Klinische Genetica. Hypertrofische Cardiomyopathie (HCM)
|
|
- Franciscus Christiaens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Klinische Genetica Hypertrofische Cardiomyopathie (HCM)
2
3 Klinische Genetica Hypertrofische Cardiomyopathie (HCM) 1
4 Hypertrofische Cardiomyopathie (HCM) Inhoud Inleiding 3 De werking van het normale hart 3 Het hart bij hypertrofische cardiomyopathie (HCM) 4 Symptomen en complicaties bij HCM 5 De oorzaak van HCM 6 De diagnose HCM 8 Behandeling van HCM 9 Controle (follow up) 10 Erfelijkheid en HCM 11 Psychosociale ondersteuning 12 Erfelijkheidsvoorlichting 13 Algemene adviezen 13 Vragen 17 2
5 Klinische Genetica Inleiding U of één van uw familieleden staat onder behandeling van een cardioloog. Deze heeft na verschillende onderzoeken vastgesteld dat de klachten veroorzaakt worden door 'hypertrofische cardiomyopathie'. In het vervolg van deze brochure gebruiken we de afkorting HCM. HCM komt naar schatting voor bij ongeveer 1 op de 500 personen. In deze brochure staan de belangrijkste aspecten van HCM beschreven, waaronder de rol die erfelijkheid bij het ontstaan van HCM kan spelen. Dit betekent dat de diagnose HCM niet alleen voor u gevolgen heeft, maar ook uw familieleden kunnen de ziekte in aanleg hebben en mogelijk op latere leeftijd geconfronteerd worden met de ziekteverschijnselen. Door eerstegraads verwanten (ouders, broers, zussen en kinderen) te onderzoeken op HCM kan in een vroeg stadium worden vastgesteld of deze personen de aanleg hebben voor HCM. Is dit laatste het geval dan kan: zo nodig met een behandeling worden gestart; regelmatig controle plaatsvinden, ook bijvoorbeeld als er sprake is van een zwangerschap. Behandeling en controle zorgen ervoor dat de kans op nadelige gevolgen bij mensen met (aanleg voor) HCM zo klein mogelijk wordt gehouden. De werking van het normale hart Cardiomyopathie betekent letterlijk ziekte van de hartspier. Om te begrijpen wat er bij HCM met het hart gebeurt, beschrijven we eerst hoe het hart onder normale omstandigheden werkt. Het hart is een krachtige pomp die bestaat uit spierweefsel (ook wel myocard genoemd). 3
6 Hypertrofische Cardiomyopathie (HCM) Het hart is verdeeld in: twee boezems (= atria), waar het bloed het hart binnenstroomt. twee kamers (= ventrikels) waaruit het bloed het lichaam wordt ingepompt. De rechterkant van het hart ontvangt zuurstofarm bloed en pompt dat naar de longen om zuurstof op te nemen en kooldioxide (een afvalproduct) af te geven. De linkerkant van het hart ontvangt zuurstofrijk bloed van de longen en pompt dit via de slagaders naar de rest van het lichaam. In het hart zitten vier kleppen die ervoor zorgen dat het bloed slechts één richting op kan stromen. De hartslag wordt vanuit een bepaald punt gestimuleerd, waardoor het hart samentrekt. Figuur 1. Het normale hart (links) naast het hypertrofische hart (rechts). Het hart bij hypertrofische cardiomyopathie (HCM) Bij HCM bestaat er een verdikking van de hartspier. Hypertrofie betekent letterlijk verdikt. Er is dus sprake van een hartspierziekte (= cardiomyopathie). Dit betreft vaak de linker kamer (de linker ventrikel) van het hart, waarbij in de meeste gevallen de wand 4
7 Klinische Genetica tussen de rechter kamer en de linker kamer verdikt is. De verdikte hartspier trekt meestal goed samen en pompt het meeste bloed uit het hart, echter de hartspier kan ook wel stijf zijn en slecht ontspannen, waardoor de linkerhartkamer minder goed volstroomt met bloed. De hoeveelheid bloed die de linkerhartkamer kan uitpompen is daardoor beperkt. Dit leidt tot een verminderd uitpompen van het bloed in de bloedsomloop. Symptomen en complicaties bij HCM Als u HCM heeft, kunt u een van de onderstaande ziekteverschijnselen (symptomen) of complicaties hebben. Deze verschijnselen kunnen zowel heel langzaam als heel plotseling ontstaan. Hartkloppingen en flauwvallen Het hart kan wel eens een slag overslaan, meestal merkt iemand dit nauwelijks. Soms kan het hart op hol slaan. Dit worden ook wel 'hartkloppingen' genoemd. Hartkloppingen geven een gevoel van roffels' of fladderen in de borst of in het maaggebied. Soms kan het ook in de keel of het hoofd gevoeld worden. Hartkloppingen worden veroorzaakt door ritmestoornissen waardoor het hart te snel slaat (tachycardie) of juist te langzaam (bradycardie). Ernstige ritmestoornissen kunnen duizeligheid veroorzaken of zelfs leiden tot flauwvallen (wegraken) of een acute hartstilstand (plotse dood). Pijn op de borst Sommige mensen met HCM hebben last van pijn op de borst, zowel in rust als bij inspanning. De oorzaak hiervan is niet bekend. Kortademigheid Veel mensen hebben last van kortademigheid. Doordat de pompwerking van het hart is verminderd, hoopt er vocht op in de 5
8 Hypertrofische Cardiomyopathie (HCM) longen. Sommige mensen hebben last van kortademigheid als zij zich inspannen, terwijl anderen hier ook in rust last van hebben. Vermoeidheid Omdat het hart onvoldoende bloed rond pompt is krijgen de spieren van mensen met HCM onvoldoende bloed. Dit geldt met name bij inspanning en veroorzaakt een gevoel van moeheid. Acute hartstilstand (ook wel plotse dood genoemd) De kans dat dit optreedt is klein, maar kan wel zonder waarschuwing gebeuren. Een plotse dood wordt meestal veroorzaakt door hartfalen (het onvoldoende goed werken van het hart), en/of een ernstige ritmestoornis. De oorzaak van HCM De verdikking van de hartspier kan ontstaan als gevolg van een hoge bloeddruk, hartklepafwijkingen of intensieve sportactiviteiten. Bij HCM bestaat er echter een verdikking van de hartspier die vaak het gevolg is van een erfelijke aanleg. Bij onderzoek onder de microscoop van de hartspier van iemand met HCM kan gezien worden dat de hartspiercellen kris kras door elkaar liggen, terwijl dit normaal gesproken niet zo is. HCM kan al bij de geboorte of op kinderleeftijd aanwezig zijn, maar dit is uitzonderlijk. Over het algemeen ontstaat de aandoening in de loop van het leven bijvoorbeeld vanaf de tienerjaren. Dit hoeft dan nog geen klachten te veroorzaken, maar kan bijvoorbeeld wel gezien worden op een echo. Kinderen en tieners met deze aandoening worden meestal opgespoord als er familieonderzoek plaatsvindt, nadat een volwassene in de familie aangedaan bleek te zijn. Bij het grootste deel van de mensen ontstaat HCM later in het leven. 6
