Stichting Comenius Museum. Cultuurhistorisch museum in Naarden

Transcriptie

1 Stichting Comenius Museum Cultuurhistorisch museum in Naarden

2 Inhoud Voorwoord 1. Missie, doelstellingen, statuten en ambitie van de Stichting Comenius Museum te Naarden. 2. Realisatie van de doelstellingen in het jaar Het Comenius museum Zorg voor de instelling Zorg voor het publiek: het presenteren van tentoonstellingen, andere activiteiten, educatie Zorg voor de collectie: verwerving, behoud, ontsluiting en onderzoek. Basisregistratie Het mausoleum 2.3. De culturele erfenis Comeniusdag Comeniusprijs Wetenschappelijk onderzoek 3. Interne organisatie. 4. Samenwerking met andere partners en organisaties 5. Huisvesting, veiligheid, financiën en begroting (basis en subsidies). Ten slotte. 1

3 Voorwoord De Stichting Comenius Museum in Naarden draagt zorg voor het Comenius Museum, het mausoleum en het behoud van het gedachtegoed van de grote Europese geleerde Jan Amos Comenius. Wij kunnen met tevredenheid terugkijken op het feit dat de Stichting er opnieuw in is geslaagd nieuwe bezoekersgroepen te interesseren voor de activiteiten. Dit mede door het publiek een aantal attractieve programma s aan te bieden, waardoor men kennis kan nemen van de verschillende aspecten van het gedachtegoed van Comenius. De Stichting heeft dit jaar veel aandacht besteed aan de inhoudelijke, financiële en rechtspositionele status van het Comenius Museum in Nederland en in internationale context. Het bestuur is er in geslaagd, in goed overleg met de gemeente Gooise Meren, de positie van de Stichting in deze nieuwe gemeente, waarin de gemeente Naarden per 2016 werd opgenomen, te behouden. Het museum zal blijven samenwerken met de gemeente Gooise Meren. Een aantal gezamenlijke projecten zoals de Comeniusdag, het Historisch Café, deelname aan de stedenband met de stad Uherský Brod, het programma voor scholen, etc. worden verder voortgezet. Het bestuur heeft het afgelopen jaar ook veel aandacht besteed aan het overleg met de Tsjechische overheid, met name het Ministerie van Cultuur in Praag, in verband met het voortzetten van de belangrijke Tsjechische basissubsidie voor het mausoleum en het museum. Dit overleg heeft daarnaast ook geleid tot uitbreiding van een aantal samenwerkingscontacten met andere musea in Tsjechië en het maken van gezamenlijke plannen voor een verdere uitwisseling van collecties en tentoonstellingen, die het geestelijk erfgoed van Comenius in de Europese context toelichten. Ook de contacten met de Tsjechische ambassade in Den Haag dragen bij tot uitwisseling van informatie over culturele en andere programma s tussen beide landen. De uitbreiding van de taken van de Stichting rondom het museum als Kenniscentrum werd verder voortgezet. Er zijn, naast de contacten met de Vrije Universiteit in Amsterdam en de Duitse Comenius Gesellschaft, nieuwe contacten aangegaan met wetenschappers en medewerkers van diverse Nederlandse universiteiten, met als doel de kennis van Comenius in Nederland en in Europa uit te breiden. De directeur en het bestuur hebben in 2016 naast een divers programma en tentoonstellingen in het Comenius Museum veel aandacht besteed aan de interne organisatie van het museum, werving van nieuwe vrijwilligers, het verbeteren van de technische basis van het museum, verdere digitalisering van de collectie en bibliotheek. En niet onbelangrijk - het starten van de werkgroepen Fondsenwerving en Programma Beide werkgroepen hebben al de eerste resultaten opgeleverd. We kunnen vaststellen dat het jaar 2016 voor de Stichting Comenius Museum, de bezoekers en belangstellenden opnieuw een zinvol, waardig en succesvol jaar is geweest. Ing. Hans van Oostveen Voorzitter drs. Helena Verhoef-Musílková Secretaris 2

4 1. Missie, doelstellingen, statuten en ambitie van de Stichting Comenius Museumn. De Stichting Comenius Museum is een permanente instelling ten dienste van de samenleving en haar ontwikkeling, toegankelijk voor het publiek en niet gericht op het maken van winst, die de materiele getuigenissen van en over Comenius, zijn leven, gedachtegoed en omgeving verwerft, behoudt, wetenschappelijk onderzoekt, presenteert en documenteert en hieraan bekendheid geeft voor doeleinden van studie, educatie en genoegen. Missie De Stichting Comenius Museum heeft als doelstelling conform haar statuten, art.1 het bevorderen van de aandacht voor het gedachtegoed van Jan Amos Comenius als veelzijdig geleerde theoloog, filosoof, pedagoog en politiek denker in relatie tot de historische en hedendaagse ontwikkelingen op het gebied van educatie, samenleving en zingeving. Daarbij wordt gepoogd om een verbinding tot stand te brengen tussen zijn werk, zijn veelomvattende inzichten en zijn overstijgende internationale betekenis enerzijds en de verscheidenheid in de tegenwoordige Europese ontwikkelingen in het denken anderzijds. Doelstellingen De doelstellingen van de Stichting Comenius Museum zijn in de statuten als volgt geformuleerd: Het in stand houden van het Comenius Museum te Naarden met de daarin ondergebrachte verzameling gedenkstukken en documentatie over het leven, werk en gedachtegoed van de geleerde Jan Amos Comenius (Komenský) (28 maart november 1670). Het dagelijkse beheer van en het toezicht op het, inpandig met het museum verbonden, Comenius mausoleum en het zorgdragen voor de toegankelijkheid hiervan. Het bijdragen aan het behoud van de culturele erfenis van Comenius door het bij een breed publiek onder de aandacht brengen en uitdragen van kennis over de persoon Comenius en zijn gedachtegoed. Statuten De Statuten van de Stichting Comenius Museum en alle contracten met de Nederlandse overheden zijn in het jaar 2014 gemoderniseerd, waarbij tegelijkertijd de ICOM-definitie werd opgenomen en het maken van winst uitdrukkelijk werd uitgesloten. Bij het realiseren van haar doelstellingen is de Stichting van origine natuurlijk niet gericht op het maken van winst, en geschied het realiseren van de doelstelling zonder binding aan bepaalde politieke, religieuze of morele posities. Ambitie rond de culturele erfenis van Comenius. De drie genoemde doelstellingen van de Stichting, te weten zorg voor het Comenius Museum, voor het Mausoleum en de culturele erfenis van Comenius zijn onverbrekelijk met elkaar verbonden en blijven elkaar versterken. De culturele erfenis van Comenius, en met name zijn gedachtegoed, is uitgebreid en veelvuldig en in de hedendaagse context op veel terreinen nog steeds actueel en levend. Dit biedt een breed scala aan mogelijkheden voor samenwerking van onze Stichting met allerlei organisaties, musea en maatschappelijke en wetenschappelijke instellingen bij het uitwerken van de vele thema s waarmee Comenius verbonden is met het heden. In het jaar 2016 werd in onze organisatie een programma tot 2020 opgesteld. Hierin is aandacht voor verschillende benaderingswijzen van de persoon en het gedachtegoed van Comenius. In 2016 was de invalshoek die van de kerkhistorie. Vanuit de aansluiting met het Hus-jaar 2015 is Comenius en zijn gedachtegoed geplaatst in de context van de Boheemse Reformatie. In is het wereldbeeld van Comenius aan de orde gesteld van uit een cultuurhistorisch perspectief en met een kunstzinnige uitwerking door hedendaagse kunstenaars. 3

