Wijsbegeerte. bacheloropleiding

Transcriptie

1 Wijsbegeerte bacheloropleiding 2012

2

3 Inhoud Welkom 3 Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? 4 De opleiding Wijsbegeerte 6 Studieopbouw 8 Wijsbegeerte, iets voor jou? 9 Hoe begin je eraan? 10 Het studieprogramma 11 Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar 17 Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar 22 Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar 28 De masteropleiding 31 Verder studeren 32 Nuttige info bij de start van je studietraject 33 Studeren in het buitenland 38 Hoe bereik je makkelijk onze campussen 40 Infomomenten 42 Nuttige contactgegevens 43 1

4 2

5 Welkom Je hebt de weg naar de Universiteit Antwerpen gevonden. Nu wil je meer informatie over onze universiteit en onze opleidingen. Dit boekje helpt je al een hele stap vooruit in je keuzeproces. De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit met studenten. Binnen de Associatie Hogescholen & Universiteit Antwerpen werken we nauw samen met de Plantijn Hogeschool, de Karel de Grote-Hogeschool, de Artesis Hogeschool Antwerpen en de Hogere Zeevaartschool. Studeren aan de universiteit is het begin van een nieuwe periode in je leven. Belangrijk is dat je je goed voelt op de universiteit van je keuze en dat je je binnen enkele jaren goed voelt met je behaalde diploma. Daarom stelt de Universiteit Antwerpen alles in het werk om je studietijd aangenaam te maken en de kwaliteit van de opleiding op topniveau te houden. Onze opleidingen worden geregeld bijgestuurd en aangepast aan de maatschappelijke evolutie. Leren is leven is de slogan van onze universiteit. Niet zomaar een leuze, want wij maken werk van een goed evenwicht tussen leren en leven. Met kennen ben je niets zonder het kunnen. De link tussen leren en leven is hier voelbaar aanwezig. Als je naar een van onze informatiedagen komt, zal je merken dat het prettig studeren is aan de Universiteit Antwerpen. Zowel onze medewerkers als onze studenten zullen je er graag over vertellen en kijken alvast uit naar de kennismaking! Prof. dr. Alain Verschoren Rector Universiteit Antwerpen 3

6 Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? Studentgerichtheid De Universiteit Antwerpen staat voor studentgerichtheid. Dit betekent bijvoorbeeld dat je zo veel mogelijk les volgt in kleine groepen, wat een vlotte interactie mogelijk maakt. Dankzij de kleine afstand tussen studenten en docenten kan je rechtstreeks bij je proffen terecht met eventuele vragen en problemen. De vlotte communicatie tussen docenten, assistenten en studenten wordt mee ondersteund door de digitale leeromgeving Blackboard. Dat biedt opnieuw kansen voor een interactief onderwijssysteem. Studenten worden uitgenodigd om actief deel te nemen aan het beleid: in verschillende adviesorganen en raden zijn zij vertegenwoordigd. Tenslotte is de Universiteit Antwerpen bekend voor haar goede studentenbegeleiding en -ondersteuning, waarbij wordt ingespeeld op de individuele noden van alle studenten. Innoverende academische opleidingen De Universiteit Antwerpen biedt innoverende academische opleidingen, die oog hebben voor theorie én praktijk. De opleidingen zijn stevig verankerd in sterk wetenschappelijk onderzoek, dat ook internationale faam geniet. De ivoren academische toren werd al lang geleden gesloopt. Academici hechten veel belang aan een voortdurende uitwisseling met de steeds evoluerende samenleving. Bij je studie aan de Universiteit Antwerpen staat niet het memoriseren van feitenkennis centraal, maar verwerf je relevante kennis en vaardigheden die je nodig hebt om beroepsrelevante opdrachten en problemen op te lossen. De bachelor-masterstructuur schept ruimte voor vernieuwing en verbetering. Nieuwe opleidingen worden ingevoerd, keuzemogelijkheden binnen bestaande opleidingen worden verruimd. Infrastructuur De Universiteit Antwerpen beschikt over de meest moderne infrastructuur: goed uitgeruste les- en computerlokalen, laboratoria, bibliotheken en studielandschappen. In alle publieke ruimten zijn er hotspots waar je draadloos kan surfen. De laatste jaren werd ook op grote schaal geïnvesteerd in nieuwe gebouwen om het toenemend aantal studenten op te vangen en hen een aangename leeromgeving te bieden. De studenten van de Universiteit Antwerpen zitten verspreid over vier campussen. De campussen Drie Eiken, Middelheim en Groenenborger liggen aan de zuidelijke stadsrand, in een groene omgeving. Studeer je op Campus Drie Eiken dan kan 4

7 je volop genieten van de groene oase van Fort VI en de mooie vijvers rondom de campus. De campussen Middelheim en Groenenborger grenzen aan het openluchtmuseum Middelheim en aan het Nachtegalenpark. De Stadscampus, met zijn kern van prachtig gerenoveerde zestiende-eeuwse gebouwen, ligt in hartje Antwerpen. Vorming De Universiteit Antwerpen wil niet alleen opleidingen, maar ook een brede vorming aanbieden: jonge mensen laten opgroeien tot professionelen met een kritische ingesteldheid, een tolerante en constructieve houding. De Universiteit Antwerpen kiest resoluut voor pluralisme en verwelkomt diversiteit bij personeel en studenten, en in haar studieprogramma s. Antwerpen Je kiest natuurlijk ook voor de stad Antwerpen. Studeren is niet alleen met je neus in de boeken zitten. Wie in Antwerpen komt studeren, kiest voor een studenten stad die meer is dan de universiteit en de hogescholen: het is een bruisende metropool met een uniek cultuurhistorisch aanbod, een wereldhaven, een overvloed aan cafés en restaurants, clubs, gezellige pleintjes, cultuur, architectuur, mode, sportinfrastructuur,... Kort samengevat: een stad waarin Antwerpenaars, bezoekers en studenten graag wegzinken. 5

8 De opleiding Wijsbegeerte Confrontatie met wijsgerige vragen Iedereen wordt wel eens met wijsgerige vragen geconfronteerd. Sommige van die vragen duiken op in de eigen ervaring en nemen de vorm aan van vragen naar de diepere zin van het eigen bestaan en de wereld. Andere wijsgerige vragen liggen in het verlengde van problemen die onze cultuur en samenleving onvermijdelijk oproepen en waarop ook deskundigen vaak het antwoord schuldig blijven. Voor ethische problemen bijvoorbeeld is dat zonder meer duidelijk. Nog andere filosofische kwesties nestelen zich in de marge van de wetenschappelijke bedrijvigheid en hebben betrekking op de uiteenlopende manieren van kennisverwerving binnen de onderscheiden wetenschappelijke disciplines, of op de basisbegrippen waarmee in wetenschappen over natuur en mens wordt nagedacht. Voor wie over deze en vergelijkbare vraagstukken op een kritische en verantwoorde wijze verder wil denken, is filosofie leren de meest aangewezen weg. Een universitaire opleiding Wijsbegeerte is daarbij de meest betrouwbare gids. De opleiding is opgebouwd uit verschillende componenten Een aankomend filosoof moet niet alleen zijn of haar kritische denkvermogens en communicatieve vaardigheden aanscherpen. Filosoferen veronderstelt ook een grondige kennis van de wijsgerige traditie, inzicht in de fundamentele aspecten van het mens-zijn en vertrouwdheid met de fundamentele structuren van het culturele en maatschappelijke leven. Om aan al die aspecten voldoende aandacht te besteden, is de opleiding wijsbegeerte aan de Universiteit Antwerpen opgebouwd uit verschillende componenten: vaardigheden, geschiedenis van de wijsbegeerte, systematische wijsbegeerte, lectuur van filosofische auteurs, filosofische keuzevakken en niet-filosofische opleidingsonderdelen. Deze componenten staan samen garant voor een degelijke algemene filosofische vorming. De bacheloropleiding wijsbegeerte aan de Universiteit Antwerpen voorziet in verschillende mogelijkheden om een bachelordiploma wijsbegeerte te behalen. In de eerste plaats kan je het volledige programma wijsbegeerte volgen. Dat staat niet alleen garant voor een grondige algemene inleiding in de wijsbegeerte. Het heeft ook oog voor de algemene vorming van de studenten door hen in het eerste bachelorjaar de kans te geven kennis te maken met andere wetenschappen (zoals geschiedenis, sociologie, rechtsgeleerdheid, economie, fysica, enzovoort). 6

