Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar X Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van hoofdstuk X (Ministerie van Defensie) voor het jaar 1992 Nr. 52 VERSLAG VAN EEN MONDELING OVERLEG Vastgesteld 4 februari 1992 De vaste Commissie voor defensie' heeft op 20 november 1991 mondeling overleg gevoerd met de minister van Defensie over dienst plichtzaken. Hierbij zijn betrokken: - het jaaroverzicht dienstplichtgegevens 1990; - de brief van de minister van Defensie over de infrastructuur voor het werk en leefklimaat binnen de krijgsmacht ( X, nr. 49); - de brief van de minister van Defensie over het onderzoek naar het gebruik van de Defensie openbaar-vervoerkaart (DOV-kaart) ( X, nr. 52); - de brief van de minister van Defensie over de leegloop en verveling onder dienstplichtige militairen ( X, nr. 14). Van het gevoerde overleg brengt de commissie als volgt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissie 1 Samenstelling: Leden: Stemerdink (PvdA), Gnaltherie van Weezel (CDA), Frinking (CDA) ondervoor zitter, Buurmeijer (PvdA), Mateman (CDA), Van Houwelingen (CDA), Blaauw (VVD), voorzitter, Van Vlijmen (CDA), Leerling (RPF), Korthals (VVD), Van Heemskerck Pillis-Duvekot (VVD), De Kok (CDA), Vos (PvdA), Jantnaat (Centrumdemocraten), Eisma (066), Van Traa (PvdA), J. H. van den Berg (PvdA), Ter Veer (D66), Achttienribbe Buijs (PvdA), Koffeman (CDA), Zijlstra (PvdA), Valk (PvdA), Hillen (CDA) en Sipkes (Groen Links). Plv. leden: Huys (PvdA), Van der Linden (CDA), Aarts (CDA), Quint-Maagdenberg (PvdA), De Graaf (CDA), Esselink (CDA), Dees (VVD), De Hoop Scheffer (CDA), Van Dis (SGP), Van Hoof (VVD), Weisglas (VVD), Janmaat Abee (CDA), Melkert (PvdA), Tommel (D66), Schoots (PvdA), E van Middelkoop (GPV), Schimmel (D66), Vacature PvdA, Krajenbrink (CDA), Lonink (PvdA), Witkamp-Ockels (PvdA), Paulis (CDA) en Beckers-de Bruijn (Groen Links) De heer De Kok (CDA) meende dat leegloop en verveling, na alle maatregelen daartegen en gegeven de korte diensttijd, binnen redelijke proporties zouden moeten kunnen worden gehouden. Of iemand zich verveelt, hangt in belangrijke mate van zijn eigen creativiteit af, al moeten er randvoorwaarden voor bezigheden worden geschapen in het kader van militaire tehuizen, studiemogelijkheden en dergelijke. Er is nauwelijks meer tegen verveling te doen, dan er al wordt gedaan. Of leegloop voorkomt, is in hoge mate afhankelijk van de creativiteit van de commandant. Is het mogelijk de ruimte voor de commandant om in dezen creatief te zijn, nog verder te vergroten? Kan een commandant bij voorbeeld als al het werk is gedaan, zijn mensen ad hoc de gelegenheid geven om iets voor zich zelf te gaan doen? De heer De Kok sprak de hoop uit dat het stadium voorbij is, dat dienstplichtigen bezig moeten blijven, ook al is er eigenlijk geen werk. De heer De Kok memoreerde dat in de jaren 1988, 1989 en 1990 aan nieuwbouw en onderhoud 1368 mln. is besteed voor werk en leefklimaat. Er is dus heel veel aan de infrastructuur voor het werk en leefklimaat gedaan. De vraag is, of er in het licht van de herstructurering van de krijgsmacht nog veel meer aan moet worden gedaan. In een begrotingsonderzoek zou overigens naar voren kunnen komen welke F ISSN Sdu Uitgeverij Plantijnstraat 's Gravenhage 1992