9 Klinische Genetica Erfelijkheid In een aantal families zijn er duidelijke aanwijzingen voor een erfelijke vorm van HCM. De schatting is dat tenminste 90% van de mensen met HCM een aangedaan familielid heeft. Het feit dat binnen één familie meerdere personen de ziekte hebben of kunnen krijgen wijst er op dat er sprake kan zijn van een erfelijke (genetisch) oorzaak voor de ziekte. Om die reden is het gebruikelijk dat eerstegraads verwanten van iemand met HCM het aanbod krijgen zich op de ziekte te laten onderzoeken door een cardioloog. Onder eerstegraads verwanten wordt verstaan vader, moeder, broers, zussen of kinderen. Onderzoek van deze familieleden door de cardioloog is belangrijk om de diagnose HCM te bevestigen en om de eventuele verschijnselen te behandelen. Hoe eerder de behandeling door de cardioloog plaatsvindt hoe kleiner de kans op complicaties is. Als een onderzoek bij een naast familielid op een bepaald moment normaal is, kan toch later alsnog een HCM ontstaan. Dit komt omdat de beginleeftijd waarop ziekteverschijnselen optreden (ook binnen een familie) kan variëren. Bij een normale uitslag adviseren we om het cardiologische onderzoek na een aantal jaren te herhalen. DNA onderzoek Erfelijk materiaal (genen) is opgebouwd uit DNA. Bij DNAonderzoek wordt onderzoek verricht naar een verandering in het erfelijk materiaal, die HCM kan veroorzaken. We kennen verschillende stukken genen die een rol kunnen spelen bij het ontstaan van HCM. Voor dit onderzoek is uw DNA (genen) nodig, waarvoor in de regel bloed wordt afgenomen. Dit wordt onderzocht in het DNA laboratorium. Vaak worden meerdere genen tegelijkertijd bekeken. Als er geen afwijkingen worden gevonden in deze genen, zal onderzoek worden gestart in andere genen. De technieken worden steeds beter en sneller, maar toch kan DNA-onderzoek lang duren (maanden tot soms zelfs jaren). 7
10 Hypertrofische Cardiomyopathie (HCM) Als er geen veranderingen in het DNA worden gevonden, wordt het onderzoek (tijdelijk) gestopt. Uw HCM kan dan toch nog erfelijk zijn; de verandering zit dan mogelijk in een ander gen dat wij nog niet kennen of kunnen onderzoeken. DNA-onderzoek wordt in eerste instantie gedaan bij iemand die zelf HCM heeft. Pas als er bij deze persoon een aanleg voor HCM gevonden wordt, komen andere familieleden in aanmerking voor DNA-onderzoek naar deze aanleg. Aan het doen van DNAonderzoek bij gezonde personen zitten voor- en nadelen. Er vindt daarom altijd eerst op de polikliniek Klinische Genetica of Cardiogenetica een gesprek plaats met deze persoon om informatie over HCM en de consequenties van onderzoek te bespreken. De diagnose HCM Als u met klachten via uw huisarts bij de cardioloog komt, laat de cardioloog een aantal poliklinische onderzoeken doen om de oorzaak van uw klachten te achterhalen. Over onderstaande onderzoeken zijn aparte brochures beschikbaar. Deze zijn verkrijgbaar bij de afdeling Cardiologie van het UMCG. Hartfilm - Elektrocardiogram (ECG) Hierbij worden met behulp van elektroden de elektrische signalen van het hart geregistreerd. De afwijkingen op het ECG bij mensen met HCM zijn in het algemeen niet heel kenmerkend. Dezelfde afwijkingen kunnen ook bij andere aandoeningen gevonden worden. Echocardiogram of ECHO Dit is een ultrageluidscan van het hart. Hierbij ontstaat een beeld van de vorm en beweging van het hart. Juist met dit onderzoek kunnen hartspierziekten worden aangetoond. 8
11 Klinische Genetica Holter onderzoek (24-uurs ECG) Dit is een doorlopende registratie van het ECG gedurende 24 tot 48 uur, waarbij iemand zijn dagelijkse activiteiten doorgang laat vinden en deze ook vastlegt in een dagboek. Bij dit onderzoek kunnen ritmestoornissen opgespoord worden. Inspannings- of fietstest Tijdens inspanning wordt een ECG gemaakt. Hierbij treden mogelijk afwijkingen van het ECG op (zoals hartritmestoornissen), die bij een ECG in rust niet optreden. Bij deze test wordt ook het inspannend vermogen en het verloop van de bloeddruk geregistreerd. In sommige gevallen vindt de cardioloog het noodzakelijk om uitgebreider onderzoek te doen. Als dit bij u nodig is, informeert de cardioloog u hierover. Behandeling van HCM Op dit moment is HCM niet te genezen, hoewel het wel zo kan zijn dat sommige medicijnen de verdikking van de hartspier doen afnemen. Helaas bestaat er nog geen mogelijkheid om het hart weer volledig te normaliseren. Het belang is met name een vroege opsporing van personen met de aanleg voor HCM om hen tijdig te behandelen om zo het verergeren van de hypertrofie (= verdikking) en de gevolgen ervan te voorkomen. Het doel van de behandeling is de symptomen te verminderen en complicaties te voorkomen. Hoewel de aandoening niet kan worden genezen zijn er diverse behandelingsmogelijkheden, waardoor de functie van het hart kan verbeteren en de symptomen minder kunnen worden. Sommige mensen met HCM die weinig of geen symptomen en geen verhoogde kans hebben op plots overlijden, hebben geen behandeling nodig. Voor mensen voor wie wel een behandeling nodig is, bestaan er verschillende mogelijkheden. Of en hoe 9
12 Hypertrofische Cardiomyopathie (HCM) intensief iemand met HCM wordt behandeld is afhankelijk van een inschatting van de cardioloog op basis van het cardiologisch onderzoek en de familiegeschiedenis. Behandeling met medicatie Dit wordt vooral gedaan als iemand enkele of alle eerder genoemde verschijnselen heeft. Operatie Soms kan het nodig zijn om operatief een deel van de hartspier te verwijderen met name als de uitstroombaan vernauwd is. Dit kan tot vermindering van de klachten leiden. Dit wordt vooral gedaan bij patiënten met ernstige symptomen en bepaalde vormen van HCM. Een techniek die hetzelfde effect beoogt, is het inspuiten van alcohol in een deel van de hartspier, waardoor dit afsterft. Bij een heel kleine minderheid, waarbij het pompvermogen van het hart ernstig verminderd is, is een harttransplantatie nodig Andere vormen van behandeling Soms is het nodig om een pacemaker of een ICD te implanteren. Een pacemaker is een apparaat dat intern een elektrisch signaal afgeeft als het hartritme te langzaam wordt. Een ICD is een apparaat dat intern een elektrische schok afgeeft als er sprake is van een ernstige hartritmestoornis. Op deze manier kan een plotse dood worden voorkomen. Meer informatie over een ICD kunt u lezen in een brochure van de Nederlandse Hartstichting. U kunt deze opvragen via telefoonnummer of Controle (follow up) Als de diagnose is gesteld is het belangrijk dat u regelmatig voor controle bij de cardioloog komt. Dit is noodzakelijk om het 10