9 In de tweede plaats kan je een major wijsbegeerte volgen (40 studiepunten per bachelorjaar uit het volledige programma wijsbegeerte), gecombineerd met telkens 20 studiepunten aan opleidingsonderdelen in één andere studierichting. Dit onderdeel uit een andere studierichting wordt minor genoemd. Bij de samenstelling van die minor word je begeleid door de opleidingsverantwoordelijken en het onderwijssecretariaat. Ook met deze combinatie van een major wijsbegeerte met een minor in een andere studierichting verwerf je het bachelordiploma wijsbegeerte, en kan je doorstromen naar de master wijsbegeerte. Tenslotte kan je er ook voor opteren om wijsbegeerte als minor in je programma op te nemen. Voorlopig is die optie uitsluitend mogelijk in combinatie met een major geschiedenis: je volgt de major geschiedenis, en je vult dit programma aan met één derde van je opleidingsonderdelen in wijsbegeerte. In één extra studiejaar kan je dan daarna een bachelordiploma wijsbegeerte behalen, zodat je na 4 jaren over twee bachelordiploma s beschikt. De opleiding wijsbegeerte wordt zowel in dag- als in avondonderwijs aangeboden. Zo kunnen de meeste opleidingsonderdelen van de major wijsbegeerte ook in het avondprogramma worden gevolgd. Dit programma is op de eerste plaats toegankelijk voor werkstudenten die reeds over een ander bachelordiploma beschikken en op grond daarvan studieverkorting verkrijgen. Maar ook werkstudenten die geen dergelijk diploma kunnen voorleggen, krijgen de toelating het volledige programma of het majorprogramma - in de mate deze worden aangeboden - in avondonderwijs te volgen. Verdere informatie over dit avondprogramma kan je vinden in een afzonderlijke brochure Studeren op maat: flexibel studeren, werken en studeren. De brochure is verkrijgbaar bij de achteraan vermelde diensten. Studieopbouw De Universiteit Antwerpen garandeert een algemene vorming voor alle studenten wijsbegeerte, en komt tegelijk tegemoet aan de eigen vaardigheden en interesses van elke individuele student. In de loop van de drie bachelorjaren kan je je algemene intellectuele vorming verbreden, krijg je een stevige basis in verschillende filosofische theorieën, onderzoeksmethoden en vaardigheden. Je leert filosofische vraagstukken duiden en analyseren, en op systematische wijze nadenken over uiteenlopende hedendaagse filosofische problemen. Het diploma Bachelor in de wijsbegeerte geeft toegang tot de masteropleiding, waarin je jouw algemene filosofische kennis verder kan uitdiepen en jouw filosofische specialisme verder kan aanscherpen. Het programma leidt tot de graad master in de wijsbegeerte. 7

10 8

11 Wijsbegeerte, iets voor jou? Belangstelling voor de diepere vragen van het menselijk (samen)leven Om aan de opleiding Wijsbegeerte te beginnen, heb je geen specifieke inhoudelijke voorkennis nodig. Een goede algemene begaafdheid volstaat. Een speciale belangstelling voor de diepere vragen van het menselijke (samen) leven is echter wel vereist. Bovendien moet je bereid zijn om je zonder vooroordelen in te werken in filosofische vragen, en om regelmatig en zelfstandig te werken. Het is ook belangrijk dat je méér en iets anders wil begrijpen dan je eigen levensgeschiedenis. Natuurlijk duiken wijsgerige vragen onder meer op uit eigen ervaringen, maar in de opleiding filosofie mag je niet in de eerste plaats concrete antwoorden verwachten op persoonlijke vragen. Een algemene goede begaafdheid en zin voor logisch denken zijn essentieel. Verder kunnen ook een sterk abstraheervermogen, oog voor detail en nuance, en een goed geheugen je slaagkansen verhogen. Om teksten van anderstalige auteurs vlot te kunnen begrijpen, is daarnaast een goede (passieve) kennis van Frans, Engels en Duits belangrijk. Bij deze beschrijving van belangrijke vaardigheden moet een kanttekening worden gemaakt. Mensen - ook filosofen - zijn voortdurend in beweging. De opleiding kan je helpen om (bepaalde van) deze vaardigheden verder te ontwikkelen: je hoeft nog geen filosoof te zijn als je aan de opleiding wijsbegeerte wil beginnen. 9

12 Hoe begin je eraan? Welk diploma heb je nodig? Om te worden toegelaten tot de bachelorstudie wijsbegeerte, moet je in principe een diploma van het secundair onderwijs bezitten. Mensen zonder diploma secundair onderwijs kunnen ook op basis van elders verworven competenties (vb. werkervaring) worden toegelaten tot een universitaire studie. Internationale studenten moeten beschikken over een diploma secundair onderwijs dat ook in het thuisland toegang verleent tot een gelijkwaardige studierichting. Wie niet-nederlandstalig secundair onderwijs volgde, moet slagen in een door de Universiteit Antwerpen erkende taaltest Nederlands. Voor meer informatie in verband met toelatingsvoorwaarden (diploma en taal) en aanvraagprocedure neem je contact op met de International Student Officer (Sonia Brunel, Studieduurverkorting Wie reeds houder is van een ander diploma hoger onderwijs, komt in aanmerking voor studieduurverkorting en/of voor vrijstellingen voor bepaalde opleidingsonderdelen. Vragen hierover kan je rechtstreeks richten aan de voorzitter van de Onderwijscommissie Wijsbegeerte, Prof. Luc Braeckmans be). Introductiedag Op de eerste dag van het academiejaar word je door de docenten van de opleiding wijsbegeerte aan de Universiteit Antwerpen nog eens extra wegwijs gemaakt in het studieprogramma. Zij wijzen je bovendien de weg naar allerlei diensten die voor jou belangrijk zullen zijn, en geven advies bij de keuzes die je in jouw studieprogramma kan maken. 10

13 Het studieprogramma Verschillende wijzen om een diploma te behalen Je kan op vier verschillende wijzen een bachelordiploma wijsbegeerte behalen: via het volledige programma wijsbegeerte, via een major wijsbegeerte gecombineerd met een minor in een andere studierichting, via het avondprogramma en via een minor wijsbegeerte (gecombineerd met een major in een andere studierichting) aangevuld met een bijkomend jaar. In volgend overzicht worden de verschillende mogelijkheden toegelicht. Daarna vind je de verschillende aangeboden filosofische opleidingsonderdelen, met in de eerste kolom het aantal lesuren dat per week gedurende één semester aan elk opleidingsonderdeel wordt besteed. Omdat het academiejaar uit twee semesters bestaat, van september tot januari en van februari tot juli, worden de lessen van alle opleidingsonderdelen in de regel in één semester gegroepeerd. Elk semester heeft dus een eigen collegerooster. De tweede kolom, met de studiepunten, geeft een idee van de belasting die het opleidingsonderdeel binnen de totale opleiding vertegenwoordigt. De studiepunten geven een indicatie van de geschatte studielast per opleidingsonderdeel per week. In het berekenen van het totale examenresultaat wordt hiermee rekening gehouden. Een opleidingsonderdeel met een groot aantal studiepunten heeft een groter gewicht op de deliberatie. Volledig programma wijsbegeerte Het volledige programma van de bacheloropleiding wijsbegeerte Universiteit Antwerpen omvat drie studiejaren van telkens 60 studiepunten. Indien dit studieprogramma met vrucht wordt afgelegd, ontvang je de graad van bachelor in de wijsbegeerte, waarmee je kan doorstromen naar de masteropleiding wijsbegeerte. Major wijsbegeerte + minor andere studie Je kan de bacheloropleiding wijsbegeerte eventueel combineren met een andere opleiding. In dat geval volg je in de drie bachelorjaren telkens voor (+/-) 40 studiepunten aan filosofische opleidingsonderdelen. Daarnaast volg je voor een totaal van 60 studiepunten, gespreid over drie studiejaren, een minor in een andere opleiding aangeboden aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte van de Universiteit Antwerpen (geschiedenis, taal- en letterkunde) of aan andere faculteiten van de Universiteit Antwerpen (rechten, TEW, politieke en sociale wetenschappen, wetenschappen, FBD). Indien dit studieprogramma met vrucht wordt afgelegd, wordt de graad van bachelor in de wijsbegeerte verleend, waarmee je toegelaten wordt tot de masteropleiding wijsbegeerte. 11

14 Avondprogramma wijsbegeerte In dit programma zijn alle filosofische basisvakken opgenomen. Het is toegankelijk voor houders van een diploma hoger onderwijs die op grond van dit diploma studie duurverkorting kunnen verkrijgen. Andere studie + minor wijsbegeerte Aan de faculteit letteren en wijsbegeerte van de Universiteit Antwerpen kan je ook een major geschiedenis volgen in combinatie met een minor wijsbegeerte. In dat geval volg je gespreid over de drie bachelorjaren voor in totaal 60 studiepunten aan filosofische opleidingsonderdelen (in combinatie met 120 studiepunten in geschiedenis). Indien dit studieprogramma met vrucht wordt afgelegd, verwerf je na een aanvullend jaar wijsbegeerte van 60 studiepunten de graad van bachelor in de wijsbegeerte, waarmee je wordt toegelaten tot de master opleiding wijsbegeerte. Collegeroosters Zoek je een voorbeeld van een collegerooster? Surf dan naar collegeroosters. Daar vind je een overzicht van de huidige collegeroosters. 12

