Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

Transcriptie

1 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen TEKST EN FIGUREN PIETER VANTIEGHEM 1 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

2 INLEIDING Syrphidae of Zweefvliegen, zijn bij veel mensen wel gekend en geliefd als de kleurrijke vliegjes die boven bloemen blijven zweven. De aaibaarheidsfactor van deze felgekleurde vliegjes is dan ook veel groter dan die van hun zwarte en harige familieleden die zo graag onze huiskamers bevolken. Toch is van veel soorten Syrphidae zeer weinig geweten over bijvoorbeeld het voorkomen of het larvaal stadium. In België alleen al komen ongeveer een 330 soorten voor, zo n 50 à 60 soorten kunnen algemeen of gewoon genoemd worden (54, Van Der Goot, 1989). Vele van de Syrphidaesoorten zijn dus zeldzaam en kennen zowel qua biotoop als geografisch een erg beperkte verspreiding. Deze soortenlijst is deels gebaseerd op een artikeltje dat in 1994 in "'t hoefbladje" werd gepubliceerd, tijdschrift van JNM afdeling Kortrijk, met gegevens van de periode Auteur van dit artikel was Dries Vanwijnsberghe, helaas zijn alle andere gegevens van Dries verloren gegaan. De lijst van Dries werd sinds 2003 aangevuld met naast waarnemingen van mezelf ook gegevens van ondermeer Willy Vandemaele (zowel oude als nieuwe gegevens), Ephrem Delabie, Ignaas Robbe en nog enkele mensen van het Forum van de Vogelwerkgroep Zuid-West-Vlaanderen. Dit is absoluut geen wetenschappelijk werk. Aanduidingen over het voorkomen van bepaalde soorten zijn in veel gevallen eer gebaseerd op aanvoelen dan op concrete gegevens. Eén van de doelen van dit werk is dan ook een stimulans te bieden aan eventuele geïnteresseerde waarnemers en met dit werk een basis te bieden waarop kan verder gebouwd worden bij eventueel toekomstig onderzoek. De taxonomie van Zweefvliegen is onderhevig aan veel aanpassingen en aanvullingen. In de verschillende literatuur vind je dan ook voor dezelfde soort vaak verschillende namen terug. De naamgeving in deze soortenlijst volgt Speight (2003), enkele veelgebruikte synoniemen worden wel in de teksten aangehaald. De geslachten Pipiza, Pipizella, Heringia, Trichopsomyia en Triglyphus worden hier zoals in Barendreght (2001, 9 de druk) bij de subfamilie Syrphinae ingedeeld, dit in tegenstelling tot Verlinden (1991) waar deze groep bij de Milesiinae worden ingedeeld. 2 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

3 OVERZICHT VAN DE SOORTEN SUBFAMILIE SYRPHINAE De meeste soorten van de Syrphinae zijn wespimitatoren, meestal echter niet echt overtuigend. In Zuid-West-Vlaanderen kunnen enkel de soorten van het geslacht Chrysotoxum, met hun lange antennes, nog enigszins overtuigend als een wesp overkomen, vooral in vlucht. De larven van de Syrphinae leven meestal als carnivoor en veel soorten zijn dan ook erg nuttig in het opruimen van bladluizen en wortelluizen. De larven hebben meestal een platte, slakachtige vorm en een groene schutkleur. Genus Syrphus 1- ribesii (Linnaeus), torvus Osten-Sacken, vitripennis Meigen, 1822 Syrphus-soorten horen tot de best gekende Zweefvliegen. Ze zijn in een grote verscheidenheid aan habitats te vinden maar prefereren toch bos en oude tuinen. Mannetjes vertonen sterk territoriaal gedrag. Afwisselend zweven ze boven bospaden, 2-5 m hoog, en zitten ze van op een uitkijkpost te loeren naar vrouwtjes of indringers terwijl ze hun vleugels laten trillen en van dichtbij een kenmerkend zoemend geluid te horen is. In de regio werden tot nu drie soorten gezien waarvan de eerste de algemeenste en de laatste zeer algemeen zijn en S. torvus iets minder algemeen. Syrphus ribesii is een erg algemene soort die overal in aantal kan gezien worden, echter vooral in biotopen met struiken en bomen (bos, park, tuin, ). De soort vliegt vanaf april tot oktober met pieken in mei en augustus. Syrphus torvus is heel wat moeilijker te vinden maar waarschijnlijk gaan vele exemplaren van deze soort op in de massa van S. ribesii en S. vitripennis. Dikwijls is S. torvus echter reeds iets vroeger in het jaar al te vinden zodat bij de vroege Syrphusvangsten (voor april) de kans op Syrphus torvus wat groter is. Syrphus vitripennis is eveneens erg algemeen en overal te vinden in dezelfde biotopen en met dezelfde vliegtijd als S. ribesii. Genus Epistrophe 4- eligans (Harris), nitidicollis (Meigen), 1822 Epistrophe eligans is een algemene voorjaarssoort (eind april begin juni) en is eveneens bekend voor het territoriaal gedrag van de mannetjes. Dikwijls zijn tientallen mannetjes zwevend boven bospaden waar te nemen, elk hun deeltje verdedigend tegenover indringers van de eigen soort maar ook van andere vliegensoorten. Epistrophe eligans is meestal te vinden in bosrijke omgeving maar ook in oudere tuinen kan de soort algemeen zijn. 3 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

4 Epistrophe eligans Epistrophe nitidicollis wordt meestal in beboste omgeving waargenomen in de regio. De soort is niet zeldzaam maar door de gelijkenis met de veel algemenere Syrphus-soorten wordt de soort waarschijnlijk vaak over het hoofd gezien. De zogenaamde jizz is echter iets anders. Syrphus nitidicollis heeft een meer glimmend borststuk en een wat meer aarzelende vlucht. Tot nu zijn er waarnemingen aan de Kleiputten te Kortrijk, aan Bellegembos, aan de Gavers te Harelbeke en aan het Orveytbos te Moen, telkens in mei begin juni. Epistrophe nitidicollis, vrouwtje ei-afzettend bij kolonie bladluizen. Genus Eupeodes (synonniem = Metasyrphus) 6- corollae (Fabricius), bucculatus (Rondani), luniger (Meigen), Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

