10 gouden regels voor verslavend goed schrijven

Transcriptie

1 10 gouden regels voor verslavend goed schrijven Kitty Kilian 2012

2 1. Het belangrijkste eerst Wat heb ik er aan? Dat denkt je lezer. Hij slaat je boek open, of begint aan je artikel in de krant of op je blog. Terwijl hij eigenlijk ook wel naar Mad Men wil kijken, of een wit biertje wil drinken in bad. En zijn jongste dochter in bed wil gooien, zodat het eindelijk rustig wordt beneden. Tijd voor hemzelf. Dus je lezer heeft wel wat beters te doen dan teksten te lezen die hem niet raken. Voor jou tien andere activiteiten. Ga er voor het gemak maar vanuit dat zijn leeshouding negatief is. Daarom: Kom meteen tot de kern. Zodat je lezer weet wat hij aan je stuk heeft.

3 2. Actie, actie, actie! Mensen willen actie. Het gewone leven is al saai genoeg. Dus als ze een stuk lezen, moet er wel wat gebeuren. En snel een beetje. Films, romans, detectives: ze laten gecondenseerde levens zien. De mensen zijn mooier, of slechter, of welbespraakter, of dapperder. Ze doen meer dingen. Ze nemen meer beslissingen. Ze lunchen vaker in hippe caféʼs, met vrienden. Ze hebben meer goddelijke sex. Ze zijn zelden moe, of ziek. Maak je stukken daarom zo actief mogelijk. Ook je stijl: Vermijd de lijdende vorm Niet: Hij werd door zijn vriendin op straat gezet Wel: Zijn vriendin zette hem op straat Waarschuwingssignalen: de woorden worden en door Werk ze zoveel mogelijk weg.

4 3. Mensen houden van mensen Weleens verliefd geworden op een nota? Weleens gedroomd van een financieel-economisch instituut? Nou dan. Je bent het allermeest geïnteresseerd in andere mensen. In wat ze denken, wat ze doen, en hoe ze de problemen oplossen waar jij ook mee zit. Dat geldt voor iedereen. Maak er gebruik van: Schrijf handelingen toe aan mensen, of desnoods aan instanties. - Vermijd ʻmenʼ - Vermijd onpersoonlijke stijlvormen Niet: Men vraagt zich af waar de gulden is gebleven Wel: Waar is de gulden gebleven? Niet: De signalering van de codefouten gebeurde door de programmeur Wel: De programmeur signaleerde fouten in de code Niet: Uw aanvraag wordt door de Belastingdienst zo spoedig mogelijk in behandeling genomen Wel: De belastingdienst behandelt uw aanvraag zo snel mogelijk

5 4. Het kan korter We hebben niks tegen lange zinnen. Er zijn er alleen teveel van. Kies een van de twee oplossingen: - wissel lange zinnen af met korte - breek lange zinnen op Hoe langer een zin is, hoe moeilijker hij is te begrijpen. En omdat we niet op aarde zijn om anderen ongelukkig te maken, schrijven we dus bij voorkeur kort. Niet: Omdat de schrijver een ongelukkige jeugd had gehad was die het onderwerp van zijn eerste roman, temeer daar hij er ten onrechte van uit ging dat al zijn lezers net zo vol zouden zijn van verlangen naar wraak als hij. Wel: De schrijver had een ongelukkige jeugd gehad. Hij verlangde naar wraak. Hij dacht dat iedereen dat had: daarom schreef hij er zijn eerste roman over. -1 of 2 ideeën per zin is genoeg

6 5. Een beetje direct, graag We dekken ons in. Thuis, op het werk en in het café vertellen we verhalen, maar we houden een slag om de arm. - Ik weet het niet helemaal precies meer - Hij was wel een beetje laat misschien - Natuurlijk hadden we dat wel aan kunnen zien komen, eigenlijk In de wetenschap, in de politiek en in de juristerij schrijven ze zelfs zo: - Nader onderzoek zal moeten uitwijzen of wij wellicht een voorzichtig begin hebben gemaakt met een eventuele oplossing voor de eerste fase van dit toch wel grote probleem - Leverancier draagt reeds thans voor alsdan aan Opdrachtgever over zijn auteursrecht en alle andere intellectueleeigendomsrechten (waaronder het databankrecht) op de Maatwerkprogrammatuur en de bijbehorende broncode dan wel onderdelen daarvan, alsmede de bijbehorende Documentatie en werkdocumenten. Wij, vlotte schrijvers, doen dat anders. Wij schrijven het op zoals het is: - Ik weet het niet meer - Hij is te laat - We hadden het kunnen zien aankomen - Misschien hebben we een oplossing gevonden. We moeten meer onderzoek doen. - De leverancier van het programma draagt alle rechten over aan de klant, ook het databankrecht. Hij onthult de broncode.