15 Bachelor eerste jaar lesuren sp. Vaardigheden Methoden en technieken van filosofisch onderzoek 2 4 Inleiding tot de lectuur van Franse, Engelse en Duitse filosofische teksten 2 3 Geschiedenis van de wijsbegeerte Historisch overzicht van de wijsbegeerte: oudheid en middeleeuwen 3 6 Historisch overzicht van de wijsbegeerte: moderne en hedendaagse tijd 3 6 Systematische wijsbegeerte Logica 2 3 Psychologie en wijsgerige antropologie 3 5 Cultuurfilosofie 3 5 Ethiek 3 5 Taalfilosofie 2 3 Lectuur van filosofische auteurs Seminarie moderne filosofische auteurs 2 4 Seminarie hedendaagse filosofische auteurs 2 4 Niet-filosofische opleidingsonderdelen Je kiest voor een totaal aan 12 studiepunten uit een aanbod van niet-filosofische opleidingsonderdelen die voor de eigen opleiding relevant zijn, zoals: Inleiding tot de sociologie, Inleiding van het religieuze bewustzijn in Europa, inleiding tot de economie,

16 Bachelor tweede jaar lesuren sp. Vaardigheden Mondelinge oefeningen 2 5 Schriftelijke oefeningen 2 5 Geschiedenis van de wijsbegeerte Hedendaagse continentale wijsbegeerte 2 4 Hedendaagse analytische wijsbegeerte 2 4 Filosofische grondslagen van de westerse cultuur 3 5 Systematische wijsbegeerte Jaarlijks: Ken- en wetenschapsleer 2 3 Metafysica 3 5 Ba2/Ba3 even jaren ( ): Filosofie van de religie 2 3 Comparatieve filosofie 2 4 Ba2/Ba3 oneven jaren ( ): Kunstfilosofie 2 3 Wijsgerige psychologie 2 3 Lectuur van filosofische auteurs Seminarie moderne filosofische auteurs II 2 4 Seminarie hedendaagse filosofische auteurs II 2 4 Filosofische opleidingsonderdelen Je kiest voor 9 studiepunten uit een lijst van filosofische opleidingsonderdelen waartoe 9 behoren: Jaarlijks: Bio-ethiek 2 3 Jodendom en filosofie 2 4 Even jaren ( ): Tocqueville en de gelijkheidsdynamiek 2 3 Geschiedenisfilosofie 2 3 Religie, moraal en samenleving 2 3 Techniekfilosofie

17 Oneven jaren ( ): Wijsgerige antropologie van de religie 2 3 Filosofie van de economie 2 3 Filosofie van de muziek 2 3 Logia II 2 3 In functie van een zich ontwikkelend filosofisch specialisme kan je eventueel van deze 9 studiepunten, maximum 6 studiepunten invullen door te kiezen voor niet-filosofische opleidingsonderdelen die aansluiten bij jouw filosofische interesse. Niet-filosofische opleidingsonderdelen Je kiest voor 9 studiepunten uit een aanbod van niet-filosofische opleidingsonderdelen. Mits gemotiveerde aanvraag kan jou ook de toelating worden gegeven een ander niet - filosofisch vak te kiezen. 9 15

18 Bachelor derde jaar lesuren sp. Vaardigheden Bachelorscriptie 12 Levensbeschouwelijke vorming Levensbeschouwing 2 3 Systematische wijsbegeerte Jaarlijks: Sociale en politieke filosofie 2 3 Ba2/Ba3 even jaren ( ): Filosofie van de religie 2 3 Comparatieve filosofie 2 4 Ba2/Ba3 oneven jaren ( ): Kunstfilosofie 2 3 Wijsgerige psychologie 2 3 Lectuur van filosofische auteurs Seminarie antieke filosofische auteurs 2 4 Seminarie middeleeuwse filosofische auteurs 2 4 Onderzoeksseminaries Je kiest drie onderzoeksseminaries voor een totaal aan 12 studiepunten uit volgende lijst 12 van vijf onderzoeksseminaries: Onderzoeksseminarie metafysica 2 4 Onderzoeksseminarie ethiek 2 4 Onderzoeksseminarie wijsgerige psychologie 2 4 Onderzoeksseminarie filosofie van de religie 2 4 Onderzoeksseminarie esthetica 2 4 Filosofische opleidingsonderdelen Je kiest voor 12 studiepunten uit een lijst van filosofische opleidingsonderdelen. Zie bachelor tweede jaar. 2 16

19 Opleidingsonderdelen bachelor eerste jaar In deze brochure vind je de inhoud van de opleidingsonderdelen van de bachelor wijsbegeerte. Op staat meer uitgebreide informatie over de begin- en eindtermen, inhoud, werk- en evaluatievormen en het noodzakelijk en aanbevolen studiemateriaal. Vaardigheden Methoden en technieken van filosofisch onderzoek De studenten maken kennis met de organisatie van de universiteitsbibliotheek en worden ingeleid in het gebruik van de belangrijkste instrumenten voor het opzoeken van filosofische literatuur (catalogi, bibliografieën, databanken,..., met inbegrip van de mogelijkheden van het internet). Verder staat een kennismaking met belangrijke filosofische referentiewerken (lexica, encyclopedieën, indices, handboeken,...) op het programma. De studenten leren tevens de spelregels voor literatuurverwijzingen bij het redigeren van een wetenschappelijk werk kennen. Inleiding tot de lectuur van Franse, Engelse en Duitse filosofische teksten Van een afgestudeerd filosoof mag daarenboven worden verwacht dat hij/zij in staat is wijsgerige teksten in het Frans, Engels en Duits te lezen. Dit opleidingsonderdeel stelt op basis van een lectuur van teksten de meest frequente taal- en interpretatieproblemen die in het filosofische Frans, Engels en Duits voorkomen aan de orde. De studenten worden zo vertrouwd gemaakt met technieken om anderstalige filosofische teksten te lezen. Geschiedenis van de wijsbegeerte Historisch overzicht van de wijsbegeerte: oudheid en middeleeuwen De cursus wil de studenten inleiden in de belangrijkste systemen en stromingen van Thales tot en met de 16de eeuw. Het overzicht van de antieke filosofie is opgebouwd vanuit de dialectiek tussen filosofie als theoretische wetenschap en filosofie als levenswijsheid. Het overzicht van de middeleeuwse filosofie neemt als leidraad de spanning tussen het rationele denken en het christelijk geloof. Tot slot worden de grote stromingen in de filosofie van de renaissance behandeld. 17

20 Historisch overzicht van de wijsbegeerte: moderne en hedendaagse Tijd Deze cursus biedt een introductie op de grote figuren en stromingen die sinds de renaissance, zowel op het continent als in de Angelsaksische wereld, het uitzicht van de westerse filosofie hebben bepaald. Aandacht wordt besteed aan de samenhang tussen het filosofieconcept bij die diverse figuren en stromingen en de uitwerking daarvan in zowel de theoretische als praktische filosofie. Er wordt opgehelderd hoe de filosofie geen zelfbetrokken bezigheid is, maar impact heeft op en samenhangt met de grondslagen van de cultuur. De aandacht gaat uit naar: het rationalisme en empirisme van de 17de en 18de eeuw, de verlichting en het Duitse idealisme, het positivisme en pragmatisme in de 19de eeuw, de fenomenologie en de linguistic turn in de 20ste eeuw, de existentiefilosofie en het structuralisme, de erfenis van Wittgenstein tot heden. Systematische wijsbegeerte Logica De studenten leren methodes kennen om na te gaan of redeneringen logisch correct zijn (waarheidstafels, bomen, Venn-diagrammen, natuurlijke deductie) en aan de hand van oefeningen worden zij met het gebruik van deze logische technieken vertrouwd gemaakt. De cursus beperkt zich tot propositielogica en predicatenlogica (zonder relaties en identiteit). Psychologie en wijsgerige antropologie Vanuit een wijsgerig antropologisch perspectief worden zowel grote psychologische thema s (gewaarwording, waarneming, leren, motivatie, e.a.) als een aantal invloedrijke psychologische strekkingen (dieptepsychologie, (neo)behaviorisme, existentiële psychologie, e.a.) behandeld. Hierbij wordt vooral gelet op de bijdragen die deze thema s en stromingen hebben geleverd tot het ontwerpen van het hedendaagse mensbeeld. Cultuurfilosofie Het opleidingsonderdeel bestaat uit twee delen. In het eerste deel wordt ingegaan op de betekenis en de oorsprong van de cultuurfilosofie. Vervolgens wordt de constitutieve rol van de taal in de cultuur geanalyseerd. Tenslotte wordt vanuit H. Arendts Vita Activa een cultuurfilosofische analyse van de moderniteit gegeven als aanzet tot de interpretatie van de hedendaagse crisis in de cultuur. In het tweede deel van de cursus worden een aantal hedendaagse cultuurfilosofische debatten geanalyseerd, zo onder meer de erfenis van de verlichting, het postmodernisme, het multiculturalisme, het terrorisme en de democratie. 18