13 Klinische Genetica individuele ziekteverloop te kunnen volgen en zo nodig de behandeling te kunnen aanpassen. De voorspelling over het verdere ziekteverloop is voor iedere patiënt verschillend. Erfelijkheid en HCM Zoals eerder genoemd, zijn er families waar een erfelijke aanleg verantwoordelijk is voor het ontstaan van HCM. Bij gemiddeld 90% van de mensen met HCM blijkt namelijk één of meer familieleden een milde of vroege vorm van HCM te hebben, soms zelfs zonder dat zij symptomen van de ziekte hebben. Als er sprake is van een erfelijke vorm van HCM, is de wijze van overerving meestal autosomaal dominant. Autosomaal dominante erfelijkheid Een kind van iemand met de aandoening (ongeacht of dat een man of een vrouw is) heeft dus 50% kans op de aanleg voor dezelfde aandoening. Deze kans geldt voor elk kind zowel jongen als meisje, opnieuw. In welke mate de verschijnselen naar voren komen is niet te voorspellen. Iemand die de aanleg voor de aandoening niet heeft, kan die ook niet aan zijn of haar kinderen doorgeven. Erffactoren voor HCM Ieder mens heeft 23 paar chromosomen. Er zijn meerdere erffactoren (=genen) verspreid over de verschillende chromosomen. In de genen ligt vast of iemand de aanleg heeft. Door een aanlegfout (=mutatie) in een bepaald gen kan een (hypertrofische) cardiomyopathie ontstaan. Een aantal van de bij HCM betrokken genen is wel te onderzoeken binnen een termijn van 3 tot 6 maanden per gen. Présymptomatische diagnostiek In families waar de mutatie bekend is, kan bij familieleden nagekeken worden of zij drager zijn van de in de familie voorkomende aanleg 11
14 Hypertrofische Cardiomyopathie (HCM) voor HCM. Er wordt dan bloed afgenomen, waarin DNAonderzoek kan worden verricht. Na zes tot acht weken volgt de uitslag. Dit noemt men presymptomatisch onderzoek (onderzoek wanneer iemand nog geen klachten heeft). Dit onderzoek kan ook worden verricht bij kinderen. Het bepalen van het juiste tijdstip gebeurt altijd in overleg met de klinisch geneticus, genetisch consulent en eventueel de cardioloog. Als iemand zonder klachten op deze manier te weten komt dat hij of zij de aanleg voor HCM bij zich draagt, kan dit onder meer gevolgen hebben voor werk en verzekeringen. Voordat de diagnostiek wordt ingezet, worden daarom de voor- en nadelen van DNA-onderzoek met de aanvrager besproken. In families waarin de mutatie niet bekend is, kan (alleen) cardiologisch onderzoek worden aangeboden. Als een familielid de aanleg wel heeft, is het meestal niet te voorspellen in welke mate de ziekteverschijnselen zullen optreden (dus hoe ernstig de aandoening zal zijn). Het volgende is mogelijk: Er ontstaan verschijnselen en de persoon krijgt HCM, zonder dat een beginleeftijd of de ernst van de aandoening te voorspellen is. Er ontstaan verschijnselen die zo gering zijn dat ze slechts met moeite op te sporen zijn en die geen klachten veroorzaken. Eigenlijk mag je dan niet spreken van het hebben van een ziekte, maar van het hebben van de aanleg. Er ontstaan geen verschijnselen. Psychosociale ondersteuning Het hebben en (kunnen) doorgeven van een erfelijke aandoening als HCM, het opvoeden van kinderen met de aanleg voor deze ziekte en het feit dat soms familieleden hieraan zijn overleden, kan leiden tot spanningen en veel vragen. Aan de polikliniek Klinische 12
15 Klinische Genetica Genetica en Cardiogenetica (erfelijke hartziekten), is een aantal psychosociaal medewerkers verbonden die u kunnen begeleiden bij het omgaan en leven met een erfelijke (hart) ziekte. Daarnaast zijn er medewerkers die u goed kunnen informeren over erfelijke ziekten zoals HCM. Schroom niet om met een medewerker contact op te nemen. Erfelijkheidsvoorlichting De afdeling Klinische Genetica van het UMCG kan u informeren over gezondheidsrisico's op het gebied van erfelijke ziekten, bijvoorbeeld als er sprake is van HCM. De afdeling werkt hierbij samen met cardiologen (Cardiogenetica). U kunt bij de afdeling Klinische Genetica terecht voor: Informatie over gezondheidsrisico s op het gebied van HCM. Uitleg over de rol van erfelijkheid binnen één familie, bij het ontwikkelen van HCM. Een analyse van de familiegeschiedenis, advies over geschikte (genetische) onderzoeken en het interpreteren van de resultaten daarvan. Psychosociale steun om u te helpen bij het omgaan met de kans op het hebben van HCM of een verhoogd risico op een kind met HCM. Algemene adviezen Als de cardioloog HCM heeft vastgesteld, betekent dit dat u uw levensstijl in meer of mindere mate moet aanpassen. Onderstaande adviezen (op alfabetische volgorde) kunnen u daarbij wellicht helpen. 13
16 Hypertrofische Cardiomyopathie (HCM) Alcohol In het algemeen wordt het gebruik van alcohol afgeraden bij patiënten met HCM. Dranken met een laag alcoholpercentage en frisdrank zijn goede alternatieven. Autorijden Personen met een HCM, die in een stabiele toestand zijn, mogen een auto besturen. Of iemand met HCM daartoe in staat is, wordt individueel door de cardioloog beoordeeld. Een patiënt met ernstige complicaties, zoals hartritmestoornissen, wegraken of ernstig hartfalen, mag geen auto besturen. Dieet Overgewicht oefent extra druk uit op het hart. Verstandige eetgewoonten om het gewicht binnen de voor leeftijd, lengte en gewicht normale grenzen te houden worden aanbevolen. Een snelle toename van het gewicht kan het gevolg zijn van vasthouden van vocht. Het is daarom belangrijk uw behandelend arts op de hoogte te stellen van een eventuele gewichtstoename. Inspanning Patiënten met HCM mogen zich lichamelijk inspannen, zolang dit geen ziekteverschijnselen veroorzaakt. Inspanning moet dus direct worden gestaakt als zich symptomen zoals kortademigheid, duizeligheid of hartkloppingen, voordoen. Als iemand zich op een gemiddeld niveau inspant, zijn geen moeilijkheden te verwachten. In het algemeen worden sporten met een grote krachtinspanning in korte tijd, zoals gewichtheffen, afgeraden. Bij deelname aan wedstrijdsport is het inwinnen van medisch advies een voorwaarde. Dit geldt ook als iemand met HCM zware lichamelijke inspanning wil verrichten. Aangeraden wordt deze wijze van inspanning te vermijden. 14
17 Klinische Genetica Familieonderzoek Als HCM is vastgesteld wordt het advies gegeven familieleden te laten onderzoeken op dezelfde aandoening. Gewoonlijk betreft dit de eerstegraads verwanten, dat wil zeggen kinderen, ouders, broers en zussen. Er wordt geadviseerd om kinderen vanaf 10-jarige leeftijd te onderzoeken, tenzij zij eerder klachten hebben. Als er nog geen aanleg voor erfelijke HCM is gevonden in de familie, krijgt iedereen die meedoet aan een familieonderzoek een ECG, echo en lichamelijk onderzoek. Op deze manieren kunnen soms vroege vormen van HCM worden opgespoord. In sommige gevallen is al snel bekend dat in een bepaald gen een aanlegfout de reden voor HCM is. In dat geval kan bij elk familielid door DNA-onderzoek worden vastgesteld of hij of zij drager is van deze aanlegfout. Afhankelijk van de uitkomst van het DNA-onderzoek (wel of geen drager van HCM) vindt verwijzing naar de cardioloog plaats. Griepvaccinatie Een griepvaccinatie wordt aangeraden om te voorkomen dat een ernstige griep een extra belasting op uw hart legt. Levensverzekering Zoals bij veel hartaandoeningen valt het te verwachten dat iemand met HCM bij het afsluiten van een levensverzekering problemen kan krijgen. Ook kunnen de premies erg hoog zijn. Voor meer informatie kan men terecht bij (= voorheen Breed Platform Verzekerden en Werk). Vragen kunnen g d worden naar: De helpdesk gezondheid, werk en verzekeringen kan op werkdagen tussen uur telefonisch bereikt worden, telefoon (020)
