van docenten. Docenten participeren actief in het inhoudelijke discours hierover (bijvoorbeeld in teamoverleggen, referaten, seminars). Voor het werkveld/opdrachtgever De beroepspraktijk draagt bij aan de totstandkoming van de onderzoeksagenda en de uitvoering van het praktijkgerichte onderzoek. In de dialoog dagen we beroepspraktijken uit tot articulatie van vraagstukken. Bedrijven en instellingen participeren actief in een vraagstuk. Ze signaleren, formuleren, denken mee, helpen oplossen, en implementeren. Een vraagstuk wordt voor een bepaalde periode uitgezet, opdat cohorten van studenten verbonden blijven met een doorlopende praktijkvraag. Dit verhoogt de waarde van het onderzoek voor de opdrachtgever. Professionals uit de beroepspraktijken participeren actief in het onderzoekend onderwijs (projecten, seminars, referaten). Voor de lectoraten De lectoraten formuleren met de opleidingen de onderzoeksagenda. Ze initiëren de agenda, formuleren relevante vragen, programmeren de uitvoering, voeren regie op de agenda, en maken de resultaten zichtbaar voor participanten (onderwijs, beroepspraktijk, samenleving). De lectoraten maken deel uit van de onderwijsomgeving van de academies en dragen bij aan het onderzoekend onderwijs. Medewerkers van een lectoraat (lectoren, associate lectoren, docenten) participeren in het uitvoeren van onderwijs (met name in relatie tot de onderzoeksagenda). De lectoraten dragen actief bij aan het discours in de academies over de onderzoeksagenda, de vereiste deskundigheidsbevordering, de houding en vaardigheden voor het uitvoeren van praktijkgericht onderzoeken. De lectoraten dragen langs de weg van onderzoek in onderwijs bij aan evidence based beroepsproducten en als opdrachtgevers en opdrachtnemers van onderzoeksopdrachten en als eigenaren van onderzoeksprogramma's aan generieke kennisopbouw. Voor de academies en de opleidingen De opleidingen formuleren met de lectoraten de onderzoeksagenda en committeren zich daaraan door de onderzoeksagenda te verbinden met de curricula, en met de professionaliseringsagenda van het personeel.

10 Pagina 10 / 16 Bij praktijkgericht onderzoek bepaalt de aard van het vraagstuk en de context de gewenste samenwerking van deskundigheden (interdisciplinair, interprofessioneel). Wij bundelen onze kennis en krachten rondom deze vraagstukken door actief te verbinden tussen academies en lectoraten. Praktijkgericht onderzoeken is integraal ingebed in de curricula, en manifesteert zich met name in beroepsproducten 4 die voor de betreffende beroepspraktijk relevant en representatief zijn (bijvoorbeeld: een analyse, een advies, een ontwerp, een fysiek of digitaal product, een handeling). De implicaties voor het meten en beoordelen van de ontwikkeling van de student zijn verwerkt in een passend toetsgebouw. Hiervoor werken curriculumcommissies, teamleiders, lectoraten samen. In curricula is substantieel ruimte (bijvoorbeeld met een omvang van een semester) voor projecten waarin studenten, docenten, en externe betrokkenen werken aan vraagstukken uit beroepspraktijken of samenleving. Opleidingen bieden actief mogelijkheden voor interdisciplinaire samenwerking van studenten van verschillende opleidingen als vraagstukken een dergelijke aanpak vergen. Academies zetten tenminste de toegekende onderzoeksgelden per student in op praktijkgericht onderzoek. Zij doen dit in domeinverband, zodat focus en massa kan worden gemaakt. Deze middelen betreffen de inzet van lectoren, van docenten (waaronder themadocenten ) en van studenten. Minimaal 5 % van OP-formatie van een academie is geoormerkt voor themadocenten. De bemensing van de lectoraten is onderdeel van de strategische personeelsplanning van de Academie. Academies rapporteren in de P&C-cyclus over de wijze waarop de integratie onderwijs en onderzoek vorm krijgt en de resultaten daarvan. Elke docent en elke student onderkent de waarde van Living Technology (innovatieve technologie) voor de betreffende beroepspraktijk en haar context. III Visie op en uitgangspunten voor optimaal studiesucces 5 In het Saxion Strategisch Plan is een van de vijf strategische actielijnen uitstekend onderwijs. Saxion biedt kwalitatief hoogwaardig onderwijs met de nieuwste kennis, gericht op de beroepspraktijk. 1. Visie op studiesucces De onderwijskwaliteit die Saxion voor ogen heeft is goed onderwijs dat (Saxion, 2015): - opleidt tot het vastgestelde hbo-eindniveau; - een goed studierendement oplevert; - tevreden studenten oplevert. 4 De term beroepsproduct gebruiken we hier als basis. Voor bepaalde beroepspraktijken en opleidingen zijn andere termen mogelijk passender: beroepstaken of beroepsrelevante output. 5 Vastgesteld door College van Bestuur d.d. 24 november 2015.