21 Ethiek In het eerste deel staan twee thema s centraal: een overzicht van enkele conventionele begripsbepalingen (hfdst. 1) en de maatschappelijke en ethische implicaties van de overgang van een moderne naar een zgn. postmoderne samenleving (hfdst. 2). In het tweede deel worden de belangrijkste hedendaagse ethische systemen besproken, zoals de consequentiële ethiek (hfdst. 3), de intentie-ethiek (hfdst. 4), de deugdethiek (hfdst. 5) en de hermeneutische ethiek (hfdst. 6). Taalfilosofie Een grondige kennismaking met de filosofie van Wittgenstein. Intentionaliteit en taalhandelingen bij Grice, Searle, Apel en Habermas. Lectuur van filosofische auteurs Seminarie moderne filosofische auteurs Dit opleidingsonderdeel sluit nauw aan bij het opleidingsonderdeel historisch overzicht van de wijsbegeerte: Moderne en hedendaagse tijd (Ba1), maar kan ook onafhankelijk ervan gevolgd worden. Via de lectuur en analyse van oorspronkelijke teksten wordt een thematisch overzicht gegeven van enkele cruciale kwesties die in de filosofie van de moderne tijd ( ) op de agenda stonden. Elk van de thema s wordt in kaart gebracht via het behandelde tekstexcerpt en de situering ervan in het denken van de auteur. De behandelde thema s zijn : (1) het moderne wereldbeeld en de kritiek van de metafysica ; (2) de verhouding lichaam/geest ; (3) kennis en wijsheid; (4) geloof, theodicee en de zin van het leven ; (5) de vraag naar de grondslag van de moraal ; (6) de vraag naar de grondslag van de maatschappij. Seminarie hedendaagse filosofische auteurs Het seminarie is gewijd aan de discussie tussen twee hedendaagse Franse filosofen, Luc Ferry and Marcel Gauchet over de toekomst van het religieuze na de uittocht van de religie. In een introductie (hoorcolleges) wordt deze discussie gesitueerd in de context van het gehele oeuvre van beide auteurs en wordt hun oeuvre vergeleken met dat van een andere Franse hedendaagse denker, Rene Girard; vervolgens is er close reading van de tekst, waarbij de studenten worden uitgenodigd zelf een fragment te presenteren. Tenslotte wordt expliciet ingegaan op het concept van de metafysische behoefte, dat zowel door Gauchet als Ferry in deze discussie naar voren wordt geschoven om hun respectieve positie te onderbouwen en te verduidelijken. 19

22 Niet-filosofische opleidingsonderdelen (te kiezen voor 15 sp.) Hierna volgen slechts enkele voorbeelden van opleidingsonderdelen waarvoor je kan opteren. Je kiest in overleg met de studietrajectbegeleiders. Inleiding tot de sociologie In het inleidende hoofdstuk wordt een definitie van de sociologie voorgesteld die moet toelaten deze wetenschap te onderscheiden van andere wetenschappen en met name van andere menswetenschappen, zoals de geschiedkunde. Het tweede hoofdstuk schetst het historische ontstaan van de sociologie vanuit een samenloop van maatschappelijke en cultuurhistorische omstandigheden. Vanaf het derde hoofdstuk worden de evoluties op lange termijn ontleed van belangrijke sectoren van de samenleving en achtereenvolgens van: de socialisatie en de culturele denkbeelden en waarden (met een afzonderlijke paragraaf over het verschijnsel jeugd ), de groepsvorming met bijzondere aandacht voor het verschijnsel gezin, de sociale stratificatie met een uitweiding over de (on)mogelijkheden van het zogenaamde sociaal beleid, de religie met bijzondere aandacht voor het godsdienstsociologische thema bij uitstek, namelijk de secularisatie, de politiek met bijzondere aandacht voor de institutionalisering van die politiek in regimes zoals de democratie. Geschiedenis van het religieuze bewustzijn in Europa Geschiedenis van het religieus bewustzijn, toegespitst op de vraag naar de religieuze houding als (emotionele en institutionele) geloofshouding door de geschiedenis van het christendom heen. In dit college staat de spanning tussen geloofshouding en geloofsinhoud centraal. Deze spanning is in de theologie ook bekend als die tussen het fides qua en het fides quae, het geloof waarmee of waardoor men gelooft (houding) versus het geloofde geloof (inhoud). Het is de bedoeling in het kader van een historisch overzicht te belichten hoe deze spanningsverhouding vanaf het geboorte-uur van het christendom aanwezig is, onder verschillende gedaanten altijd bestaan heeft en tot op vandaag doorwerkt. De stelling die dit historische parcours als een basso continuo begeleidt, betreft de gedachte dat deze spanningsverhouding geen zwaktebod is, maar precies constitutief en dus specifiek is voor een niet-vervreemdende maar authentiek christelijke religie, die uitdrukking zoekt te zijn van een streven naar een band van het eindige met de bron van alle transcendentie. Geloof kan dus niet zonder geloofsovergave, tegelijk moet die overgave ook altijd kritisch getoetst kunnen worden, met name naar de waarheidsaanspraken die erin besloten liggen. In dit 20

23 opzicht wordt deze spanning tussen geloof als houding versus geloof als rationeel te verantwoorden inhoud de expressie van een omvattender dialectiek tussen het/ de absolute en alle menselijke pogingen tot religie, begrepen volgens hun etymologische oorsprong: tussen het absolvere (losmaken) en het religare (vastbinden; als een van de mogelijke etymologieën van religie). Inleiding tot de economie Het gedrag van consumenten en producenten vormt de basis voor de analyse van de vraag naar en het aanbod van economische goederen, van de prijsvorming en van de verschillende marktvormen. Een juiste omschrijving van begrippen zoals bruto nationaal product, werkloosheid, inflatie, betalingsbalans, economische groei, enz. is noodzakelijk om inzicht te krijgen in de werking en betekenis van macro-economische politiek. De rol van geld, internationale handel, wisselkoersen krijgt hierbij ook voldoende aandacht zonder dat daarbij te veel in detail wordt gegaan. De klassieke en Keynesiaanse visie op de samenhang van de macro-economische grootheden laat zien hoe men in de tijd anders is gaan denken over economische evoluties en de rol van economische politiek. Tenslotte worden twee artikels besproken waarbij economische begrippen worden toegepast op historische gebeurtenissen. 21

24 Opleidingsonderdelen bachelor tweede jaar Vaardigheden Mondelinge oefeningen De studenten oefenen zich in mondelinge vaardigheden: het onderbouwen en stellen van een kritische vraag aan de hand van verschillende modaliteiten van respons; het presenteren en verdedigen van een standpunt in een debat; het voorbereiden en naar voor brengen van een mondelinge uiteenzetting. Schriftelijke oefeningen Door middel van een aantal oefensessies wordt bovendien geleerd hoe een planning op te maken, wat bij het schrijven van een wijsgerige tekst de gepaste invalshoeken zijn en hoe men de geschreven tekst dankzij een persoonlijke stijl zowel toegankelijk als overtuigend kan maken. In het tweede semester word je gevraagd om, onder begeleiding van een door hem of haar te kiezen docent, een kort wijsgerig essay te schrijven (eventueel op te vatten als voorbereiding op de bachelorscriptie en de meesterproef). Geschiedenis van de wijsbegeerte Hedendaagse continentale wijsbegeerte In deze cursus komen een aantal stromingen aan bod die de geschiedenis en het zelfbegrip van de hedendaagse continentale wijsbegeerte verregaand hebben bepaald, zo onder meer marxisme, positivisme, fenomenologie, existentialisme, structuralisme en poststructuralisme. Hedendaagse analytische wijsbegeerte In het hedendaags debat over de vrije wil maken we kennis met standpunten van G. Ryle (the Concept of Mind), J.L. Austin, Peter Bieri (Das Handwerk der Freiheit) en J.R. Searle (Rationality in Action). Bijzondere aandacht wordt besteed aan de discussie over vrijheid in het kader van de neurofysiologie (Libet, W. Singer, G. Roth) en daarmee verbonden kwesties als verantwoordelijkheid en schuld. Filosofische grondslagen van de westerse cultuur De cursus bestaat uit twee delen. In een eerste deel wordt uitvoerig aandacht besteed aan de methodologische vraag naar het specifieke karakter van een cultuurfilosofische benadering. Als uitgangspunt nemen we de tekst van Isaiah Berlin, The Purpose of Philosophy, waarin de stelling wordt verdedigd dat de historisering van de kantiaanse categorieën op het einde van de achttiende eeuw de overgang markeert van een transcendentaalfilosofische naar een cultuurfilosofische benadering. Vervolgens 22

