Mede gezien de bestuurlijke reactie op het initiatiefvoorstel en de behandeling in de raadscommissie Werk en Economie c.a.

Transcriptie

1 GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van de gemeente Amsterdam Nr april 2017 Instemmen met het initiatiefvoorstel Geef jongeren een nieuwe kans van de raadsleden Verheul, Boutkan en Blom en kennisnemen van de bestuurlijke reactie (2017, nr. 100/241) Nummer 100/241 Agendapunt 31 Datum initiatiefvoorstel 12 september 2016 Onderwerp Instemmen met het initiatiefvoorstel Geef jongeren een nieuwe kans van de raadsleden Verheul, Boutkan en Blom en kennisnemen van de bestuurlijke reactie De gemeenteraad van Amsterdam Gezien het initiatiefvoorstel van de raadsleden Verheul (D66), Boutkan (PvdA) en Blom (GroenLinks) van 12 september 2016 getiteld: Geef jongeren een nieuwe kans van 12 september 2016 (Gemeenteblad afd. 1, nr. 241); Mede gezien de bestuurlijke reactie op het initiatiefvoorstel en de behandeling in de raadscommissie Werk en Economie c.a. Gelet op: artikel 147a, lid 1; artikel 39 van het Reglement van orde voor de raad van Amsterdam, Besluit: I. in te stemmen met genoemd initiatiefvoorstel; II. het college van burgemeester en wethouders te verzoeken: 1. de kennis onder jongeren over VOG s te vergroten, onder meer door middel van moderne communicatiemiddelen zoals app s en de inzet van peers. In overleg te gaan met de belanghebbenden van de Dienst Justis en professionals, met een voorstel te komen en in het verlengde hiervan; 2. in samenwerking met het Ministerie van Veiligheid en Justitie de kennis van Amsterdamse (jeugd)professionals over het VOG instrument te verbeteren en met een voorstel hiertoe te komen; 3. als een van de grootste werkgevers van de regio zelf het goede voorbeeld te geven door niet meer standaard een VOG te verlangen van nieuwe medewerkers. Bij het verstrekken van de screeningsformulieren voorlichting te geven over kansen en bezwaarmogelijkheden bij het aanvragen van een VOG. En het P&O beleid voor de gehele gemeentelijke organisatie op dit punt te herijken, actief uit te dragen en te gebruiken als voorbeeld voor andere werkgevers. 4. een gerichte aanpak/agenda te ontwikkelen voor werkgevers in de Amsterdamse arbeidsmarktregio over het op realistische wijze beperken van het aantal VOG-eisen en hen ertoe te verleiden jongeren met een strafblad kansen te geven. Tevens hierbij te onderzoeken wat nodig is om werkgevers daarbij te ondersteunen; 5. in gezamenlijkheid met sportverenigingen en vrijwilligersorganisaties een gerichte agenda op te stellen, waarbij onnodig beperkende VOG-eisen worden weggenomen, op dusdanige wijze dat de veiligheid van vrijwilligers en sporters blijft gewaarborgd; te onderzoeken wat er voor nodig is om hen daarbij te ondersteunen; 6. de VOG-problematiek op de landelijke bestuurlijke agenda te plaatsen zodat een oplossing wordt gevonden voor het probleem van het niet krijgen van een VOG door vertraging bij justitiële processen. III. kennis te nemen van de bestuurlijke reactie op het initiatiefvoorstel. 1

2 Aldus besloten door de gemeenteraad voornoemd in zijn vergadering op 6 april De plv. voorzitter J.S.A. Vroege De raadsgriffier mr. M. Pe Initiatiefvoorstel Inleiding Amsterdamse jongeren die op jonge leeftijd een misstap hebben begaan dreigen soms blijvend aan de kant te komen staan. Naast jongeren die in detentie hebben gezeten of een enkelband hebben gekregen voor zwaardere vergrijpen zoals een overval of drugshandel, gaat het om een grote groep jongeren die zich schuldig heeft gemaakt aan relatief kleine vergrijpen zoals een bargevecht of een diefstal, en daar een taakstraf voor heeft gekregen. Met hulp van de reclassering en via een baan of een opleiding kunnen zij weer op het rechte pad komen. Voordat hun volwassen leven