Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar IXB Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Financiën (IXB) voor het jaar 2003 Nr. 3 1 Samenstelling: Leden: Rosenmöller (GroenLinks), Crone (PvdA), fng. voorzitter, Noorman-den Uyl (PvdA), Giskes (D66), Van Oven (PvdA), Hofstra (VVD), Van Hoof (VVD), De Haan (CDA), Van Beek (VVD), Bussemaker (PvdA), Vendrik (GroenLinks), Kant (SP), Mosterd (CDA), Blok (VVD), Ten Hoopen (CDA), De Pater-van der Meer (CDA), Alblas (LPF), De Graaf (LPF), Van As (LPF), Palm (LPF), Veling (ChristenUnie), Teeven (Leefbaar Nederland), Van Vroonhoven-Kok (CDA), De Nerée tot Babberich (CDA) en Van Loon-Koomen (CDA). Plv. leden: Bos (PvdA), Koenders (PvdA), Bakker (D66), Van Nieuwenhoven (PvdA), Van den Doel (VVD), Verbugt (VVD), Kortenhorst (CDA), Luchtenveld (VVD), Duivesteijn (PvdA), Gerkens (SP), B.M. de Vries (VVD), Eberhard (LPF), Stuger (LPF), Varela (LPF), Hoogendijk (LPF), Van der Vlies (SGP), Jense (Leefbaar Nederland), J.M. de Vries (CDA) en Mastwijk (CDA). 2 Samenstelling: Leden: Rosenmöller (GroenLinks), fng. voorzitter, Van Heemst (PvdA), Duivesteijn (PvdA), Giskes (D66), Crone (PvdA), Van Oven (PvdA), Van Blerck-Woerdman (VVD), Luchtenveld (VVD), Atsma (CDA), Vendrik (GroenLinks), Kant (SP), Oplaat (VVD), Mosterd (CDA), Blok (VVD), Ten Hoopen (CDA), De Pater-van der Meer (CDA), Van Ruiten (LPF), Smulders (LPF), Veling (ChristenUnie), Teeven (Leefbaar Nederland), Van Vroonhoven-Kok (CDA), Varela (LPF), De Nerée tot Babberich (CDA), Van der Velden (LPF) en Van Loon-Koomen (CDA). Plv. leden: Van Nieuwenhoven (PvdA), Wolfsen (PvdA), Bos (PvdA), Kalsbeek (PvdA), Hofstra (VVD), Wilders (VVD), Kortenhorst (CDA), Gerkens (SP), Van den Doel (VVD), De Haan (CDA), Te Veldhuis (VVD), Hoogendijk (LPF), De Graaf (LPF), Van der Vlies (SGP), Jense (Leefbaar Nederland), J.M. de Vries (CDA), Eberhard (LPF), Mastwijk (CDA) en Palm (LPF). VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 24 september 2002 De vaste commissie voor Financiën 1 en de commissie voor de Rijksuitgaven 2 hebben op 12 september 2002 overleg gevoerd met minister Hoogervorst en staatssecretaris Van Eijck van Financiën ter kennismaking. Van dit overleg brengen de commissies bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissies De heer Vendrik (GroenLinks) is verheugd dat uit interviews met de staatssecretaris is gebleken dat deze een andere visie heeft op de vermogensrendementsheffing dan de vorige minister van Financiën. In het regeerakkoord is hierover niets vastgelegd. Wat zijn de plannen van de staatssecretaris op dit vlak? De plannen van het kabinet hebben een afschaffing of ten minste een halvering van de fiscale faciliteiten voor groen beleggen tot gevolg. Een markt van verantwoord beleggingskapitaal in de orde van 3,5 mld euro dreigt in te storten. Het rendement voor de schatkist is laag, dus de staatssecretaris schiet niet veel op met deze maatregel. Is hij van mening dat deze maatregelen verstandig zijn? De minister treft budgettair gezien een moeilijke boedel aan. Heeft hij het idee dat de erfenis van het vorige kabinet veel minder rooskleurig is dan destijds was gehoopt? Deelt hij de conclusie dat de laatste jaren te veel aan lastenverlichting is uitgegeven? Wat het begrotingsbeleid betreft, klinken er vanuit het kabinet twee verschillende geluiden. Met name minister Heinsbroek pleit keer op keer voor een anticyclisch begrotingsbeleid, omdat het in het Strategisch akkoord afgesproken begrotingsbeleid naar zijn mening te rigide is. Wat is nu het daadwerkelijke kabinetsstandpunt? Er blijft onduidelijkheid bestaan over het budgettaire kader zorg en de premieverhoging, mede door uitlatingen van minister Bomhoff van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Een extra premieverhoging is volgens de heer Vendrik uitgesloten, omdat deze aanbotst tegen de grenzen die in het regeerakkoord zijn gesteld aan de ontwikkeling van de lasten. Wil de minister dat bevestigen? De heer Van As (LPF) stelt vast dat een regering die te maken heeft met tegenvallers, moet roeien met de riemen die zij heeft. Dat leidt wel eens KST63421 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2002 Tweede Kamer, vergaderjaar , IXB, nr. 3 1

