Wat zoemt daar in de Demerbroeken?

Transcriptie

1 32 Brakona jaarboek 2011 Wat zoemt daar in de Deme wapenvliegen, slakkendodende vli Frank Van de Meutter Jonas Mortelmans Foto 1: Een slakkendodende vlieg (Ilione albiseta) in de voor deze familie typische houding. Foto: Leo Janssen Vliegen genieten doorgaans weinig aandacht van de Vlaamse natuurliefhebbers, en nog minder van de natuurbeheerders. Nochtans gaat het over heel veel soorten, een flinke brok biodiversiteit dus. In België zijn meer dan 5000 soorten bekend behorende tot 100 families. Vele families zijn echter slecht bestudeerd, zodat het werkelijke aantal soorten naar schatting boven de 6000 zal liggen. Een aantal vliegengroepen zijn relatief beter onderzocht, waardoor ze bruikbare informatie kunnen opleveren over de toestand van een natuurgebied, ofwel door hun ecologie, ofwel door hun zeldzaamheid. Dit onderzoek wil een eerste glimp tonen van de rijkdom aan vliegen in de Demerbroeken voor drie families: de slakkendodende vliegen, de wapenvliegen en de zweefvliegen. Slakkendodende vliegen zijn typische vertegenwoordigers van natte gebieden: moerassen, sloten, rietruigtes, kwelzones, Slechts enkele soorten uit deze familie lijken geen water nodig te hebben. Hoewel de volwassen vliegen vaak vrij groot zijn, mooie gekleurde ogen en erg mooi getekende vleugels hebben, blijft de biologie van veel soorten tot de dag van vandaag onbekend. Wel weten we dat hun larven jagen of parasiteren op water- en/of landslakken. Sommige soorten vervullen hun hele cyclus in één slak, andere soorten hebben verschillende slakken nodig, en moeten op bepaalde tijdstippen als larve op slakkenjacht gaan. Het lijdt geen twijfel dat deze vliegen daardoor ook voor de mens erg nuttig kunnen zijn als slakkenbestrijders. De volwassen vliegen zitten vaak stilletjes op een typische manier met hun kop naar beneden in de vegetatie (Foto 1). Ze worden dan snel over het hoofd gezien. Door middel van vangtenten (Malaisevallen) of het slepen met een net door de vegetatie kan je ze beter vinden. Zeker voor de kleinste soorten van deze familie (genera Colobaea,

2 Brakona jaarboek rbroeken? egen en zweefvliegen in het Vierkensbroek in Pteromicra, ) die gemiddeld maar een kleine 3 mm groot zijn, zijn deze vangmethoden onontbeerlijk. De grotere soorten, zoals deze van de genera Tetanocera of Elgiva kan je wel al sneller op zicht vangen. In België wordt eigenlijk amper naar slakkendoders gekeken. Doorgaans worden ze enkel occasioneel als bijvangst bekeken. De laatste jaren is er terug wat meer interesse voor de familie gekomen. Er heerst nogal wat onenigheid over het precieze aantal soorten slakkendoders dat in België voorkomt: de Belgische catalogus geeft 58 soorten aan maar de internetdatabase faunaeur ( lijst 68 soorten op voor België. Nog ongepubliceerd onderzoek door de tweede auteur bracht aan het licht dat in België minstens 71 soorten voorkomen. De helft van deze 71 soorten zijn van minder dan 10 locaties gekend. De andere helft zijn algemeen te noemen en worden vaak en wijd verbreid gevangen. Binnenkort verschijnt er een revisie van de slakkendoders in België, waardoor een beter beeld zal ontstaan van deze boeiende familie (Mortelmans in prep.). De soorten uit de tweede familie, de wapenvliegen, zijn vaak erg mooi glimmende of felgekleurde vliegen waarvan de larven voornamelijk in dood organisch materiaal (hout, rottend plantenmateriaal) en in water leven (Foto 2). Bij de waterbewonende soorten zijn er nogal wat die een voorkeur vertonen Foto 2: De algemene wapenvlieg Microchrysa polita met de voor veel leden van de familie typische metaalglans. Foto: Nikola Rahme