5 De Stichting Comenius Museum wil door middel van vaste en tijdelijke exposities, lezingen, de Comeniusdag, conferenties, samenwerkingstentoonstellingen in andere landen, eigen publicaties, het ontwikkelen van onderwijsprojecten voor scholen, symposia en andere activiteiten voortdurend laten zien hoe het denken van Comenius in onze tijd nog steeds bijzonder actueel is. Mede daarom worden ook in de toekomst een aantal programma s en activiteiten van het Comenius Museum ook buiten het museum gerealiseerd. Lokaal en regionaal Het Comenius Museum en Kenniscentrum zoekt op lokaal en regionaal niveau samenwerking met de gemeente Gooise Meren, Het museum wil blijven samenwerken met culturele instellingen en met het onderwijs bij de realisering van projecten en publicitaire activiteiten in de regio. Nationaal niveau Op nationaal niveau gaat het Comenius Museum zich nog sterker richten op samenwerking met musea en andere culturele organisaties, onderwijsinstellingen en wetenschappelijke instituten gerelateerd aan het gedachtegoed van Comenius. Internationaal In internationaal verband streeft het Comenius Museum naar versterking van de bestaande relaties met de partners in de Tsjechische Republiek, de landen van de Visegrad groep (Slowakije, Polen, Tsjechië en Hongarije), en met Duitsland. In de uitwisseling van informatie en plannen op weg naar het Comeniusjaar 2020 liggen hier kansen op het gebied van uitbreiding van het internationaal netwerk, samenwerking en uitwisseling van (internationale) projecten. Door deze samenwerking met verschillende instanties wil het museum een groter bereik onder een nog breder publiek in al zijn verscheidenheid realiseren. Kenniscentrum In het Beleidsplan heeft het bestuur expliciet nieuwe impulsen aan de groei van de Stichting toegevoegd. Hierbij wordt o.a. gestreefd naar het vergroten van de betrokkenheid van de universitaire wereld en het bundelen van de expertise over Comenius die in Nederland bij een aantal instellingen aanwezig is. Het is een van de belangrijke speerpunten van het nieuwe Beleidsplan De Stichting wil de kennisfunctie van het Comenius Museum blijven versterken en uitbreiden, zodat het nog meer zal uitgroeien tot hèt Kenniscentrum over Comenius in Nederland. Dit Kenniscentrum wil ook de huidige samenwerking met internationale partners gaan uitbreiden met Comeniuscentra in andere landen. Het onderhoudt een bibliotheek en archief, geeft een bulletin uit, is door de website manifest op internet, werft sponsors en donateurs en onderhoudt contacten met Nederlandse en buitenlandse universiteiten. 4

6 2.1. Comenius Museum Zorg voor de instelling. Mutual Co-operation Agreement. Het bestuur was ook in 2016 intensief bezig met het continueren van het Mutual Co-operation Agreement tussen de Tsjechische overheid, de gemeente Gooise Meren en de Stichting. Eerder heeft de Stichting het ter beschikking stellen van het museumgebouw, na afloop van de 10-jaartermijn nà 2004, door de toenmalige gemeente Naarden voor onbepaalde tijd kunnen contineren. De samenwerking, zoals in voorgaande jaren met de gemeente Naarden, is door gemeente Gooise Meren als rechtsopvolger voortgezet. Het bestuur verwacht dat de onderhandelingen met de Tsjechische overheid over aanvullingen van het Agreement tijdens de 1 ste helft van 2017 afgerond zullen worden. Het Comenius Museum en het Museumregister Het Comenius Museum is sinds het jaar 1997 geaccrediteerd bij het Nederlandse Museumregister. Bij de laatste audit in 2015 bleek het Comenius Museum opnieuw te voldoen aan de eisen voor accreditatie. Het museum beheert een eigen collectie voorwerpen gerelateerd aan Comenius, een eigen bibliotheek met werk van en over Comenius en zijn gedachtegoed, een eigen archief dat terug gaat tot de oprichting in 1892 en een verzameling documentatie. Mede op grond hiervan voldoet het Comenius Museum aan de internationale ICOMdefinitie van een museum. Zorg voor het publiek, het presenteren van tentoonstellingen, andere activiteiten, educatie en genoegen. Het Comenius Museum beschikt over een vaste tentoonstelling Vivat Comenius en organiseert daarnaast per jaar ook enkele tijdelijke tentoonstellingen en tal van andere activiteiten in en buiten het museum. De meeste activiteiten zijn gericht op volwassen bezoekers uit Nederland en het buitenland, maar het museum heeft ook een nieuw programma voor schoolgaande kinderen. Dit kleinschalige project, genoemd Wunderkammer is in 2015 ontwikkeld en met ingang van het jaar 2016 kon het museum zich verheugen over de komst van de eerste basisscholen uit de regio 1. Vaste tentoonstelling Vivat Comenius. Deze tentoonstelling is in het jaar 2006 tot stand gekomen in samenwerking met het Tsjechische Ministerie van Cultuur en het museum in Uherský Brod. Naast de panelen met informatie over en afbeeldingen uit het leven van Comenius is er voor bezoekers een filmpresentatie over het leven van Comenius in drie talen (Nederlands, Engels en Tsjechisch). Het Comenius Museum begon in het jaar 2016 plannen te maken voor een nieuwe vaste tentoonstelling die meer interactief van aard zal zijn. Daarnaast heeft het museum in 2016 gebruik gemaakt van digitale rondleidingen in het Nederlands en Tsjechisch die door bezoekers met behulp van de app Izitravel in het museum kunnen worden gebruikt. 2. Tijdelijke tentoonstellingen In het jaar 2016 zijn drie tijdelijke tentoonstellingen in het Comenius Museum gerealiseerd. De vierde tentoonstelling Via Lucis, in samenwerking met de bekende Tsjechische kunstenaar Borek Sïpek, die gepland was voor het begin 2016, werd vanwege het overlijden van de kunstenaar afgelast. 5