begint zijn hun kansen hierop ten opzichte van leeftijdsgenoten echter al fors afgenomen. Tegenwoordig wordt voor steeds meer functies, opleidingen en vrijwilligerswerk een zogeheten Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) gevraagd. In sommige branches is dit ook verplicht. Een VOG is een verklaring waaruit blijkt dat het gedrag van iemand in het verleden geen bezwaar vormt voor het vervullen van een specifieke taak of functie in de samenleving. De Dienst Justis, onderdeel van het Ministerie van Veiligheid en Justitie, screent personen die een VOG aanvragen en geeft de VOG's af. Doordat jongeren met een strafblad geen of moeilijker een VOG krijgen, of nog veel vaker, onterecht denken dat zij deze niet kunnen krijgen, wordt het voor hen lastig of zelfs onmogelijk om een stageplek of baan te vinden. Daardoor zit een voorspoedige start van een loopbaan er niet meer in en wordt het afmaken van een opleiding bemoeilijkt. Wij willen goede kansen voor alle Amsterdamse jongeren. Ook voor jongeren die in het verleden de verkeerde keuzes hebben gemaakt. Iedere Amsterdamse jongere heeft recht op een tweede kans. Helaas hebben veel jongeren én hun hulpverleners onterecht het idee dat er geen kansen zijn. De (onbekendheid met) VOG speelt hierin een cruciale rol. Er is een grote groep jongeren met strafblad die zichzelf de kans op een baan of stage ontzegt. De conclusie die jongeren nu trekken wanneer ze een VOG-aanvraag moeten indienen, is dat ze deze vanwege een strafblad toch niet zullen krijgen. Dat is voor hen een reden geen aanvraag in te dienen. Wij zien dat een VOG een waardevol instrument is dat er aan kan bijdragen dat kwetsbaren in onze samenleving worden beschermd tegen bijvoorbeeld (herhaald) seksueel grensoverschrijdend gedrag. In de kinderopvang, (gehandicapten)zorg en bij sportverenigingen bijvoorbeeld is dit erg belangrijk. Tegelijk zien wij dat de VOG door werkgevers, verenigingen en scholen steeds vaker wordt ingezet om alle mogelijke risico s uit te sluiten, of om ingewikkelde doelgroepen buiten de deur te houden. Deze praktijk heeft grote maatschappelijke nadelen die ons inziens lang niet in alle gevallen opwegen tegen de voordelen van een VOG. Wij willen dat de VOG niet langer werkt als slagboom voor een loopbaan, maar als hefboom. We willen dat jeugdprofessionals en werkgevers zich bewust worden van hun verantwoordelijkheid en hun mogelijkheden om jongeren kansen te geven. Daarmee willen we de bestaande praktijk veranderen. Daarnaast willen we dat jongeren beter feit en fabel rond de VOG van elkaar weten te scheiden, zodat het afschrikwekkende effect van een VOG wordt teruggedrongen. Op initiatief van de indieners van dit voorstel heeft het college op 8 maart jl. een ambtswoninggesprek op dit onderwerp georganiseerd onder leiding van wethouder Vliegenthart. Hiervoor waren diverse jongeren, vertegenwoordigers van onderwijsinstellingen, jeugdprofessionals, werkgevers en het Ministerie van V&J uitgenodigd. Wat is het probleem? 2

3 Tijdens verschillende werkbezoeken en in gesprek met professionals en jongeren blijkt dat veel jongeren niet aan werk komen vanwege hun strafblad of geweigerd worden bij opleidingen. Sommige onderwijsinstellingen vragen aan jongeren een VOG, om alvast voor te sorteren op de stageperiode, terwijl dit bij aanmelding helemaal niet relevant is. Jongeren krijgen soms geen VOG, nog veel vaker schrikken zij af door de eis van een VOG-aanvraag of hebben het idee dat na een misstap alle deuren gesloten zijn. Tijdens de ambtswoning kwam naar voren dat jongeren soms niet voor een bepaalde opleiding kiezen waar een VOG voor nodig is, omdat ze terecht of onterecht- verwachten deze toch niet te krijgen. Ook hulpverleners hebben niet altijd het juiste beeld over de mogelijkheden die er zijn