25 thematiseren we zowel de mogelijkheden als de moeilijkheden van de cultuurfilosofische benadering. In een tweede deel stellen we de vraag naar de inhoud van het concept Europa/ Westen als culturele identiteit. Om die vraag te beantwoorden wordt een historisch overzicht gegeven van de wisselende basisvooronderstellingen van het Europese denken en van de manier waarop deze vooronderstellingen de westerse cultuur op diverse domeinen (politiek, economisch, religieus, sociaal-maatschappelijk...) hebben gestempeld. Doorgaans wordt de westerse cultuur omschreven als een rationele cultuur. De vraag is dan allereerst waarom de westerse cultuur haar toevlucht heeft genomen tot rationaliteit en vervolgens of er sprake kan zijn van een eenduidig rationaliteitsconcept. Om die dubbele vraag te beantwoorden wordt een historisch overzicht gegeven van de basisvooronderstellingen van het westerse denken. Daaruit treden vier grote periodes, elk met een eigen rationaliteit, naar voren. Allereerst is er het klassieke rationaliteitsconcept (oudheid-middeleeuwen) dat zich ontwikkelt als reactie op de logos zoals die werkzaam is in de presocratische filosofie en vooral in de tragedie. Een tweede periode situeren we tussen de veertiende en de zestiende eeuw, waarin het klassieke rationaliteitsconcept gaandeweg ongeloofwaardig wordt. Het keerpunt in de richting van een modern rationaliteitsconcept situeren we tussen de 16de en de 17de eeuw, het breekpunt op het einde van de 19de eeuw: daarmee is een derde periode afgebakend (16de-20ste eeuw) waarin het moderne rationaliteitsconcept toonaangevend is. Vandaag bevinden we ons in een vierde periode, de zogenaamde postmoderne periode, die bij uitstek getekend wordt door een gevoeligheid voor de grenzen van de (moderne) rationaliteit. Daarbij wordt nagegaan hoe de hedendaagse westerse cultuur gekleurd wordt door de interpretatie van de twee vorige periodes en hoe die interpretatie in West-Europa anders is dan in Oost- en Centraal-Europa en zich ook duidelijk onderscheidt van de Noord-Amerikaanse interpretatie. Deze historisch-thematische kennismaking toetsen we aan de hand van belangrijke tekstfragmenten uit de westerse literatuur (en zijdelings aan documenten uit de beeldende kunsten) en de wijsbegeerte, waarbij we de intern filosofische evoluties telkens opnieuw in verband brengen met corresponderende veranderingen in diverse maatschappelijke domeinen (politiek, economie, samenleving, kunst). 23

26 Systematische wijsbegeerte Ken- en wetenschapsleer Na een korte historische inleiding op de filosofie van kennis en wetenschap wordt een overzicht geboden van de thema s die centraal staan in de hedendaagse kenleer en wetenschapsfilosofie. De behandelde thema s zijn: inductie (in het logisch positivisme, bij Popper, Bayesianisme), verklaring en voorspelling (deductief-nomologisch model, Van Fraassens pragmatische kritiek, de hernieuwde interesse in causaliteit), Kuhniaans relativisme en de reacties erop, het wetenschappelijk realisme debat (realisten versus empiricisten en instrumentalisten), de discussie over de bredere rol van de wetenschap in de samenleving. Metafysica De cursus geeft een overzicht van de hoofdmomenten in de geschiedenis van het concept metafysica en een overzicht van de belangrijkste kritieken op het metafysische project. Op die wijze brengt de cursus de zin, de mogelijkheden en de grenzen van het metafysische denken ter sprake. Filosofie van de religie Er worden vier etappen onderscheiden in de filosofie van de religie: 1. premoderne godsdienstfilosofie (Anselmus, Thomas); 2. natuurlijke religie (deïsme); 3. pathologie van de religie (Hume, etc.); 4. conceptuele geografie van de religie (Wittgenstein). Elke etappe wordt toegelicht met tekstfragmenten. Comparatieve filosofie Na een algemeen overzicht van de antieke Chinese wijsbegeerte, wordt specifieker ingegaan op het taoïstisch denken. Centraal staat de grondige lectuur van de Tao-te-ching (Lao Zi). Tenslotte wordt stilgestaan bij de invloed van het taoïsme op het westers denken, alsook bij de raakpunten tussen beide. Kunstfilosofie schets van een algemeen antropologisch kader om de oorsprong van kunst te duiden; uitleg van verschillende maatschappijtypes en hun verhouding tot de kunst; oorsprong en functioneren van de kunst in de Griekse cultuur; filosofie van de beeldende kunst bij de Presocraten, bij Plato en Aristoteles; het ontstaan van de moderne kunst in de Renaissance (perspectief); maniërisme en rationalisme (Descartes); Baumgarten, Kant en Hegel; 24

27 Schopenhauer, Nietzsche en Heidegger; modernisme en postmodernisme. Wijsgerige psychologie In de cursus worden volgende onderwerpen behandeld: onderscheid cognitief/fenomenaal bewustzijn; paradigmata: behaviorisme, identiteitstheorie, de verschillende vormen van functionalisme, fysicalisme; aspecten: mentale causaliteit, subjectieve ervaring, intentionaliteit. Lectuur van filosofische auteurs Seminarie moderne filosofische auteurs II Close reading van een aantal moraalfilosofische teksten van Kant. Centrale tekst is Kants Grundlegung zur Metaphysik der Sitten, maar ook passages uit Kritik der praktischen Vernunft, Tugendlehre, Die Religion innerhalb der Grenzen der bloßen Vernunft en Anthropologie im pragmatischer Hinsicht kunnen ter sprake komen, en worden dan eveneens grondig gelezen en becommentarieerd. Op die manier wordt een genuanceerd beeld geconstrueerd van Kants plichtsethiek. Seminarie hedendaagse filosofische auteurs II Bij de lectuur van teksten van S. Kierkegaard staan twee thema s centraal: de historisch-filosofische betekenis van S. Kierkegaard en zijn rol als gesprekspartner voor de 20ste eeuwse filosofie. Wat het eerste thema betreft lezen we fragmenten uit Of/Of, de herhaling, een literaire kritiek, afsluitend naschrift, dialectiek van de ethische en ethisch-religieuze mededeling. Voor het tweede thema bespreken we teksten van J.P. Sartre en E. Levinas. Filosofische opleidingsonderdelen (9 sp.): Bio-ethiek Na een inleiding van twee hoorcolleges (4 tot 6 uur) worden vijf seminaries ingericht, elk gewijd aan een specifiek thema/probleemgebied. Telkens wordt aan een of twee experten gevraagd een gefundeerd standpunt voor te stellen in de actuele ethisch relevante discussie of een overzicht te geven van de (vaak complexe) ethische aspecten omtrent de resultaten of de toepassing van een welbepaald segment van het biologisch of biomedisch onderzoek. Elk seminarie is aanleiding tot een discussie/dialoog tussen studenten, experten en docenten. 25