7 Dubbeltentoonstelling over 'Jan Hus en de Reformatie', 7 juli 2015 t/m 12 juni Productie Comenius Museum Naarden in samenwerking met het Hussieten Museum in Tábor en het Tsjechisch Centrum. Door het succes ervan is deze tentoonstelling met vijf maanden verlengd. Op 6 juli 1415, ruim 600 jaar geleden, werd Johannes Hus tijdens het concilie van Konstanz als ketter veroordeeld en op de brandstapel gezet. Hij werd veroordeeld om zijn opvattingen over geloof, kerk en samenleving. Deze gebeurtenis wordt gezien als de eerste aanzet tot het grote conflict tussen de protestanten en katholieken, welke Europa tot eeuwen daarna zou beheersen: de Reformatie of te wel Hervorming. Het Comenius Museum besteedde met twee gelijktijdige tentoonstellingen aandacht aan de achterliggende thematiek van religie en tolerantie. Door de tentoonstelling Het Woord en de Waarheid werd aan de hand van voorwerpen, originele 16 e -eeuwse drukken en prenten, de ontwikkeling geschetst hoe uit de beweging van Jan Hus de kerk van Comenius ontstond. De tentoonstelling Jan Hus in 1415 en 600 jaar later is samengesteld door het Hussieten Museum in Tábor. Deze expositie plaatst Jan Hus in zijn tijd en gaat in op zijn opvattingen en carrière. In een terugblik op het belang van Jan Hus voor de Tsjechische cultuur wordt opgemerkt dat sinds het ontstaan van het onafhankelijke (voormalig) Tsjechoslowakije in 1918 op de presidentiële vlag de woorden van Hus prijken: De Waarheid zal overwinnen.... Aan de tentoonstellingen is aandacht besteed door de landelijke pers, in het bijzonder twee keer door het Reformatorisch dagblad. Tentoonstelling Wereld Beeld. Productie Comenius Museum Naarden in samenwerking met Pubart Hilversum en het Muzeum J.A. Komenský in Uherský Brod. Van 24 juni 2016 tot en met 22 januari 2017 is in het Comenius Museum de tentoonstelling Wereld Beeld te zien geweest. Het beroemde geïllustreerde schoolboek Orbis Sensualium Pictus uit 1658, geschreven door Jan Amos Comenius vormde hiervoor het uitgangspunt. Zesentwintig professionele hedendaagse kunstenaars hebben zich laten inspireren door het wereldbeeld van Comenius. Na afloop is éen van de kunstwerken door het Comenius Museum geschonken aan onze partner, het Muzeum J.A. Komenský in Uherský Brod. Meet en Greet Bijzondere bijeenkomsten in het kader van de tentoonstelling Wereld Beeld waren de meet en greet, ontmoetingen met de kunstenaars waarvan de werken in de tentoonstelling te zien waren. Bezoekers konden tijdens deze gelegenheden met de kunstenaars in gesprek komen over de kunstwerken en de opvattingen van Comenius. Van deze mogelijkheden op 21 augustus, 18 september en 20 november 2016 werd enthousiast gebruik gemaakt. E.e.a. in samenwerking van het Comenius Museum met Pubart Hilversum. 3. Lezingen Lezingenreeks over Jan Amos Comenius, door Prof. Dr. H.E.S. Woldring. Deze lezingen werden gehouden naar aanleiding van twee publicaties van de presentator: Jan Amos Comenius, Zijn leven, missie en erfenis en De pansofie van Comenius, Zijn zoektocht naar allesomvattende wijsheid. De lezingen vonden plaats: 23 nov 2016: Een bijzondere levensloop. 7 dec 2016: Een alomvattende visie. 21 dec 2016: Een vreedzame samenleving. 6

8 4. Presentatie van het boek De presentatie van het eerst exemplaar van het boek De pansofie van Comenius, geschreven door Prof. Dr. H.E.S. Woldringvond plaats op 16 november Het eerste exemplaar is door hem gepresenteerd aan mevrouw dr. P. van Vliet. Zij was in de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw een van de weinige Nederlandse Comeniologen. Na de aanbieding van het eerste exemplaar heeft zij haar herinneringen aan bekende Comeniologen en hun bijzonder vriendschappelijke verstandhouding in de soms moeilijke internationale verhoudingen van die tijd opgehaald. Daar uit bleek dat de Comeniologen van (wereld)naam niet alleen gedegen onderzoekers waren maar ook vrienden die intensief contact met elkaar onderhielden. 5. Rondleidingen Het Comenius Museum verzorgt rondleidingen op verzoek. Dit jaar zijn er diverse rondleidingen in het Nederlands, Tsjechisch en Engels op aanvraag verzorgd. 6. Educatie en onderwijs. Bezoek Nederlandse en buitenlandse scholieren/scholen aan het Comenius Museum. Programma basisonderwijs Het Comenius Museum stelt zich tot taak om de nagedachtenis van Comenius aan het brede publiek te presenteren. Hierbij wil het museum ook de jongste generatie informatie geven over de tijd en de actuele gedachten van Comenius aan de leerlingen van de basisscholen en het voortgezet onderwijs toelichten. Geen eenvoudige taak voor het museum, dat niet over optimale ruimtes en materiaal beschikt om het thema Comenius aan kinderen te presenteren. Voor de basisschoolgroepen 6,7 en 8 zijn programmaonderdelen beschikbaar waarmee de leerlingen in het Mausoleum, in de vaste opstelling en in de Wunderkammer aan de slag kunnen gaan nadat zij in een groepsgesprek kennis hebben gemaakt met het Comenius Mausoleum. In het jaar 2016 hebben enkele scholen uit Nederland en uit Tsjechië hiervan gebruik gemaakt. Programma voortgezet onderwijs Een bezoek aan het Comenius Museum maakt deel uit van een programma van Tsjechische scholen die Nederland bezoeken. Wanneer men zich tijdig aanmeldt, wordt er voorzien in een rondleiding in het Tsjechisch (indien mogelijk) of in het Duits. Het Comenius Museum wordt jaarlijks door een groot aantal groepen bezocht. Scholingsdag In 2016 heeft een deel van het docententeam van de Christelijke Scholengemeenschap Comenius uit Leeuwarden het Comenius Museum bezocht in het kader van een heroriëntatie op de naamgever van hun school. Op hun verzoek kregen de docenten een programma over het leven van Comenius en zijn onderwijsopvattingen als uitgangspunt voor gesprekken over de onderwijsopvatting van de docenten zelf. Dertig leraren hebben een inspirerende dag met lezing, lunch en doe-middag in het Comenius Museum beleefd. 7. Bijzondere bijeenkomsten Nationale Museumweek 16 april april 2016 Het goud van het Comenius Museum en het Mausoleum. Het Comenius Museum deed dit jaar mee aan de Museumweek. Het Comenius Mausoleum met zijn glas-inloodramen, glaspanelen en bijzondere koorhek met bronzen beelden vormen het goud van het Comenius Museum. Ter gelegenheid van de museumweek werden gratis rondleidingen gegeven. 7