2 projecten versneld, vertraagd, vervallen of toegevoegd zijn. Waarom is het geraamde bedrag voor nieuwbouw van de KM opgelopen van 94 mln. tot 209 mln? Wat is de invloed van de verkleining van de krijgs macht op dit deel van het beleid? Liggen majeure koerswijzigingen in het voornemen? De heer De Kok stelde vast dat indertijd bij de onderhandelingen over de DOV-kaart tussen het ministerie van Defensie en de Nederlandse Spoorwegen het privé gebruik door de dienstplichtigen is onderschat. Dit privé gebruik zou kunnen worden aangemerkt als een gunstige secun daire arbeidsvoorwaarde voor dienstpïichtigen. Hierdoor schijnen de kosten van de kaart 20 mln. hoger uit te komen, dan oorspronkelijk werd verondersteld. Het eigen-autogebruik van dienstplichtigen is aanmerkelijk verminderd, wat goed is voor het milieu. Van de dienstplichtigen is 3/4 tevreden met de DOV-kaart. Gegeven de korte duur van de dienstplicht leek het hem geen groot probleem dat een aantal dienstplichtigen op zondagavond naar de kazerne terug moet om bij het maandagochtend appel aanwezig te kunnen zijn. Uit de dienstplichtgegevens büjkt dat velen tegen betaling via bureaus regelen dat zij niet (of pas later) in dienst hoeven. Zij worden de «weiger yuppies» genoemd. Ongetwijfeld zal de wet hiertoe mogelijkheden bieden, maar de heer De Kok achtte deze gang van zaken strijdig met de dienstplicht. Kan daar een eind aan worden gemaakt? Het vrijstellingenbeleid is een regelmatig terugkerend gespreksthema. Bij het vnjstellmgenbeleid spelen een rol kostwinnerschap en zakelijke omstandigheden. Een voorbeeld van zulke zakelijke omstandigheden is het gebrek aan economische en technische leerkrachten, reden waarom dienstplichtige leraren in die vakken worden vrijgesteld. Het vrijstellin genbeleid ten aanzien van bijzondere gevallen, doet de vraag rijzen wat onder een «bijzonder geval» moet worden verstaan. Welke criteria worden gehanteerd? Hoe worden bijzondere gevallen tegen elk.aar afgewogen? Welke controleprocedure bestaat er in dezen? Kunnen de «bijzondere gevallen» niet onder de regeling voor het kostwinnerschap worden gebracht? Wordt het vrijstellingenbeleid in dezen niet soepeler naarmate er minder dienstplichtigen nodig zijn, zoals indertijd de abo hzis werd toegepast? De afkeuringscijfers geven fluctueringen te zien, die de vraag oproepen of de dienstplichtigen het ene jaar ongezonder zijn dan het andere jaar. Of wordt de abo hzis gehanteerd als instrument om het aantal daadwerkelijk op te roepen dienstplichtigen aan te passen aan het aantal dienstplichtigen dat nodig is? Het is wel begrijpelijk, maar niet correct tegenover de jongeren zelf, omdat iemand die het ene jaar op fysieke of mentale gronden wordt afgekeurd, het jaar daarvoor of daarna wel goedgekeurd zou kunnen zijn. Naar verluidt, worden functies, die vroeger door reserve-officieren met academische graad (ROAG's) werden vervuld, langzaam maar zeker door beroepskrachten bezet, wat gegeven de afslanking van de krijgsmacht op zich wel begrijpelijk is. Echter, zo lang er dienstplicht is, behoort er ook een optimaal beleid te worden gevoerd ten opzichte van de dienstplich tigen. Het is niet alleen voor de ROAG's interessant om zo'n functie te vervullen, vanwege de werkervaring die daarin wordt opgedaan. Het is ook voor de krijgsmacht interessant om zulke net afgestudeerden in het apparaat op te nemen, omdat aldus op goedkope wijze kennis wordt binnengehaald, aldus beëindigde de heer De Kok zijn betoog. De heer Ter Veer (D66) veronderstelde dat vele nu als belangrijk en zwaarwegend ervaren zaken gedateerd zullen blijken zijn, als de commissie Dienstplicht haar werk heeft gedaan. Uit de statistiek blijkt dat 38% van de dienstplichtigen uiteindelijk dienst doet. Dat benadrukt eens te meer het belang van het werk van de commissie Dienstplicht. Het percentage buitengewoon dienstplichtigen, mensen die wegens