28 De inleiding houdt een college (1 à 2 uur) in, gegeven door een bioloog (ev. gastspreker) die vanuit de wetenschap het belang en de onontkoombaarheid van ethische reflectie in het licht stelt met duidelijke referentie aan de vijf te behandelen thema s later in de cursus. Een tweede deel van de inleiding behelst een voorstelling door de filosoof/docent van de bio-ethiek in relatie tot de filosofie als onderdeel van de menswetenschappen (2 tot 4 uur). Hierbij wordt vooral de nadruk gelegd op de methodes van ethische reflectie, de historiek van de bioethiek en van de ethiek in het algemeen, alsook de band ethiek/maatschappij. Aan de uit te nodigen experten en de studenten zal op voorhand bij elk seminarie een kort document ter beschikking worden gesteld dat in concreto de ethische relevantie van het thema in de verf zet. Op die wijze kan zowel de interventie van de specialist, als de daaropvolgende discussie voldoende worden afgebakend in functie van een vruchtbare discussie en gedachtewisseling. Jodendom en filosofie Uitgangspunt voor deze cursus vormt een inleidende reflectie over het (problematische) concept van een joodse filosofie. Na een overzicht van de ontwikkeling van de joodse filosofie en enkele eerder mystieke strekkingen van de oudheid en de middeleeuwen tot de joodse verlichting, zullen gastvoordrachten focussen op de interactie tussen moderniteit en joods denken (Levinas, Buber, Rosenzweig, Benjamin e.a.). Geschiedenisfilosofie Geschiedenisfilosofie is de studie van de voorgeschiedenis van de geschiedenisfilosofie in oudheid en middeleeuwen, van de ontwikkeling van de moderne geschiedenisfilosofie, van de 19de-eeuwse kritiek op de geschiedenisfilosofie en van latere vormen van filosofisch denken over de geschiedenis. Religie, moraal en samenleving Filosofische studie van een aantal centrale aspecten van de problematiek van het spanningsveld religie, moraal en samenleving op basis van auteurs zoals P. Ricoeur, J. Maritain, E. Mounier en E. Cioran. Techniekfilosofie Overzicht van de belangrijkste stromingen in de techniekfilosofie sedert Heidegger. Naast de theoretische benadering komen ook thema s als technology assessment en de maatschappelijke effecten van technische innovatie aan bod. 26

29 Wijsgerige antropologie van de religie In deel 1 staat de verhouding tussen het tragische en de religie (religie in het algemeen en christendom in het bijzonder) ter studie. Deze verhouding wordt besproken aan de hand van exemplarische, premoderne, moderne en hedendaagse uitwerkingen van het tragische. Deel 2 begint met een overzicht van de drie belangrijkste theorieën over het komische: de superioriteitstheorie (Plato, Aristoteles, Hobbes, Bergson), de ontladingstheorie (H. Spencer, S. Freud) en de incongruentietheorie (Kant, Kierkegaard, Schopenhauer, Plessner). Nadien wordt de plaats en de betekenis van het komische in verschillende religieuze tradities besproken. In een afsluitend deel worden verschillende visies over de samenhang tussen het tragische en het komische met elkaar geconfronteerd. Filosofie van de economie De cursus vangt aan met een beknopt historisch overzicht van de reflectie omtrent het economische bij enkele toonaangevende auteurs zoals Aristoteles, Smith en Marx. Nadien volgt een filosofische analyse omtrent een aantal conventionele economische begrippen zoals schaarste, waarde, nut, rationaliteit, behoefte en arbeid. Filosofie van de muziek Weinig filosofen hebben het in het verleden aangedurfd om over muziek te schrijven. Enkele uitzonderingen zijn Schopenhauer, Nietzsche en Adorno. Toch dringt muziek meer en meer onze leefwereld binnen. Een filosofische reflectie over dit thema is dus wenselijk. Enkele voorbeelden van vragen die in deze cursus aan bod kunnen komen: Is muziek een taal? Is muziek de gevoelsuitdrukking van de componist? Hoe verhoudt muziek zich ten overstaan van andere kunstvormen? Waarom is het zo moeilijk over muziek te spreken? Is een formalistische muziekesthetica (E. Hanslick) verdedigbaar? Niet-filosofische opleidingsonderdelen Je kiest voor 6 studiepunten uit een aanbod van niet-filosofische opleidingsonderdelen. Mits gemotiveerde aanvraag kan hem/haar ook de toelating worden gegeven een ander niet-filosofisch opleidingsonderdeel te kiezen. 27

30 Opleidingsonderdelen bachelor derde jaar Vaardigheden Bachelorscriptie In de bachelorscriptie wordt van jou verwacht dat je in staat bent de verschillende reeds verworven vaardigheden te integreren. Je moet in staat zijn zelfstandig een specifiek onderzoeksthema af te bakenen en een duidelijk omlijnde probleemstelling helder te formuleren op basis van wetenschappelijk verantwoord studiemateriaal. Uit de doorgenomen lectuur ben je in staat de argumentatie die relevant is voor de probleemstelling weer te geven. Je bent daarenboven in staat zelf een positie te bepalen en te verdedigen. Levensbeschouwelijke vorming Levensbeschouwing Levensbeschouwelijke diversiteit is in de hedendaagse samenleving een feit en dit weerspiegelt zich ook aan de universiteit. Om met deze diversiteit om te gaan kiest de Universiteit Antwerpen voor actief pluralisme. Actief pluralisme wil recht doen aan het belang van levensbeschouwelijke ideeën en aan de plaats die ze in de openbare ruimte kunnen innemen. Levensbeschouwelijke ideeën blijven immers een belangrijke rol spelen in het morele bewustzijn en in het dagelijks oordelen en handelen van mensen, organisaties en samenlevingen. Actief pluralisme is zelf geen levensbeschouwing, maar een houding ten aanzien van (de eigen en andere) levensbeschouwingen. Het insisteert op een inhoudelijke dialoog binnen en tussen levensbeschouwingen en op een concreet engagement dat levensbeschouwingen als fenomeen, als overtuiging én als praktijk, ernstig wil nemen. Meer gedetailleerde informatie is beschikbaar via de website: of via Systematische wijsbegeerte Sociale en politieke filosofie Om de sociale filosofie als kritische, normatieve theorie van het goede samenleven te bepalen worden klassieke sociaal-filosofische themata als verlichting, ideologie en utopie behandeld. Vanuit een wezenlijk inzicht in de oorspronkelijke socialiteit van de mens, wordt verder beargumenteerd dat de fundamentele sociale deugd, wederzijdse erkenning, enkel in een politieke samenleving kan worden gerealiseerd. Onderzocht worden dan de fundering (sociale contracttheorie), de norm (rechtvaardigheid en mensenrechten) en de grens (geweld) van het politieke. 28

31 Filosofie van de religie De cursus biedt een voornamelijk historisch overzicht van de belangrijkste bijdragen op het vlak van de filosofie van de religie. Belangrijke auteurs die voor het voetlicht worden gebracht zijn onder anderen: Augustinus, Anselmus van Canterbury, Thomas van Aquino, R. Descartes, D. Hume, I. Kant, G. Hegel, A. Comte, L. Wittgenstein, P. Ricoeur en A. N. Whitehead. Diverse auteurs worden toegelicht aan de hand van tekstfragmenten. Comparatieve filosofie Na een algemeen overzicht van de Chinese wijsbegeerte, wordt specifieker ingegaan op het taoïstisch denken. Centraal staat de grondige lectuur van de Taote -ching (Lao-tseu). Tenslotte wordt stilgestaan bij de invloed van het taoïsme op het westers denken, alsook bij de raakpunten tussen beide. Kunstfilosofie De cursus is opgebouwd rond drie centrale thema s: 1. Het statuut van het beeld in de kunst. 2. De verhouding tussen kunstfilosofie en esthetica. 3. De hedendaagse kunstopvattingen. Bovendien worden de studenten uitgenodigd om zich te confronteren met en zich een idee te vormen van de hedendaagse kunstcreatie. Dit gebeurt enerzijds door deel te nemen aan een publiekslezing van de hedendaagse kunstenaar, anderzijds door het uitschrijven van een beknopt werkstuk (max. 5 pagina s) over het werk van deze kunstenaar. Wijsgerige psychologie In de cursus worden volgende onderwerpen behandeld: onderscheid cognitief/fenomenaal bewustzijn; paradigmata: behaviorisme, identiteitstheorie, de verschillende vormen van functionalisme, fysicalisme; aspecten: mentale causaliteit, subjectieve ervaring, intentionaliteit. Lectuur van filosofische auteurs Seminarie antieke filosofische auteurs Het seminarie antieke filosofische auteurs heeft tot doel jou te vormen in de lectuur van in het Nederlands vertaalde teksten uit de antieke wijsbegeerte. Het beoogt ten eerste een letterlijk begrip van de tekst, en, daarmee verbonden, een kritische houding ten opzichte van vertalingen van Griekse filosofische teksten. Ten tweede wil het seminarie jou opleiden in de analyse van de filosofische argumentatie die in een bepaalde tekst ontwikkeld wordt. 29