9 Open Monumentendagen 10 en 11 sep Het thema dit jaar was Iconen en symbolen Het Comenius Museum liet daarbij het Mausoleum zien met het werk van de Tsjechische kunstenaars en ambachtslieden: Horejc (de beelden), Benda (de glaspanelen) en Stipl (houtsnijwerk). Museumnacht 11 mrt 2016 Een bijzonder initiatief was de Nacht van Naarden. Dit gezamenlijke initiatief van het Comenius Museum, Weegschaal Museum, Vesting Museum en de Grote Kerk werd ondersteund door enkele lokale organisaties actief in de presentatie van de vesting met rondvaarten en rondleidingen en ook amateurtoneel. Het geheel leverde een boeiend programma op variërend van livemuziek in het Comenius Museum tot verhalenvertellers en living history op andere locaties. Alle locaties kregen in korte tijd honderden lokale bezoekers te verwerken. KRO dag 11 juli 2016 en NCRV dag 1 okt 2016 De KRO/NCRV organiseert jaarlijks een dag voor de leden. Dit jaar zocht men het niet ver van Hilversum in het Gooi en kwam men uit in het pittoreske Naarden. De tentoonstelling Het Woord en de Waarheid over Hus, de Boheemse Reformatie en Comenius viel met name goed bij de leden van de NCRV Op beide dagen werden enkele honderden bezoekers geteld. 8. Acties in samenwerking met derden In het jaar 2016 zijn in samenwerking met andere organisaties een aantal activiteiten georganiseerd in of buiten het museum. Concerten Benefietconcert Stichting Poolse Weeskinderen Naarden, gehouden in het Comenius Museum. Historisch Café Het samenwerkingsverband heeft in historische lezingen over uiteenlopende onderwerpen georganiseerd in de Hoed, kazemat IJ en het weegschaalmuseum. Verhuur De zalen van het museum op de begane grond kunnen worden gehuurd door vrienden van en belangstellenden in het museum. In 2016 is daar vijf keer gebruik van gemaakt. Incidenteel wordt ook de bibliotheek als vergaderruimte verhuurd zoals voor een bijeenkomst van de Nederlandse Bachvereniging - bezoek en vergadering 14 dec RABO-bankdag 31 okt 2016 Nieuwjaarsbijeenkomst van de VNTS De Vereniging Vrienden Nederland-Tsjechië & Slowakije (VNTS) heeft op 16 januari 2016 haar traditionele jaarlijkse bijeenkomst georganiseerd in het Comenius Museum. Publiciteit. Media. De activiteiten van het Comenius Museum hebben in 2016 herhaaldelijk de Nederlandse media gehaald. De tentoonstellingen Het Woord en de Waarheid en Wereldbeeld zijn in het Reformatorisch Dagblad en de Gooi en Eemlander positief besproken. De Comeniuslezing 2016 is in verkorte vorm verschenen in het landelijke dagblad Trouw. Daarnaast is aan verschillende bijeenkomsten in het Comenius Museum aandacht geschonken in de lokale pers. Digitale rondleiding Comenius Mausoleum met IZI-travel In samenwerking met Cultuurpark Gooi en Vecht en IZI-travel is een digitale rondleiding in zowel een Nederlandse als in een Tsjechische versie ontwikkeld. Bezoekers kunnen met hun smartphone de rondleiding downloaden en vervolgens het mausoleum begeleid bezoeken. 8

10 Website. In 2016 werd de Nederlandstalige website van het museum voortdurend aangevuld met de activiteiten in het museum. In hoofdlijnen werd ook de Tsjechische versie van de website van het museum bijgehouden. Dit omdat volledige vertaling van de Nederlandse tekst van de website onze financiële krachten te boven ging. Geconstateerd moet worden dat de website aan een herziening toe is. Zorg voor de collectie: verwerving, behoud, ontsluiting en onderzoek. Museale collectie, archief, documentatie en bibliotheek. Collectieplan. Bepalend is dat het museum beschikt over een zeer kleine ruimte voor opslag en onderzoek van de collectie. Het collectieplan is in 2016 gedeeltelijk uitgewerkt en in het jaar 2017 wordt het beleid rondom de mogelijkheden voor het uitbreiden van collectie en documentatie in de toekomst vastgesteld. Collectiebeheer, registratie, documentatie en onderzoek. Museum Het Comenius Museum beschikt over een collectie schilderijen van de familie De Geer. Deze familie heeft Comenius na zijn komst in Nederland, opgevangen en financieel ondersteund. Daarnaast beschikt het museum over een aantal museale voorwerpen uit de periode sinds het ontstaan van het museum in 1892 en de inrichting van het mausoleum in Een aantal originele exemplaren van boeken van Comenius zijn aan de museale collectie toegevoegd. De museale collectie is in enkele deelcollecties verdeeld in in Adlib ontsloten. Dankzij de inspanningen van de werkgroep is nu de basis van de museale collectie in Adlib ingevoerd. Bibliotheek. In 2015 werd een kleine werkgroep gevormd ter voorbereiding van de digitale verwerking van de verouderde inventarisatie van de bibliotheek van het museum in het ADLIB-systeem. In het jaar 2016 is met de werkzaamheden gestart. Deze digitalisatie zal zeker twee jaar in beslag nemen. Gezien het plan om vanuit de stichting een kenniscentrum omtrent Comenius in Nederland verder te gaan ontwikkelen, worden de mogelijkhedn voor digitale ontsluiting van de bibliotheek nader geïnventariseerd. Archief. In 2016 heeft de werkgroep verder gewerkt aan de digitalisatie van het archief, dat documenten en voorwerpen gerelateerd aan Comenius, het mausoleum, het museum en de stichting. Museaal onderzoek en publicatie. De directeuren van de Comenius musea in Uhersky Brod en Naarden, drs. Vaskových en drs. Van der Linde hebben gezamenlijk een Engelstalig artikel voor het Amerikaanse tijdschrift Comenius Journal geschreven. Dit artikel beschrijft de geschiedenis van het Comenius Museum en het mausoleum en zal in 2017 verschijnen. Tegelijk is gestart met de voorbereidingen voor een uitgebreidere publicatie over het mausoleum die in 2017 zal worden uitgegeven ter gelegenheid van het feit dat het dan 80 jaar geleden is, in 1937, dat het mausoleum plechtig werd ingewijd. 9

11 2.2 Het mausoleum Het mausoleum waarin zich het graf van Comenius bevindt, is integraal opgenomen en inpandig verbonden met het gebouw van het Comenius Museum. Dit mausoleum, de voormalige Waalse kerk, werd tijdens het interbellum gerestaureerd en ingericht. De beroemde geleerde Comenius heeft de laatste 14 jaar van zijn leven in Amsterdam doorgebracht en is in Naarden begraven. Na de ontdekking van het graf werd de inrichting van het mausoleum in de jaren 30 door samenwerkende Tsjecho-Slowaakse en Nederlandse overheden ontworpen en uitgevoerd door een aantal Tsjechische kunstenaars. Het mausoleum werd als een bijzonder cultuurhistorisch monument erkend. Na een grondige restauratie door de Rijksgebouwendienst in 2009 is het mausoleum weer volledig beschikbaar voor bezoekers uit binnen- en buitenland. In het jaar 2016 zijn veelvuldige voorbereidingen getroffen voor het jaar In dit jaar wordt herdacht dat 80 jaar geleden het mausoleum werd geopend. Ter gelegenheid daarvan zal een kleine tentoonstelling georganiseerd worden. Daarnaast wordt de eerdergenoemde publicatie over de geschiedenis en het ontstaan van het mausoleum voorbereid. Monumentenlijst van de Rijksgebouwendienst. Het Comenius Mausoleum is een rijksmonument. Het Comenius Museum is een gemeentelijk monument. 10