2 tot paniekvoetbal. Is het niet verstandig om, onder regie van het ministerie van Financiën, een operatie in gang te zetten waarbij het totaalpakket aan overheidstaken tegen het licht wordt gehouden? Zo kan worden gekomen tot besparingen waarmee het jaarlijkse paniekvoetbal kan worden voorkomen en kan een aantal zaken door middel van een goed prioriteiten- en posterioriteitenstelsel worden aangepakt. Als zaken al 25 jaar op dezelfde manier gaan, wil dat nog niet zeggen dat zij al 25 jaar goed gaan. De plannen van het kabinet voor het spaarloon en de lijfrente treffen een categorie mensen die zeker niet over de hoogste inkomens beschikt. De heer Van As geeft aan niet gelukkig te zijn dat een en ander op deze manier heeft uitgepakt. Aan de ene kant wordt bij diverse belastingkantoren gekampt met een enorme onderbezetting, wordt er gewerkt met uitzendkrachten en is men niet in staat, de zaken inhoudelijk goed af te werken. Dat is gunstig voor de betrokken belastingplichtigen, maar het gaat erom dat een en ander zorgvuldig en goed gebeurt. Aan de andere kant bestaan binnen het overheidsapparaat allerlei «gelddoorpompfabrieken». De overheid zou ernaar moeten streven, alles wat te maken heeft met uitkeringen onder één dak of binnen één apparaat te brengen. Zo ontstaat een beter zicht op de geldstromen en kunnen doublures worden voorkomen. Er is heel wat geld verdampt door het speculeren op de beurs door fondsen en grote institutionaire beleggers, waaronder woningbouwcorporaties. De heer Van As vindt het een kwalijke zaak dat overheidsgeld in een dergelijke speculatieve sfeer wordt verloren, waardoor in wezen miljoenenverliezen worden geleden met gelden van huurders of spaarders. De heer Van Beek (VVD) sluit zich aan bij de reeds gestelde vragen over de financiële discipline, die overigens geen zaak is van de minister van Financiën, maar van het gehele kabinet en derhalve breed zou moeten worden gedragen. Hoe denkt de minister ervoor te zorgen dat het kabinet met één mond praat? Welke prioriteiten stelt hij binnen zijn eigen portefeuille? Wil de staatssecretaris zichzelf wat nader introduceren? Is hij van plan de fiscale structuren opnieuw op de rol te zetten? De staatssecretaris is bezig, te promoveren. Is zijn proefschrift, naast wetenschappelijk, ook in politieke zin interessant? Wat zijn zijn prioriteiten binnen zijn portefeuille? In het kader van de betrouwbare overheid vraagt de heer Van Beek zich af hoe de bewindslieden aankijken tegen de afspraken in het regeerakkoord over de lijfrenteproblematiek. De heer De Nerée tot Babberich (CDA) is zeer geïnteresseerd in de financiële discipline van het kabinet en hij is van mening dat het kabinet ook op dit punt met één mond moet spreken. Ook hij is geïnteresseerd in de plannen van de bewindspersonen. Het heeft de heer De Nerée, die een carrière in Brussel achter de rug heeft, onaangenaam getroffen dat staatssecretaris Nicolaï zich recentelijk verbaasd toonde over het feit dat zo veel wetgeving uit Brussel komt. In het verlengde hiervan constateert de heer De Nerée dat het Nederlandse parlement op een te laat tijdstip wordt geïnformeerd over datgene wat speelt in Brussel. Zijn de bewindslieden bereid, de commissie in een eerdere fase in te lichten over het besluitvormingstraject, zodat zij daarop enige invloed kan uitoefenen? Op die gebieden waar unanimiteit geldt, heeft het Europees Parlement slechts een opinie; het nationaal parlement kan daarop enige controlerende bevoegdheden uitoefenen. Ook de heer De Haan (CDA) toont zich geïnteresseerd in het proefschrift van de staatssecretaris. Tweede Kamer, vergaderjaar , IXB, nr. 3 2