32 Seminarie middeleeuwse filosofische auteurs Na een beknopte inleiding die enig licht werpt op de context waarin filosofie gedurende de Middeleeuwen is gesitueerd, worden representatieve teksten van belangrijke middeleeuwse auteurs gelezen, zoals bijvoorbeeld Anselmus van Canterbury, Thomas van Aquino, Duns Scotus en anderen. In de colleges wordt verder bijzondere aandacht geschonken aan de metafysische, epistemologische en ethische aspecten van de bestudeerde passages. Onderzoeksseminaries Je kiest 3 onderzoeksseminaries voor een totaal aan 12 studiepunten uit een lijst van 5 onderzoeksseminaries, met name onderzoeksseminaries over metafysica, ethiek, wijsgerige psychologie, filosofie van de religie en esthetica. De inhoud van deze onderzoeksseminaries wordt bepaald in functie van het lopende onderzoekswerk in de 5 onderzoekscentra van het Departement Wijsbegeerte. Filosofische keuzevakken Je kiest voor 12 studiepunten aan opleidingsonderdelen uit de lijst van filosofische keuzevakken die vermeld werd in Ba 2. In functie van zijn/haar specialisme kan je hiervan afwijken. 30

33 De masteropleiding Vanuit je bachelor wijsbegeerte kan je doorstromen naar de master wijsbegeerte. Om na de combinatie van een andere bacheloropleiding met een minor wijsbegeerte door te stromen naar de master wijsbegeerte, moet je echter eerst een aanvullend programma volgen. Vaardigheden: meesterproef, voortgangsseminarie, filosofie en samenleving. Grondige studies: drie te kiezen: filosofie van de kunst: modernisme en representatiekritiek, filosofie van de religie, wetenschap, subjectiviteit en belichaming: mogelijkheden en beperkingen van het naturalisatieproject, metafysica, metafysicakritiek en postmetafysisch denken, Vraagstukken uit de fundamentele ethiek. Onderzoeksseminaries: twee te kiezen: het einde van de secularisering, levensbeschouwelijke diversiteit, teksten en -thema s uit de fenomenologie, onderwijsfilosofie, origin of social cognition. Je kan tevens opteren voor het volgen van een opleidingsonderdeel aan de Universiteit Tilburg. Je kan bovendien een gemotiveerde aanvraag indienen om in functie van de meesterproef een niet-filosofisch opleidingsonderdeel te volgen. Meer informatie vind je in de brochure Wijsbegeerte, masteropleiding of op de website De masteropleiding biedt je de mogelijkheid je in de praktijk voor te bereiden op een werksector naar keuze. Uit een onderzoek onder oud-studenten van het Departement Wijsbegeerte is gebleken dat ze zo goed als allemaal een baan hebben. Ongeveer de helft werkt rechtstreeks in de lijn van hun wijsgerige opleiding. Deze oud-studenten geven onderwijs in de filosofie, ze begeleiden dit onderwijs of zijn aangesteld om aan filosofisch onderzoek te doen. Ze werken op universiteiten, op hogere opleidingsinstituten of in het secundair onderwijs. De andere helft bestaat uit oud-studenten die buiten het onderwijs op diverse plaatsen binnen de maatschappelijke en de culturele sector een baan hebben gevonden. Ze zijn verantwoordelijk voor taken die men in de praktijk leert op voorwaarde dat men een goede universitaire opleiding heeft genoten, zonder dat precies vaststaat welke opleiding. Zowel in de eerste als in de tweede groep vind je studenten die hun filosofieopleiding met een tweede opleiding gecombineerd hebben. Het is wel zo dat werk voor filosofen in het onderwijs beperkt is en dat filosofen die buiten het onderwijs werk willen vinden, de platgetreden paden moeten verlaten. 31

34 Verder studeren Specifieke lerarenopleiding: Je kan de lerarenopleiding volgen na je masteropleiding. De opleiding beperkt zich niet tot de vorming van studenten die willen gaan lesgeven. De voortdurende veranderingen in het sociale en economische leven hebben het fenomeen van de buitenschoolse vorming en opleiding onder meer in de bedrijven zelf in belang doen toenemen. Daarom wil de specifieke lerarenopleiding niet alleen in een vorming van toekomstige leraars voorzien, maar ook een algemene vorming voor vormers aanbieden. Master-na-masteropleidingen Op de webstek van de Universiteit Antwerpen kan je steeds een actueel overzicht vinden op 32

35 Nuttige info bij de start van je studietraject Hoe verlopen de lessen? Voor de meeste opleidingsonderdelen worden hoorcolleges georganiseerd. Je volgt in groep een uiteenzetting van de docent, al dan niet ondersteund door audiovisueel materiaal. Voor bepaalde opleidingsonderdelen zijn er ook werkcolleges, waar de leerstof uit de hoorcolleges in kleinere groepen wordt uitgediept en ingeoefend. Als universiteitsstudent leer je zelfstandig, kritisch en probleemoplossend denken. Je bepaalt zelf je studietempo en bereidt tussentijdse evaluatiemomenten voor. Zo krijg je de nodige bagage en ontwikkel je de nodige creativiteit om een grote diversiteit aan problemen te behandelen. Dit is de reden waarom het bedrijfsleven voor de invulling van hogere functies de voorkeur geeft aan universitairen. De digitale leeromgeving Blackboard speelt in deze context een grote rol. Opdrachten worden via dit medium doorgegeven en interactief verwerkt, en je kan docenten te allen tijde om feedback vragen. Het contact met professoren en assistenten is even intens als met je leerkrachten in het secundair onderwijs. Je wordt allerminst aan je lot overgelaten. Wanneer je zelf het initiatief neemt om hulp te zoeken, zijn deze mensen bereid een antwoord of oplossing te formuleren voor je vragen of problemen. Studieprogramma en creditbewijzen Het academiejaar is opgedeeld in twee semesters. Aan het eind van elk semester leg je examens af van de opleidingsonderdelen die op dat moment afgewerkt zijn. De examens van het eerste en het tweede semester vormen samen de eerste zittijd. Als je niet voor alle opleidingsonderdelen een creditbewijs hebt behaald in de eerste zittijd, krijg je nog een kans tijdens de tweede zittijd op het einde van augustus en in het begin van september. Door de flexibilisering in het hoger onderwijs bestaan er geen studiejaren meer. Wel worden modeltrajecten voorgesteld. Als je voor een modeltraject kiest, rond je een bacheloropleiding (180 studiepunten) af in 3 jaar tijd: 60 studiepunten per jaar. Om te slagen voor het examen van een opleidingsonderdeel moet je ten minste 10 op 20 behalen. Als dat lukt krijg je een creditbewijs: een erkenning van het feit dat je de studiepunten verbonden aan dat opleidingsonderdeel verworven hebt. Je slaagt voor een opleiding als je creditbewijzen behaalt voor alle opleidingsonderdelen van de opleiding. Indien je niet alle creditbewijzen van je studieprogramma behaalt, kan je (soms) toch verder met je studie. Je komt dan in een geïndividualiseerd traject terecht. Je traject moet dan goedgekeurd worden door je faculteit. 33

36 Bovendien werden voorwaarden vastgelegd die de volgorde waarin je kan inschrijven voor opleidingsonderdelen bepalen. Dit noemt men volgtijdelijkheid. Dankzij de nieuwe bachelor-masterstructuur en het flexibiliseringssysteem heb je als student meer keuzemogelijkheden gekregen om je studieprogramma in te vullen. In elke faculteit adviseren studietrajectbegeleiders je over de samenstelling van je programma en over de aangeboden keuzemogelijkheden. Het is belangrijk voldoende vooruitgang te boeken in je studietraject en in een redelijke tijd je diploma te behalen. Daarom heeft de Universiteit Antwerpen een systeem van studievoortgangbewaking en -begeleiding opgezet: de faculteit zal je studieprestaties volgen en kan je bindende voorwaarden opleggen wanneer je niet de helft van de studiepunten van het goedgekeurde studieprogramma hebt behaald. Het volledige onderwijs- en examenreglement vind je terug op Leerkrediet Het leerkrediet werd in het leven geroepen om je te stimuleren om een doordachte studiekeuze te maken. Het is een maatstaf voor studiesucces en studievoortgang en kan gevolgen hebben voor jouw recht op verder studeren en jouw sociale statuut als student. Daarom is het belangrijk om doordacht te kiezen, je in te zetten voor je studie en ook administratief tijdig met alles in orde te zijn. Meer informatie vind je ook op Hoe werkt het leerkrediet? Elke student krijgt 140 studiepunten bij zijn eerste inschrijving aan de universiteit. Voor elk opleidingsonderdeel waarvoor je inschrijft wordt je leerkrediet verminderd met de overeenkomstige studiepunten. Enkel wanneer je slaagt voor dat opleidingsonderdeel, komen die studiepunten er terug bij. Studiepunten waarvoor je gedelibereerd wordt, dit wil zeggen geslaagd verklaard hoewel je er geen creditbewijs voor behaalde, komen niet terug bij je leerkrediet. Dit kan in je nadeel zijn wanneer je een bijkomende master wil behalen. Voor wie? Het leerkrediet is van toepassing op alle studenten die zich inschrijven met een diplomacontract voor een bachelor- of masteropleiding en voor alle inschrijvingen met een creditcontract. Verkeerde keuze gemaakt? Indien je voor de eerste keer in het hoger onderwijs in Vlaanderen voor een bacheloropleiding bent ingeschreven en je van opleiding wenst te veranderen, 34