12 2.3. Culturele erfenis Comeniusdag 2016 De jaarlijkse feestelijke herdenking van de geboortedag van Comenius werd op 2 april 2016 door de Stichting georganiseerd in samenwerking met de gemeente Gooise Meren in het Comenius Museum en Mausoleum alsmede in de Grote Kerk in Naarden. In de ochtend werden alle genodigden door de burgemeester van Naarden, mevrouw drs. A. van Vliet-Kuiper in het stadhuis van de voormalige gemeente Naarden ontvangen. Er werden daarna in het Mausoleum kransen bij het graf van Comenius gelegd door de ambassadeur van de Tsjechische republiek, mevrouw Reinišová, de ambassadeur van de Slowaakse Republiek de heer Bužek, de burgemeester van de gemeente Gooise Meren mevrouw drs. A. van Vliet-Kuiper, de Tsjechische minister van Cultuur de heer Herman, de staatssecretaris van Ministerie van Cultuur de heer Ouroda en de directeur roerende goederen van het ministerie van Cultuur in Tsjechie, de heer Hlubuček, de directeur van het J.A.Komenský museum in Uherský Brod de heer Vaškových, en de directeur van het Nationale pedagogisch museum J.A.Komenský, mevr. Pánková. s Middags werden ook kransen gelegd bij het beeld van Comenius naast de Grote Kerk, door ambassadeur, mevrouw Reinišová, de ambassadeur van de Slowaakse Republiek, de heer Bužek, de heer Borkowski, ambassadeur van Polen, de heer Leko van de Hongaarse ambassade en door de burgemeester van de gemeente Gooise Meren mevrouw drs. A. van Vliet- Kuiper, Meer dan 750 gasten hebben daarna het middagprogramma van de Comeniusdag 2016 in de Grote Kerk bijgewoond. De ambassadeur van België was aanwezig vanwege de winnaar van de Comeniusprijs Tijdens de manifestatie in de Grote Kerk werd een indrukwekkend programma gepresenteerd, vol muziek en presentaties met als hoogtepunten de lezing en het uitreiken van de Comeniusprijs De Comeniuslezing werd verzorgd door prof dr. Leo Lucassen, directeur Onderzoek van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) te Amsterdam en hoogleraar Mondiale Arbeidsmarkt en Migratie aan de Universiteit van Leiden. In het jaar 2016 waren de volgende sponsors bij de Comeniusdag betrokken: Tsjechische ambassade Visegrad groep (samenwerkingsorgaan van Polen, Slowakije, Hongarije en Tsjechië), Gemeente Gooise Meren Comenius Leergangen Lindblom Public Relations. Public Affairs Comeniusprijs 2016 De Comeniusprijs 2016 werd in dit jaar tijdens de Comeniusdag voor de vijfde keer uitgereikt. Na Robbert Dijkgraaf (2012), Paul Schnabel (2013), Louise Fresco (2014) en Geert Mak (2015) werd de prijs dit jaar toegekend aan de heer Herman graaf Van Rompuy, de voormalig voorzitter van de Europese Raad, die een inhoudelijk dankwoord sprak. Het programma werd omlijst door muziek uitgevoerd door jonge talentvolle Tsjechische, Slowaakse, Poolse en Hongaarse musici van het Conservatorium Maastricht. 11

13 Wetenschappelijk onderzoek en publicaties Tot 2014 heeft het museum alleen in beperkte mate kunnen werken aan (wetenschappelijk) onderzoek en publicaties in verband met het ontbreken van menskracht en expertise. Met de komst van nieuwe bestuursleden en in samenwerking met de leden van de Raad van Advies uit de universitaire wereld heeft het bestuur in 2014 een portefeuille Onderzoek en publicatie kunnen toevoegen aan het Beleidsplan van de Stichting Comenius Museum. Naar aanleiding daarvan werd in het jaar 2016 een symposium georganiseerd in verband met de tweede publicatie over Comenius door Prof. Dr. H. Woldring De pansofie van Comenius- Zijn zoektocht naar allesomvattende wijsheid. Dit nieuwe boek over de zoektocht van Comenius naar allesomvattende wijsheid werd in het gebouw van de Vrije Universiteit Amsterdam gepresenteerd in aanwezigheid van meer dan 60 wetenschappers en belangstellenden uit diverse faculteiten der geschiedenis en filosofie in Nederland. De opening werd verricht door de symposiumvoorzitter drs. Hans van der Linde, directeur van het Comenius Museum in Naarden waarna prof dr. M de Baar, hoogleraar Cultuurgeschiedenis van het christendom in de vroegmoderne tijd, Faculteit der Geesteswetenschappen, Universiteit Leiden, sprak over Comenius pleidooi voor een verenigd christendom, Mevrouw Esther Ritman, directeur van de Bibliotheca Philosophica Hermetica/Ritman Library, Amsterdam. vervolgde met een bijdrage over Comenius: de werkelijkheid ligt binnen het bereik van het menselijk denken, Prof. dr. Martin V.B.P.M. van Hees, hoogleraar ethiek, Faculteit der Geesteswetenschappen, afdeling Filosofie, Vrije Universiteit, Amsterdam ging in op het vraagstuk van Ethiek en systeem. Tot slot bood prof. dr. Henk E.S. Woldring na een korte toespraak zijn boek aan de sprekers aan. Deze presentatie heeft een brede belangstelling van de landelijke pers gekregen, onder andere van NRC Handelsblad. 3. Interne organisatie In het jaar 2016 is de leidraad van de werkzaamheden van de Stichting en het Comenius Museum, het Beleidsplan , verder uitgewerkt. Algemeen bestuur. Het bestuur (AB) is in 2016 maandelijks bij elkaar gekomen. De samenstelling van het Algemeen bestuur was als volgt: Hans van Oostveen Henk Woldring Helena Verhoef Harry Rörik Vladimir Hobrlant Saskia Sap Veronica Smelt Maarten Schróder Alexander Overdiep voorzitter vice -voorzitter secretaris penningmeester lid lid lid lid lid Activiteiten 2016 Algemeen bestuur. Het bestuur houdt zich bezig met het museale beleid, het financiële beleid en personeelsbeleid, het interne overleg in het museum, het zorgdragen voor het uitvoeren van het jaarprogramma, het overleg met gemeentelijke en regionale organisaties en de Rijksvastgoedorganisatie. Verder heeft het bestuur intensief contact met de Tsjechische ambassade in Den Haag en de Nederlandse Ambassade in Praag, de Ministeries van Cultuur en Onderwijs van de Tsjechische Republiek en de partnermusea van J.A. Komenský in Uherský Brod en Praag. Bij de Algemeen Bestuursvergaderingen zijn verder aanwezig directeur, drs. Hans van der Linde, de kantoormedewerkster en een of twee vrijwilligers. De vrijwilligers wisselden per vergadering. In 2016 heeft het bestuur, conform het Beleidsplan verder gewerkt aan de vernieuwing van de bestuurlijke taken van de bestuursleden. Na een jaarlijkse evaluatie kunnen de portefeuilles altijd opnieuw worden verdeeld. Hiermee wil het bestuur de taken van de bestuursleden en de verantwoordelijkheden beter waarborgen. 12