18 Hypertrofische Cardiomyopathie (HCM) Roken Hoewel het roken van sigaretten geen directe relatie heeft met HCM, wordt het wel afgeraden. Roken is slecht voor de gezondheid. Vakantie en reizen Voordat een patiënt met HCM op reis gaat is het verstandig eerst met de cardioloog te overleggen. Bij reizen naar het buitenland wordt ook aangeraden om informatie bij een reisbureau in te winnen voor wat betreft de wijze van verzekering en de gezondheids zorg in het te bezoeken land. Voor meer informatie over vakantie en reizen kan men terecht bij de informatielijn van de Nederlandse Hartstichting, telefoon en Vragen kunnen ook g d worden naar: Zwangerschap en bevalling Een zwangerschap wordt door vrouwen met een HCM over het algemeen goed verdragen: dit betekent dat er geen of weinig toename is van de klachten en dat de zwangerschap en bevalling goed verlopen. Het is echter wel van belang dat een risicoinschatting gemaakt wordt van de kans dat er problemen optreden bij de HCM. Vrouwen met HCM, die zwanger willen worden, krijgen het advies vooraf met de cardioloog te bespreken of een zwangerschap verstandig is. Ook kan het zo zijn dat tijdens een zwangerschap vaker controles (door de cardioloog) noodzakelijk zijn en dat de bevalling in een ziekenhuis plaatsvindt. Er bestaat op voorhand niet persé een reden voor een keizersnede. Een normale bevalling is ook heel goed mogelijk bij vrouwen met HCM. 16
19 Klinische Genetica Vragen Als u na het lezen van deze brochure vragen heeft, kunt u op werkdagen tussen uur contact opnemen met een medewerker van de afdeling Klinische Genetica. Het telefoonnummer is (050) Aanvullende informatie Bij de onderstaande instanties kunt u terecht voor aanvullende of interessante informatie. Nederlandse Hartstichting Telefoon Federatie Hartenzorg Telefoon (030) VSOP Erfolijn Telefoon (035) Welder Welder is een landelijk, onafhankelijk kenniscentrum dat zich bezighoudt met werk, uitkeringen en verzekeringen in relatie tot gezondheid en handicap. (Voorheen Breed Platform Verzekerden en Werk). Telefoon
20 Hypertrofische Cardiomyopathie (HCM) Aantekeningen 18
21 Klinische Genetica 19
22 Hypertrofische Cardiomyopathie (HCM) 20
23
24 Patiënteninformatie vlc 608/1012
Klinische Genetica. Plots overlijden
Klinische Genetica Plots overlijden Klinische Genetica Inleiding In uw familie zijn een of meerdere personen op jonge leeftijd plotseling overleden. Plots overlijden op jonge leeftijd heeft vaak met het
Nadere informatieKlinische Genetica. Het lange QT syndroom (LQTS)
Klinische Genetica Het lange QT syndroom (LQTS) Inhoud Inleiding 1 LQTS 1 De oorzaak van LQTS 2 Ziekteverschijnselen van LQTS 3 De diagnose LQTS 4 Behandeling van het LQTS 5 Controle (follow up) 6 Erfelijkheid
Nadere informatieKlinische Genetica. Aritmogene Rechter Ventrikel Cardiomyopathie (ARVC)
Klinische Genetica Aritmogene Rechter Ventrikel Cardiomyopathie (ARVC) Inhoud Inleiding 1 De werking van het normale hart 2 Het hart bij ARVC 3 De oorzaak van ARVC 4 De symptomen van ARVC 5 De diagnose
Nadere informatie, herzien Klinische Genetica. Hypertrofische Cardiomyopathie (HCM)
14-10-2014, herzien 01-07-16 Klinische Genetica Hypertrofische Cardiomyopathie (HCM) Inleiding U of één van uw familieleden staat onder behandeling van een cardioloog. Deze heeft na verschillende onderzoeken
Nadere informatieKlinische Genetica. Gedilateerde Cardiomyopathie (DCM)
Klinische Genetica Gedilateerde Cardiomyopathie (DCM) Klinische Genetica Gedilateerde Cardiomyopathie (DCM) 1 Gedilateerde Cardiomyopathie (DCM) Inhoud Inleiding 3 De werking van het normale hart 3 Het
Nadere informatiePlots overlijden / hartstilstand
Klinische Genetica Plots overlijden / hartstilstand Inleiding U of één van uw familieleden heeft een hartstilstand op jonge leeftijd doorgemaakt en/of één of meerdere familieleden zijn plots overleden
Nadere informatieVLC 071 vervangen Klinische Genetica. Noncompaction Cardiomyopathie (NCCM)
VLC 071 vervangen Klinische Genetica Noncompaction Cardiomyopathie (NCCM) Inleiding U of één van uw familieleden staat onder behandeling van een cardioloog. Deze heeft na verschillende onderzoeken vastgesteld
Nadere informatieBehandeling en controle zijn erop gericht om de kans op nadelige gevolgen bij mensen met (een aanleg voor) LQTS zo klein mogelijk te houden.
VLC 609 vervangen Klinische Genetica Het lange QT syndroom (LQTS) Inleiding U of één van uw familieleden staat onder behandeling van een cardioloog. Deze heeft vastgesteld dat er sprake is van (een verdenking
Nadere informatie, herzien VLC XXX Klinische Genetica. Phospholamban Cardiomyopathie
16-08-2015, herzien 1-7-16 VLC XXX Klinische Genetica Phospholamban Cardiomyopathie Inleiding U of één van uw familieleden staat onder behandeling van een cardioloog. Deze heeft na verschillende onderzoeken
Nadere informatieVLC 071 vervangen Klinische Genetica. Gedilateerde Cardiomyopathie (DCM)
VLC 071 vervangen Klinische Genetica Gedilateerde Cardiomyopathie (DCM) Inleiding U of één van uw familieleden staat onder behandeling van een cardioloog. Deze heeft na verschillende onderzoeken vastgesteld
Nadere informatieCardiologisch onderzoek
Hypertrofische Cardiomyopathie Een hypertrofische cardiomyopathie (HCM) is een erfelijke aandoening waarbij de hartspier, met name het tussenschot tussen de hartkamers, is verdikt. Een verdikking van de
Nadere informatieCardiologisch onderzoek
Hypertrofische Cardiomyopathie Een hypertrofische cardiomyopathie (HCM) is een erfelijke aandoening waarbij de hartspier, met name het tussenschot tussen de hartkamers, is verdikt. Een verdikking van de
Nadere informatieCardiologisch onderzoek
Dilaterende Cardiomyopathie Een dilaterende cardiomyopathie (DCM) is een aandoening waarbij de hartspier is verwijd. Dit gaat doorgaans gepaard met het dunner worden van de hartspier. DCM kan veel verschillende
Nadere informatieCardiologisch onderzoek
Dilaterende Cardiomyopathie Een dilaterende cardiomyopathie (DCM) is een aandoening waarbij de hartspier is verwijd. Dit gaat doorgaans gepaard met het dunner worden van de hartspier. Geschat wordt dat
Nadere informatieCardiologisch onderzoek
Aritmogene Cardiomyopathie Een aritmogene cardiomyopathie (ACM) is een aandoening waarbij de hartspier deels wordt vervangen door vet- of bindweefsel. Meestal is bij deze aandoening voornamelijk de rechterhartkamer
Nadere informatieCardiologisch onderzoek
Het Brugada-syndroom Het Brugada-syndroom (BrS) is een aandoening waarbij de elektrische functie van het hart is verstoord. Op het elektrocardiogram (ECG of hartfilmpje) is de aandoening meestal te herkennen.