3 34 Brakona jaarboek 2011 voor basenrijk water (kalkrijke of zilte kwel) en daarom sterk gebonden zijn aan bepaalde geografische regio s. In België vinden we 47 soorten. Wapenvliegen (4-20 mm groot) zijn te herkennen aan het veelal gestekelde halsschildje, vanwaar ook de naam zou komen, en de typische vleugeladering met een opvallend ronde vleugelcel centraal in de vleugel (de discaalcel). Het achterlijf is doorgaans breed en afgeplat. Net als bij de zweefvliegen zijn er nogal wat soorten die wespachtige kleuren hebben. Wapenvliegen zijn het meest in aquatische habitats te vinden, waar de volwassen vliegen vaak zonnen op de vegetatie of nectar zoeken op bloemen. Malaisevallen en slepen in de vegetatie zijn opnieuw twee technieken waarmee je deze familie goed kan verzamelen. De laatste groep, die van de zweefvliegen, is waarschijnlijk de best gekende en meest bekeken familie van de Belgische vliegen. Hun talrijkheid in uiteenlopende habitats, hun vaak opvallend uiterlijk en de eigenschap om stil in de lucht te kunnen blijven zweven maken dat ze snel in het oog springen. Van zweefvliegen bestaat een vrij nauwkeurig beeld van de verspreiding en status van de verschillende soorten. In België vinden we ongeveer 340 soorten, waarvan er 300 ook in Vlaanderen voorkomen. Zweefvliegen (4-28 mm groot) zijn te herkennen aan de zwevende ader in de vleugel; een vleugelader die los in een vleugelcel hangt. Een groot aantal soorten vertoont de kleuren of zelfs het gedrag van bijen, hommels of wespen. Bij sommige mensen bestaat misschien het beeld dat bijna alle soorten op bijen en wespen gelijken, maar er is nog een aanzienlijke groep zweefvliegen die net heel onopvallend gekleurd is. Zweefvliegen zijn niet alleen boeiend maar ook nog eens bijzonder nuttige insecten. De volwassen vliegen zijn zeer belangrijke bestuivers en hun larven behoren tot de belangrijkste natuurlijke bestrijders van bladluizen. Gebiedsbeschrijving Het onderzoeksgebied bevindt zich in de Demerbroeken tussen Diest en Testelt, een zeldzaam grote eenheid natuur in Vlaanderen. Waar de Demervallei tussen Testelt en Aarschot de laatste halve eeuw grotendeels in cultuur werd gehouden, is dat veel minder nadrukkelijk gebeurd tussen Diest en Testelt. De hier erg brede Demervallei (2 km) biedt plaats aan vele honderden hectares valleimoeras op waterzieke gronden bestaande uit een mozaïek van ruigtes, populierenaanplanten, zeggenmoeras, rietruigte, wilgenstruweel en hooiland. Dit gebied was de achtertuin van schrijver Ernest Claes. Wie zijn boeken erop naleest zal merken dat de vallei er toen helemaal anders uitzag. Bomen, struweel en riet waren veel minder aanwezig; de valleigronden waren in gebruik als hooiland en voor turfwinning. Het nalaten van het hooilandbeheer heeft geleid tot de huidige toestand, met uitgestrekt rietruigtes en wilgenstruweel. Een zware hypotheek op het gebied vormt de Hulpebeek die vervuild is door industriële lozingen van uit Tessenderlo. Bij de jaarlijkse overstromingen worden zware metalen afgezet in de komgronden, terwijl het brakke water van deze beek (vergelijkbaar met wat we bv. in de Zeeschelde vinden) zowel via overstromingen als langs het grondwater het gebied binnen dringt en de natuur aantast. De Demerbroeken is een verzamelnaam voor een drietal grote aaneensluitende natuurgebieden. Het Vierkensbroek, tussen Averbode en de beek de Hulpe, wordt beheerd door Natuurpunt vzw. De Kloosterbeemden en het Molenstedebroek langsheen de Demer worden beheerd door het Agentschap voor Natuur en Bos. Het beheer van deze gebieden is gericht op het vormen of bestendigen van uitgestrekte rietruigtes, afgewisseld met soortenrijke hooilanden, zeggenmoeras en inheems loofbos. Enkele opmerkelijke stukken natuur worden gevormd door de vijvers van de oude turfputten