3 persoonlijke onmisbaarheid uiteindelijk niet in dienst hoeven, is hoog. Er is een afdeling advocatuur die kennelijk lonend in deze zaken bemiddelt. Dat is een ongewenste situatie. Al is het op dit moment eerder een kwestie van personeelsvoorwaar denoverleg dan van een beoordeling door de Kamer, toch wilde de heer Ter Veer weten wie de hogere lasten van de DOV-kaart gaat betalen: het ministerie of de dienstplichtigen. Een veel gehoorde klacht betreft de reistijd tussen kazerne en station of bus/tramhalte. Is hieraan iets te doen? Verleden jaar heeft de commandant van Seedorf de kamercommissie bij haar werkbezoek gewezen op de woon en werkomstandigheden van sommige onderdelen aldaar en de vraag opgeworpen, of niet over bepaalde dingen, bij voorbeeld de aankoop van schoonmaakgerei, ter plekke zou kunnen worden beslist in plaats van in Den Haag. Vaak kunnen de arbeidsomstandigheden in de militaire situatie niet worden vergeleken met die in de maatschappij als zodanig, maar dat geldt natuurlijk niet voor bij voorbeeld garages. Daar moeten de ARBO-voorschriften in acht genomen worden, die ook voor gewone garages gelden. In de brief over leegloop en verveling wordt gesteld, dat leegloop eigenlijk niet zou moeten voorkomen, maar als er bezuinigd moet worden, wordt er bezuinigd op oefeningen en aanschaf van munitie met als logisch gevolg minder oefeningen en dus meer leegloop. Het feit dat de vaandrigfunctie niet meer vervuld zal kunnen worden door dienst plichtigen, werpt z'n schaduw vooruit. Ten slotte merkte de heer Ter Veer op dat er niet moet worden beknibbeld op studiefaciliteiten. Ook de militaire tehuizen zijn bedoeld om verveling tegen te gaan. Echter, ter wille van de exploitatie staan er in veel militaire tehuizen gokkasten, met als gevolg gokverslaving bij sommige dienstplichtigen. De heer Ter Veer tekende hiertegen bezwaar aan. De heer Valk (PvdA) stelde vast dat het aantal beroepen op de Wet gewetensbezwaren sinds 1989 gestaag toeneemt, mede doordat sommigen, gegeven het verdwijnen van de koude oorlog het nut van de dienstplicht niet meer inzien én door het verschijnsel «weigeryuppies». Onderzoek leert dat de daartoe werkzame advocatenbureaus duizenden guldens vragen om, zoals een der bureaus mededeelde, een rekkende procedure te starten door middel van een beroep op de Wet gewetens bezwaren; het bureau garandeerde vijf jaar uitstel. Men hoopt dat uitstel uitmondt in vrijstelling. Komt het voor, dat volhouders in zo'n procedure uiteindelijk toch maar vrijstelling wordt verleend? Eigenlijk kan dat niet: men wordt erkend als gewetensbezwaarde of niet. De erkenningsprocedure dient aanmerkelijk te worden bekort, zodat het niet aantrekkelijk meer is om een beroep te doen op de Wet gewetensbezwaren. Mogelijkheden tot uitstel of vrijstelling dienen voor iedereen toegankelijk te zijn, ongeacht z'n financiële positie. Zou het ministerie van Defensie geen faciliteiten kunnen bieden bij het aanvragen van uitstel en vrijstelling en bij een beroep op de Wet gewetensbe zwaren? De heer Valk dacht aan faciliteiten, vergelijkbaar met de hulp die de belastingdienst biedt bij het invullen van het belastingformulier. Dergelijke faciliteiten zouden het voor dienstplichtigen minder aantrek kelijk maken om zo'n «uitstelbureau» in te schakelen. Zijns inziens is het onderscheid tussen leegloop en verveling kunst matig. Hij herinnerde eraan dat in het rapport «Vechten tegen de bierkaai» staat dat 40% van de dienstplichtigen op het werk ten minste 13 uur per week niets te doen heeft. De heer Valk wierp de mogelijkheid op om, zo de dienst dat daadwerkelijk toelaat, studiefaciliteiten gedurende de diensturen te creëren. Zou het niet mogelijk zijn ontheffing voor het maandagochtendappel te verlenen aan dienstplichtigen die op zondagavond terug moeten komen, omdat zij dat appel 's maandags niet