14 In 2016 heeft het AB o.a. aan de volgende taken gewerkt: Intern: Het vaststellen van het nieuwe Huishoudelijke reglement. Het Jaarverslag Begroting 2016 Financieel Jaarverslag Plan Fondsenwerving. Extern: Diverse contacten/overleggen van de bestuursleden en de directeur met de burgemeester en ambtenaren van de nieuwe gemeente Gooise Meren, waarin de gemeente Naarden is opgenomen. Het bestuur heeft gezorgd voor het voortzetten van het overleg met het Ministerie van Cultuur in Tsjechië en de Muzeum J.A.Komenský in Uherský Brod. Directeur. Drs. Hans van der Linde, directeur van het Comenius Museum. De heer drs. Hans van der Linde, directeur van het Comenius Museum wordt door het bestuur als een van de belangrijke krachten voor het museum beschouwd. Dit ondanks het feit dat hij slechts in deeltijd (0,5 fte) werkt voor het museum. Zijn taken zijn o.a.: het voorbereiden van het beleid voor het bestuur, behoud en beheer van het museum en mausoleum, contacten met andere museale instellingen, het inhoudelijk samenstellen en organiseren van tentoonstellingen, het organiseren van lezingen en andere activiteiten, het ontwikkelen van educatieve activiteiten, zorg dragen voor de externe communicatie, het uitbreiden van sponsoractiviteiten en het leiding geven aan de organisatie van het museum en de vrijwilligersgroep. Administratief medewerkster. Mevrouw Maria Krutzen. Mevrouw Maria Krutzen werkt als vaste administratief medewerkster voor 18 uur per week. Zij is verantwoordelijk voor de administratieve taken van het museum en voor de website. Kantooroverleg. Hans van der Linde Maria Krutzen Gerrie Brok Helena Verhoef - directeur - administratief medewerkster, - coördinator van de vrijwilligersgroep - secretaris Het kantooroverleg in 2016 vond maandelijks plaats. De leden zorgen samen voor de coördinatie van de dagelijkse taken binnen het museum/mausoleum en de voorbereiding van de diverse vraagstukken aan het bestuur. Tevens zorgt het kantooroverleg voor de interne uitwisseling van informatie, met behulp van het maandelijkse infoblad Comenius Intern dat naar alle betrokkenen van het museum wordt gestuurd. Raad van Advies Conform artikel 9 van de Statuten van de Stichting Comenius Museum, dat het instellen van een Raad van Advies mogelijk maakt, heeft het bestuur de organisatie van de Raad van Advies en de taken en bevoegdheden daarvan vastgesteld. De voorzitter is onafhankelijk en bekleedt geen functie in het bestuur. De Raad regelt zelf zijn secretariaat. De Raad adviseert het bestuur gevraagd en ongevraagd over uiteenlopende zaken van belang voor het Museum. Leden van de RvA Maud Arkesteijn - van Willigen: Drs. Kees Mercks Prof. Dr. Bruno Naarden Drs. Tijs van Ruiten Prof. Dr. Els Ruisendaal Prof. Dr. Leendert Groenendijk: -voorzitter, tentoonstellingen, publicaties, conservator op projectbasis; -lid, gepensioneerd medewerker van het UvA, Slavisch instituut, topvertaler Tsjechische literatuur; -lid, emeritus-hoogleraar Russische taal en cultuur UvA, Kenner 17e eeuw (o.a. Nicolaas Witsen); -lid, directeur Nationaal Onderwijs Museum in Dordrecht, museale kennis, collecties; -lid, hoogleraar taalkunde Europese universiteit Nederland en België, uitgever; -lid, emeritus-hoogleraar historische pedagogiek VU 13

15 Dr. Martine Delfos Prof. dr. Ton Notten Drs. Jan Henneman Drs. P. Goedhart Drs Henk Roos -lid, psychologe en publiciste. Daarnaast is zij onderzoekster en als Gasthoogleraar autisme/oorlogstrauma's verbonden aan en de universiteit van Bosnië. -lid, wetenschapper en publicist, emeritus profesor Sociale agogiek Vrije Universiteit Brussel en emeritus docent Hoge school Rotterdam -lid, voormalige Nederlandse ambassadeur in Tsjechië -lid, financieel adviseur, schrijver en kenner van Tsjechië. -lid, voormalig docent Comenius College Hilversum Comité Comeniusdag Dit comité organiseert de jaarlijkse herdenkingsdag van Comenius in Naarden, met een gevarieerd dagprogramma, met een kranslegging, een lezing, een muzikaal programma en de uitreiking van Comeniusprijs. De leden: Hans van der Linde Saskia Sap Veronica Smelt Maarten Schróder Petra Smeenk lid lid lid lid lid Jury Comeniusprijs Prof. G. Leibbrandt voorzitter Prof. L. Vredevoogd lid O. Fles lid Drs. T. van Ruiten lid Prof. J. Cohen lid Drs. H. Verhoef ambtelijk secretaris Vrijwilligers. Het museum wordt in de uitvoerende taken gedragen door een vaste groep van ruim 30 vrijwilligers die trouw en met veel inzet en enthousiasme onder leiding van de directeur zorgen voor de dagelijkse gang van zaken in het museum. In het jaar 2016 zijn enkele vrijwilligers gestopt, en zijn vijf nieuwe vrijwilligers gestart. Mevrouw Gerrie Brok is in het jaar 2016 opnieuw tot coördinator van de vrijwilligersgroep benoemd. Als vicecoördinator is mevrouw Tineke van den Born herbenoemd. De coördinator en vice-coördinator worden voor 1 jaar benoemd en kunnen daarna herbenoemd worden. Zij zorgen voor de sollicitaties en het inwerken van nieuwe vrijwilligers, voor de voorbereiding van de vrijwilligersvergaderingen, de coördinatie van de taken en andere gezamenlijke activiteiten van de vrijwilligers. Ze zijn het eerste aanspreekpunt voor de vrijwilligers, naast de directeur. De groep vrijwilligers heeft een keer per twee maanden een gezamenlijk overleg. Zij regelen zelf hun rooster, hebben een eigen overlegstructuur en werken nauw samen met de directeur en het bestuur. Werkgroepen vrijwilligers. De vrijwilligers hebben één of meerdere vaste taken in het museum en werken samen in verschillende werkgroepen. De werkgroepen zijn georganiseerd rondom de dagelijkse gang van zaken zoals baliedienst, gastvrouwen, programmering, publiciteit, archivering en depot. Naast de vrijwilligers zijn ook de directeur, het secretariaat en de bestuursleden in de werkgroepen betrokken. In de werkgroepen helpen de vrijwilligers het jaarprogramma en de nieuwe initiatieven in het museum verder te ontwikkelen. Werkgroep Balie. De baliemedewerkers zorgen voor het openen en sluiten van het museum, de ontvangst van bezoekers en het geven van informatie. Het maken van de maandelijkse roosters voor de baliediensten is een speerpunt in de organisatie van het museum omdat het, het dagelijks open zijn van het museum ook tijdens de feestdagen, garandeert. Dankzij de vaste groep van vrijwilligers lukte het opnieuw om in het jaar 2016 zonder problemen het museum voor het publiek open te houden. Werkgroep Tentoonstellingen. De werkgroep tentoonstellingen werkt onder leiding van de directeur. De werkgroep heeft in 2016 opnieuw een bijdrage verleend bij de voorbereidingen van drie grote tentoonstellingen en is nagenoeg het hele jaar bezig met het voorbereiden van de komende tentoonstellingen. 14