4 Brakona jaarboek en het grote trilveen, ook een oude turfput. Typisch voor de streek is de aanwezigheid van Poelruit (Thalictrum flavum) in de ruigtes. In de soortenrijkere hooilanden vind je verschillende zeggensoorten, Dotterbloem (Caltha palustris), Moeraswalstro (Galium palustre), Echte koekoeksbloem (Silene flos-cuculi), Egelboterbloem (Ranunculus flammula), Zeegroene muur (Stellaria palustris) en Grote ratelaar (Rhinanthus angustifolius). Op het trilveen domineren specifieke mossen en zeggen, waaronder de uiterst zeldzame Ronde zegge (Carex diandra). Methodiek De vliegen werden verzameld met een Malaiseval, een standaardmethode voor het onderzoeken van vliegende insecten. Dit is een tentvormige opstelling met een rechtopstaand middenzeil, en een licht aflopend afdak (Foto 3). Vliegende insecten botsen tegen het middenzeil aan, en zoeken instinctief een uitweg naar boven en naar het licht toe. Hierdoor bereiken ze de top van de val waar ze in een opvangpot terecht komen. Deze pot is gevuld met een bewaarvloeistof (in deze studie werd ethanol gebruikt) en werd wekelijks vervangen tot eind juni, en nadien tweewekelijks. De val werd opgesteld op 24 maart 2010 en bleef werkzaam tot 10 oktober Het vervangen van de vangpot, het triëren van de vangsten en het determineren van de zweefvliegen gebeurde door Frank Van de Meutter. De slakkendodende vliegen en de wapenvliegen werden gedetermineerd door Jonas Mortelmans. Bijzondere soorten worden bewaard in de collecties van bovenstaande personen. De Malaiseval werd opgesteld aan de noordrand van het trilveen in de Demerbroeken (Foto 4, coördinaten UTM: 31U O N). De nabije (<10m) vegetatie bestond uit breedbladige wilgenstruweel en Foto 3: Een opgestelde Malaiseval. Foto: Jonas Mortelmans

5 36 Brakona jaarboek 2011 Foto 4: Winterse impressie van het trilveen in de Demerbroeken. Foto: Marc Mostien riet aan de noord en westzijde, en een moerasvegetatie (o.a. Dotterbloem, Egelboterbloem, Poelruit, Zwarte zegge (Carex nigra) als belangrijkste nectarplanten) aan de zuid- en oostzijde. De vegetatie op het trilveen wordt in augustus gemaaid. In het voorjaar begint deze dus erg kort (zie Foto 4 ), maar groeit tegen de zomer uit tot 1-1,5 meter hoogte. Zweefvliegen werden op naam gebracht aan de hand van de determinatiewerken van van Veen (2004), slakkendodende vliegen a.d.h.v. Roskozny (1984) en Vala (1984) en wapenvliegen a.d.h.v. Brugge (2002). Resultaten Slakkendodende vliegen Een overzicht van de verzamelde soorten staat in Tabel 1. Alle waargenomen soorten zijn typisch voor natte gebieden. Het aantal soorten kan als maat gebruikt worden voor de kwaliteit van het gebied. In totaal werden 109 individuen behorende tot 17 soorten gevangen. Dit is een zeer hoog totaal, want in vergelijkbare campagnes werden nooit meer dan 10 soorten gevangen. Drie soorten die geacht worden zeldzaam te zijn in België, werden waargenomen. Helaas is er nog te weinig ecologische en faunistische kennis van Sciomyzidae om een gefundeerd waardeoordeel over de plaatselijke fauna aan slakkendoders te doen. De resultaten van deze vangcampagne dragen wel bij tot het verder uitbouwen van de kennis over Sciomyzidae in België. Eén van de zeldzaamheden is Colobaea bifasciella. Het is één van onze mooiste slakkendoders, met zijn 3 mm een erg kleine, maar een zeer typische soort. De soort is uit België maar van vijf locaties gekend en kan dus gerust zeldzaam genoemd worden. Van Anticheta brevipennis, een andere erg zeldzame soort, was tot nu toe maar één eerdere vangst bekend voor België (in de collectie van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen

6 Brakona jaarboek te Brussel). Deze soort doet het op Europees niveau naar verluid erg slecht, en wordt overal als een kwetsbare, achteruitgaande soort beschreven. Sciomyzina dryomyzina werd ook verzameld, maar is al vrij veel gevonden in België. Dit is opmerkelijk. Elders in Europa schijnt deze soort zeldzaam te zijn. In Nederland bijvoorbeeld, werd ze nog niet waargenomen. Zweefvliegen In de Malaiseval werden bijna 500 individuen van 51 soorten aangetroffen (overzicht in Tabel 2), en nog eens 19 extra soorten werden bij terreinbezoeken in 2009 en 2010 gezien (Tabel 3), wat een totaal geeft van 70 soorten. Hieronder worden enkele typische of opmerkelijke soorten besproken. Bossoorten Gezien de locatie niet verwacht, waren een vrij uitgebreid aantal bosgebonden soorten. Het betreft soorten die als larve opgroeien in dood hout (genera Chalcosyrphus, Temnostoma, Xylota) en sapstromen op bomen (Brachyopa pilosa). Waarschijnlijk zijn al deze soorten afkomstig van het nabije oude populierenbos. Het gebied ligt ingebed in een vrij bosrijke ruimere omgeving met tal van uitzonderlijke bossoorten (Frank Van de Meutter, ongepubliceerde gegevens) wat zeker bijdraagt aan de aangetroffen rijkdom aan bossoorten. Een kenmerkende soort voor dit gebied is Xylota abiens, een vrij zeldzame soort van winternat bos. Moerassoorten De opzet van dit onderzoek was voornamelijk om de aanwezigheid van bedreigde zweefvliegen van moerasgebied na te gaan. Moerasbewoners waren inderdaad relatief goed vertegenwoordigd. Het gaat voornamelijk om soorten uit de genera Anasimyia, Neoascia, Parhelophilus en Tropidia. Hoewel de gemeenschap moerassoorten relatief Tabel 1: Overzicht van de slakkendodende vliegen in de Malaiseval van de Demerbroeken in Soortnaam Anticheta brevipennis Colobaea bifasciella 2 Elgiva cucularia Limnia unguicornis Pherbellia griseola Pherbellia schoenherri 1 7 Pherbina coryleti Pteromicra angustipennis Sciomyza dryomyzina Sepedon sphegea Tetanocera elata Tetanocera ferruginea 2 Tetanocera fuscinervis Tetanocera hyalipennis Tetanocera montana Tetanocera silvatica Tetanocera spec Trypetoptera punctulata 2 2 Totaal

7 38 Brakona jaarboek 2011 Tabel 2: Overzicht van de zweefvliegen aangetroffen in de Malaiseval in de Demerbroeken in Species name Soortnaam Anasimyia contracta Ingesnoerde waterzwever Baccha elongata Vliegende speld Brachyopa pilosa Oostelijke sapzwever 1 Chalcosyrphus nemorum Korte bladloper 2 2 Cheilosia albitarsis Weide-gitje 2 Cheilosia pagana Kervel-gitje Cheilosia semifasciata Vetplant-gitje Chrysotoxum verralli Saksische fopwesp Criorhina berberina Kleine woudzwever 1 Dasysyrphus venustus Gewone wimperzwever 2 Epistrophe melanostoma Zwartbek-bandzwever 1 Epistrophe nitidicollis Zwarthaar-bandzwever 2 Episyrphus balteatus Snorzweefvlieg Eristalis pertinax Kegel-bijvlieg Eristalis tenax Blinde bij Eupeodes bucculatus/goeldlini Variabele/Veranderlijke kommazwever Eupeodes corollae Terrasjes-kommazwever 1 Eupeodes latifasciatus Gele kommazwever Eupeodes luniger Grote kommazwever Helophilus hybridus Noordse pendelvlieg Helophilus pendulus Gewone pendelvlieg 1 Melanogaster hirtella weidedoflijfje 28 1 Melanostoma mellinum Gewone driehoekzweefvlieg 1 2 Melanostoma scalare Slanke driehoekzweefvlieg Meligramma triangulifera Driehoekselfje 1 Meliscaeva auricollis Variabel elfje Myathropa florea Doodskopzweefvlieg Neoascia aenea Donkere korsetzweefvlieg 1 Neoascia interrupta Veelvlek-korsetzweefvlieg 1 Neoascia podagrica Gewone korsetzweefvlieg Neoascia tenur Tengere korsetzweefvlieg 0 3 Parhelophilus frutetorum Bos-fluweelzwever Pipiza noctiluca Grofgestippelde platbek Pipizella viduata Gewone langspriet-platbek Platycheirus albimanus Mica-platvoetje Platycheirus angustatus Slank platvoetje Platycheirus peltatus Scheefvlek-platvoetje Pyrophaena rosarum Vlinderstrikje Rhingia campestris Gewone snuitvlieg Sphaerophoria scripta Grote langlijf Syritta pipiens Menuetzweefvlieg Syrphus ribesii Bessen-bandzwever Syrphus vitripennis Kleine bandzwever Temnostoma bombylans Donkere wespvlieg Tropidia scita Moeraszweefvlieg 6 5 Volucella bombylans Hommel-reus 3 Xanthandrus comtus Platte zwever Xylota abiens Kleine grijze bladloper 1 Xylota segnis Gewone rode bladloper Xylota sylvarum Grote gouden bladloper