Nadere informatieFamiliaire hypercholesterolemie (FH)
Familiaire hypercholesterolemie (FH) Familiaire Hypercholesterolemie (afgekort FH) is één van de meest voorkomende erfelijke vetstofwisselingsziekten in Nederland. Ongeveer 1 op de 250 Nederlanders heeft
Nadere informatieCardiologisch onderzoek
Non-compactie Cardiomyopathie Een non-compactie cardiomyopathie (NCCM) is een aandoening waarbij er diepe groeven in de hartspier zitten. NCCM kan het enige verschijnsel zijn, maar kan ook worden gevonden
Nadere informatieCardiomyopathie door phospholamban mutatie
Cardiomyopathie door phospholamban mutatie De term cardiomyopathie betekent ziekte van de hartspier. Hartspierziekten kunnen verschillende oorzaken hebben, waaronder erfelijke oorzaken. Bij verschillende
Nadere informatieCardiologisch onderzoek
Het Brugada-syndroom Het Brugada-syndroom (BrS) is een aandoening waarbij de elektrische functie van het hart is verstoord. Op het elektrocardiogram (ECG of hartfilmpje) is de aandoening meestal te herkennen.
Nadere informatieVermoeidheid & hartziekten
Vermoeidheid & hartziekten Menno Baars, cardioloog HartKliniek Nederland april 2014 Cardioloog van de nieuwe HartKliniek Nieuwe organisatie van eerstelijnscardiologiecentra Polikliniek & dagbehandeling
Nadere informatieCardiologisch onderzoek
Het lange QT-syndroom Het lange QT-syndroom (LQTS) is een erfelijke aandoening waarbij de elektrische functie van het hart is verstoord. Hierdoor is er een verhoogd risico op hartritmestoornissen. Het
Nadere informatieCardiologisch onderzoek
Het lange QT-syndroom Het lange QT-syndroom (LQTS) is een erfelijke aandoening waarbij de elektrische functie van het hart is verstoord. Hierdoor is er een verhoogd risico op hartritmestoornissen. Het
Nadere informatieIdiopathisch ventrikelfibrilleren
Idiopathisch ventrikelfibrilleren Ventrikelfibrilleren (VF) is een ernstige hartritmestoornis waarbij de hartkamers onsamenhangend samentrekken. Hierdoor wordt geen bloed meer door het lichaam gepompt,
Nadere informatieWil ik het wel weten?
Wil ik het wel weten? Vera Hovers en Joyce de Vos-Houben 3 oktober 2015 Wil ik het wel weten? De consequenties van erfelijkheidsonderzoek Vera Hovers en dr. Joyce de Vos-Houben Genetisch consulenten polikliniek
Nadere informatieHartziekten door PLN mutatie Wat is de rol van de cardioloog
Hartziekten door PLN mutatie Wat is de rol van de cardioloog Patiëntendag PLN vereniging Paul van Haelst, cardioloog Antonius Ziekenhuis Sneek Erfelijke hartziekten Welke hartziekten kunnen erfelijk zijn?
Nadere informatieCARDIOGENETICA. Marja van Brug, Verpleegkundig Specialist CNE Hartfalen 29 oktober 2013
CARDIOGENETICA Marja van Brug, Verpleegkundig Specialist CNE Hartfalen 29 oktober 2013 Inhoud Polikliniek Cardiogenetica DNA en mutaties Erfelijkheid en gedilateerde cardiomyopathie Taken Verpleegkundig
Nadere informatieCardiologisch onderzoek
Cathecholaminerge polymorfe ventriculaire tachycardie (CPVT) CPVT is een erfelijke hartritmestoornis. Het hart zelf vertoont een normale structuur, maar is gevoeliger voor bepaalde hormonen (catecholaminen).
Nadere informatieKlinische Genetica. Autosomaal dominante overerving
Klinische Genetica Autosomaal dominante overerving Klinische Genetica U bent (of uw kind is) doorverwezen naar de polikliniek Klinische Genetica. Tijdens de eerste afspraak legt een klinisch geneticus
Nadere informatieKlinische Genetica. Autosomaal recessieve overerving
Klinische Genetica Autosomaal recessieve overerving Klinische Genetica U of uw kind is doorverwezen naar de polikliniek Klinische Genetica. Tijdens de afspraak legt een klinisch geneticus of een genetisch
Nadere informatieCardiologisch onderzoek
Cathecholaminerge polymorfe ventriculaire tachycardie (CPVT) CPVT is een erfelijke hartritmestoornis. Het hart zelf vertoont een normale structuur, maar is gevoeliger voor bepaalde hormonen (catecholaminen).