11 Pagina 11 / 16 Succesvol studeren is voor Saxion het belangrijkste. Het gaat dan primair om de ontwikkeling als gekwalificeerd beroepsbeoefenaar, maar dat die ontwikkeling in een aanvaardbaar (studie)tempo plaatsvindt. Met het begrip studiesucces verenigt Saxion beide dimensies van onderwijskwaliteit. Waar studierendement als studiesucces in enge zin wordt aangemerkt (en wordt gemeten aan de hand van de prestatie-indicatoren uitval 6 en bachelorrendement 7 ), is de brede benadering van studiesucces leidend voor onze visie. Van iedere student die wij geschikt achten het hbo-eindniveau te realiseren, mogen wij eisen dat hij zo studeert en dat in zo n tempo doet, dat hij binnen maximaal de nominale duur + 1 de opleiding afrondt. Het opleidingsteam en de individuele docent zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor goed onderwijs en hebben als opdracht een actieve houding en bijbehorende studie-inspanning bij studenten te bevorderen, met bijkomend effect dat studenten tevreden zijn. Een effectieve intake, persoonlijke begeleiding, inspirerend en activerend onderwijs en een goed afstudeerproces bevorderen dat studenten zich uitgedaagd voelen om te leren. De door Saxion geadopteerde IDA benadering (inschrijven is deelnemen en afronden) betekent dat de student daadwerkelijk eigenaar is van zijn studie, er actief aan werkt, studiesucces boekt en de studie succesvol afrondt. Studiesucces van studenten in het hoger onderwijs hangt af van verschillende factoren. De thematische indeling van de ICLON-checklist (studeerbaarheid curriculum, inspirerend onderwijs, goede toetsing, begeleiding student, zicht op student(kenmerken) en integratie student) geeft richting voor onderwerpen die van belang blijken te zijn voor studiesucces. Vertaald naar de onderwijssetting van Saxion leidt dit tot de definiëring van vier pijlers die zorgen voor optimaal studiesucces: juiste studiekeuze, studentenbinding en studieloopbaanbegeleiding, inspirerend, activerend en studeerbaar onderwijs en succesvol afronden. A. Juiste studiekeuze. Het studiesucces van studenten heeft alles te maken met een goede studiekeuze. Het matchingsproces tussen vaardigheden, interesses en verwachtingen van een student en wat een opleiding biedt, begint al ruim voor de poort met goede studiekeuzeactiviteiten 8 en voorlichting. De belangrijkste doelen van het intakeproces bij Saxion zijn matching en binding. De visie op intake is verder uitgewerkt. Visie op intake 9 (Saxion, 2014). De uitvoering verloopt aan de hand van de uitvoeringsregeling intake en studiekeuzeadvies. 6 Het aandeel van het totaal aantal voltijd bachelorstudenten (eerstejaars HO) dat na één jaar niet meer bij dezelfde instelling in het hoger onderwijs staat ingeschreven. 7 Aandeel van de voltijd bachelor-studenten die zich na het eerste studiejaar opnieuw bij dezelfde instelling inschrijven (herschrijvers) dat in de nominale studietijd + één jaar (C+1) bij dezelfde instelling het bachelorsdiploma behaalt. 8 Saxion heeft haar beleid op het gebied van instroom en aansluiting vastgelegd in de Visie en richtlijnen instroom en aansluiting (CvB, 24 november 2015). Deze visie is tegelijk met visie op studiesucces vastgesteld. 9 De in deze visie genoemde Saxiondocumenten zijn te vinden op: MijnSaxion>voorzieningen>onderwijs & studieloopbaanbegeleiding>onderwijs en toetsing>tools en kaders.