8 Brakona jaarboek Totaal

9 40 Brakona jaarboek 2011 Foto 5: Een aantal zweefvliegen zijn bijzonder overtuigende wespenmimics, zoals deze zeldzame Chrysotoxum verralli die verzameld werd in de Demerbroeken. Foto: Bernhard Jacobi soortenrijk is, ontbreken heel specifieke, bijzondere soorten. Zo werden geen zweefvliegen die kenmerkend zijn voor basenrijke kwel (Lejogaster, zie ook de wapenvliegen), moerassoorten die geassocieerd zijn met specifieke soorten bladluizen op zegges (Carex. sp.) (Platycheirus scambus, P. fulviventris, P. perpallidus), of moerassoorten typisch voor mesotroof veen en trilveen (genus Orthonevra) aangetroffen. Deze soorten werden wel aangetroffen bij eerder onderzoek in Dijlevallei en Netevallei, maar deels ook in de Demervallei zelf (niet gepubliceerde gegevens Frank Van de Meutter). Uit een recent overzicht van de Nederlandse fauna bleek dat bij de zweefvliegen de moerassoorten tot de meest bedreigde ecologische groepen behoorden (Reemer et al. 2009). Ook uit de Demerbroeken lijken de meest kritische soorten afwezig. Mogelijk zijn deze ondertussen verdwenen door habitatdegradatie of periodes van verbossing. Bij het genus Neoascia vinden we zowel N. tenur met de binnen het genus grootste tolerantie voor zuur, voedselarm water, als de voor eutrofe vijvers kenmerkende soort N. interrupta, wat aangeeft dat beide watertypes aanwezig zijn en kenmerkende soorten herbergen. Chrysotoxum verralli - de Saksische fopwesp De opmerkelijkste vangst is ongetwijfeld die van de Saksische fopwesp C. verralli (Foto 5). Deze prachtige wespenmimic is uiterst zeldzaam in Vlaanderen met slechts één bekende populatie uit het noordoosten van Limburg (Kinrooi). In Wallonië is ze vrij wijd verbreid maar nergens talrijk. In Nederland komt ze beperkt voor langsheen de Duitse grens. Voor Nederland wordt de soort gemeld uit vochtige bossen, beekdalen en broekbossen (Reemer et al. 2009), maar elders wordt ze opgegeven als kenmerkend voor goed drainerende gronden zoals bijvoorbeeld kalkgraslanden of heidegebieden, wel altijd in de buurt van struikgewas. Mogelijk zit deze soort vooral in de overgang tussen nat en droog. Chrysotoxum is een van de geslachten bij zweefvliegen die als larven vermoedelijk in associatie leven met sociale insecten, in dit geval mieren (waarschijnlijk het geslacht Lasius). Doordat deze vlieg erg opvalt is het niet waarschijnlijk dat ze veel over het hoofd gezien wordt en haar zeldzaamheid is dus feitelijk. De Demervallei, en de nabijgelegen beekvalleien van de Drie Beken met mooie overgangen tussen heischrale drogere terreinen op de Diestiaanheuvels en de beekvalleien lijken een uitgelezen plaats waar deze soort zich kan vestigen en handhaven in Vlaanderen.