7 6. Leef in het nu Schrijven is hardop denken. Lezen is meedenken. Je lezer denkt wat jij denkt en voelt wat jij voelt. Hij maakt mee wat jij beleeft. Dat is de reden dat hij leest. Maak het spannend voor je lezer. Zet hem middenin de actie: schrijf in het nu. Schrijf in de tegenwoordige tijd, en als dat niet kan, kies dan de kortste vorm Niet: In de zomer van 1978 was ik 18 en de wereld lag nog open Wel: Zomer Ik ben 18 en de wereld ligt open. Niet: Ik zal je morgen de spullen komen brengen Wel: Ik breng je morgen de spullen Niet: Hij had met zijn zusje de hele Maliebaan afgelopen Wel: Hij liep met zijn zusje de hele Maliebaan af

8 7. Beroer alle zintuigen Lezen is reizen in de geest. Je lezer reist met je mee. Hij heeft zelfs de illusie dat hij zelf denkt. Dat zijn de spiegelneuronen in zijn hersenen. Als jij ui schrijft, gaan zijn ogen tranen. Maak daar gebruik van. Beschrijf zintuigelijke waarnemingen: Het overhemd plakte aan mijn rug. Het blonde meisje was vergeten haar haar te kammen, maar niemand lette op heur haar. Hij had een knisperend zakje met goudgele chips, waar een dun laagje zout op lag. Zo komt het verhaal voor de lezer tot leven. Concreter = beter

9 8. Herhaling? Nee dank u We lachen ons dood om oude films. We vinden ze traag. Geen wonder. Televisie en internet hebben ons tempo flink opgevoerd. We zijn gewend aan ingewikkelde plots en kleine aanwijzingen. Je lezer snapt je dus al gauw. Hij heeft maar een half woord nodig. Vermijd onnodige herhalingen. Anders verveelt je lezer zich dood. Een stuk is een ketting waaraan je stellingen rijgt, die je onderbouwt. De stellingen zijn de alineaʼs. Elke stelling volgt op een andere. Hij komt dus maar één keer voorbij. In je alineaʼs herhaal je zo weinig mogelijk woorden. Zoek synoniemen, of verander je zinnen. Niet: Het onderzoek gaf aan dat de Q-koorts in grote mate aanwezig was in Nederland, terwijl werd gedacht dat de ziekte niet in het land was. In het onderzoek werden bloedmonsters onderzocht op sporen van antistoffen. Dertig tot veertig procent van de onderzochte mensen hadden sporen in hun bloed. Wel: Uit bloedonderzoek bleek dertig tot veertig procent antistoffen bij zich te dragen. En dat terwijl medici dachten dat Q-koorts in Nederland niet voorkwam.

10 9. Omarm het minimalisme Het leven is een ingewikkelde boel. De wereld ook. Maar we kunnen er helder over schrijven. Goddank. Schrap alles wat overbodig is. Dat is geen teken van simplisme, maar van intelligentie en bescheidenheid. PS. Dat geldt ook voor bijvoeglijke naamwoorden. Gebruik ze zo weinig mogelijk. En als je ze gebruikt, zorg dan dat ze verrassen. Niet: de pietluttige boekhouder Wel: de meedogenloze werklust van de koningin

11 10. Je bent een bediende Jij schrijft. Maar de lezer leest. Zonder lezer geen schrijver. Het draait dus allemaal om de lezer. Verwen hem, maak hem het hof, leg hem in de watten. Verras haar, maak haar aan het lachen, neem een bloemetje mee. En hou het vol. In de kop, in de inleiding, in het midden, aan het einde. Vergeet de uitsmijter niet. Allemaal voor hem, en voor haar. Denk niet dat je iets terugkrijgt. Je naam vergeten ze meteen. Jij bent slechts een dienaar. En zo hoort het ook. (Wij schrijvers weten natuurlijk wel beter. We spelen een bescheiden rol voor de lezer. In feite zijn wij de baas. En daar ligt onze beloning.)

12 Dat zijn ze. Onze 10 regels voor verslavend goed schrijven. Pas ze toe, en laat ons horen of ze werken!