voor jongeren met een strafblad en geven soms verkeerde voorlichting hierover aan jongeren. Daarbij kost het aanvragen van een VOG geld, dus wanneer jongeren denken dat ze geen kans maken, wagen ze niet eens een poging om een VOG aan te vragen. Terwijl voor een drugsdelict iemand nog steeds in een supermarkt kan werken en enkel bij bijvoorbeeld opleidingen tot (kinder)verzorgende of beveiliger een VOG echt noodzakelijk is. Hiermee is het instrument VOG een groot obstakel geworden voor de ontwikkeling en loopbaan van kwetsbare Amsterdamse jongeren. Jongeren die afhaken door misvattingen over de VOG leiden tot steeds groeiende maatschappelijke problemen. En dat is niet goed voor de jongeren en niet goed voor Amsterdam. Feit en fictie Er gaan veel spookverhalen rond over het VOG. Het toekennen van een VOG is maatwerk en daardoor niet makkelijk aan de hand van criteria te voorspellen. Dit maakt dat er makkelijk misverstanden over ontstaan. Wanneer iemand geen strafblad heeft krijgt men altijd een VOG. Bij jongeren wordt er tot 2 jaar teruggekeken naar de feiten op een strafblad. De toekenning van een VOG is van een aantal factoren afhankelijk. Allereerst hangt dit af van de soort opleiding of baan waarvoor een VOG wordt aangevraagd. Daarnaast zijn de zwaarte van het feit en het moment waarop het feit werd gepleegd van belang. Het kan dus zijn dat bij het ene beroep een VOG wel wordt toegekend, maar bij een ander beroep, met hetzelfde strafblad een VOG wordt geweigerd. Het aantal VOG-aanvragen is de afgelopen jaren explosief gestegen. Steeds meer bedrijven en opleidingen vereisen dus blijkbaar dat de jongeren een VOG kan overleggen. Afgelopen jaar vroegen zo n mensen een VOG aan, hiervan werden er 553 geweigerd. In de praktijk valt het aantal afwijzingen dus mee. Onduidelijk is echter hoeveel jongeren geen VOG aanvragen omdat zij er toch al vanuit gingen dat zij deze niet zouden krijgen. Onderzoek geeft aan dat dit naar verwachting een grote groep is. Informatie onder jongeren Voor jongeren is de informatie die zij van elkaar krijgen over de VOG de belangrijkste bron. Aangezien de procedure voor het toekennen van een VOG op maatwerk berust en dus niet heel transparant is, gaan er veel feiten en fabels rond over VOG s. De ene aanvraag is immers ook de andere niet; casussen verschillen. Mond-tot-mond communicatie is volgens jongeren desondanks de beste methode om kennis over VOG s en de VOG-procedure te vergroten. Door jongeren naar elkaar de feiten te laten communiceren, te benoemen wat fictie is en gebruik te maken van moderne applicaties (apps) die nu al voor professionals worden ontwikkeld, kan voorkomen worden dat jongeren onnodig stoppen met het zoeken naar een studie of baan uit angst voor VOG-problemen. Dienst Justis, de screeningsautoriteit van het Ministerie van Veiligheid en Justitie heeft een applicatie voor professionals waarmee men globaal kan toetsen of jongeren wel of niet in aanmerking komen voor een VOG. Het kan heel zinvol zijn een dergelijke app ook te ontwikkelen voor jongeren die zelf met vragen hierover rondlopen. Professionals Niet alleen onder jongeren gaat verkeerde informatie over VOG s rond, ook professionals beschikken niet altijd over de juiste informatie om jongeren verder te helpen. Het is dus van groot belang dat professionals in de jeugdhulp, leerplicht, re-integratie, op scholen en bij bedrijven goed weten hoe een VOG en de aanvraag hiervoor in elkaar steekt en wat wel en niet mogelijk is. Verkeerde informatie kan ertoe leiden dat jongeren afzien van het aanvragen van een VOG of afzien van sollicitatie naar een baan of aanmelding voor een opleiding. Daarom is het van belang dat stage bureaus, toelatingsbureaus van onderwijsinstellingen, ROC s, jongerenwerkers en klantmanagers bij DWI goed op de hoogte zijn van de mogelijkheden. Het door ontwikkelen van bestaande informatie, zoals folders of applicaties moet prioriteit krijgen. De eerder genoemde applicatie van het Ministerie van V&J kan breder worden benut onder jeugdprofessionals in Amsterdam. Daarnaast vinden wij het belangrijk dat de oplossingen die 3