12 Pagina 12 / 16 B. Studentenbinding en studieloopbaanbegeleiding. Studenten die goed geïntegreerd zijn in hun studieomgeving hebben meer studiesucces. Het betreft hier zowel sociale (betrokken bij medestudenten) als academische integratie (betrokken bij opleiding en docenten, aanwezig bij colleges, deelname aan toetsing) (ISO, 2014). Daarnaast heeft het effectief begeleiden van studenten een positieve invloed op hun studiesucces. Zo blijken, volgens studenten, persoonlijke interesse en betrokkenheid van de studieloopbaanbegeleider belangrijke factoren voor studiesucces. Ook blijkt het bieden van ondersteuning bij het (leren) studeren en het besteden van aandacht aan loopbaanbegeleiding bij te dragen aan studiesucces. Tot slot is duidelijk dat het inzetten van deze begeleiding (en monitoring) bij de start van de opleiding een belangrijke meerwaarde heeft voor het goede verloop van de studievoortgang. Door studenten vanaf de intake goed te volgen en (meer) te begeleiden wordt er gewerkt aan binding en structuur geboden (Lectoraat Innovatief en Effectief Onderwijs, mei 2015). De visie en eisen op het gebied van studieloopbaanbegeleiding zijn vastgelegd in Visie en eisen studieloopbaanbegeleiding (Mittendorff, Osterloh, 2014) en in de onderwijs- en examenregeling geoperationaliseerd. Aanvullend werken opleidingen met de Handreiking studieloopbaanbegeleiding (Mittendorff, Kienhuis, 2014) en is het scholingsprogramma voor docenten geactualiseerd. C. Inspirerend, activerend en studeerbaar onderwijs. Een belangrijke pijler voor studiesucces is de mate waarin studenten de relevantie van het onderwijs herkennen voor de beoogde beroepspraktijk (Keller, 1987). De leeromgeving speelt een cruciale rol bij het inspireren van studenten om aan kennis en vaardigheden te werken. Het actief betrekken van studenten bij het onderwijs is belangrijk. De student is nog te vaak consument van de leeromgeving. Wanneer studenten middels activerende didactiek uitgedaagd worden om actief bij te dragen aan hun leerproces, maken zij zich de kennis en vaardigheden eerder eigen. Een heldere curriculumstructuur en samenhang tussen alle aspecten van het curriculum dragen bij aan het vertrouwen van studenten om de kennis en vaardigheden onder de knie te krijgen en dat met (formatieve) toets(en) te laten zien (Keller, 1987). De student en zijn leerproces zijn te allen tijde uitgangspunt bij de inrichting van de leeromgeving. Om de leeromgeving te moderniseren is gebruikmaking van digitale middelen essentieel. De visie op onderwijs en ICT is vastgelegd de Visie op open en online onderwijs (Oude Groote Beverborg, 2015) en de daaraan voor de opleidingen verbonden eisen 10. D. Succesvol afronden. Toetsen en beoordelen geeft inzicht in de ontwikkeling van de studenten, het realiseren van studievoortgang en het afronden van de opleiding als geheel. Een duidelijk toetsbeleid en afzonderlijke toetsen van goede kwaliteit hebben een positieve invloed op het studiesucces van een student. Het toetsprogramma zorgt ervoor dat de student regelmatig 10 Saxion heeft haar beleid op het gebied van ICT vastgelegd in de Visie op open en online onderwijs (CvB, 24 november 2015). Deze visie is tegelijk met visie op studiesucces vastgesteld.