5 Eupeodes corollae is een erg algemene zomersoort, de mannetjes zijn eenvoudig te herkennen door hun opvallend grote genitaalorganen onderaan de laatste achterlijfssegmenten. De soort is in de zomer in iedere tuin te vinden en soms zelfs op bebloemde balkonnetjes enkele verdiepingen hoog. De Belgische populatie wordt jaarlijks vanaf eind juli aangevuld met vele honderden trekkers. Waarnemingen zijn echter mogelijk vanaf april tot ver in oktober. Eupeodes bucculatus (synoniem = E. latilunulatus (Collin), 1931) werd slechts éénmaal gevangen (03/08/2003, Heule) en is mogelijk een zwerver. Mogelijk is dit ook een soort die onopvallend leeft tussen de vegetatie en zo dikwijls ongedetecteerd blijft. De soort heeft in België waarschijnlijk twee generaties; eind april - eind mei en half juli begin september. Eupeodes luniger is een vrij algemene soort, dikwijls is dit, half april, de eerste soort van dit geslacht die men in het voorjaar kan zien. Meestal in beboste omgeving maar ook geregeld in tuinen. Eupeodes luniger Genus Lapposyrphus 9- lapponicus (Zetterstedt), 1838 Lapposyrphus lapponicus is een zwerver met 1 vangst (09/05/1993, Deerlijk). Waarnemingen zijn mogelijk van april tot en met augustus, de soort heeft in België een piek rond begin juni. Deze soort is in de meeste tabellen terug te vinden onder het geslacht Eupeodes (of Metasyrphus) maar wordt door Speight ingedeeld in een apart genus. Genus Scaeva 10- pyrastri (Linnaeus), selenitica (Meigen), Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

6 De soorten van het genus Scaeva staan bekend als halvemaanzwevers, dit door de halvemaanvormige gele of witte vlekken op het zwarte achterlijf. Scaeva pyrastri Scaeva pyrastri verschijnt eind april en wordt dan vooral in de zomer in grotere aantallen gezien. S. pyrastri is naar mijn mening de algemeenste van de twee soorten in onze regio, zeker wanneer de trekkers verschijnen vanaf half juli. Men kan de soort overal zien, ook in tuinen. Scaeva selenitica is vrij algemeen en zeker in de nazomer kunnen deze trekkers overal verwacht worden. Vrouwtjes van S. selenitica kunnen overwinteren en dan vrij vroeg in het voorjaar gezien worden (vanaf de eerste warme dagen in maart). Genus Dasysyrphus 12- albostriatus (Fallén), tricinctus (Fallén), venustus (Meigen), 1822 Dasysyrphus albostriatus 6 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

7 Dasysyrphus albostriatus is een vrij algemene soort in bosrijke gebieden, ze is echter niet zo kieskeurig wat biotoop betreft en kan soms ook opduiken in tuinen. Deze soort is eenvoudig te herkennen aan de twee grijswitte streepjes vooraan op het borststuk. Ze vliegt vooral in het voorjaar (april-mei) maar kent ook een soms algemene zomergeneratie (eind juli-augustus). Dasysyrphus tricinctus is in onze regio een zeldzame bossoort met een onopvallend gedrag. Tot nu toe zijn er slechts twee waarnemingen, telkens in mei in Bellegembos en telkens midden in het bos tussen de begroeiing foeragerend. Volgens Verlinden & Decleer (1987) kent deze soort echter een zomergeneratie die algemener is dan de voorjaarsgeneratie en die een piek kent in augustus. Gericht zoeken naar deze soort in augustus op de gekende vliegplaats kan extra waarnemingen opleveren. Dasysyrphus venustus is in het voorjaar (eind april juni) plaatselijk vrij algemeen in bosgebieden. In tegenstelling tot D. albostriatus is de verspreiding bij ons ook beperkt tot deze beboste gebieden (tot nu toe waarnemingen in de Gavers-Harelbeke, omgeving Meersstraat, en Bellegembos). Genus Leucozona 15- lucorum (Linnaeus), 1758 Leucozona lucorum Leucozona lucorum is een mooie soort die in onze regio behoorlijk zeldzaam is. Er is één oude waarneming en één recente waarneming (Gavers kant Meersstraat 2005, RBI). De soort is vooral actief in mei-juni en is te vinden in moerasachtige bossen. Genus Meligramma 16- cincta (Fallén), triangulifera (Zetterstedt), Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

8 Meligramma is een geslacht van veelal bossoorten die vooral in het voorjaar actief zijn. Het geslacht Meligramma wordt door sommige auteurs als een subgenus van Melangyna aanzien. Speight beschouwt Meligramma echter als een volwaardig genus. Meligramma cincta Meligramma cincta is een typische bossoort met een gezonde populatie in Bellegembos. Buiten deze gekende populatie weinig waarnemingen. Actief van half april tot half juni. Deze soort zou ook een zomergeneratie hebben, die werd echter nog niet vastgesteld in de regio. Dit is mogelijk door een mindere vangstactiviteit in deze periode op de vliegplaats van de enige gekende populatie. Meligramma triangulifera is een onopvallende bossoort en werd tot nu toe slechts één maal gezien en gefotografeerd, rustend op een boomblad, in Ooigembos (01/05/2004, Frans Vander Maele). Genus Melangyna 18- lasiophtalma (Zetterstedt), umbellatarum (Fabricius), 1794 Melangyna betreffen vooral voorjaarssoorten waarvan een aantal tot de vroegste zweefvliegen behoren (bv. M. quadrimaculatum met piekperiode eind maart). Ze zijn dan ook dikwijls op vroeg bloeiende struiken zoals Hazelaar, Wilg of Sleedoorn te vinden maar ze bezoeken zeker ook andere vroege bloeiers. Andere soorten van dit geslacht zijn echter ook later op het jaar actief. Melangyna lasiophtalma werd slechts één maal gezien, begin juni aan de Gavers in Harelbeke. Het is een schaarse soort in België met waarnemingen over heel het land verspreid. Melangyna umbellatarum werd tot nu toe gezien aan het Orveytbos te Moen en aan de Gavers te Harelbeke. Beide waarnemingen gebeurden eind mei - begin juni wanneer deze 8 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

9 soort een piek in zijn vliegtijd kent. Er zou echter ook een sterke tweede generatie zijn in augustus (Verlinden & Decleer, 1987). Genus Xanthogramma 20- pedissequum (Harris), 1780 Xanthogramma is een opvallende verschijning en is met zijn gitzwarte achterlijf met citroengele vlekken een betere wespenimitator dan veel van de andere Syrphinae. De felgele zijranden van het borststuk onderscheiden dit geslacht van de meeste andere gelijkende soorten. Soorten van het geslacht Sphaerophoria hebben eveneens gele zijranden van het borststuk maar zijn over het algemeen kleiner en slanker. Xanthogramma pedissequum is een verspreid voorkomende zomersoort die soms ook in tuinen kan opduiken. De soort werd tot nu reeds vastgesteld in Bellegem, Deerlijk, Harelbeke, Heule en St-Denijs, echter nooit in grote aantallen. Genus Didea 21- intermedia Loew, fasciata Macquart, 1843 Didea intermedia is een soort die eerder typisch is voor naaldbos. Er is één oude waarneming van deze soort, gezien het ontbreken van het biotoop in de regio gaat het hier waarschijnlijk om een zwerver. Didea fasciata werd recent twee maal vastgesteld in Heule. Deze soort is eveneens eerder aan naaldbos gebonden maar gedijt ook in loofbos. Recent is de soort mogelijk aan een uitbreiding van het areaal bezig (Verlinden & Decleer, 1987). Deze soort staat bekend als trekker. Genus Episyrphus 23- balteatus (De Geer), 1776 Episyrphus balteatus 9 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