10 Brakona jaarboek Wapenvliegen Er werden slechts zeven soorten wapenvliegen gevangen (overzicht in Tabel 4), wat erg weinig is voor een uitgestrekt moerasgebied als de Demerbroeken. Vooral het ontbreken van het genus Oxycera is vreemd, een soortenrijk genus waarvan de larven in mos leven nabij stromend water. Ook Odontomyia ontbreekt volledig, nog een genus waarvan de larven uitsluitend in water leven. Wel moet gezegd dat de val niet opgesteld werd naast open water, en dat een aantal van bovenvernoemde soorten voornamelijk strikt nabij open water verblijft. Beris vallata en B. chalybata zijn twee soorten die in natte (bos) gebieden vaak in grote hoeveelheden gevangen worden. Microchrysa polita en M. flavicornis zijn twee algemene wapenvliegen, maar M. cyaneiventris is een echte zeldzaamheid. De larven van dit genus leven in rottend organisch materiaal, en vooral in dierlijke uitwerpselen. Stratiomys potamida is een soort waarvan de larven natte gebieden nodig hebben. Vroeger werd deze niet vaak gevangen, maar is nu vrijwel overal aan te treffen. Species name Anasimyia interpuncta Anasimyia lineata Cheilosia illustrata Cheilosia impressa Cheilosia proxima Cheilosia scutellata Chrysogaster chalybeata Chrysogaster solstitialis Chrysotoxum bicinctum Epistrophe eligans Eristalis arbustorum Eristalis horticola Eristalis nemorum Eristalis sepulchralis Platycheirus scutatus Pyrophaena granditarsa Scaeva pyrastri Sphaerophoria taeniata Triglyphus primus Soortnaam Bokser-waterzwever Snuit-waterzwever Wollig gitje Nazomer-gitje Dofbuik-gitje Paddestoel-gitje Geelvleugel-doflijfje Donker doflijfje Donkere fopwesp Enkele-bandzwever Kleine bijvlieg Bos-bijvlieg Punt-bijvlieg Weidevlekoog Schaduw-platvoetje Klompvoetje Witte halvemaanzwever Graslanglijf Kortlijf-platbek Tabel 3: Overzicht van de zweefvliegensoorten aangetroffen tijdens terreinbezoeken aan de Demerbroeken en die niet in de Malaiseval werden verzameld. Tabel 4: Overzicht van de wapenvliegen in de Malaiseval van de Demerbroeken in Soortnaam Beris chalybata Beris vallata Chorisops nagatomii Microchrysa cyaneiventris Microchrysa flavicornis Microchrysa polita 2 2 Stratiomys potamida Totaal

11 42 Brakona jaarboek 2011 Samenvatting Aan de hand van één enkele vangstopstelling, een Malaiseval, verkrijgen we een eerste indicatief beeld van de vliegenfauna in de Demerbroeken. Vooral in het oog springend zijn het hoge aantal slakkendodende vliegen, typische moerasbewoners, waaronder enkele in België zeer weinig aangetroffen soorten. Bij de zweefvliegen werd een breed gamma aan moerassoorten aangetroffen, maar echte zeldzaamheden ontbreken. Dit past in het ruimere beeld van de achteruitgang van moeraszweefvliegen in West-Europa. Erg verrassend was de vangst van de Saksische fopwesp Chrysotoxum verralli, die in de Demervallei en/of aantakkende valleien mogelijke het geschikte habitat vindt om een populatie te vormen. Bij de wapenvliegen tenslotte werd een klein aantal vrij algemene soorten aangetroffen. Zowel bij de zweefvliegen als bij de wapenvliegen vinden we geen soorten van basische kwel, die inderdaad zeer weinig voorkomt in het gebied. Dankwoord We danken de fotografen voor het bereidwillig beschikbaar stellen van hun prachtige foto s.

12 Brakona jaarboek Referenties Brugge, B. (2002). Wapenvliegentabel. Jeugdbondsuitgeverij. Koese, B. (2008). De Nederlandse steenvliegen (Plecoptera). Nederlandse Entomologische Vereniging, Leiden, 158 pp. Reemer, M., W. Renema, W. van Steenis, T. Zeegers, A. Barendregt, J.T. Smit, M. van Veen, J. van Steenis & L. van der Leij (2009). De Nederlandse zweefvliegen (Diptera: Syrphidae). Nederlandse Fauna 8: van Veen, M.P., (2004). Hoverflies of Northwest Europe Identification keys to the Syrphidae. KNNV Publishing, Utrecht, The Netherlands. Rozkosny, R. (1984). The Sciomyzidae (Diptera) of Fennoscandia and Denmark. Fauna Entomologica Scandinavica, Volume 13, Copenhagen, 229p. Vala J-C, (1989). Diptères Sciomyzidae Euro-Méditerranéens. Faune de France 72, Paris, 311p. Auteurs Frank Van de Meutter Achterheide Engsbergen Jonas Mortelmans Sintmartensblindeken Gent