Nadere informatieBoezemfibrilleren. Cardiologie
Boezemfibrilleren Cardiologie Uw cardioloog stelde vast dat er bij u sprake is van boezemfibrilleren. Dit is een veel voorkomende hartritmestoornis die onschuldig is, als bijtijds de juiste maatregelen
Nadere informatieONDERZOEK IN VLOKKEN OF VRUCHTWATER BIJ ECHOAFWIJKINGEN
ONDERZOEK IN VLOKKEN OF VRUCHTWATER BIJ ECHOAFWIJKINGEN ONDERZOEK IN VLOKKEN E VRUCHTWATER BIJ ECHOAFWIJKINGEN Afdeling Genetica UMCG 2 Onderzoek in vlokken of in vruchtwater bij echoafwijkingen. U bent
Nadere informatieKlinische Genetica. Erfelijkheidsonderzoek en -voorlichting
Klinische Genetica Erfelijkheidsonderzoek en -voorlichting Klinische Genetica Inhoud Inleiding 3 Een verzoek om erfelijkheidsonderzoek en -voorlichting 3 Wachten op de uitslag 3 Kosten 4 Het doel van
Nadere informatieINFO VOOR PATIËNTEN HYPERTROFE CARDIOMYOPATHIE ERFELIJKHEIDSONDERZOEK
INFO VOOR PATIËNTEN HYPERTROFE CARDIOMYOPATHIE ERFELIJKHEIDSONDERZOEK INHOUD 01 Inleiding 4 02 Behandeling 4 03 Erfelijkheid en erfelijkheidsonderzoek 5 04 Prenataal onderzoek 6 05 Praktisch 7 4 / 01
Nadere informatieHemochromatose (ijzerstapeling) in de familie
Hemochromatose (ijzerstapeling) in de familie Deze brochure is bedoeld als aanvulling op de gesprekken op bij de genetisch consulent en kan hier dus niet voor in de plaats komen. Algemene informatie wordt
Nadere informatieLogboek Polikliniek hartfalen
Logboek Polikliniek hartfalen Inleiding Uw cardioloog heeft u naar de hartfalenpolikliniek verwezen. De hartfalenverpleegkundige is er om u te begeleiden hoe u met uw hartklachten om kunt gaan. Hij/zij
Nadere informatieLogboek. Polikliniek hartfalen
Logboek Polikliniek hartfalen Inleiding Uw cardioloog heeft u naar de hartfalenpolikliniek verwezen. De hartfalenverpleegkundige is er om u te begeleiden hoe u met uw hartklachten om kunt gaan. Hij/zij
Nadere informatieBoezemfibrilleren. De bouw en werking van het hart
Boezemfibrilleren Boezemfibrilleren is een stoornis in het hartritme. Uw hartslag wordt onregelmatig. U kúnt dit voelen, maar dat hoeft niet. Van alle mensen met boezemfibrilleren voelt ongeveer 10 tot
Nadere informatieHartfalen. Wat is het en hoe herken je het
Hartfalen Wat is het en hoe herken je het Hartfalen, onbekend en onderschat Hartfalen is de grote onbekende onder de hartziekten. Hartfalen klinkt misschien bekend in de oren. Het woord doet denken aan
Nadere informatiePatiënten Informatie Brochure Erfelijkheidsonderzoek: Exoom Sequencing
2 Patiënten Informatie Brochure Erfelijkheidsonderzoek: Exoom Sequencing Algemene informatie Exoom Sequencing is een nieuwe techniek voor erfelijkheidsonderzoek. In deze folder vindt u informatie over
Nadere informatieCardiologie. Takotsubocardiomyopathie
Cardiologie Takotsubocardiomyopathie Inhoudsopgave Inleiding 4 Wat is takotsubocardiomyopathie? 4 Wat is de oorzaak? 5 Wat zijn de klachten en verschijnselen? 6 Welke onderzoeken worden uitgevoerd? 6
Nadere informatieSPREEKUUR ATRIUMFIBRILLATIE
SPREEKUUR ATRIUMFIBRILLATIE 17873 Inleiding In deze folder vindt u informatie over atriumfibrilleren en het spreekuur atriumfibrillatie. Spreekuur atriumfibrillatie Atriumfibrilleren komt steeds vaker
Nadere informatieCardiologie. Boezemfibrilleren. Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep
Cardiologie Boezemfibrilleren Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep Uw cardioloog heeft vastgesteld dat er bij u sprake is van boezemfibrilleren. Dit
Nadere informatieHoe wordt het normale hartritme tot stand gebracht?
Boezemfibrilleren De cardioloog heeft vastgesteld dat u een ritmestoornis heeft of heeft gehad, die boezemfibrilleren, ofwel atriumfibrilleren wordt genoemd. In deze folder kunt u hierover meer lezen.
Nadere informatieDe Ierse Wolfshond: Onze grote vriend met zijn grote hart. Hanneke van Meeuwen. www.dierenkliniekeersel.nl 13-04-2008.
De Ierse Wolfshond: Onze grote vriend met zijn grote hart Hanneke van Meeuwen KVG Eersel www.dierenkliniekeersel.nl 13-04-2008 Iets over mijzelf Afgestudeerd Universiteit Gent juli 2001 Werkzaam KvG sinds
Nadere informatieInformatie. Boezemfibrilleren
Informatie Boezemfibrilleren Inleiding U heeft last van klachten die veroorzaakt worden door een hartritmestoornis. In deze folder leest u wat deze hartritmestoornis inhoudt en welke behandelmogelijkheden
Nadere informatieBoezemfibrilleren. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Boezemfibrilleren De cardioloog heeft vastgesteld dat u een ritmestoornis heeft of heeft gehad, die boezemfibrilleren wordt genoemd. In deze brochure kunt u hierover meer lezen. Neem altijd uw verzekeringsgegevens
Nadere informatiePolikliniek cardiologie. Patiëntendagboek
Polikliniek cardiologie Patiëntendagboek Dit dagboek is eigendom van: (patiëntenstikker) Neem dit boekje mee bij ieder bezoek aan de arts of verpleegkundige. 1 Inhoud Pagina Bereikbaarheid 3 Waarom dit
Nadere informatieHoe informeer ik mijn familie bij erfelijke of familiaire aanleg voor kanker?
Hoe informeer ik mijn familie bij erfelijke of familiaire aanleg voor kanker? Brochure voor patiënten en familieleden Inhoud 1. Inleiding 2. Erfelijke en familiaire kanker 3. Waarom familie informeren?
Nadere informatieErfelijkheidsonderzoek en -voorlichting
Klinische Genetica Erfelijkheidsonderzoek en -voorlichting Inhoud Inleiding Een verzoek om erfelijkheidsonderzoek en -voorlichting 1 Wachten op de uitslag 2 Het doel van erfelijkheidsonderzoek en -voorlichting
Nadere informatiePlenaire opening. Themamiddag Wil ik het weten? En dan? 28 september 2013
Plenaire opening Themamiddag Wil ik het weten? En dan? 28 september 2013 Opening door Anke Leibbrandt Iedereen wordt van harte welkom geheten namens de BVN en de programmacommissie erfelijkheid (betrokken
Nadere informatieVraag & Antwoord over PLN. Dr. P.A. van der Zwaag Landelijke dag Erfelijke Hartaandoeningen 29 oktober 2016
Vraag & Antwoord over PLN Dr. P.A. van der Zwaag Landelijke dag Erfelijke Hartaandoeningen 29 oktober 2016 Indeling 1. Preïmplantatie genetische diagnostiek (PGD) en andere mogelijkheden rondom de zwangerschap
Nadere informatieVerzekeringen & erfelijkheid
Verzekeringen & erfelijkheid U wilt een levens- of arbeidsongeschiktheidsverzekering afsluiten? Hier vindt u de www.bpv.nl antwoorden op veelgestelde vragen over erfelijkheid en het aanvragen van een verzekering.
Nadere informatieHARTRITMESTOORNISSEN DE BEHANDELING DOOR MIDDEL VAN ELEKTRONISCHE CARDIOVERSIE FRANCISCUS VLIETLAND
HARTRITMESTOORNISSEN DE BEHANDELING DOOR MIDDEL VAN ELEKTRONISCHE CARDIOVERSIE FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Hartritmestoornissen komen in het dagelijks leven vaak voor en zijn vaak onschuldig. Meestal
Nadere informatieThoracaal Aorta Aneurysma (met kans op) Dissectie (TAAD)
Thoracaal Aorta Aneurysma (met kans op) Dissectie (TAAD) Wanneer de thoracale aorta (lichaamsslagader in de borstkas) boven een bepaalde diameter komt (verwijd is) spreekt men van een aneurysma. Een aneurysma
Nadere informatieInleiding Hoe werkt het hart? Wat gebeurt er bij een normaal hartritme?
Boezemfibrilleren Inleiding U bent in behandeling bij de cardioloog en/of verpleegkundig specialist omdat er boezemfibrilleren bij u is geconstateerd. In deze folder proberen we in het kort uit te leggen
Nadere informatielongembolie patiënteninformatie
patiënteninformatie longembolie Bij u is het vermoeden van en longembolie, of is de diagnose longembolie gesteld. Wat is een longembolie eigenlijk? Hoe ontstaat een longembolie en hoe kan het worden behandeld?