10 Episyrphus balteatus is één van de algemeenste zweefvliegen en kan overal en in grote aantallen gezien worden. Vooral in de tweede helft van de zomer kunnen de aantallen erg hoog oplopen en vertoeven waarschijnlijk tienduizenden (of miljoenen?) exemplaren in onze regio. De soort is een gekende trekker. Dit kan onder andere aangetoond worden in Falsterbo, het zuidelijkste puntje van Zweden waar in de nazomer op bepaalde plaatsen plots honderden van deze zweefvliegen opduiken waar de dag voordien nog nauwelijks exemplaren aanwezig waren. De hoge aantallen in augustus zijn dan ook voor een groot deel terug te brengen op trekkende exemplaren. Genus Meliscaeva 24- auricollis (Meigen), cinctellus (Zetterstedt), 1843 Dit genus wordt door sommige auteurs ondergebracht als een subgenus bij Episyrphus. Meliscaeva auricollis is een soort waarvan de aantallen jaarlijks erg kunnen schommelen; in 2003 waren er slechts een handvol waarnemingen maar in 2004 en 2005 was deze soort erg algemeen. De soort vliegt vanaf eind maart tot ver in het najaar. Waarschijnlijk wordt de inheemse populatie jaarlijks aangevuld met een schommelend aantal trekkers. Meliscaeva cinctellus is een stuk schaarser en werd in de regio slechts één maal waargenomen. Deze soort moet echter meer gevonden kunnen worden. De soort kan in het zuiden van het land erg algemeen zijn, vooral in de tweede helft van augustus. Genus Sphaerophoria 26- rueppelli Wiedemann, scripta (Linnaeus), 1758 Dit zijn de twee gemakkelijkst te herkennen soorten van het genus; van zowat alle andere soorten kunnen enkel de mannetjes met zekerheid op naam gebracht worden aan de hand van de genitalia. De meeste andere soorten van dit geslacht zijn echter soorten die beperkt zijn tot heidegebieden en komen dan ook waarschijnlijk niet of nauwelijks in de regio voor. S. rueppelli is een schaarse soort, dikwijls op ruderale terreinen, zoals verruigde bouwwerven en spoorwegbermen. Het is een erg kleine, onopvallende soort en daardoor mogelijk weinig gezien. S. scripta is algemeen in allerlei open, natuurlijke landschappen maar ook in tuinen. Exemplaren van deze soort en dan vooral de mannetjes zijn gemakkelijk te herkennen aan het opvallend lange achterlijf dat een stuk uit de vleugels uitsteekt. De soort staat gekend als een trekker waardoor vooral in de nazomer soms hoge aantallen gezien kunnen worden. 10 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

11 Genus Chrysotoxum 28- bicinctum (Linnaeus), 1758 Soorten van dit geslacht zijn betere wespimitators dan andere geslachten van de subfamilie van de Syrphini. Dit vooral door hun lange antennes die in tegenstelling tot de meeste andere zweefvliegen wel duidelijk langer zijn dan de kop. Er werd tot nu slechts één soort van dit geslacht in de regio vastgesteld. Chrysotoxum bicinctum (foto pagina 1) is een schaarse soort met één oude en enkele recente waarnemingen (oa. Marke & Kooigem). Waarnemingen gebeurden in juli op schermbloemigen. C. cautum is een soort die waarschijnlijk ook in de regio moet gevonden kunnen worden. Genus Baccha 29- elongata (Fabricius), 1775 Baccha elongata is een algemene maar onopvallende schaduwsoort van bossen, die zeker ook in iedere oudere tuin te vinden is. Ze is eenvoudig te herkennen aan het lange, naalddunne, zwarte achterlijf. In het Nederlands wordt de soort dan ook soms Vliegende Speld genoemd. De soort is te vinden van half april tot ver in juli. Genus Xanthandrus 30- comtus (Harris), 1776 Xanthandrus comtus is een trekker en werd tot nu toe slechts één maal in de regio waargenomen. Met name op 26 juli 2006 te Kortrijk in een lichtval voor nachtvlinders! Genus Melanostoma 31- mellinum (Linnaeus), scalare (Fabricius), 1794 Twee zeer algemene maar onopvallende schaduwsoorten, vooral te vinden in lage begroeiing en graslanden aan bosranden. Ze lijken wat op exemplaren van het geslacht Platycheirus maar mannetjes hebben niet de typische afgeplatte tarsen aan het eerste pootpaar. M. mellinum is overal zeer algemeen, zowel in tuinen als in natuurlijke habitats. De vliegperiode strekt van april tot in september. M. scalare is overal algemeen, vooral in natuurlijke habitats. Vliegperiode van maart tot in september. 11 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

12 Melanostoma scalare Genus Platycheirus 33- albimanus (Fabricius), angustatus (Zetterstedt), clypeatus (Meigen), fulviventris (Macquart), manicatus (Meigen), peltatus (Meigen), rosarum (Fabricius), scutatus (Meigen), tarsalis (Schummel), 1836 Het genus Platycheirus is een erg groot genus van dikwijls niet eenvoudig te herkennen soorten met in veel gevallen een onopvallende leefwijze. Een aantal soorten zijn gebonden aan graslanden en worden gemakkelijkst gevonden door lukraak met het net door de vegetatie te slaan (een techniek die in het jargon slepen wordt genoemd). Deze soorten zijn minder vaak op gewone bloemen te vinden maar voeden zich meer op bloeiwijzen van grassen en zegges. De andere soorten zijn dikwijls schaduwsoorten in beboste omgeving met een onopvallende levenswijze tussen de begroeiing. Het geslacht wordt gekenmerkt doordat de mannetjes dikwijls afgeplatte tarsen hebben aan de voorpoten. Tevens zijn aan de voorpoten dikwijls gekrulde, geplooide of verdikte haren te vinden die van soort tot soort verschillen. Het geslacht werd recent herzien en een aantal nieuwe soorten werden afgesplit van reeds lang gekende soorten. Tot nu werden geen van deze nieuwe soorten in de regio gezien. De kenmerken zijn dikwijls subtiel en enkel met grotere vergrotingen waar te nemen. Mits nauwgezetter onderzoek moeten echter zeker nog een aantal (van deze) soorten van het geslacht Platycheirus gevonden kunnen worden in de regio. Tevens kan hierdoor de verspreiding van de algemenere soorten in de regio beter in kaart gebracht worden want tot nu toe is deze groep te weinig onderzocht door de grote determinatiemoeilijkheden. 12 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