37 voorzien de overheid en de universiteit maatregelen om het verlies van leerkrediet te beperken. Deze zijn afhankelijk van de data van uit- en inschrijving. Informeer je tijdig. Bonus van 60 studiepunten De overgang van secundair naar hoger onderwijs loopt niet altijd even vlot. Daarom heeft de overheid een maatregel ingebouwd om hieraan tegemoet komen. Zo krijg je de eerste 60 studiepunten die je verwerft dubbel terug. Opleiding afgewerkt? Na het behalen van je bachelordiploma, behoud je je leerkrediet. Als je een masterdiploma behaalt, wordt het startkapitaal van 140 studiepunten van je saldo afgetrokken. Als je studietraject perfect is verlopen, heb je nog 60 studiepunten over. Onvoldoende leerkrediet? Als je geen of een negatief leerkrediet hebt, mag de universiteit je inschrijving weigeren. Als je onvoldoende studiepunten hebt voor de opleiding of het programma waarvoor je wilt inschrijven, kan de universiteit je inschrijving beperken tot het aantal studiepunten waarover je nog beschikt. Aan de Universiteit Antwerpen wordt géén verhoogd inschrijvingsgeld gevraagd. Je hebt wel van de betrokken faculteit de toelating tot inschrijven nodig en deze zal in de meeste gevallen je studieprogramma beperken. Het aantal studiepunten dat je opneemt via je inschrijving en het aantal studiepunten waarvoor je credits behaalt via de examens is dus belangrijk. Ombudspersoon Tijdens de examens kan je met problemen (bijvoorbeeld in verband met de examenregeling, uitstel van een examen, onderbreking of definitief stopzetten van examens of een conflict met een docent) terecht bij de ombudspersoon van je opleiding. De ombudspersoon zorgt ervoor dat het onderwijs- en examenreglement correct wordt opgevolgd en bemiddelt tussen studenten en docenten. Hij of zij is ook aanwezig bij de deliberatie en kan, op basis van verzachtende omstandigheden zoals ziekte of ongeval, je zaak bepleiten. Je kan de gegevens van jouw ombudspersoon terugvinden op Blackboard. De centrale ombudspersoon is prof. Patrick Cras. Hij treedt op als bemiddelaar bij geschillen tussen studenten en personeelsleden die het niveau van de faculteit overschrijden. De contactgegevens van de centrale ombudspersoon kan je ook terugvinden op Blackboard. 35

38 Studiebegeleiding Overgang van het secundair onderwijs naar de universiteit Aan de universiteit ben je meer dan ooit verantwoordelijk voor jezelf. De manier waarop je studeert en het academiejaar indeelt moet je aanpassen aan je persoonlijk studeervermogen. Deze vaardigheid onder de knie krijgen is voor een eerstejaarsstudent niet altijd eenvoudig. Je wordt immers tegelijkertijd geconfronteerd met een aanzienlijke hoeveelheid leerstof en met een examensysteem waar je geen ervaring mee hebt. De medewerkers van het netwerk Studieloopbaanbegeleiding kunnen je helpen. Bij hen kan je het hele academiejaar terecht voor studiebegeleiding. Studentenbegeleiding De Dienst voor Studieadvies en Studentenbegeleiding is er om je te helpen vanaf het moment dat je je voor het eerst inschrijft tot op het moment waarop je je diploma in handen krijgt. Zowel individuele begeleiding als groepstrainingen behoren tot de mogelijkheden. Onze medewerkers staan voor je klaar met informatie en advies over studeren in het hoger onderwijs. Ze beantwoorden je vragen over de opleidingen, het onderwijs- en examenreglement, het leerkrediet enzovoort. Met specifieke vragen, bijvoorbeeld over je individuele studieprogramma of over vrijstellingen, kan je terecht bij de studietrajectbegeleider van je faculteit. Een studiekeuze maken is makkelijker gezegd dan gedaan. Samen met een studentenbegeleider kan je aan de hand van gesprekken meer zicht krijgen op je persoonlijkheid, capaciteiten en interesses en de opleidingen die daarbij passen, al dan niet in het kader van heroriëntering. Oefeningen uit het werkboek Kijk op Kiezen: stappenplan voor studie- en beroepskeuze kunnen je hierbij helpen. Een studentenbegeleider kan je ook begeleiden in het aanscherpen van je studievaardigheden (hoe verwerk je grote hoeveelheden leerstof, hoe maak je een schema, hoe maak je goede notities, ) en het maken van realistische studieplanningen om je uitstelgedrag tegen te gaan. Ook wanneer je geconfronteerd wordt met persoonlijke problemen die je studies belemmeren (faalangst, rouwverwerking, relatieproblemen, ) kan je terecht bij een studentenbegeleider die samen met jou nagaat welke hulp je het best kan gebruiken. Als student met een functiebeperking kan je bijzondere faciliteiten aanvragen voor onderwijs en/of examens, indien je beschikt over een geldig attest. Je kan je aanvraag indienen via Het is belangrijk dit tijdig te doen! Meer informatie vind je in de folder Studeren met een functiebeperking. 36

39 Studenten die sport of kunst beoefenen op een hoog niveau kunnen eveneens bijzondere faciliteiten aanvragen voor onderwijs en/of examens. Aanvragen van topsporters worden beoordeeld door de Sportcommissie, die van de kunstbeoefenaars door de Commissie Cultuur. Meer informatie vind je op of in de folder Studeren met een topsport- of kunstbeoefening. Wie geen diploma secundair onderwijs bezit en minimum 25 jaar is, kan met onze hulp toch een aanvraag tot inschrijving indienen. We kunnen je ook helpen in je zoektocht naar jobs die passen bij je persoonlijkheid, capaciteiten en interesses, en geven zelfs nuttige sollicitatietips. Ook als je wil verder studeren, kan je bij ons terecht voor informatie. Wil je eerder verworven competenties (EVC) laten erkennen? Contacteer dan de EVC-coördinator voor informatie, een adviesgesprek en het opstarten van de procedure. Meer informatie vind je op Je kan op elke campus bij een studentenbegeleider terecht. Informatie en afspraken verlopen steeds via het Studenten Informatie Punt (STIP): T , stip@ua.ac.be. Neem ook een kijkje op de website: Studietrajectbegeleiding Voor specifieke vragen over je individuele studieprogramma, vrijstellingen en andere kan je terecht bij de studietrajectbegeleider van je faculteit. Zijn of haar contactgegevens vind je op Vakspecifieke begeleiding Met vragen over of problemen met één van je cursussen kan je steeds terecht bij de professor die deze cursus doceert of bij zijn of haar assistent. Gewoon even langslopen of een schrijven: je zal merken dat je snel geholpen wordt. Voor bepaalde vakken worden extra groepssessies georganiseerd, om de besproken theorie uit hoorcolleges toe te lichten en in oefeningen toe te passen. Bij deze sessies is vooral de wisselwerking tussen studenten en begeleider belangrijk: je kan hulp vragen waar je vastloopt, je begeleider houdt rekening met de gekende knelpunten van de cursus en je krijgt nuttige tips voor de studie van de leerstof. Taalbegeleiding: academisch Nederlands Op het Monitoraat op maat kan je terecht voor gratis Taalondersteuning Academisch Nederlands. Tijdens individuele sessies helpen taaldocenten je met je taalvragen. Voor specifieke taalbehoeften worden er contactmomenten in kleine groep georganiseerd. Eigen werkstukken en studiemateriaal kunnen dan besproken worden. Meer informatie vind je op 37

40 Studeren in het buitenland De Universiteit Antwerpen neemt actief deel aan de Europese uitwisselingsprogramma s zoals Erasmus. Elk jaar studeert een aanzienlijk grote groep studenten één semester aan een buitenlandse universiteit. In het kader van het Erasmus-programma heeft de Universiteit Antwerpen samenwerkingsakkoorden gesloten met heel wat universiteiten in West- en Centraal Europa. Maar de Universiteit Antwerpen kijkt verder dan Europa. Op bilaterale basis (buiten het kader van Erasmus) werden wereldwijd uitwisselingsprogramma s uitgewerkt. In het kader van internationale ontwikkelingssamenwerking kan je met een beurs een aantal maanden in een ontwikkelingsland studeren. Je studieperiode aan één van de buitenlandse partneruniversiteiten wordt erkend als onderdeel van je studie aan de Universiteit Antwerpen. Meer info: (Dienst Internationale Samenwerking). 38

41 39