Nadere informatieKlinische Genetica. Geslachtsgebonden (X-chromosoom gebonden) recessieve overerving
Klinische Genetica Geslachtsgebonden (X-chromosoom gebonden) recessieve overerving Klinische Genetica Bij uw bezoek aan de polikliniek Klinische Genetica heeft de klinisch geneticus of een genetisch consulent
Nadere informatieKinderwens spreekuur Volendam
Kinderwens spreekuur Volendam Voor wie is deze folder? Deze folder is voor mensen afkomstig uit Volendam met kinderwens. Wat is het kinderwens spreekuur? Het spreekuur is een samenwerking tussen de afdelingen
Nadere informatieTweeslippige aortaklep. Cardiologisch onderzoek
Tweeslippige aortaklep De Engelse term voor tweeslippige aortaklep is bicuspid aortic valve, afgekort BAV. BAV komt voor bij ongeveer 1% van alle mensen. Sommigen hebben daarvan geen klachten of verschijnselen
Nadere informatieKlinische Genetica. Erfelijkheidsonderzoek en -voorlichting
Klinische Genetica Erfelijkheidsonderzoek en -voorlichting Klinische Genetica Inhoud Inleiding 2 Een verzoek om erfelijkheidsonderzoek en -voorlichting 2 Wachten op de uitslag 2 Het doel van erfelijkheidsonderzoek
Nadere informatieSticker patiënt. Neem bij ieder bezoek op de polikliniek uw recente medicijnlijst en dit info boekje mee!
Hartfalenpolikliniek Uw eigen gegevens: Sticker patiënt Contactpersoon:... Apotheek:... Neem bij ieder bezoek op de polikliniek uw recente medicijnlijst en dit info boekje mee! Inleiding U bent door de
Nadere informatieDagonderzoek atriumfibrilleren
Dagonderzoek atriumfibrilleren Ziekenhuis Gelderse Vallei U bent door uw huisarts verwezen voor verder onderzoek naar de ritmestoornis atriumfibrilleren ook wel boezemfibrilleren genoemd. Het atrium is
Nadere informatieDagboek Hartfalen. Thoraxcentrum. Persoonlijke Richtlijnen voor:... Uw streefgewicht:... kg
Thoraxcentrum Dagboek Hartfalen Persoonlijke Richtlijnen voor:... Uw streefgewicht:.... kg Bij de volgende klachten is het verstandig om uw verpleegkundig consulent / verpleegkundig specialist hartfalen
Nadere informatieTako Tsubo cardiomyopathie Bij hevige emotionele stress
Tako Tsubo cardiomyopathie Bij hevige emotionele stress Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U bent opgenomen op de afdeling Hartbewaking (CCU) van ons ziekenhuis,
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hart-en vaat ziekten
Samenvatting Biologie Hart-en vaat ziekten Samenvatting door J. 1717 woorden 10 maart 2013 6,4 9 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie overal Bouw en werking van het hart Het hart is ongeveer zo
Nadere informatieICD Implanteerbare Cardioverter - Defibrillator
ICD Implanteerbare Cardioverter - Defibrillator Cardiologie Beter voor elkaar 2 Een ICD is evenals een pacemaker een klein apparaatje dat onder de huid wordt geïmplanteerd bij mensen met een hartritmestoornis.
Nadere informatieINFO VOOR PATIËNTEN CARDIOGENETISCHE CONSULTATIE
INFO VOOR PATIËNTEN CARDIOGENETISCHE CONSULTATIE INHOUD 01 Inleiding 4 02 Hartaandoening 5 03 Erfelijkheidsonderzoek 6 04 Genetische counseling 6 05 Wie komt in aanmerking 7 06 (Preventieve) behandeling
Nadere informatieCardiomyopathie. Thoraxcentrum. Inleiding
Thoraxcentrum Cardiomyopathie Inleiding U hebt onlangs van uw cardioloog gehoord dat u vermoedelijk cardiomyopathie hebt. Voor de meeste mensen is het een behoorlijke schok om te horen dat ze deze ziekte
Nadere informatieDagboek Hartfalen. Thoraxcentrum Dagboek hartfalen
Dagboek Hartfalen Dit dagboek hartfalen heeft u gedownload op de website van het UMCG (www.umcg.nl). Het dagboek is zowel voor u als voor de betrokken hulpverleners een belangrijk hulpmiddel. Om ervoor
Nadere informatieHart & Vaatcafé, 26 november 2015 Hartfalen, mijn hart pompt niet goed. Wat nu?
Hart & Vaatcafé, 26 november 2015 Hartfalen, mijn hart pompt niet goed. Wat nu? Vraag 1 Ik heb hartfalen en gebruik een b-blokker, hierbij ben ik duizelig. De dosering is gehalveerd en nu ben ik minder
Nadere informatieHartfalen. Decompensatio cordis
Hartfalen Decompensatio cordis Door een verminderde pompfunctie van uw hart bent u op dit moment onder behandeling van de cardioloog. Deze folder geeft u uitleg over de aard en de oorzaak van uw klachten.
Nadere informatieBoezemfibrilleren polikliniek
Cardiologie Boezemfibrilleren polikliniek www.catharinaziekenhuis.nl Deze folder is opgesteld door het Netwerk Boezemfibrilleren, een samenwerkingsverband tussen het Catharina Ziekenhuis, het Elkerliek
Nadere informatieCardiologie Polikliniek Atriumfibrilleren (AF-poli)
Cardiologie Polikliniek Atriumfibrilleren (AF-poli) Uw afspraak U wordt verwacht op: datum:. tijdstip:... Inhoudsopgave Inleiding... 1 De AF-poli... 1 Atriumfibrilleren... 2 Het ontstaan van atriumfibrilleren...
Nadere informatieRode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Hartfalenpolikliniek. rkz.nl
Patiënteninformatie Hartfalenpolikliniek rkz.nl Uw eigen gegevens: Sticker patiënt Contactpersoon:... Apotheek:... Neem bij ieder bezoek op de polikliniek uw recente medicijnlijst en dit info boekje mee!
Nadere informatieKanker in de familie.
Inhoud workshop Kanker in de familie. Dr. Margreet Ausems klinisch geneticus UMCU Introductie Verwachtingen deelnemers Achtergrondinformatie (cijfers!) Hoe ontstaat kanker? Erfelijke kanker en erfelijkheidsonderzoek
Nadere informatieErfelijkheidsonderzoek: Exoomsequencing
Erfelijkheidsonderzoek: Exoomsequencing Exoomsequencing is een nieuwe techniek voor erfelijkheidsonderzoek. In deze folder vindt u informatie over dit onderzoek. De volgende onderwerpen komen aan bod:
Nadere informatieBoezemfibrilleren polikliniek
Boezemfibrilleren polikliniek Afdeling cardiologie Locatie Veldhoven Inleiding Omdat u boezemfibrilleren heeft, bent u door uw arts doorverwezen naar de boezemfibrilleren poli van Máxima Medisch Centrum.
