Infomoment over de rol van de burgemeesters inzake informatie-uitwisseling ihkv radicalisering 7 Juni 2017

Transcriptie

1 Infomoment over de rol van de burgemeesters inzake informatie-uitwisseling ihkv radicalisering 7 Juni 2017 Aanwezigen Marleen Mertens Jan Laureys Jan Creemers Gaston Van Tichelt Koen Metsu Walter Vansteenkiste Hanne Engels (in naam van Steven Matheï) Peter Gysbrechts Liesbeth Verstreken Johan Vanhulst Jo Fonck Chris Taes Hugo Vandaele Marnix De Meulemeester Tania De Jonge Grimbergen Diest Maaseik Essen Edegem Wemmel Peer Putte Zoersel Bierbeek Denderleeuw Kortenberg Beersel Oudenaarde Ninove 1. Inleidend woord Marnic De Meulemeester, Burgemeester van Oudenaarde en voorzitter van de afdeling veiligheidsdiensten van de VVSG, verwelkomt de aanwezigen en leidt het infomoment in. 2. Overzicht structuren en rol van de Burgemeester Stafmedewerker Radicalisering, Maarten De Waele, geeft een overzicht van de structuren en de informatieflux in het kader van radicalisering en terrorismedossiers. Top-down ziet de structuur er als volgt uit: De Nationale Veiligheidsraad coördineert het beleid en geeft richting aan de prioriteiten in functie van de veiligheidsdreigingen in ons land. Het Strategisch comité voor inlichting en veiligheid is ermee belast elk voorstel te onderzoeken in het kader van het door de Nationale Veiligheidsraad te bepalen inlichtingen- en veiligheidsbeleid, alsook de voorstellen van beslissing om aan de Nationale Veiligheidsraad voor te leggen. Het comité organiseert diverse platformen, waaronder platform Radicalisme waaruit het Plan R of actieplan Radicalisme uit voortgekomen is.

2 De strategische stuurgroep van het plan R, de Nationale Taskforce (NTF) wordt gecoördineerd door het OCAD dat bestaat uit een aantal permanente, thematische, ad hoc werkgroepen en de werkgroep Foreign Terrorist Fighters, opgesteld op basis van de ministeriële omzendbrief FTF. De NTF komt maandelijks samen en is samengesteld uit leden van het OCAD, de Veiligheid van de Staat, de Algemene Dienst Inlichtingen en Veiligheid, vertegenwoordigers van de federale en de lokale politie, de FOD Buitenlandse Zaken, de FOD Justitie - directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen, de Cel voor Financiële Informatieverwerking, de FOD Binnenlandse Zaken, de Dienst Vreemdelingenzaken en de Algemene Directie Crisiscentrum, een vertegenwoordiger van de Algemene Directie Preventie en Veiligheid van de FOD Binnenlandse Zaken, het Openbaar Ministerie en de vertegenwoordigers van de gemeenschappen en gewesten in de Nationale Taskforce. Daarnaast heb je de Lokale Taskforces (LTF) die de beleidsmatige en operationele overlegplatformen vormen voor onder meer politie- en inlichtingendiensten binnen een geografisch afgebakende zone En tot slot heb je dus de Lokale Integrale Veiligheidscellen (LIVC) die op gemeente of politiezone niveau worden georganiseerd. Ze zorgen voor de samenhang tussen de preventieve, repressieve en nazorgacties