13 Platycheirus albimanus met detail voorpoot Platycheirus albimanus is een algemene soort die ook in oudere tuinen veelvuldig voorkomt. Het is een soort die meestal in bosachtige biotopen te vinden is, dit in tegenstelling tot veel andere soorten van dit geslacht. De soort vliegt van april tot september, in de regio echter vooral vast gesteld in april en mei. Platycheirus angustatus is een schaarse soort van graslanden en werd enkele malen vastgesteld in de regio. Platycheirus clypeatus is een vrij algemene soort in bloemrijke graslanden, soms in grote aantallen. De piek in de vliegperiode zou begin augustus vallen maar waarnemingen kunnen vanaf mei. Platycheirus fulviventris is eveneens een vrij algemene soort van bloemrijke graslanden, in de regio werden echter nog geen grote aantallen vastgesteld. Vangsten tot nu toe in Moen aan de Vaarttalluds en op de Gavers te Harelbeke. De vangsten gebeurden eind mei en dit zou ook de piek van de vliegperiode moeten zijn. Platycheirus manicatus is waarschijnlijk niet zeldzaam in vochtige graslanden, weinig gegevens voorhanden. Platycheirus peltatus is een vrij algemene graslandsoort, één van de grotere soorten van het geslacht. Platycheirus rosarum is een schaarse soort die als indicator kan gelden van waardevolle moerassen en vochtige graslanden (Barendregt, 2001). Eén vangst van deze soort in de Gavers te Harelbeke (03/07/2003), maar de soort moet meer gevonden kunnen worden. Deze soort wordt soms in een apart genus, Pyrophaena ingedeeld. Platycheirus scutatus is net als P. albimanus eerder een schaduwsoort, nooit in grote aantallen maar waarschijnlijk zowat overal te vinden waar bomen met wat ondergroei staan. Platycheirus tarsalis werd éénmaal waargenomen in , er zijn echter geen verdere concrete gegevens over de waarneming van deze zeldzame soort. 13 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

14 Genus Paragus 42- haemorrhous Meigen, 1822 Paragus haemorrhous is een kleine soort van zandgrond en heiderelicten, ik zag de soort eerder in de duinen in Oostduinkerke waar hij algemeen is. Voor de streek is dit echter waarschijnlijk wel een goede soort. Eén maal werd 1 exemplaar waargenomen (08/09/2003) nabij de fruitbomen op de Gavers te Harelbeke. Deze fruitbomen bevinden zich langs de zuidkant van het gebied, tussen de bootjesparking en het natuurreservaat. Larven van Paragus-soorten werden reeds op appel bij bladluizen aangetroffen (V.d. Goot, 1981). Genus Pipiza 43- bimaculata Meigen, noctiluca (Linnaeus), lugubris (Fabricius), 1775 Pipiza is een geslacht van moeilijk te herkennen zwarte vliegjes. De precieze systematiek van dit geslacht is nog verre van duidelijk en determinatie is dan ook dikwijls verre van simpel. Om de moeilijkheden bij systematiek en determinatie te illustreren volgen twee citaten. Van Veen vermeldt in zijn boek Syrphidae of Northwest Europe (2004): Pipiza contains two sets of species. The first set can be separated with confidence and contains P. accola, P. quadrimaculata, P. luteitarsis, P. festiva, P. austriaca and P. lugubris. The second set contains species whose specific status is subject to doubt; it contains P. fenestrata, P. signata, P. bimaculata, P. noctiluca and P. notata. M. Spheight vermeldt in Species accounts of European Syrphidae (Diptera): The European species of the genus Pipiza are badly in need of a revision arguably more so than the species of any other syrphid genus. At present species concepts are uncertain and the number of European species cannot be decided, so there is no way in which a stable nomenclature can be established, even if the human and financial resources were available to conduct a revision of the large number of types in existence. De soorten van dit genus zijn over het algemeen bossoorten. Tot nu werden drie soorten waargenomen van het geslacht Pipiza in de regio. Pipiza bimaculata is slechts gekend van één oude waarneming. Pipiza noctiluca is waarschijnlijk de algemeenste soort van dit geslacht. Er zijn waarnemingen van Bellegembos, Kennedybos en van de Gavers in Harelbeke, nooit in grote aantallen maar zeker niet zeldzaam. 14 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

15 Pipiza noctiluca Pipiza lugubris werd twee maal waargenomen in Heule, op twee verschillende plaatsen. Dit is waarschijnlijk ook één van de algemenere soorten van het genus. Genus Pipizella 46- viduata (Linnaeus), virens (Fabricius), 1805 Van dit geslacht zijn enkel de mannetjes met zekerheid te herkennen aan de hand van de genitalia. Wat de vrouwtjes betreft is enkel een indicatie omtrent de determinatie te geven. In België is P. viduata de algemeenste soort. Tot nu toe werden enkel mannetjes gevangen van Pipizella viduata (synoniem = P. varipes). Bij de vrouwtjes werden zowel exemplaren met kenmerken van P. varipes als exemplaren met kenmerken van P. virens gevangen. Waarschijnlijk komen beide soorten verspreid voor in de regio, vooral op drogere graslanden maar P. viduata zeker ook in wegbermen. Deze kleine, onopvallende vliegjes worden vlug over het hoofd gezien en dikwijls niet als zweefvlieg herkend. Gerichter zoeken moet meer duidelijkheid scheppen in het voorkomen van deze soorten in de regio. Genus Heringia 48- heringi (Zetterstedt), 1843 Een vrij zeldzame, onopvallende, zwarte soort met mogelijk een voorkeur voor droog bos maar ook op ruderale terreinen. Tot nu werd deze soort slechts twee maal waargenomen in de regio, één maal eind mei en één maal begin augustus. Genus Trichopsomyia 49- flavitarsis (Meigen), Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

16 Een onopvallende soort met een voorkeur voor vochtig bos. Er is weinig gekend over de verspreiding in Vlaanderen. Er is één vangst bekend uit de regio, met name uit de gavers te Harelbeke (03/06/2004) maar waarschijnlijk wordt de soort vaak over het hoofd gezien. Vliegtijd mei tot juli. Genus Triglyphus 50- primus Loew, 1840 Een soort met een verbrokkelde verspreiding doorheen Vlaanderen. Waarschijnlijk wordt deze soort dikwijls over het hoofd gezien en niet als een zweefvlieg herkend. Opvallend is dat het vierde achterlijfssegment gereduceerd is waardoor deze soort schijnbaar een achterlijfssegment minder heeft dan alle andere Belgische soorten. Tot nu gebeurde één waarneming in een wegberm te Heule (31/07/2003). Deze soort moet echter op veel meer plaatsen kunnen gevonden worden. Volgens de literatuur heeft deze soort twee generaties waarvan de tweede piekt in augustus. SUBFAMILIE MILESIINAE Een erg diverse groep met zowel kleine, onopvallende, zwarte vliegjes als grote wespachtige en hommelachtige vliegen. Ook het larvaal stadium is erg divers bij deze groep. Er zijn zowel larven die van kruidachtige platen leven als soorten van dood hout en omnivoren in hommelnesten. Meer uitleg wordt gegeven bij de respectievelijke besprekingen van de genera. Genus Cheilosia 51- albipila (Meigen), albitarsis (Meigen), 1822 sensu Dockzal, caerulescens (Meigen), grossa (Fallén), illustrata (Harris), impressa Loew, pagana (Meigen), proxima (Zetterstedt), scutellata (Fallén), variabilis (Panzer), velutina Loew, vernalis (Fallén), 1817 Cheilosia zijn over het algemeen zwarte vliegen met beperkte tot sterke beharing die vooral in natuurlijke habitats plaatselijk algemeen kunnen zijn. De larven leven in planten, dikwijls zijn dit distelsoorten of schermbloemigen maar soms ook in bijvoorbeeld Daslook of zelfs in paddestoelen. Een aantal soorten zijn niet zo kieskeurig wat waardplant betreft, de meeste zijn echter waardplantspecifiek. Tot nu toe werden twaalf soorten waargenomen in de regio. De soorten zijn echter dikwijls moeilijk te 16 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