13 Pagina 13 / 16 studeert en zich voor iedere toets optimaal voorbereidt (Bruijns, Kayzel, Morsch, Ruis, 2014). Duidelijkheid over de leerdoelen en wijze van beoordelen levert een bijdrage aan het vertrouwen van de student om de leerdoelen te realiseren (Keller, 1987). Formatief toetsen geeft studenten inzicht in de mate waarin zij de lesstof beheersen en waar ze nog behoefte hebben aan (extra) ondersteuning. Aanbrengen van fasering en structuur en helderheid over de afstudeerbegeleiding (verantwoordelijkheden, verwachtingen en rollen) draagt bij aan het overzichtelijk maken van het afstuderen. Sturing op het afstudeerproces en inzicht in de voortgang van het afstuderen zijn mechanismen om de studievoortgang te bewaken (Lectoraat Innovatief en Effectief Onderwijs, mei 2015). Het verhogen van studiesucces binnen de opleidingen vereist het inzetten van maatregelen die passen bij de context en de studentenpopulatie van de opleiding. Het structureel verbeteren van studiesucces vraagt om een benadering waarin problemen geanalyseerd en interventies gemonitord worden, zodat effecten gemeten en verder verbeterd kunnen worden. Het verbeteren van studiesucces betekent bewuste keuzes maken, acties ondernemen, mensen inzetten en tijd investeren. 2. Uitgangspunten In het vervolg van deze notitie worden voor elke pijler uitgangspunten geformuleerd, die inidcatief zijn voor keuzes die de Saxion opleidingen maken voor optimaal studiesucces. Deze uitgangspunten geven op hoofdlijnen aan welke criteria van de leer- en toetsomgeving bijdragen aan optimaal studiesucces. Voor de verdere operationalisering van de vier pijlers onderscheiden we principes die hun effect in de praktijk bewezen hebben. Het is aan iedere opleiding te bepalen welke van deze principes voor hun specifieke context het best ingezet kunnen worden. Deze principes (met concrete tips & tricks) die het resultaat zijn van wetenschappelijk onderzoek zijn uitgewerkt in de Handreiking studiesucces, eerste inventarisatie (Lectoraat Innovatief en Effectief Onderwijs, mei 2015). Juiste studiekeuze 1. Opleidingen nemen een intake af bij aanmelders 11 voor het eerste jaar van inschrijving voor de opleiding die uitmondt in een studiekeuzeadvies. Visie op intake (Saxion, 2014). 2. Opleidingen hanteren de uitgangspunten voor instroom en aansluiting. Visie op instroom en aansluiting (Saxion, 2015). 3. Aankomende studenten worden gestimuleerd en ondersteund/gefaciliteerd om tijdig en intensief werk te maken van/zich te focussen op hun studiekeuze door kennismaking met de opleiding, docenten, studiegenoten en persoonlijke aandacht. Studentenbinding en studieloopbaanbegeleiding 1. Opleidingen hanteren de kwaliteitseisen voor studieloopbaanbegeleiding. Visie en eisen studieloopbaanbegeleiding (Mittendorff, 2014). Opleidingen maken zoveel mogelijk gebruik van doorlopende studieloopbaanbegeleiding (vanuit de vooropleiding). 11 Deelname aan de intake is verplicht voor voltijd aanmelders die vallen onder de wet KIV. Ook aanmelders voor een deeltijdopleiding zonder werkplekeis zijn verplicht om een intake te doen.

14 Pagina 14 / Opleidingen hanteren het studiecontract om te monitoren en te stimuleren dat een student na zijn inschrijving deelneemt aan het onderwijs en de toetsen. Het studiecontract wordt in samenspraak met de student per studiejaar opgesteld en zonodig tussentijds per kwartielgeactualiseerd. 3. De studieloopbaanbegeleiders maken continue gebruik van actuele informatie over de studievoortgang van de studenten en hun kansrijkheid. (Bij)sturing vindt plaats vanaf de start van de studie. 4. Docenten voorzien studenten regelmatig van feedback (verwacht en onverwacht) ter bevordering van het leerproces. Inspirerend, activerend en studeerbaar onderwijs 1. Opleidingen maken bij de inrichting van het onderwijs gebruik van verschillende activerende en effectieve werkvormen. 2. Opleidingen hanteren een didactisch concept dat het werken met activerende werkvormen in de klas stimuleert. 3. Opleidingen zorgen ervoor dat studenten in het eerste leerjaar tenminste 15 klokuren (20 x 45 minuten) contactonderwijs per week hebben, inclusief stage en andere vormen van onderwijscontact tussen student en docent. Deze 20 contacturen bestaan grotendeels uit (mogelijkheid tot) interactie tussen student en docent. Voor de hoofdfase bepalen de competenties het aantal contacturen. 4. Docenten creëren betrokkenheid van de studenten en authenticiteit door de lesstof te verbinden met de belevingswereld van de studenten en wat er op dat moment gaande is in de beroepspraktijk en de wereld. 5. Opleidingen hanteren een klein aantal leereenheden per kwartiel en programmeren eerder serieel (één voor één) dan parallel Opleidingen benutten alle 41 weken voor toetsing en onderwijs (Bruijns, Kayzel, Morsch, Ruis, 2014). 7. Opleidingen hanteren voor het rooster een weekstramien voor contacttijd en zelfstudietijd dat tenminste een kwartiel hetzelfde blijft. Een vast rooster voorkomt onrust bij studenten en biedt structuur (Bruijns, Kayzel, Morsch, Ruis, 2014). 8. Opleidingen hanteren de randvoorwaarden geformuleerd in de visie op ICT in onderwijs (Oude groote Beverborg, 2015). Succesvol afronden 1. Opleidingen bieden een evenwichtige mix van formatieve (ontwikkel- en oefen)toetsen en summatieve toetsen. 2. Bij een klein aantal leereenheden per periode 13 is het aantal summatieve toetsen ook beperkt. 12 Uit onderzoek is gebleken dat serieel programmeren van leereenheden een positief effect heeft op studiesucces (Bruijns, Kayzel, Morsch, Ruis, 2014).