3 Deze LIVC s werden geïnstalleerd met de Ministeriële Omzendbrief (Just/BiZa) van 21/08/2015 betreffende de informatie-uitwisseling rond en de opvolging van de Foreign terrorist Fighters (FtFs) afkomstig uit België, met als doel het beschermen van de openbare veiligheid tegen potentiele dreigingen. In deze omzendbrief wordt het belang benadrukt van het uitwisselen van signalen tussen socio-preventieve diensten, de Lokale Task Force (LTF) en de bestuurlijke overheden. Centraal in deze werking is de regierol van het lokaal bestuur en de rol van de burgemeester als brug tussen veiligheids- en sociale actoren. Naast de rol als brugfiguur is de burgemeester ook enkele belangrijke middelen toebedeeld: - Binnen het KB 21 juli 2016 betreffende de gemeenschappelijke gegevensbank Foreign Terrorist Fighters (FTF), in uitvoering van de omzendbrief van de minister van Binnenlandse Zaken en van Justitie van 21 augustus 2015 wordt aangegeven dat De burgemeester is bestemmeling van de informatiekaart betreffende de Foreign terrorist Fighters die hun verblijfplaats of woonplaats in zijn gemeente hebben, zijn gemeente regelmatig bezoeken of er regelmatig activiteiten organiseren. De informatie die opgenomen wordt in de informatiekaart is afkomstig uit de gegevensbank FTF. Deze gegevensbank integreert niet-geclassificeerde informatie waarvan de burgemeester een uittreksel krijgt van de inlichtingenfiche met gegevens en informatie die strikt noodzakelijk zijn voor het vervullen van zijn opdrachten. - Recent werd artikel 134 septies van de Nieuwe gemeentewet ingevoerd waarbij de burgemeester, na voorafgaand overleg met de gerechtelijke instanties en na de middelen van verdediging van de verantwoordelijke te hebben gehoord, kan beslissen een inrichting waar feiten plaatsvinden die een terroristisch misdrijf inhouden, te sluiten voor de duur die hij bepaalt. De burgemeester is gemachtigd de inrichting te doen verzegelen indien het sluitingsbesluit niet wordt nageleefd, hetgeen op de eerstvolgende zitting bekrachtigd dient te worden door het college van burgemeester en schepenen. De sluitingsmaatregel duurt maximum zes maanden. Na het verstrijken van deze termijn heeft het besluit van de burgemeester niet langer uitwerking. - Tot slot ligt momenteel een wetsvoorstel op tafel in het kader van de SIDIS SUITE (register inzake vrijheidsbenemende straffen en maatregelen). Het voorliggende wetsvoorstel richt een register met een volledig detentiedossier op, zodat de gedetineerde tijdens een periode van tijdelijke re-integratie in de maatschappij voldoende opgevolgd kan worden door de belanghebbenden. In functie van het uitoefenen van zijn wettelijke bevoegdheden (verantwoordelijke inzake openbare veiligheid) zou de burgemeester toegang dienen te krijgen tot dit register. 3. Veiligheid van de Staat De presentatie van de Veiligheid van de Staat (VSSE) kan u terugvinden op

4 Controle & aansturing In eerste instantie werd het institutionele kader toegelicht waarbij aangegeven werd dat de VSSE aan de ene zijde aangestuurd wordt door een aantal organen (zijnde de Nationale Veiligheidsraad; Strategische comité I & V, Min. van Justitie en Min. van BiZa) en onder de controle staat van het Permanente Comité I en de Parlementaire Opvolgingscommissie. Bevoegdheden VSSE De bevoegdheden van de VSSE staan beschreven in de organieke wet van 30 november 1998 en behelst vier aspecten. Een eerste en mogelijks belangrijkste deel van de werking betreft het inlichtingenwerk dat uitgevoerd wordt binnen diverse domeinen van spionage over proliferatie (vb. verspreiding van kernwapens), sektarische organisaties tot de bescherming van het wetenschappelijk en economisch potentieel. Daarnaast staat de VSSE in voor het verlenen van de veiligheidsmachtigingen waarbij bepaalde personen inzicht kunnen krijgen in geclassificeerde informatie. Een derde aspect omhelst de opdrachten die de VSSE zijn toegekend door de wetgever en, tot slot, staan ze ook in voor de controle op de buitenlandse inlichtingendiensten. Bronnen van inlichtingen De informatie die Staatsveiligheid ontvangt via diverse kanalen doorloopt een inlichtingencyclus waarbij de verkregen informatie via administraties, buitenlandse diensten, open bronnen en operationele secties via analyses wordt aangeleverd aan de diverse gebruikers (o.a. regering, buitenlandse diensten, OCAD). De ontvangen informatie is afkomstig van open bronnen (OSINT), menselijke bronnen (HUMINT), technische diensten (TECHINT), van andere inlichtingendiensten (SHARINT) en reisgegevens (TRAVINT). Deze laatste wordt bekomen via de passenger name record (PNR) gegevens die worden opgevraagd bij luchtvaartmaatschappijen, de intelligente camera s of ARPR en de SIS die instaat voor de personen die in het buitenland geseind staan. Finaliteit van VSSE Een belangrijk verschil met de politionele diensten, is dat de VSSE geen politionele bevoegdheid kent. De finaliteit ligt daarbij eerder in het wapenen door middel van inlichtingen tegen dreigingen en beschermen van staatsbelangen. De verbinding tussen VSSE en politiediensten vindt plaats onder de vorm van technische assistentie, dit kan proactief, bij vaststelling van strafbare feiten en zelfs in het kader van de opvolging. Het is dus duidelijk dat de inlichtingengaring geen strafrechtelijke finaliteit kent. Samenwerking met andere diensten De VSSE werkt multilateraal samen met andere diensten zoals het OCAD, ADIV, Gerechtelijke politie waarbij in het kader van radicalisering een aantal hete cases intensief worden opgevolgd via het LTF waar de Dirco, lokale politie, OCAD, VSSE (en soms het gevangeniswezen) in zetelen. Bij deze hete cases worden vaak middelen gebruikt zoals omschreven in de BOM wet (Bijzonder Opsporingsmethoden) zoals bvb. Telefoontap.