17 herkennen en waarschijnlijk zijn nog een aantal soorten van dit geslacht te vinden mits nauwgezetter onderzoek van de bestaande populaties. C. albipila is een verspreid voorkomende voorjaarsoort, vooral actief in april-mei. Tot nu toe slechts enkele vangsten in de regio, ondermeer in de Gavers te Harelbeke en op Orveytbos te Moen. Larven leven in Kale Jonker, de adulten zijn vooral te vinden op de bloemen van Wilg en van Sleedoorn. Cheilosia albitarsis is erg algemeen en is overal te vinden in graslanden. De larven leven in wortelknollen van boterbloemsoorten Ranunculus. De adulten vind je geregeld en in aantal op de bloemen van boterbloem en dit vanaf half april tot en met juni. Recent werd deze soort opgesplitst in twee soorten C. albitarsis en C. ranunculus. De gecontroleerde exemplaren in de regio hoorden tot nu toe allemaal tot C. albitarsis maar mogelijk komt ook de tweelingsoort C. ranunculus voor in de regio. Cheilosia caerulescens werd 4 maal gevangen in een tuin in Heule. Tot 1989 waren slechts 4 waarnemingen van deze soort in België, alle rond het Luikse. De laatste 15 jaar is deze soort in Nederland echter in uitbreiding met waarnemingen in een vijftal regio s. De vangsten gebeuren er vaak in stedelijke tuinen, dit in tegenstelling tot andere Cheilosia-soorten die meestal in natuurlijke habitats te vinden zijn. Ook in België is er een duidelijke stijging van het aantal waarnemingen. Vermoed wordt dat de larven in Huislook (Sempervivum) kunnen leven zodat deze bergsoort in de lage landen vaste voet aan de grond krijgt. De waarnemingen van deze soort in de regio kaderen wellicht in deze uitbreiding. Waarnemingen in de regio eind juli begin augustus. Cheilosia grossa is een erg vroege soort die vooral te zoeken valt op wilgenkatjes eind maart tot eind april. Er zijn voorlopig geen recente waarnemingen in de regio. Larve leeft in de stengel van verschillende distelsoorten (Cirsium en Carduus). Cheilosia illustrata Cheilosia illustrata werd slechts recent voor het eerst in de regio vast gesteld (2003). Deze soort breidt de laatste jaren echter sterk naar het noorden uit en kan nu in de regio reeds plaatselijk algemeen genoemd worden. De soort vliegt vanaf eind juni en is 17 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

18 vooral in juli te vinden, meestal in natuurlijke habitats op bloemhoofdjes van schermbloemigen. Door de opvallende driekleurige beharing op het achterlijf is de soort eenvoudig te herkennen. Larven bekend uit Pastinaak en Bereklauw. Cheilosia impressa is een vrij algemene soort die vooral in juli en augustus vliegt. Bloembezoek op schermbloemigen. Larve in Klit en Koninginnekruid. Cheilosia pagana is een algemene soort die overal in natuurlijke habitats kan gezien worden, zowel in bos als in wegbermen. Larve in Fluitekruid, Engelwortel en andere schermbloemigen. Vliegtijd van april tot september. Cheilosia proxima is in natuurlijke habitats een plaatselijk vrij algemene soort die vooral op schermbloemigen kan gevonden worden. Eerder een zomersoort met waarnemingen vooral in juli en augustus. Cheilosia scutellata is een schaarse soort, waarnemingen recent enkel aan Kennedybos. De soort vliegt in juli en augustus. Eén van de weinige soorten waarvan de larven in paddestoelen leven, vooral in boleten. Cheilosia variabilis is een soort die weinig bij bloembezoek wordt gezien maar meestal zonnend op bladeren van struiken. Een soort die eerder aan bosachtige biotopen gebonden is. Waarnemingen tot nu in de Gavers te Harelbeke en in Bellegembos. Op deze plaatsen een algemene soort, echter niet in grote aantallen. Waarschijnlijk in alle beboste biotopen te vinden. Waarnemingen van april tot juni. Cheilosia velutina lijkt sterk op C. proxima en waarschijnlijk komt ook het verspreidingspatroon binnen de regio overeen. In de zomer te vinden op schermbloemigen. Cheilosia vernalis is momenteel bekend van twee waarnemingen, maar mogelijk wordt de soort weinig gezien door de sterke gelijkenis met C. proxima en C. velutina. Genus Rhingia 63- campestris Meigen 1822 Rhingia campestris is een zeer algemene soort die in twee generaties per jaar vliegt. Met name vanaf half april tot begin juni en terug vanaf half juli tot september waarbij de eerste generatie dikwijls de algemeenste is. De soort is beter bekend als de snuitvlieg vanwege de sterk verlengde monddelen. Ze foerageren dan ook vaak op diepere bloemen dan andere zweefvliegen, zoals lipbloemigen. Vreemd is dat deze soort een voorkeur lijkt te hebben voor paarse en blauwe bloemen zoals hondsdraf, boshyacint en paarse dovenetel. Bij het foerageren is echter waarschijnlijk niet de kleur maar de vorm van de bloem belangrijk (De Buck N., 1990). De larven leven vooral in uitwerpselen van koeien maar zijn waarschijnlijk ook te vinden op andere plaatsen met halfnat rottend materiaal. In Zuid-West-Vlaanderen is de soort overal te vinden, tot in de kleinste tuintjes en vooral eind april begin mei soms in zeer grote aantallen. Genus Ferdinandea 64- cuprea (Scopoli), Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

19 Ferdinandea cuprea Ferdinandea cuprea is een typische bossoort. De larven leven in sapstromen van levende bomen. De adulten zijn dikwijls rustend te vinden in de zon op boomstammen maar doen ook aan bloembezoek, vooral op Ranunculaceae. Een kleine populatie is aanwezig in Bellegembos en per excursie kunnen tot een vijftal exemplaren gezien worden, vliegtijd valt vooral in de tweede helft van mei en de eerste helft van juni. Voorlopig werd deze soort nog niet elders in de regio gevonden, wel reeds in de Spitaelsbossen net over de grens van de regio in Wortegem. Genus Melanogaster 65- hirtella Loew, 1843 Het geslacht Melanogaster wordt soms aanzien als een subgenus van het geslacht Chrysogaster. De larven van deze geslachten leven van organisch materiaal in water en beschikken over een korte adembuis. Melanogaster hirtella is vrij algemeen in vochtige wegbermen en hooilanden, deze soort moet echter nog meer kunnen gevonden worden. Zoals alle Melanogaster en Chrysogaster is dit een kleine, onopvallende zwarte soort. Ze wordt best gezocht door te slepen in graslanden. Waarnemingen in de regio in mei - juni. Genus Chrysogaster 66- solstilialis (Fallén), Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