4 wij aanreiken onderdeel gaan vormen van de Amsterdamse MBO-Agenda. Een van de drie speerpunten van deze agenda is immers dat jongeren met succes hun schoolloopbaan doorlopen. Werkgevers Naast onderwijsinstellingen zijn er ook steeds meer bedrijven die van sollicitanten een VOG eisen. Een VOG is echter niet voor alle sectoren noodzakelijk, en wordt dus steeds vaker gebruikt ter selectie van kandidaten. Het geeft werkgevers een bepaald gevoel van veiligheid. Het is echter maar de vraag of dit reëel is, of hiermee niet een schijnveiligheid wordt gecreëerd. Door de inzet als selectie instrument door werkgevers wordt het als het ware ingezet als een disclaimer, terwijl het wel of niet krijgen van een VOG geen voorspellende waarde heeft voor het gedrag van een sollicitant. Hiermee is het instrument ongeschikt als selectie instrument en wordt er in veel gevallen onbewust- oneigenlijk gebruik van gemaakt. Bij het Ambtswoning gesprek was er een grote werkgever die heel duidelijk stelling nam tegen de grote aantallen VOG aanvragen. De werkgever vraagt bewust geen VOG omdat zo stelt de werkgever - jongeren onder zijn verantwoordelijkheid moet werken. Het wel of niet hebben van een VOG verandert niets aan die verantwoordelijkheid. Dit is wat de indieners betreft een mooi voorbeeld van een werkgever die begrijpt dat de VOG voor hun werkveld niets toevoegt. Ook Dienst Justis ondersteunde deze gedachte. Hun advies is om als werkgever geen VOG aan te vragen als het voor het werk niet nodig is. Een duidelijk signaal, dat helaas onvoldoende doordringt. Een bijkomend probleem is dat steeds meer bedrijven op het VOG- aanvraagformulier teveel niet noodzakelijke screeningsvelden invullen, waardoor de kans dat een VOG geweigerd wordt toeneemt. Ook op dit punt willen de indieners het bewustzijn onder werkgevers vergroten. Het is belangrijk dat meer werkgevers juist jongeren met een strafblad een kans geven. Amsterdam kan met een aantal grote en aansprekende relevante werkgevers in sectoren waar veel VOG s aangevraagd worden in gesprek gaan om hen te verleiden tot ambassadeurschap voor deze groep jongeren. Deze groep werkgevers kan zelf het goede voorbeeld stellen door niet meer standaard om een VOG te vragen of enkel noodzakelijke screeningsvelden te gebruiken. Wij zien een rol voor het Werkgevers Service Punt en alle andere contactpunten tussen Amsterdam en werkgevers om betere voorlichting te geven. Maar we vinden vooral dat er een gerichte aanpak in de vorm van een agenda opgesteld moet worden om dit probleem op te lossen. Amsterdam als voorbeeldwerkgever De gemeente Amsterdam vraagt als een van de grootste werkgevers in de regio ook zelf voor praktisch alle functies, van vuilnisman tot clusterdirecteur, een VOG bij indiensttreding. Dat kan anders. De gemeente moet om te beginnen zelf het goede voorbeeld geven door alleen functies waar dat echt noodzakelijk wordt geacht een VOG te vragen en bij het verstrekken van het screeningsformulier ook de juiste voorlichting te bieden. Wat ons betreft mag het ontbreken van een VOG bovendien nooit automatisch een afwijzingsgrond zijn voor de gemeente, maar een startpunt voor een gesprek. Wij vragen de gemeente dus om binnen P&O het VOG-beleid te herzien en beleid op te stellen dat voldoet om bovenstaande knelpunten op te lossen. Hiermee wordt Amsterdam een goed rolmodel voor andere werkgevers in de regio. Vrijwilligersorganisaties Ook veel (sport)verenigingen en vrijwilligersorganisaties verlangen