3 De herziening van de inkomstenbelasting werd door de vorige bewindslieden van Financiën gepresenteerd als het belastingstelsel voor de 21ste eeuw. Nu is ervaring opgedaan met het stelsel. Ook de staatssecretaris heeft zich in publicaties hiermee beziggehouden. Hoe schat hij de stabiliteit van dit stelsel op afzienbare termijn in? Is dit systeem een voorbode van de vlaktaks? De heer J.M. de Vries (CDA) memoreert het motto van het kabinet: duidelijkheid en daadkracht. Wat is in dit licht de visie van de bewindslieden op de VBTB-operatie die in de vorige kabinetsperiode in gang is gezet? De heer Crone (PvdA) spreekt de hoop uit dat de minister dezelfde openheid zal betrachten als zijn voorganger als het gaat om Ecofin-zaken. Hij sluit zich aan bij de vraag van de heer Vendrik over het budgettair kader zorg en heeft vergelijkbare zorgen ten aanzien van het budgettair kader sociale zekerheid. Ten tijde van de Zalm-norm was geen sprake van een strikte scheiding tussen kaders, waardoor veel problemen in de zorg en het onderwijs konden worden opgelost met de meevallende werkloosheidsuitgaven. Nu zijn, in de geest van de Balkenende-norm, heel stringent drie kaders afgesproken. Betekent dit dat de koppeling eraan gaat als de werkloosheid oploopt? Veel ondernemers, maar ook gezinnen, hebben geïnvesteerd in duurzame energie omdat zij wisten dat zij werden vrijgesteld van de ecotaks. Door het terugdraaien van deze maatregel is het voor veel bedrijven erop of eronder. Zeker in het kader van de betrouwbaarheid van de belastinginner vraagt de heer Crone zich af of dit zo maar kan. De heer Crone deelt de in interviews naar voren gebrachte opmerkingen van de staatssecretaris over de rendementsheffing niet. Het gaat hem evenwel niet zozeer om de inhoud, maar meer om de aard van deze opmerkingen. Is de staatssecretaris, in navolging van minister Heinsbroek, van plan allerlei proefballonnetjes op te laten die vervolgens worden lek geprikt? Een waarschuwing is op zijn plaats: een dergelijke zeepbelpolitiek is niet goed voor de geloofwaardigheid van het kabinet. Het antwoord van de bewindslieden De minister bevestigt dat de economie er slechter voorstaat dan lange tijd werd gedacht. Ter relativering moet evenwel worden gezegd dat de Nederlandse positie nog altijd een stuk beter is dan die van de meeste grote Europese landen. Het probleem is dat de enorme lastenverlichting van met name 2001 niet heeft geresulteerd in loonmatiging. Mede daardoor is de concurrentiepositie van Nederland fors verslechterd. Het begrotingsbeleid dient door het volledige kabinet te worden gedragen. In reactie op de uitspraak van zijn collega Heinsbroek dat het ministerie van Financiën wel erg machtig is, zegt de minister dat het jammer is dat er op het ministerie van Economische Zaken dergelijke Calimero-achtige gevoelens blijken te leven. In het kabinet heeft een intensieve begrotingsvoorbereiding plaatsgevonden, waarover in het regeerakkoord glasheldere afspraken zijn gemaakt: als het enigszins kan, wordt een begrotingstekort vermeden. Op een gegeven moment sluiten de boeken en moet er eenheid van beleid zijn. Het is niet goed dat een minister afstand neemt van het kabinetsbeleid. Als het zo doorgaat, wordt het op een gegeven moment een operette. De minister is het eens met de opmerkingen van de heer Vendrik over het budgettair kader zorg en de premieverhoging. Minister Bomhoff heeft zich tevreden getoond met de meerjarencijfers die hij heeft. Gecombineerd met de doelmatigheidswinst die hij denkt te behalen, kan hij daarmee vooruit. Anders dan voorzien, past premieverhoging omdat er sprake is van een uitgavenverhoging boven de budgettaire kaders, niet in het Tweede Kamer, vergaderjaar , IXB, nr. 3 3