20 Chrysogaster solstilialis Chrysogaster solstilialis is beslist niet zeldzaam, hoewel dit niet altijd in het aantal waarnemingen gereflecteerd wordt. Het is een kleine zwarte soort die te vinden is in bloemrijke wegbermen in de buurt van water en dikwijls in eerder beboste omgeving. Zowel te vinden op boterbloemen als op schermbloemigen. Vliegtijd vanaf half april tot ver in de zomer. Genus Lejogaster 67- metallina (Fabricius), 1776 Lejogaster metallina is een schaarse soort van vochtige graslanden. De soort is vooral in mei te vinden en foerageert veelal op boterbloemen en dotterbloem. Genus Orthonevra 68- brevicornis (Loew), 1843 Orthonevra brevicornis werd tot nu enkel gevonden in Bellegembos maar de soort komt er in het kwelstukje wel voor in aantal. Het is een typische soort voor vochtig loofbos. Waarnemingen in de regio vooral in mei en juni. De soort foerageert in Bellegembos vooral op Dotterbloem. Genus Riponnensia 69- splendens (Meigen), 1822 Riponnensia splendens werd tot nu toe slechts op één plaats gevangen in de regio met name in Bellegembos. De datum van deze vangsten in de eerste helft van juni komt overeen met de eerste piek in de vliegperiode van deze soort. Genus Brachyopa 70- scutellaris Robineau-Desvoidy, 1844 Het geslacht Brachyopa betreft tamelijk kleine, overwegend roestbruine vliegen met een atypisch uiterlijk, ze lijken op bepaalde Muscidae (gewone vliegen) en voor de onoplettende zweefvliegvanger ontsnappen ze dan ook gauw aan de aandacht. Ze doen weinig aan bloembezoek maar zijn vlugger te vinden aan de voet van zieke of 20 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

21 beschadigde bomen. De larven leven van micro-organismen in het uitvloeiende sap van bomen. Tot nu toe werd slechts één soort gezien in de regio Zuid-West-Vlaanderen. Brachyopa scutellaris Brachyopa scutellaris werd bij verschillende gelegenheden in 2005 in Bellegembos gezien. Zowel mannetjes als vrouwtjes werden waargenomen. Mannetjes zwevend voor boomstammen (territoriaal gedrag) en vrouwtjes rustend op boomstammen en lage planten vlakbij de voet van bomen. Brachyopa zijn typische voorjaarsoorten, de waarnemingen van B. scutellaris in Bellegembos gebeurden eind april begin mei. Genus Sphegina 71- clunipes (Fallén), elegans Schummel, 1843 Sphegina is een geslacht van onopvallende schaduwsoorten die een sterke binding hebben met vochtige omgeving. Ze zijn dikwijls te vinden in bronbosjes. Tot nu toe werd Sphegina clunipes in de regio enkel gevonden bij het kwel in Bellegembos. Mogelijk moet de soort echter ook op andere plaatsen gevonden kunnen worden (Gavers Harelbeke, Ooigembos, ). Sphegina elegans werd tot nu slechts één maal waargenomen in de regio, eveneens in Bellegembos. De soort is in België wat minder algemeen dan S. clunipes. Genus Neoascia 73- geniculata (Meigen), Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

22 74- podagrica (Fabricius), tenur (Harris), 1780 Neoascia-soorten horen tot de kleinste zweefvliegen. Ze leven dikwijls tussen de begroeiing en zijn in veel gevallen gemakkelijker te vinden door een net door de begroeiing te slepen als met het blote oog. De larven leven aquatisch tot semi-aquatisch van organisch afval. Gericht zoeken in vochtige graslanden kan mogelijk meer soorten aan het licht brengen in de regio. Neoascia tenur (synoniem = N. dispar) komt voor in de Gavers te Harelbeke en moet ook elders in natuurlijke, vochtige habitats te vinden zijn maar is met 4-5 mm één van de kleinste soorten van België en erg onopvallend. De soort werd in de regio vooral vastgesteld in mei. Neoascia geniculata werd tot nu toe enkel vastgesteld aan de Gavers in Harelbeke (begin juni), gericht zoeken op weinig verstoorde, vochtige plaatsen kan eventueel meer gegevens van dit mini-vliegje aan het licht brengen. Neoascia podagrica is zeer algemeen en is, soms in grote aantallen, in elke tuin te vinden maar is eveneens klein en onopvallend. De soort kan van april tot eind september gezien worden. Genus Eumerus 76- funeralis Meigen, strigatus (Fallén), 1817 De soorten van het geslacht Eumerus leven in wortelknollen van planten en worden dikwijls verantwoordelijk geacht voor schade aan planten. Het is echter niet duidelijk of ze daadwerkelijk van de wortelknollen zelf leven of van reeds door schimmels aangetast plantenweefsel. De vliegen zelf zijn weinig op bloemen te vinden maar zonnen dikwijls laag in de begroeiing. Door de grijze haarrijen over het achterlijf van de algemene soorten en door de snelle manier van vliegen lijken de vliegen zelf op kleinere solitaire bijen. Mede hierdoor worden deze soorten waarschijnlijk vaak over het hoofd gezien. Eumerus funeralis (syn. E. tuberculatus) werd enkele malen gevangen in een tuin te Heule (eind mei begin juni). De soort is vrij moeilijk te herkennen maar is waarschijnlijk algemener dan de weinige waarnemingen doen vermoeden. De larven leven onder andere in bollen van narcis en hyacint en zeker in tuinen kan de soort dus meer gevonden worden. Eumerus strigatus werd waargenomen te Marke en te Heule. De soort is moeilijk te herkennen (genitalia) van E. sogdianus, mogelijk komt ook deze soort voor in de regio. E. strigatus werd in de regio vooral gezien in juli en augustus maar vliegt mogelijk al vanaf mei. De larven leven vooral in aardappel. Meer onderzoek moet meer duidelijkheid brengen in het voorkomen van de tweelingsoorten strigatus/sogdianus. 22 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