15 Pagina 15 / Opleidingen bieden (deel)toetsen gespreid in de tijd aan en stellen een optimale toetsjaarplanning op. 4. Opleidingen analyseren summatieve toetsen en maken een plan van aanpak voor verbetering van het onderwijs en de toetsing in geval van struikelvakken. 5. Opleidingen stellen voorwaarden voor deelname aan toetsgelegenheden of bieden een maximum aantal toetsgelegenheden, bijvoorbeeld twee (dat is tevens het minimum) of drie per studiejaar. 6. Opleidingen bieden intervisieachtige bijeenkomsten voor studenten tijdens de afstudeerfase 14. PDCA cyclus 1. Opleidingen maken voorafgaand aan het studiejaar een jaarplan studiesucces waarin zij opnemen welke reeds ingezette activiteiten worden gecontinueerd en gemonitord en welke nieuwe activiteiten zij willen uitvoeren en monitoren ter verbetering van studiesucces. 2. Opleidingen voeren periodiek de kansrijkanalyse uit. De kansrijkanalyse maakt inzichtelijk welke studenten in potentie kansrijk zijn om alsnog in een hoger studietempo de studie voort te zetten. 3. Opleidingen evalueren structureel het effect van het intakeproces. 4. Opleidingen agenderen structureel het onderwerp studiesucces tijdens academie- en opleidingsvergaderingen. Saxionbreed merken we professionaliseringsbehoefte bij onze docenten. Waar mogelijk en nodig geven docenten daar in samenspraak met hun leidinggevende zelf invulling aan. Daarnaast verzamelen we behoefte en wensen en zorgen we voor aanvullend scholingsaanbod (naast hetgeen we al in ons certificeringsbeleid doen). 13 Saxion hanteert momenteel de kwartielenstructuur. 14 Uit evaluatieonderzoek, uitgevoerd door het lectoraat Innovatief en Effectief Onderwijs van Saxion, blijkt dat het ontmoeten van medestudenten tijdens de afstudeerfase van belang is om te voorkomen dat studenten geïsoleerd raken en mede daardoor onnodig vertraging oplopen.

16 Pagina 16 / 16 Literatuur bij deel III Bruijns, V., Kayzel, R., Morsch, I. Ruis, P. (2014). Leidraad studeerbaar en robuust onderwijs. Amsterdam: Hogeschool van Amsterdam. Keller, J. M. (1987). Development and use of the ARCS model of instructional design. Journal of instructional development 10 (3), Lectoraat Innovatief en Effectief Onderwijs (2015). Handreiking studiesucces, eerste inventarisatie. Deventer: Saxion Mittendorff, K. Osterloh, E. (2014). Visie en eisen studieloopbaanbegeleiding. Lectoraat Innovatief en Effectief Onderwijs, Bureau Kwaliteitszorg. Enschede: Saxion. Oude Groote Beverborg, C.S.J.M. (2015). Open en online onderwijs: visie en eisen. Bureau Kwaliteitszorg. Enschede: Saxion. Saxion (2015). Saxion Strategisch Plan College van Bestuur. Enschede: Saxion. Saxion (2014). Visie op intake. Project intake. Enschede: Saxion. (2015). Visie en richtlijnen instroom en aansluiting. Studiesuccescentrum. Enschede: Saxion. Studiesucces een nieuwe definitie. (2014). Notitie. Utrecht: Landelijke Kamer van Verenigingen, Interstedelijk Studenten Overleg, Landelijke Studenten Vakbond. Werken aan een beter rendement. Casestudies naar uitval en rendement in het hoger onderwijs. (2009). Inspectierapport Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.