16 Werkgroep Technisch team. In het jaar 2016 heeft het technische team opnieuw gezorgd voor het goed laten functioneren van de technische voorzieningen in het museum en het mausoleum. Het team is voor het museum onmisbaar bij de technische voorbereiding en uitvoering van tentoonstellingen, licht, verwarming, technische apparatuur, vochtregulatie etc. Werkgroep Gastvrouwen. De gastvrouwen zorgen samen voor ontvangst van gasten tijdens de opening van tentoonstellingen en andere officiële gelegenheden in het museum. Ze zorgen, indien nodig, voor koffie, drankjes en hapjes. Werkgroep rondleidingen. Deze werkgroep zorgt voor Nederlandstalige, Tsjechische en Engelse rondleidingen voor groepen bezoekers. Redactie Comenius Bulletin. De redactie is in 2013 gestart met de digitale uitgave van het Comenius Bulletin, dat 3 keer per jaar verschijnt. Het Comenius Bulletin informeerde ook in 2016 de Vrienden van het museum en andere belangstellenden over de komende programma s en acties van het museum, houdt hen op de hoogte van bestuurszaken en biedt achtergrondinformatie over Comenius. Werkgroep collectieregistratie. Deze werkgroep is in 2016 bezig geweest met de registratie van de collectie en het archief met behulp van het digitale ADLIB-programma. Zorg voor de vrijwilligers Het bestuur en de directeur zijn zich bewust van het feit dat de hele organisatie van het museum, die vooral steunt op de vrijwilligers, alleen goed en professioneel kan draaien door een goede samenwerking tussen alle betrokkenen. Naast alle werkcontacten werd in het jaar 2016 meerdere keren collegiaal een interne scholing voor een aantal vrijwilligers georganiseerd en twee teambuilding ochtenden voor het bestuur. Vrijwilligersuitje Om de erkentelijkheid voor de inzet van de vrijwilligers te tonen wordt er jaarlijks een vrijwilligers dag georganiseerd. Deze dag wordt voor en door de vrijwilligers opgezet. Een belangrijk deel van de vrijwilligers woonde deze dag bij en werd het door hen op prijs gesteld. In 2016 werd het centrum van Utrecht met Dom-under bezocht. Interne scholing Interne training nieuwe rondleiders Comenius Museum Door directeur Hans van der Linde Reeks van vier bijeenkomsten met praktijkoefeningen. Interne training werkgroep Educatie Door directeur Hans van der Linde Reeks van vier bijeenkomsten met praktijkoefeningen 15 Eindejaarsborrel Traditiegetrouw wordt bij wijze van afsluiting van het jaar ingegaan op de resultaten en gebeurtenissen van het afgelopen jaar, worden de jubilarissen in het zonnetje gezet en wordt een toast uitgebracht in he bijzijn van de leden van het Algemeen Bestuur, de Raad van Advies en de Vrijwilligers van het Museum. Teambuildingsdag Het bestuur brainstormde twee ochtenden over de toekomst van de Stichting en het vernieuwing van de interne organisatie. Cursus Excel voor museummedewerkers In samenwerking met de Volksuniversiteit Naarden-Bussum Een reeks van vier bijeenkomsten over basisvaardigheden met Excel.

17 4. Samenwerking met andere partners en organisaties Internationale samenwerking. De Stichting Comenius Museum onderhoudt warme contacten met de ambassades van de landen waar Comenius tijdens zijn leven verbleef. Deze contacten leiden o.a. tot informele bezoeken aan het museum. Daarnaast helpen de ambassades het museum met promotie en subsidies voor verschillende activiteiten van de stichting. Tsjechische ambassade in Den Haag. Hare excellentie mevrouw Reinišová, ambassadeur van de Tsjechische Republiek woonde o.m. de Comeniusdag 2016 bij. Ministerie van Cultuur in Praag. Begin 2016 vond een uitgebreid schriftelijk overleg plaats tussen de Stichting Comenius Museum en het Ministerie over aanvullingen aan het Mutual Co-operation Agreement. Dit leidde tot een overleg tussen een delegatie van de stichting en vertegenwoordigers van de Ministerie in Praag en wordt in de eerste helft van het jaar 2017 vervolgd. De secretaris mevrouw H.Verhoef heeft in 2016 deelgenomen aan een symposium in Praag. Dit werd georganiseerd door het Ministerie van Cultuur in samenwerking met de Nationale Galerie en een aantal deelnemers van landelijke musea. Zij heeft een voordracht verzorgd over de ervaringen van het Comenius Museum met het inzetten van vrijwilligers in de organisatie. Museum J.A. Komenský Uherský Brod. De goed lopende partnercontacten met het museum in Uherský Brod werden in het jaar 2016 voortgezet. Het museum in Uherský Brod zorgt al jarenlang, in opdracht van het Tsjechische Ministerie van Cultuur en namens de Tsjechische regering, voor de financiële subsidie aan de stichting en levert ook een bijdrage aan het jaarprogramma door middel van uitwisseling van tentoonstellingen. M. Vaškových, P. Zemek en L. Urbanková zijn in 2016 op werkbezoek naar het Comenius Museum geweest, waarbij een aantal samenwerkingsaspecten nader zijn besproken. Beide musea hebben samengewerkt aan de voorbereidingen van de tentoonstelling Wereld Beeld. Verder heeft een delegatie van het museum in Uherský Brod de Comeniusdag 2016 bijgewoond. Pedagogisch Museum J.A. Komenský in Praag. In 2010 is een hernieuwde samenwerking tot stand gekomen met het Nationaal Pedagogisch Museum J.A. Komenský in Praag, dat onder het Tsjechische Ministerie van Onderwijs valt. De succesvolle internationale uitwisseling van de tentoonstelling van de portretten van de familie De Geer uit het depot van het Comenius Museum in Naarden in Uherský Brod en Praag in 2011 werd gevolgd door de uitleen van twee tentoonstellingen uit Praag aan het museum te Naarden. Ook was het Nationaal Pedagogisch museum uit Praag betrokken bij het organiseren van het internationaal Comenius Symposium in Naarden in het najaar van In 2014 werd de tentoonstelling van prenten van de illustraties voor de nieuwste uitgave van Het Labyrint der wereld gemaakt door de beroemde Tsjechische kunstenaar Miroslav Huptych verlengd. Museum van Jan Hus /Tábor. In 2016 is, in samenwerking met het museum in Tábor, de tentoonstelling over Jan Hus verlengd. Tsjechisch Centrum. In 2016 heeft het Tsjechisch Centrum regelmatig aankondigingen van tentoonstellingen en andere acties van het Comenius Museum in Naarden gepubliceerd. Czech Tourism. Contacten met het Czech Tourism zijn er in 2016 niet geweest. Slowaakse ambassade De Slowaakse ambassadeur, de heer Bužek, heeft deelgenomen aan de Comeniusdag 2016, naast de Poolse en de Hongaarse ambassadeur en een aantal medewerkers van die ambassades. Nationale en regionale partners Landelijke Monumentendagen Het museum heeft meegedaan met de Monumentendagen 2016 en het Nationale Museum weekend. 16

18 Ritman bibliotheek Verder zijn de contacten met de Ritman bibliotheek in Amsterdam voortgezet. De directeur, mw. Ritman heeft een voordracht gehouden tijdens het symposium, georganiseerd door de VU in Amsterdam. Gemeente Gooise Meren De burgemeester van Gooise Meren heeft tijdens de Comeniusdag 2016 een aantal gasten in het historische stadhuis van Naarden ontvangen. Gedurende het jaar heeft de directeur Hans van der Linde een aantal malen met de gemeentelijke ambtenaren Cultuur overleg gepleegd. 5. Huisvesting, aantal bezoekers, veiligheid, financiën en begroting Huisvesting Museum Een tentoonstelling in het gemeentehuis van Naarden ter gelegenheid van het 300ste geboortejaar van Comenius markeerde in1892 het begin van het Comenius Museum. Na een verhuizing in de jaren 20 naar het Spaanse Huis aan de Turfpoortstraat ontstond in de jaren 90 de mogelijkheid om het museum onder te brengen in het gebouw naast het mausoleum aan de Kloosterstraat. Het mausoleum is inpandig verbonden met het museum. Het museum beheert een eigen collectie voorwerpen gerelateerd aan Comenius, een eigen bibliotheek met werk van en over Comenius en zijn gedachtegoed, een eigen archief dat teruggaat op de oprichting in 1892 en een verzameling documentatie Mausoleum. Hoewel het mausoleum ook wordt gebruikt voor tal van bijeenkomsten, lezingen en concerten is een bezoek aan het graf van Comenius het hoofddoel van de talrijke individuele bezoekers of bezoekers in groepsverband. In het gastenboek is keer op keer te lezen dat bezoekers onder de indruk zijn van de unieke en spirituele lading van het interieur van het mausoleum en de zorg van de medewerkers voor de nagedachtenis van Comenius. In het mausoleum is een lift tot de tweede verdieping van het museum voor personen die slecht ter been zijn. Aantal bezoekers aan het Comenius Museum en het Mausoleum ( ) Jaar Bezoek Museum Mausoleum Volwassenen Groepen Senioren MK, CJP Studenten/ Kinderen Gratis/ vriend Extra bezoek Fotofestival OFF fotofestival Comeniusdag geen geen geen 550 ± geen geen ± geen ± geen geen ± geen geen ± geen geen ±