23 Genus Volucella 78- bombylans (Linnaeus), pellucens (Linnaeus), zonaria (Poda), 1761 Volucella is een geslacht van vrij grote, opvallende vliegen. De larven leven in nesten van hommels en wespen waar ze vooral van afval leven maar mogelijk ook larven van de gastheer oppeuzelen. Volucella bombylans is een hommelimitator die door zijn gedrag echter vlug als vlieg herkend wordt. De vliegtijd loopt van eind mei tot augustus maar de piek is in juni. De mannetjes verdedigen op zonnige plaatsen een territorium door op 1,5 à 3m hoogte te blijven zweven en uit te halen naar mogelijke concurrenten, niet enkel van de eigen soort maar ook naar vliegen van andere soorten. De soort is overal te vinden, zowel in tuinen als vooral in natuurlijke habitats. De larven leven in nesten van hommels van het geslacht Bombus. Volucella pellucens is vrij algemeen, vooral in natuurlijke habitats maar zwervers duiken ook geregeld in tuinen op. De mannetjes verdedigen territorium door op grote hoogte op zonnige plaatsen te patrouilleren, soms tot 5m hoog waar ze nog gemakkelijk te herkennen zijn doordat de eerste witte segmenten van het achterlijf doorschijnend lijken in de zon. De soort vliegt van half mei tot augustus, in de regio zijn iets meer waarnemingen uit mei dus ligt de piek van de vliegperiode mogelijk iets vroeger dan van V. bombylans. De larven leven in nesten van wespen van het geslacht Vespula. Volucella pellucens Volucella zonaria is een zwerver uit het zuiden die in warme zomers, en zeker de laatste jaren, algemener kan zijn en dan mogelijk (semi-)stabiele populaties kan uitbouwen bij ons. Bij zijn zwerftochten kan deze soort overal opduiken en hij wordt dan ook vooral in bloemrijke tuinen gezien. Het is de grootste zweefvlieg van België, tot 22mm groot. 23 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

24 Voor het larvaal stadium lijkt de soort vooral gebonden aan de Hoornaar Vespa crabro, de grootste wesp van België, die schijnbaar ook zijn areaal naar het noorden uitbreidt. Volucella zonaria Genus Chalcosyrphus 81- nemorum (Fabricius), 1805 Het geslacht Chalcosyrphus is nauw verwant met het geslacht Xylota, vertoont gelijkaardig gedrag maar is in tegenstelling tot soorten van het geslacht Xylota in een aantal gevallen ook geregeld op bloemen te vinden. Chalcosyrphus nemorum werd tot nu toe enkel in Bellegembos waargenomen maar is daar wel vrij algemeen rond het dotterbloemveldje. Waarnemingen daar vallen vooral tussen half april en eind mei. Genus Brachypalpoides 82- lentus (Meigen), 1822 Eveneens nauw verwant met het geslacht Xylota en vertoont gelijkaardig gedrag. Brachypalpoides lentus komt vooral voor in vochtige bossituaties. Waarnemingen in de regio werden verricht in de Meersstraat aan de Gavers in Harelbeke en in Bellegembos. Op deze plaatsen is de soort niet zeldzaam, hoewel ze misschien weinig opvallen tussen de veelvuldig voorkomende Xylota segnis. De soort wordt eveneens niet of nauwelijks bij bloembezoek waargenomen. Waarnemingen in onze regio vallen vanaf de tweede decade van mei tot half juni. Genus Xylota 83- segnis (Linnaeus), sylvarum (Linnaeus), tarda Meigen, Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

25 86- xanthocnema Collin, 1939 De soorten van dit geslacht worden gekenmerkt doordat ze weinig of nauwelijks aan bloembezoek doen. Ze zijn meestal te vinden terwijl ze zenuwachtig van het ene naar het andere blad vliegen en heen en weer over bladeren lopen, op deze manier sluipwespen imiterend. De adulten leven mogelijk deels van stuifmeel dat door de wind op boombladeren terecht komt. De larven leven in afgestorven hout en de soorten zijn dan ook vooral in bosachtig biotoop te vinden. Xylota segnis X. segnis is een algemene soort die zich ook aan menselijke omgeving aangepast heeft en ook in tuinen te vinden is. De grootste aantallen vind je echter nog steeds in bos met soms tientallen vangsten per excursie. De soort vliegt van begin april tot ver in september, de aantallen zijn echter grootst in juni. Er kunnen soms sterke grootteverschillen gevonden worden tussen verschillende populaties. Dergelijke verschillen zijn dikwijls terug te brengen op het voedselaanbod tijdens het larvaal stadium. Xylota sylvarum is een schaarse soort die tot nu enkel in Bellegembos werd waargenomen. In de regio begin juni gezien maar mogelijk maakt men meer kans door later in de zomer te zoeken. De soort vertoeft waarschijnlijk ook veel op bladeren hoog in de bomen waardoor ze moeilijk te vinden is. Xylota tarda is in de regio enkel gekend van een beperkt aantal oude vangsten. De soort lijkt sterk op X. segnis en wordt dus mogelijk soms over het hoofd gezien. De soort is iets kleiner dan X. segnis maar er is grote overlap in de grootte en de soort kan dus best enkel in de hand gedetermineerd worden. De piek in de vliegperiode zou echter later liggen dan bij X. segnis, gericht zoeken in augustus kan dus eventueel nieuwe waarnemingen opleveren. 25 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

26 Xylota xanthocnema Xylota xanthocnema is een kleinere, zeldzamere tweelingsoort van Xylota sylvarum. De soort werd tot nu toe enkel gezien aan de Gavers in Harelbeke (begin juni). Genus Caliprobola 87- speciosa (Rossi), 1790 Caliprobola speciosa is een opvallende wespachtige soort met goudkleurige haarrijen over het achterlijf. Het is een soort waarvan de mannetjes opmerkelijk territoriumgedrag vertonen. Ze vliegen traag rond met hangende poten en zetten zich neer op plaatsen met dood hout. Dit is een soort die waarschijnlijk aan het uitbreiden is (trend in Nederland is + 142% waarnemingen sinds 1988). Na de ontdekking van de soort op verschillende plaatsen in de Vlaamse Ardennen werd de soort in 2004 ook in Zuid- West-Vlaanderen waargenomen. Tot nu toe zijn er waarnemingen uit Bellegembos en één waarneming uit Grandvalbos te Kooigem. Waarnemingen in de regio half mei half juni. De larven leven in afgestorven hout, vooral van beuk en van eik. Genus Syritta 88- pipiens (Linnaeus), 1758 Syritta pipiens is een zeer algemene soort en is overal aan te treffen, zowel in natuurlijke habitats als in tuinen. De mannetjes patrouilleren geregeld voor bloeiende bloemen. De larve leeft in afgestorven plantenmateriaal zoals in bladafval of in composthopen. De soort kan vooral waargenomen worden van half april tot september. Genus Tropidia 89- scita (Harris), 1776 Tropidia scita is een soort van vochtige gebieden alwaar hij vrij algemeen kan zijn. In de regio werd de soort gevonden in de Gavers (Harelbeke) en in Bellegembos. De 26 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