4 kunnen halen met het openbaar vervoer? Deze maatregel zou verveling kunnen tegengaan. Omdat er kennelijk op de begroting 1992 ruimte is opgenomen ter dekking van het hogere bedrag dat de DOV-kaart zal gaan kosten, veron derstelde de heer Valk dat de nieuwe onderhandelingen met de NS over de DOV-kaart niet zullen uitmonden in een dekking ten nadele van de wedde van de dienstplichtigen. De humanistische militaire tehuizen zijn, naar verluidt, van plan de gokkasten die er staan weg te halen. De katholieke militaire tehuizen zouden dat ook wel willen, maar kampen daarbij met een financiële barrière. Dienstplichtigen maken naar het schijnt een niet gering percentage uit van het landelijke aantal van mensen die problemen hebben met gokken. Mevrouw Van Heemskerck Pillis-Duvekot (VVD) vond het heel verstandig dat de commandanten meer mogelijkheden krijgen om ter voorkoming van leegloop en verveling na te gaan, of er meer studie en sportfaciliteiten kunnen worden geboden. Leegloop en verveling leken haar overigens inherent aan de dienstplicht. Zij veronderstelde dat aan de activiteiten van de «uitstelbureaus» snel een einde zou komen, wanneer in de Wet gewetensbezwaren werd bepaald, dat in het curriculum vitae van principiële dienstweigeraars een indicatie wordt opgenomen waaruit blijkt dat betrokkene principieel dienst heeft geweigerd. De ontsnappingsclausule waarvan de bureaus gebruik maken, houdt mede verband met het wat liberalere vrijstellings beleid van dit moment. Vaak wordt alleen gebruik gemaakt van de traineerperiode, die veelal voldoende is om de opleiding waarmee de betrokkene bezig was, af te maken. Het ministerie van Defensie zou strenger moeten zijn bij het afwegen van de criteria voor gewetensbe zwaarden. Mevrouw Van Heemskerck had er moeite mee dat de ontwerp-wet op categoriale vrijstellingen buiten beschouwing wordt gelaten, omdat de commissie Dienstplicht is ingesteld. Zij zou dit wetsvoorstel toch in de Kamer willen bespreken, omdat het nog jaren kan duren voordat er volledige duidelijkheid is over de dienstplicht. De DOV-kaart is ingevoerd met als argument dat 15 mln. zou worden bespaard door het beperken van administratieve handelingen. Nu gaat die kaart het ministerie van Defensie ongeveer 20 mln. meer kosten. Omdat het goedkoper zou zijn, is de dienstplichtigen deze reisvorm opgelegd, maar als het contract met de NS 20 mln. meer moet gaat kosten, zou deze discussie beëindigd moeten worden. Het gaat er niet om, wie dat extra bedrag moet betalen. Het gaat erom, dat er funda menteel zou worden bespaard. Mevrouw Van Heemskerck veronder stelde dat het onderzoek naar de DOV-kaart een andere uitslag zou hebben opgeleverd, wanneer de dienstplichtigen ook de vraag was voorgelegd of zij terug wilden naar de oude situatie van keuzevrijheid, omdat er dan 20 mln. minder nodig is dan de DOV-kaart gaat vergen. Immers, de soort vragen die men stelt en de randvoorwaarden daarbij bepalen de uitslag van een enquête. De verenigingen van dienstplich tigen hebben in het overleg met de minister voorgesteld om terug te vallen op een trajectkaart en daarnaast te bezien of er een autokosten vergoeding mogelijk is voor diegenen die moeilijk gebruik kunnen maken van het openbaar vervoer. Mevrouw Van Heemskerck meende dat terug gegaan moet worden naar het uitgangspunt, namelijk een bezuiniging van 15 mln, en dat daarvan uitgaande een nieuwe oplossing moet worden gevonden met zoveel mogelijk keuzevrijheid. Zij wilde nadat de onderhandelingen met de NS zijn afgerond, nader overleg over deze zaak, mede om de kosten af te kunnen wegen tegen de doelstelling. In het antwoord op de schriftelijke vragen van de heer Vos over de roof van wapens en patronen van twee wachtlopende dienstplichtigen, is een onderzoek toegezegd. Kan daarin worden betrokken de suggestie