een VOG van hun vrijwilligers. Hier speelt vergelijkbare problematiek als bij de werkgevers; de kennis en kunde over VOG s is vaak beperkt aanwezig, en een VOG wordt vaak aangevraagd terwijl dat niet altijd noodzakelijk of verplicht is. Wij zien o.a. een rol voor de bestuurscommissies (beleid welzijn, sport) en alle andere contactpunten tussen Amsterdam en vrijwilligersorganisaties en sportverenigingen om betere voorlichting te geven. Procestijd Ook voordat iemand een strafblad krijgt kan het lastig zijn om een VOG te krijgen. Wanneer een justitieel onderzoek lang duurt en rechters nog geen rechterlijke uitspraak hebben gedaan, wordt er preventief niet altijd een VOG afgegeven. Wij spraken jongeren die soms wel 2 jaar in afwachting waren van een proces, uiteindelijk vrijgesproken worden door een rechter, maar al die tijd geen VOG konden krijgen omdat het justitiële onderzoek nog liep. Dit is, zeker voor adolescenten, kostbare tijd waarin de persoonlijke ontwikkeling wordt belemmerd en kansen worden afgesneden. 4

5 Dienst Justis opereert vanuit een bestuursrechtelijk kader, maar kent, in het niet-toekennen van een VOG, in zekere mate 'schuld' toe, voordat een rechter zich hierover heeft uitgesproken. Wij hebben hier principiele bezwaren tegen. Wij pleiten daarom voor een alternatieve aanpak. Het gaat hier echter om landelijk regelgeving. Wij verzoeken het college in Den Haag aan te dringen op een alternatieve aanpak. Zeker voor jongeren is het belangrijk dat de procestijd verkort wordt en er een alternatieve beoordeling komt voor VOG-aanvragen bij lopende zaken. Nu worden de kansen van jongeren in een cruciale levensfase onnodig afgesneden, soms naar later blijkt geheel ten onrechte omdat er geen misdaad blijkt te zijn begaan. D66, PvdA en GroenLinks stellen het college voor om: 1. De kennis onder jongeren over VOG ste vergroten, onder meer door middel van moderne communicatiemiddelen zoals app s en de inzet van peers. Hierbij tevens de plannen binnen de Amsterdamse MBO-Agenda te betrekken, in overleg te gaan met de belanghebbenden van de Dienst Justis en professionals en met een voorstel te komen en in het verlengde hiervan; 2. In samenwerking met het Ministerie van Veiligheid en Justitie de kennis van Amsterdamse (jeugd)professionals over het VOG-instrument te verbeteren en te komen met een voorstel; 3. Als een van de grootste werkgevers in de regio zelf het goede voorbeeld te geven door niet meer standaard een VOG te verlangen van nieuwe medewerkers. Bij het verstrekken van de screeningsformulieren voorlichting te geven over kansen en bezwaarmogelijkheden bij het aanvragen van een VOG. En het P&O beleid voor de gehele gemeentelijke organisatie op dit punt te herijken, actief uit te dragen en te gebruiken als voorbeeld voor andere werkgevers; 4. Een gerichte aanpak/agenda te ontwikkelen voor werkgevers in de Amsterdamse arbeidsmarktregio over het op realistische wijze beperken van het aantal VOG-eisen en hen ertoe te verleiden jongeren met een strafblad kansen te geven. Tevens hierbij te onderzoeken wat nodig is om werkgevers daarbij te ondersteunen; 5. In gezamenlijkheid met sportverenigingen en vrijwilligersorganisaties een gerichte agenda op te stellen, waarbij onnodig beperkende VOG-eisen worden weggenomen, op dusdanige wijze dat de veiligheid van vrijwilligers en sporters blijft gewaarborgd; te onderzoeken wat er voor nodig is om hen daarbij te ondersteunen; 6. De VOG-problematiek op de landelijke bestuurlijke agenda te plaatsen zodat een oplossing wordt gevonden voor het probleem van het niet krijgen van een VOG door vertraging bij justitiële processen. Stukken Meegestuurd Bestuurlijke reactie op het initiatiefvoorstel Ter inzage gelegd n.v.t. Leden van de gemeenteraad van Amsterdam A.Verheul D.F. Boutkan S.R.H. Blom 5