19 Zoals ieder jaar heeft het museum ook in het jaar 2016, dankzij de interne registratie en het gastenboek, inzicht in aantal, nationaliteit en tevredenheid van bezoekers. In het jaar 2016 heeft het museum een nieuwe opzet van het museumprogramma verder uitgevoerd. Hierbij werd uitgegaan van minder maar langduriger tentoonstellingen, aangevuld met een aantal andere activiteiten binnen en buiten het museum, zoals lezingen, Meet en Greet, combinatiekaarten, etc. Hiermee werd getracht om het programma van het museum gevarieerder te presenteren en zo nieuwe groepen van bezoekers in het museum te kunnen verwelkomen. Een belangrijk feit is dat het museum steeds meer landelijke bekendheid krijgt, mede door de Comeniusdagen met de jaarlijkse lezing en de Comeniusprijsuitreiking. Dit heeft bijgedragen aan een groeiend aantal bezoekers en steeds grotere landelijke bekendheid. Het aantal bezoekers is in 2016 licht gedaald zoals blijkt uit de tabel met bezoekers in vergelijking met voorgaande jaren. Bezoekers uit de regio. Het museum organiseerde in 2016 een aantal gevarieerde activiteiten in regionale en plaatselijke context voor de bewoners van de stad Naarden en het Gooi zoals: lezingen, concerten en een educatief project voor twee scholen uit Gooise Meren Landelijke bezoekers. Het museum krijgt duidelijk meer bezoekers uit heel Nederland. In 2016 groeide het aantal bezoekers voor de tentoonstellingen die in landelijke bladen aangekondigd werden. Internationale bezoekers. Iedere jaar komen ook bezoekers uit het buitenland naar het museum. Deze groep bezoekers is vooral geïnteresseerd in het mausoleum en wil het graf van J.A. Comenius bezoeken. Daarnaast ontvangt het museum een aantal keer per jaar delegaties van de Tsjechische of Slowaakse ambassade. Uit de registratie valt op te maken dat het aantal buitenlandse bezoekers dat in groepen naar het museum komt lijkt te stagneren. Dit is in lijn met de afgelopen jaren waar de economische crisis een zeker gevolg lijkt te hebben op het internationale bezoek. Vooral het aantal bezoekers uit Tsjechië daalt. Het is de verwachting dat met het aantrekken van de economie het aantal buitenlandse bezoekers weer licht zal stijgen. Vrienden van Comenius. Het museum heeft ruim 100 Vrienden van het Museum. Onder Vrienden van het Museum wordt verstaan: donateurs die voor minimaal 1 jaar doneren aan het Museum. Daarvoor hebben ze een aantal voorrechten, zoals gratis toegang met één introducé, 10% korting op artikelen uit de museumwinkel, uitnodigingen voor openingen en het Comenius Bulletin. Veiligheid. Sinds 2014 heeft het Comenius Museum nieuwe installaties voor het inbraakalarm en de brandmelding bij de balie van het museum. Tevens heeft de directeur een basisdocument opgesteld ter oriëntatie rondom de risico s en een analyse voor de veiligheid - een beveiliging plan van het museum. Financieel beleid De Stichting Comenius Museum wordt t.b.v. de exploitatie van het museum en het dagelijks beheer van het mausoleum deels door het Tsjechische Ministerie van Cultuur gefinancierd. De Gemeente Naarden stelt al vanaf 1992 het museumgebouw ter beschikking en dat wordt door de gemeente Gooise meren voortgezet. De Tsjechische ambassade in den Haag zorgt voor enkele doelsubsidies o.a. voor de uitgave van publicaties van het museum kon daardoor financieel goed worden afgesloten (zie verder het Financieel Verslag van de Stichting Comenius Museum 2016). Sponsors, Vrienden van het museum, donaties. Ondanks de steeds stabiele financiële basis van het museum die tot nu toe gegarandeerd is door de Tsjechische overheid en de gemeente Gooise Meren, is naast de basisfinanciering door, tot 2004, de gemeente Naarden en daarna door de Tsjechische overheid, voor tentoonstellingen en andere activiteiten additionele financiering nodig. Financiering vindt plaats door een beroep te doen op fondsen, sponsors en bijdragen van de vrienden van het museum alsmede door andere vormen van donatie. 18

20 Een voorbeeld is de jaarlijks Comeniusdag, die in belangrijke mate wordt gefinancierd door subsidieverleners en sponsors. Ook voor de volgende jaren zal de werving van de sponsors en andere partners voor de stichting een speerpunt blijven. Daarnaast is het van essentieel belang dat naast de twee functionarissen (part time directeur en part time secretaresse) het Comenius Museum wordt gedragen door de hand- en spandiensten van vele vrijwilligers. De vaste groep van vrijwilligers werd na de werving van nieuwe vrijwilligers in 2016 opnieuw uitgebreid. Zij blijven essentieel voor de toekomst van het museum. Het Museum prijst zich gelukkig met een steeds verder groeiend aantal sponsors, zonder hen zouden geen activiteiten van het museum, zoals wisseltentoonstellingen, mogelijk zijn.in 2016 heeft het Comenius Museum voor verschillende projecten en doelen financiële steun mogen ontvangen van: Coőperatiefonds Rabobank Noord-Gooiland Comenius Leergangen Prins Bernhard Cultuur Fonds Gravin van Bylantfonds Lakeland Foundation Nolores Recent zijn plannen gemaakt voor samenwerking met de organisatie Nolores, die commerciële functionarissen inzicht geeft in cultuurverschillen met exportlanden. Ten slotte Kan opnieuw niet genoeg benadrukt worden dat de financiële situatie van de Stichting Comenius Museum en dus het museum ook in de toekomst de hoogste prioriteit heeft voor het bestuur. Niet alleen continuering van de basis-financiering door het Tsjechische Ministerie van Cultuur en de gemeente Gooise Meren maar daarnaast de financiering van de activiteiten van de Stichting Het is een uitdaging voor het bestuur, de directeur en de Raad van Advies om voor de toekomst te zorgen voor een uitbreiding van het aantal Vrienden van het museum, en een aantal sponsors en andere financiële partners uit Nederland en daarbuiten voor de Stichting Comenius Museum en het Mausoleum te werven. Dit, om ervoor te zorgen dat het Comenius Museum in Naarden ook de komende jaren voor bezoekers en belangstellenden beschikbaar zal blijven en de Stichting zich als organisatie en kenniscentrum verder zal kunnen ontwikkelen voor haar taak en missie om de nagedachtenis van Comenius in een Europese context aan volgende generaties over te kunnen dragen. 19

21 20