5 van een van de belangenorganisaties over wapenstokken? Kan ook de mogelijkheid van elektronische apparatuur worden bezien? Er moet een eind komen aan de schijnbeveiliging van dienstplichtigen, die zich aan een aantal afspraken moeten houden en in een aantal gevallen gehan dicapt zijn door gebrek aan ervaring, aldus besloot mevrouw Van Heems kerck haar betoog. De heer Van Middelkoop (GPV) verwees, inhakend op de voorgaande opmerkingen, naar een uitspraak van een AVNM'er over het wachtlopen van dienstplichtigen. Hij memoreerde dat in het jaarverslag van de inspecteur-generaal over 1990 melding wordt gemaakt van al langer bestaande problemen bij de keuring van dienstplichtigen. Sinds 1988 studeert een projectgroep Innovatie dienstplichtbeleid op de te lange tijd die verstrijkt tussen de keuring en selectie en de oproep. Wanneer wordt hierover gerapporteerd of wordt het opgenomen in de brede opdracht van de commissie Dienst plicht? Ook tussen het moment waarop iemand na uitstel zijn studie heeft beëindigd en het moment waarop hij wordt opgeroepen, verstrijkt geruime tijd met als gevolg dat hij pas zoveel later aan zijn maatschap pelijke carrière kan beginnen. Kan die periode niet worden bekort? Hier en daar lijkt de verkorting van de diensttijd tot wat problemen aanleiding te hebben gegeven. Is de structurele behoefte aan extra dienstplichtigen bij de marine en de luchtmacht een gevolg van de versnelde leegloop en van de verkorting van de diensttijd? De heer Van Middelkoop herinnerde eraan dat eind dit jaar een ambte lijke werkgroep zou rapporteren over de weigeryuppies en dat dan zou worden bezien of de opdracht van de commissie Dienstplicht moet worden aangevuld. Ook hij was teleurgesteld, dat niet het advies van de MRK en de VVDM is opgevolgd om, mede met het oog op ieegloop en verveling, onthef fingsmogelijkheden te bieden voor het maandagochtendappel. Dat zou ook een oplossing zijn voor dienstplichtigen die problemen hebben met reizen op zondag. Hij vroeg tot slot of er geen andere oplossing mogelijk is. Antwoord van de minister De Minister stelde vast dat er altijd door de aard van de werkzaam heden, sprake zal blijven van leegloop en verveling in de krijgsmacht, maar dat die wel zoveel mogelijk moeten worden tegengegaan. Of iemand zich buiten de diensturen verveelt, hangt inderdaad in hoge mate af van de inspanningen van de man zelf. Wel kunnen randvoorwaarden worden gecreëerd voor activiteiten ter voorkoming van verveling. Daarom zijn op dit stuk maatregelen aangekondigd. Het beleid is bij de voorkoming van leegloop gericht op de creativiteit van de comman danten. Leegloop komt het meest voor bij de parate eenheden vanwege de aanwezigheidsplicht én bij het verbreken van organieke verbanden. Deze organieke verbanden moeten daarom zo lang mogelijk in stand worden gehouden. Het afschaffen of in de tijd verschuiven van het maandagochtendappel veroorzaakt organisatorische problemen. Ook wordt de rechtspositie geraakt van de beroepsmilitairen en burgers die met de dienstplichtigen werken en hun 38 uur per week vol moeten maken. Wanneer een uitzon dering wordt gemaakt voor diegenen, die op maandagochtend het appel niet kunnen halen met het openbaar vervoer, wordt het organieke verband verbroken, waardoor weer leegloop ontstaat. Het leek de minister niet zo bezwaarlijk om een jaar lang op zondagavond naar het werk te moeten gaan. De relatie tussen verveling en het komen op zondagavond leek hem gezocht, omdat de dienstplichtigen die dan terugkomen (34% van het totaal), meestal zo laat zijn dat zij meteen naar bed gaan.