27 waarnemingsdata in de regio lopen uiteen van mei tot eind juli. De piek valt echter half mei begin juni. Genus Temnostoma 90- bombylans (Fabricius), vespiforme (Linnaeus), 1758 Temnostoma lijken sterk op plooivleugelwespen (Vespula, Polistes) en ze versterken hun imitatie nog door hun lange zwarte voorpoten voor de kop heen en weer te zwaaien als ware het de lange antennes van een wesp. Ware meesters in de mimicry die zelfs de specialisten nog eens durven verschalken! Deze twee opvallende soorten werden voor 2003 niet in de regio waargenomen en zijn dus mogelijk nieuwkomers voor de fauna van de regio. Larven van deze soorten leven onder schors en in vermolmd hout van loofbomen. Temnostoma bombylans is een schaarse soort van vochtig loofbos die plaatselijk vrij algemeen kan zijn. Tot nu werd de soort waargenomen in de Gavers (Harelbeke), in Grandvalbos (Kooigem) en in Bellegembos alwaar de soort rond het kwelstukje vrij algemeen is. Waarnemingen vallen vooral half mei tot half juni. Temnostoma bombylans Temnostoma vespiforme is waarschijnlijk nog meer aan oud bos gebonden dan T. bombylans. Waarnemingen tot nu enkel in Bellegembos, vliegperiode eveneens half mei tot half juni. 27 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

28 Temnostoma vespiforme Genus Criohrina 92- asilica (Fallén), berberina (Fabricius), floccosa (Meigen), 1822 Criorhina zijn allen typische saproxylische soorten waarvan de larven in holtes van vermolmde bomen leven. Ze zijn allen sterk gebonden aan (loof)bos. In de regio werden drie soorten terug gevonden. Opvallend is dat deze drie soorten recent uitsluitend in Bellegembos werden gezien. Dit toont het belang van dit bos voor de zweefvliegenfauna van de regio. Criorhina zijn vrij grote vliegen die hommels of bijen imiteren. Criorhina asilica is een bijna perfecte mimicry van een honingbij. Niet enkel de kleuren maar ook de vliegwijze komen dermate goed overeen dat zelfs ervaren onderzoekers kunnen twijfelen wanneer ze deze zien langs vliegen. Deze soort werd voor het eerst vast gesteld in de regio in 2004 en ook in 2005 werden verschillende exemplaren waargenomen. De enige gekende vliegplaats is momenteel Bellegembos maar de soort werd in verschillende delen van het bos reeds opgemerkt, echter nooit in aantal. Opvallend is dat dit één van de weinige saproxylische (waarvan de larven aan dood hout gebonden zijn) soorten is die in Nederland schijnbaar achteruit gaat (weliswaar niet significant; -21.3% (Reemer, 2003)). Mogelijk is de soort echter altijd al aanwezig geweest in de regio maar werd hij niet eerder opgemerkt. Toch kan gesteld worden dat dit één van de zeldzamere soorten is die reeds in de regio werden waargenomen. Criorhina berberina is enkel bekend uit Bellegembos maar moet zeker ook op andere plaatsen voorkomen. In België zou dit de algemeenste soort van het geslacht zijn en de soort kan waarschijnlijk opduiken in alle wat oudere bosgebieden in de regio. 28 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

29 Criorhina berbera Criorhina floccosa Criorhina floccosa is schaars tot zeldzaam, een beperkt aantal oude vangsten en enkele recente vangsten. Deze soort gaat in Nederland echter sterk vooruit de laatste twintig jaar en kan dus mogelijk ook in andere bosgebieden in de regio opduiken. Alle recente waarnemingen gebeurden tot nu in Bellegembos. In 2005 werd een copulatie waargenomen. Genus Merodon 95- equestris (Fabricius), 1794 Slechts één vertegenwoordiger in de regio van dit soortenrijke geslacht. De meeste soorten hebben echter een uitgesproken zuidelijke verspreiding. Merodon equestris is algemeen in tuinen en soms ook in bosgebieden daarbuiten. De soort vliegt vooral in mei-juni. De larven zijn fytofaag en leven in bloembollen, vooral in die van narcis maar ook van andere Liliacea (Boshyacint in Bellegembos?). Het is een 29 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen

30 vlieg met hommelachtige beharing waarvan verschillende kleurvormen bestaan. SUBFAMILIE ERISTALINAE Deze subfamilie wordt gekenmerkt door een groot aantal bij-imitatoren. Een aantal genera hebben opvallende bleke strepen op het borststuk. Larven leven in water en hebben een lange adembuis, hierdoor kunnen een aantal soorten zelfs in sterk vervuild water overleven. Linnaeus noemde de gekende Blinde Bij niet voor niets Eristalis tenax (tenax = de taaie ), de larve bleef immers opvallend lang leven toen hij ze op sterk water stak! Een aantal andere soorten zijn echter wel gevoelig aan watervervuiling en worden dus maar op een beperkt aantal plaatsen gevonden. Anasimyia-soorten zijn bijvoorbeeld in sommige gevallen gebonden aan het voorkomen van Gele Lis. Genus Anasimyia 96- lineata (Fabricius), transfuga (Linnaeus), 1758 Soorten van het geslacht Anasimyia zijn sterk gebonden aan/met (niet vervuild) water en zijn dan ook quasi enkel te vinden bij waterplassen en extensief vochtig weiland. Tot nu gebeurden slechts twee waarnemingen van soorten van dit geslacht. Gericht zoeken in vochtige graslanden moet zeker bijkomende waarnemingen kunnen opleveren. Waarschijnlijk wordt best gezocht langs de Schelde (Scheldemeersen in Avelgem?) gezien de populaties hier aansluiting kunnen vinden bij gekende populaties in de Scheldemeersen stroomafwaarts in de streek rond Oudenaarde. Anasimyia lineata werd éénmaal waargenomen aan de Gavers in Harelbeke (mei 2004). Anasimyia transfuga werd éénmaal waargenomen in Deerlijk (mei 1993). Genus Helophilus 98- hybridus Loew, pendulus (Linnaeus), trivittatus (Fabricius), 1805 Helophilus hybridus is een schaarse soort die vooral in moerasgebieden kan gevonden worden. Mogelijk is de soort voor zijn voortplanting gebonden aan lisdodde. Het is een soort die waarschijnlijk slechts recent tot de Belgische fauna is gaan behoren, er zijn immers nauwelijks waarnemingen voor In de regio waargenomen in Harelbeke (Gavers) en aan Bellegembos. De soort vliegt van mei tot september. Helophilus pendulus is zeer algemeen. De soort kan overal gevonden worden, zowel in natuurlijke habitats als in bloemrijke tuinen en dit vanaf april tot in oktober. Helophilus trivittatus kan vrij algemeen zijn in natuurlijke habitats hoewel de aantallen mogelijk jaarlijks schommelen. De soort is net als H. hybridus gebonden aan moerasgebieden. Zwervers van deze soort kunnen echter ook ver van water in tuinen gezien worden. 30 Een voorlopig overzicht van de Zweefvliegen (Syrphidae) van Zuid-West-Vlaanderen