Nadere informatieH Dagboek hartfalen
H.40064.0318 Dagboek hartfalen Inleiding U hebt van uw cardioloog te horen gekregen dat u hartfalen hebt. Uw hart pompt niet meer zo goed als het zou moeten doen. Dit kan leiden tot uiteenlopende klachten
Nadere informatieUw kans op een kind met cystic fibrosis (taaislijmziekte) of sikkelcelziekte en thalassemie (erfelijke bloedarmoede)
Uw kans op een kind met cystic fibrosis (taaislijmziekte) of sikkelcelziekte en thalassemie (erfelijke bloedarmoede) Deze folder is bedoeld voor mensen die samen met hun partner een kind willen krijgen
Nadere informatieHartkwalen Gasping. Aandoeningen v/h hart. Aandoeningen v/h hart. Aandoeningen v/h hart. Aandoeningen v/h hart. Aandoeningen v/h hart 22-1-2012
Hartkwalen Gasping De belangrijkste klachten zijn: vermoeidheid kortademigheid (vooral bij inspanning) opgezette benen en enkels onrustig slapen en s nachts vaak plassen 4 Hartfalen sen Hartspierziekte
Nadere informatieUitgebreide genentest (exoom sequencing) naar oorzaak cardiomyopathie
& Kindercardiologie Uitgebreide genentest (exoom sequencing) naar oorzaak cardiomyopathie Informatie voor ouders Uw klinisch geneticus (erfelijkheidsarts) / dokter heeft voorgesteld om uitgebreid onderzoek
Nadere informatieVoor Cindy zorgt Harteraad dat ze haar erfelijke hartaandoening een plekje kan geven
Voor Cindy zorgt Harteraad dat ze haar erfelijke hartaandoening een plekje kan geven Een erfelijke hartaandoening? Wat nu? Harteraad verbindt, versterkt en vertegenwoordigt mensen met hart- en vaataandoeningen
Nadere informatieTrainingsprogramma hartfalen afdeling fysiotherapie
Trainingsprogramma hartfalen afdeling fysiotherapie 1 Inleiding In deze folder kunt u lezen wat hartfalen is en wat de gevolgen hiervan zijn op uw dagelijkse activiteiten. En u kunt lezen wat het trainingsprogramma
Nadere informatieChronisch Hartfalen. Wat is chronisch hartfalen?
Chronisch Hartfalen Wat is chronisch hartfalen? Omschrijving Hartfalen Hartfalen is een aandoening van het hart waarbij het hart niet meer in staat is om voldoende bloed uit te pompen en rond te pompen.
Nadere informatieWES-MR: Informatiebrief en toestemmingsformulier voor whole exome sequencing bij kinderen met een verstandelijke beperking
Betreft : Informatiebrief WES-MR: Informatiebrief en toestemmingsformulier voor whole exome sequencing bij kinderen met een verstandelijke beperking Geachte ouders, De arts van uw kind heeft aan u voorgesteld
Nadere informatieThoraxcentrum. Boezemfibrilleren poli Fonteinstraat 9
Thoraxcentrum Boezemfibrilleren poli Fonteinstraat 9 Thoraxcentrum Inleiding Omdat u boezemfibrilleren heeft, bent u door uw arts doorverwezen naar de Boezemfibrilleren poli van het UMCG. Het doel van
Nadere informatieCardioversie. De behandeling van de hartritmestoornissen boezemfibrilleren en boezemflutter
Cardioversie De behandeling van de hartritmestoornissen boezemfibrilleren en boezemflutter 2 Hartritmestoornissen zijn een steeds terugkerende verstoring van het gewone ritme dat een gezond hart moet hebben.
Nadere informatieInformatie na opname voor hartritmestoornissen
Afdeling: Onderwerp: Cardiologie Informatie na opname voor hartritmestoornissen 1 Patiënteninformatie na opname voor ritmestoornissen U was opgenomen in verband met hartritmestoornissen. U ontvangt ook
Nadere informatieFamiliaire Hypercholesterolemie (FH)
Familiaire Hypercholesterolemie (FH) Familiaire hypercholesterolemie (FH) is één van de meest voorkomende (vet-) stofwisselingsziekten in Nederland. Ongeveer 1 op de 450 Nederlanders heeft FH. FH is een
Nadere informatiePatiënteninformatie. Hartfalen
Patiënteninformatie Hartfalen Inhoud Inleiding... 3 Informatie over het ziektebeeld: hartfalen... 3 Wat is hartfalen?... 3 Wat zijn de symptomen?... 4 Wat zijn de oorzaken?... 5 Behandeling van hartfalen...
Nadere informatieCARDIOLOGIE. HOCM-ablatie BEHANDELING
CARDIOLOGIE HOCM-ablatie BEHANDELING HOCM-ablatie Deze folder geeft u informatie over HOCM-ablatie. Dit is een behandeling bij hypertrofische obstructieve cardiomyopathie: een verdikking in het tussenschot
Nadere informatieMaatschap Cardiologie. Boezemfibrilleren en cardioversie
Maatschap Cardiologie Boezemfibrilleren en cardioversie Datum en tijd U wordt (dag), (datum) om uur verwacht op de afdeling hartbewaking (CCU). Voorbereiding Wij verzoeken u twee dagen voor de elektrische
Nadere informatie1. Inleiding 3 2. Hartfalenpolikliniek 4 3. Folder Hartfalen, wat is dat? 5 4. Medicijnen 6 5. Dieet 7 6. Folder Dieet bij hartfalen 8 7.
1. Inleiding 3 2. Hartfalenpolikliniek 4 3. Folder Hartfalen, wat is dat? 5 4. Medicijnen 6 5. Dieet 7 6. Folder Dieet bij hartfalen 8 7. Bewegen 9 8. Wat te doen bij klachten 10 9. Dagboek 12 10. Informatie
Nadere informatieErfelijkheidsonderzoek anno 2015. Lizet van der Kolk klinisch geneticus 11-06-2015
Erfelijkheidsonderzoek anno 2015 Lizet van der Kolk klinisch geneticus 11-06-2015 Erfelijkheidsonderzoek Bij wie, hoe en waarom? Consequenties en belang voor patiënt(e) en familieleden Nieuwe ontwikkelingen
Nadere informatieWES: Informatiebrief en toestemmingsformulier voor whole exome sequencing
WES: Informatiebrief en toestemmingsformulier voor whole exome sequencing Geachte ouders, De arts van uw kind heeft aan u voorgesteld om met gebruik van een nieuwe techniek uitgebreid onderzoek van het
Nadere informatieKanker en erfelijkheid Hoe vertel ik het mijn familie?
Kanker en erfelijkheid Hoe vertel ik het mijn familie? Verzekeren en erfelijkheid 1 Heb je een aanleg voor kanker? Dan kunnen sommige familieleden de aanleg voor de ziekte ook hebben. Het is belangrijk
Nadere informatieHartfalenpolikliniek
Afdeling: Onderwerp: Cardiologie 1 U bent (wordt) door uw cardioloog verwezen naar de polikliniek hartfalen. In deze informatie staat nog eens beschreven waarom u verwezen bent en wat u op de polikliniek
Nadere informatieDraagsterschap Paula Helderman-van den Enden, klinisch geneticus
13-04-2013 Draagsterschap Paula Helderman-van den Enden, klinisch geneticus Draagsterschap Paula Helderman 13-04-2013 2 Draagsterschap Paula Helderman 13-04-2013 3 Vrouw Man Draagsterschap Paula Helderman
Nadere informatie