6 Met de katholieke en humanistische militaire tehuizen is overeenge komen dat binnen enkele jaren de gokautomaten daar verdwijnen. Dat kan niet ineens, omdat er dan een gat valt in de exploitatie. In de protes tantse militaire tehuizen hebben nooit gokkasten gestaan. De DOV-kaart wordt veel meer gebruikt dan werd verondersteld toen het ministerie van Defensie een contract sloot met de NS. Dat contract gold voor één jaar om zonodig aangepast te kunnen worden. Het succes van de kaart betekent dat het ministerie er aanzienlijk meer voor zal moeten gaan betalen. Tegenover het voordeel voor de dienstplichtigen van die privé kilometers staat, dat bij voorbeeld de vergoeding voor autokosten is ingeleverd. Er is overleg gaande over de oplossing van de knelpunten in het vervoer tussen station en kazerne. Het zou bij voorbeeld mogelijk zijn om vanwege het ministerie van Defensie bussen in te zetten. Die knelpunten zijn geen aanleiding om de DOV-kaart af te schaffen, omdat er ook andere belangen mee worden gediend, zoals het milieu (via terug dringing van de automobiliteit). Er is geen sprake van dat de ROAG-functies over de hele linie verdwijnen. In het kader van het heroverwegingsrapport Onderzoek en ontwikkeling defensie verdwijnen wel 56 ROAG-functies bij TNO. Hierover zal de Kamer nog met de staatssecretaris overleg voeren. De minister merkte vervolgens op, dat de ARBO-wet sinds kort over bijna de hele linie van toepassing is op defensie-instellingen. Er wordt her en der een uitzondering gemaakt voor operationele eenheden. In tanks of onderzeeërs kan bij voorbeeld niet worden voldaan aan het vereiste van daglicht. In 1986 is een programma in gang gezet om de achterstand in de krijgsmacht op het gebied van woon en leefklimaat weg te werken. Er bestaat nu geen achterstand meer, zodat de gebruikelijke, zeer gedetail leerde rapportage over de stand van het werk en leefklimaat niet langer noodzakelijk is. Er wordt immers een aanzienlijk deel van het infrastruc tuurbudget bestemd voor het op peil houden en verbeteren van het werk en leefklimaat. Het budget voor nieuwbouw van de KM is zo opgelopen doordat sinds 1988 projecten zijn toegevoegd, zoals kazernes in Amsterdam, Doorn en Den Helder. De minister wees erop dat tot 1988 per jaar gemiddeld 3000 beroepen werden gedaan op de Wet gewetensbezwaren. In 1990 werden 4050 beroepen ingediend en dit jaar zullen het er naar verwachting 4200 zijn. Dit jaar bleek, dat ongeveer 35% van deze beroepen wordt ingediend via commerciële bureaus, die daarvoor behoorlijke bedragen vragen. De informatie die deze bureaus verstrekken, kunnen dienstplichtigen ook gratis bij het ministerie van Defensie krijgen. Er kan informatie worden ingewonnen bij de afdeling militaire zaken van de gemeenten, bij de stichting Rechtsbijstand dienstplichtigen en bij de Directie dienstplicht zaken in Kerkrade. De bureaus laten mensen een beroep doen op de Wet gewetensbezwaren, niet met de bedoeling om als gewetensbezwaarde erkend te worden, doch juist met de bedoeling om niet erkend te worden, maar om het daadwerkelijk opkomen voor het nummer uit te stellen. De bedoeling is voortdurend uitstel te bewerkstelligen. Wordt de betrokkene niet als gewetensbezwaarde erkend, dan kan hij, op basis van de huidige wet wanneer hij zijn oproep heeft ontvangen, opnieuw een beroep op de Wet gewetensbezwaren doen en zo opnieuw uitstel bereiken. De wet is natuurlijk bedoeld voor bonafide gevallen en niet voor weigeryuppies. Elk idee om verder oneigenlijk gebruik van de wet tegen te gaan, is welkom. Een werkgroep op het ministerie studeert op de mogelijkheid van opschoning en daardoor versnelling van de procedure, waardoor het minder aantrekkelijk wordt een beroep te doen op de wet, omdat men dan geen tijd meer kan rekken. Eind dit jaar brengt de werkgroep advies

7 uit. Dan zal worden bezien of de commissie Dienstplicht zich over deze problematiek moet buigen. De regering zal na het kerstreces een standpunt hierover bepalen en maatregelen nemen. Ook de problematiek van de totaalweigeraars is aan de commissie voorgelegd. De projectgroep Innovatie dienstplichtbeleid heeft meer tijd nodig gehad dan werd verwacht om een oplossing te vinden voor het probleem van de lange tijd die verstrijkt tussen de keuring en selectie en de oproep. Eerst is overgestapt van het 6-lichtingsploegensysteem naar een 12-lichtingsploegensysteem en nu wordt het probleem in het kader van de automatiseringsgevolgen aangepakt. De minister deelde ten slotte mede, dat 80% van de dienstplichtigen aan het einde van het schooljaar beschikbaar komt. Zij moeten opkomen in de lichtingsploegen die worden opgeroepen vanaf juli tot en met juni van het volgende jaar. Als gevolg van het onderwijssysteem en het leger vormingssysteem kan er dus een jaar liggen tussen afstuderen en oproep. Voor dit nadeel is geen oplossing te vinden. De voorzitter van de commissie, Blaauw De griffier van de commissie, Tielens-Tripels