5 Belangrijk is dan ook om een duidelijk onderscheid te behouden tussen LTF en LIVC. Waar in het LTF vooral met een veiligheidsbril gekeken wordt naar het fenomeen, is het de bedoeling om in een LIVC een sociaal-preventieve aanpak te garanderen. Momenteel is VSSE actief in sommige LIVC s, maar dat zal in de toekomst niet langer het geval zijn. Enkel de information officer van de lokale politie dient als brug tussen de LTF en de LIVC. Op basis van het KB betreffende de gemeenschappelijke gegevensbank Foreign Terrorist Fighters van 21 juli 2016 ontvangt zowel de information officer als de burgemeester over de informatiekaart met gegevens die afkomstig zijn uit de databank FTF/JIB (Joint Information Box) en databank Homegrown terrorists. Op deze informatiekaart brengt het OCAD een inschatting aan over de desbetreffende persoon. Ook internationaal werkt VSSE bilateraal samen met andere diensten (88) in 74 verschillende landen. Daarnaast wordt ook multilateraal samengewerkt (Club de Berne, CTG, thematische netwerken, Navo, etc.) Classificatie Elke inlichtingendienst, overal in de wereld, beschikt over een systeem van classificaties, met als doel: (1) de bescherming van de menselijke en andere bronnen van informatie, (2) het beperken van de verspreiding van onbevestigde informaties (3) om dubbele bevestigingen door andere diensten op basis van aangeleverde informatie tegen te gaan en (4) het respecteren van de regel van de derde dienst. De VSSE tracht steeds zo laag mogelijk en indien mogelijk niette classificeren. Vragen/opmerkingen van de Burgemeesters: 1) Er wordt veel gevraagd van de burgemeesters in het kader van radicalisering, terwijl de burgemeester slechts een tijdelijk mandaat heeft. Is het de taak van de burgemeester om dit op te nemen? Terwijl hij/zij niet over een vorming in dit kader beschikt en op lokaal niveau er veelal geen capaciteit en middelen aanwezig zijn om de thematiek op te nemen? De medewerkers van Staatsveiligheid haalt aan dat het daarom belangrijk is om vooral te investeren in een overlegplatform waar men met diverse partners rond tafel de evolutie van de thematiek kan bespreken en verder kan opvolgen. Het mandaat is inderdaad tijdelijk, maar de lokale medewerkers en ook andere actoren zorgen mede voor de continuïteit in de aanpak 2) Vormingen: er wordt gereageerd vanuit het publiek dat vormingen in het kader van radicalisering vaak heel duur zijn. Vanuit Ninove wordt daarop gereageerd dat zij met beperkte middelen toch hun eerstelijnswerkers hebben kunnen vormen met behulp van de Coppra light training die gratis wordt aangeboden. Een knelpunt dat binnen de lokale aanpak wordt aangegeven is de angst die veelal nog overheerst bij sociale preventieve partners zoals bvb Kind & Gezin om informatie te delen. Een kader rond gedeeld

6 beroepsgeheim kan hier mogelijks een oplossing bieden om lokaal de doorzettingskracht te vergroten 3) Tot slot wordt nog aangegeven dat het LIVC vooral geen lege doos mag blijven, maar dat dit een uiterst belangrijk instrument kan zijn om informatie te delen én concrete casussen verder op te volgen 4. Coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyse (OCAD) Paul Van Tigchelt, directeur van het OCAD, geeft toelichting over de rol van het OCAD als orgaan voor de dreigingsanalyse. Van Tigchelt gaf een mondelinge toelichting zonder PowerPoint, maar op vindt u wel een PowerPoint terug met meer details over de werking van het OCAD. Tijdens het informatiemoment gaat Paul Van Tigchelt in op drie algemene zaken: 1) De werking van het OCAD 2) Het dreigingsbeeld 3) Aanpak van het fenomeen Werking van het OCAD Het OCAD werd in 2006 opgericht als fusion centre waarbij het cruciaal is om informatie te ontvangen, maar ook om de informatie die van externe partners komt ook te kunnen delen. Belangrijkste aspect aan de oprichting was het nemen van maatregelen die onze samenleving dienen te beschermen tegen opkomende dreigingen door een goede pro-actieve analyse te maken van het dreigingsbeeld. Sinds 2015 heeft OCAD enkele taken bijgekregen waarbij het coördineren van de aanpak van radicalisering een belangrijker aspect vormde binnen de werking. In eerste instantie vertaalt zich dit in het opzetten van een OCAD lijst van op te volgen Foreign Terrorist Fighters (FTF), die vervolgens werd omgezet naar een dynamische databank FTF. Anderzijds staat het OCAD ook in voor de coördinatie en sturing van de aanpak radicalisering via het plan R of plan Radicalisme. Dit vertaalt zich in concrete sturing van de Nationale Taskforce en Lokale Taskforce (zie p2) Dreigingsbeeld In vergelijking met 2006 heeft het fenomeen een enorme evolutie doormaakt. Aanvankelijk was het fenomeen van extremisme vrij zichtbaar te herkennen met groepen van radicale personen die op straat haat prediken én onrust stoken. Vandaag de dag blijft het fenomeen eerder onder de radar en vormt het virtueel radicalisering via sociale media één van de grootste uitdagingen. Momenteel bevinden we ons nog steeds in dreigingsniveau 3. OCAD heeft hiervoor als coördinatieorgaan als onafhankelijke partij de beslissingsmacht in handen, al worden diverse partners hierbij geraadpleegd. Het dreigingsbeeld is doorheen de jaren sterk veranderd. Zo heeft het discours en de propaganda van IS enkele kritische punten bereikt. Op 21 mei 2016 werd aangehaald dat het belangrijk is om toe te slaan met wagens, messen, explosieven om zoveel mogelijk