4 beleid. In het regeerakkoord staat dat de drie sectoren sociale zekerheid, zorg en rijksbegroting hun eigen broek moeten ophouden. Compensatie van de ene sector door de andere wordt evenwel niet uitgesloten. Er moet dan wel sprake zijn van uitzonderlijke omstandigheden. Op het voorstel van de heer Van As om het totaalpakket aan overheidstaken nog eens tegen het licht te houden, zegt de minister dat dit feitelijk al gebeurt. Het vaststellen van een regeerakkoord is hiervan het voorbeeld bij uitstek. Ook worden in elke miljoenennota interdepartementale beleidsonderzoeken (IBO s) aangekondigd, waarin bepaalde terreinen worden doorgelicht. Het IBO dat vorig jaar is gedaan naar het arbeidsmarktbeleid, is een van de redenen geweest voor het bezuinigen op arbeidsmarktsubsidies in het regeerakkoord. Ook de minister is van mening dat voorzichtigheid is geboden bij het speculeren op de beurs door collectieve organisaties. In de komende miljoenennota worden de touwtjes op dit vlak dan ook strak aangehaald. Op de vraag van de heer Van Beek naar zijn prioriteiten, antwoordt de minister dat hij de handhaving van de begrotingsnormen als zijn hoofdtaak ziet, waarvan het bewaken van het uitgavenkader en het aflossen van de staatsschuld in één generatie de belangrijkste zijn. Ook het begrotingsbeleid in Europa is van groot belang. Het Stabiliteitspact, dat onder druk staat, moet op een goede manier worden gehandhaafd en de budgettaire gevolgen van de uitbreiding moeten zo goed mogelijk worden beheerst. De in het vorige algemeen overleg toegezegde brief met cijfers over dit onderwerp komt in de loop van de volgende week naar de Kamer toe. Een ander belangrijk terrein is het toezicht op de financiële markten. De minister streeft naar een verdere versterking van de synergie tussen het toezicht op de banken, de verzekeringswereld en, waarschijnlijk, de pensioenwereld. Ten slotte houdt de minister een toeziend oog op veel terreinen die primair behoren tot de portefeuilles van zijn collega s, zoals de wao-operatie en de zorgstelselvernieuwing. De minister zegt toe, de Kamer zo vroeg mogelijk te informeren over Ecofin en andere besluitvorming op Europees niveau. De VBTB-operatie is van ongelooflijk groot belang voor de controlerende taak van de Tweede Kamer en heeft een sterk disciplinerende werking, ook voor de regering, die veel meer dan in het verleden is gedwongen om van tevoren te bepalen wat zij wil bereiken met haar budget. De staatssecretaris geeft toe de discussie over de vermogensrendementsheffing en de wijze waarop in box 3 belasting wordt geheven, nooit uit de weg te zijn gegaan. In het door de heer Vendrik genoemde interview heeft hij begrip getoond voor beleggers die volgens de AEX-benchmark zo n 25% van hun vermogen hebben verloren, maar worden geacht over het gemiddeld geïnvesteerd eigen vermogen 4% forfaitair rendement te hebben gehaald, dat vervolgens wordt belast tegen een proportioneel tarief van 30%. Daar staat tegenover dat de stabiliteit van de overheidsinkomsten dankzij de huidige box-3-situatie buitengewoon is toegenomen. De staatssecretaris is van mening dat verantwoorde keuzen zijn gemaakt bij de belastingherziening en dat de evaluatie ervan, die voor 2005 is afgesproken, moet worden afgewacht. Dat laat onverlet dat in de tussenliggende periode alert en anticiperend zal worden opgetreden als daarvoor indicaties zijn. In dat geval zal de Kamer als een van de eersten worden geïnformeerd. De staatssecretaris benadrukt geen proefballon te hebben willen oplaten en dat in de toekomst ook niet van plan te zijn. Wat de gevolgen van de maatregelen ten aanzien van het spaarloon en de lijfrente betreft, verwijst de staatssecretaris naar de te verschijnen Miljoenennota Wel wil hij op voorhand aangeven dat het kabinet voortdurend aandacht en zorg heeft en heeft gehad voor het monitoren van de gehanteerde inkomensplaatjes. Tweede Kamer, vergaderjaar , IXB, nr. 3 4