7 (onschuldige) slachtoffers te maken. Recent kwam ook in de media dat IS video s zou verspreid hebben om kinderen te treffen, maar dit werd ontkracht. Jongeren blijven weliswaar wel een belangrijke actor binnen de strategie van IS. Zo worden diverse jongeren op uiterst jonge leeftijd getraind om potentiële terroristen te worden. Het wordt dan ook cruciaal om in het kader van teruggekeerde strijders en kinderen van strijders om verdere opvolging uit te bouwen. Momenteel staat de teller op 120 returnees of terugkeerders. 50 % van deze returnees zitten daarvan momenteel in de gevangenis. In dit kader is het OCAD aan het werk om een nieuwe omzendbrief uit te schrijven die een actualisatie inhoudt van de omzendbrief FTF van 21 augustus 2015 én een wettelijk kader LIVC. Tevens wordt naast de dynamische databank waarin FTF-ers worden opgevolgd, ook een databank opgestart rond de verdere opvolging van Belgische haatpredikers. Een laatste aspect binnen het dreigingsbeeld is de vaststelling dat er geen eenduidig profiel is van de FTF-er in België, maar dat er wel twee aspecten zijn die steeds terugkomen namelijk aliënatie en acceptatie. Jongeren aliëneren of vervreemden immers enerzijds van de samenleving in diverse aspecten (vb.: schooluitval) en staan anderzijds open voor een alternatieve groep waar ze geaccepteerd worden. Aanpak Binnen de aanpak van het fenomeen stelt Paul Van Tigchelt dat er drie belangrijke aspecten zijn: 1. Het is cruciaal om op lokaal niveau informatie te delen om tot een totaalplaatje te komen van een bepaalde casus. 2. Subsidiariteitsprincipe: het probleem dient te worden opgelost door de bevoegde instantie waarbij ontluikende radicale gedachten in eerste instantie lokaal dient te worden aangepakt. Vanaf er sprake is van een concrete dreiging dienen gespecialiseerde diensten te worden geraadpleegd. 3. Multi-agency: We dienen vooral een juridisering van diverse zaken tegen te gaan én uit vertrouwen partnerschappen aan te gaan, want zoals gesteld: the network always wins Vragen/opmerkingen van de Burgemeesters: 1) Het fenomeen van radicalisering lijkt enigszins te zijn afgenomen, maar er wordt opgemerkt dat de voedingsbodem voor radicalisering nog steeds aanwezig is. Tevens zal ook na het tijdperk van IS een voedingsbodem voor extreme gedachten achter blijven in de samenleving. Daarbij dienen we enerzijds de push factoren die jongeren wegduwen van de samenleving aan te pakken, maar anderzijds ook de pull factoren, met name de aanwezigheid én de aantrekkingskracht van extreme ideologieën zoals het salafisme. 2) Er wordt opgemerkt dat ondanks het feit dat de zachte aanpak in sommige gemeenten wel aanwezig is, er vaak een afwezigheid is van veiligheidsaanpak binnen de preventieve partners. De bezorgdheid die er vaak leeft op lokaal niveau kan pas slagen

8 als iedereen aan deze aanpak meewerkt én het blijft moeilijk om alle partners van het verhaal te overtuigen. 5. Meer informatie? Voor verdere vragen of informatie kan u terecht bij radicalisering@vvsg.be Maarten De Waele Projectmedewerker Radicalisering Vereniging voor Vlaamse Steden en Gemeenten