5 In reactie op het betoog van de heer Van As zegt de staatssecretaris dat het kabinet voornemens is, tot een grote mate van transparantie en eenheid te komen op fiscaal gebied, zowel wat de wet- en regelgeving als wat de uitvoering betreft. Als de informatievoorziening tussen overheid en burger op financieel en fiscaal gebied kan worden verbeterd door een helderder communicatie, verdient dat voortdurend de aandacht. Het proefschrift van de staatssecretaris, dat zich overigens nog niet in de afrondende fase bevindt, is ook politiek gezien interessant. De kern ervan is dat Jan Modaal als zodanig niet bestaat. De staatssecretaris heeft gepoogd, bepaalde kwantitatieve en kwalitatieve variabelen onder te brengen in een model, waardoor de begrippen «welstand» en «draagkracht» in een andere clusterbenadering leiden tot beter inzicht in de gevolgen van inkomenspolitieke maatregelen. Voor de staatssecretaris staat een efficiënte en effectieve belastingheffing voorop. De huidige structuur van de inkomstenbelasting geldt daarbij als uitgangspunt; het is dus niet de intentie om op korte termijn tot een verandering van het stelsel te komen. In de Miljoenennota 2003 zijn evenwel in het kader van de stroomlijning toch een aantal aanpassingen opgenomen, waardoor de toegankelijkheid en inzichtelijkheid van de problematiek voor de belastingdienst, belastingadviseurs en belastingplichtigen is toegenomen. De belastingheffing moet aansluiten op de dynamiek van de maatschappij en dient te worden gerelateerd aan de ontwikkelingen op het gebied van normen en waarden. Dat is moeilijk, omdat hierbij begrippen als «rechtvaardigheid» naar voren komen, die bijna niet kunnen worden geduid. De staatssecretaris ziet ernaar uit, regelmatig met de commissie over dit soort zaken in conclaaf te gaan. In het betoog van de heer De Nerée klonk de vraag door of het kabinet zich bewust is van het belang van de Europese regelgeving. De staatssecretaris benadrukt zijn interesse in dat terrein: hij is postdoctoraal afgestudeerd op Europese fiscale studies en heeft daarover een monografie geschreven. Het is te prematuur, iets te zeggen over de vlaktaks. De staatssecretaris heeft goede nota genomen van het rapport-caminada over dit onderwerp, maar zal er voorlopig niets mee doen. Ten aanzien van de opmerkingen over de ecotaks en de lijfrenteaftrek versus de betrouwbaarheid van de overheid, zegt de staatssecretaris dat in deze gevallen geen termijn in de wetgeving is vastgelegd. Er is dus geen sprake van een eerbiedigende werking. De overheid moet zich natuurlijk betrouwbaar tonen, maar die betrouwbaarheid ligt ook in het verzorgen van een solide begroting. Nu massaal de roep klinkt om geld vrij te maken voor veiligheid, zorg en onderwijs, wordt van de coalitiepartijen verwacht dat zij gestand doen aan hun beloften. Dat is een afweging van belangen en een afweging van het begrip «betrouwbaarheid», dat een dynamisch begrip blijkt te zijn. De fng. voorzitter van de vaste commissie voor Financiën, Crone De fng. voorzitter van de commissie voor de Rijksuitgaven, Rosenmöller De griffier van de vaste commissie voor Financiën, Berck Tweede Kamer, vergaderjaar , IXB, nr. 3 5