SER-Installatiecongres Geschillenbeslechting Pensioendebat

Transcriptie

1 NOVEMBER e JAARGANG - NR.11 SER-Installatiecongres SER-voorzitter Mariëtte Hamer gaat voor polderen 3.0 Geschillenbeslechting Bedrijfscommissie kan gang naar kantonrechter voorkomen SER magazine Pensioendebat Werknemers en gepensioneerden over hun pensioenwensen Kroonlid Barbara Baarsma, voorzitter SER-commissie SEA: Los knelpunten financiering mkb op

2 Ervaringsdeskundigen bijeen voor pensioenadvies Wensen voor pensioen Twaalf tafelkleden beschreven met wensen voor een goed pensioenstelsel. Dat was een van de resultaten van de tweede SER-dialoogbijeenkomst over het pensioenstelsel. Jongeren, werknemers en gepensioneerden spraken over een goed pensioen. TEKST Berber Bijma FOTO Dirk Hol Hoe kún je zzp ers verplichten een pensioen op te bouwen, roept de een verontwaardigd. Wat een paternalisme! Maar, vraagt een ander zich af, waar blijft dan de solidariteit? Als de AOW straks niet toereikend blijkt voor die zzp er, wie draait daar dan voor op? Tijdens de tweede dialoogbijeenkomst over het pensioenstelsel, ter voorbereiding op het pensioenadvies dat bij de SER in de maak is, ging het er zo nu en dan stevig aan toe. In de eerste bijeenkomst, eind juni, waren het pensioendeskundigen die de degens kruisten over voor- en nadelen van het huidige pensioenstelsel en wensen voor de toekomst; deze keer, begin oktober, waren het gewone mensen. Jongeren, werknemers, zzp ers, gepensioneerden. Sommige werkzaam bij een pensioenfonds of lid van een verantwoordingsorgaan van zo n fonds, andere niet. De inbreng van die onbeschreven bladen is van groot belang voor de SER-commissie die het advies over een toe- 16 NOVEMBER NR.11

3 pensioendebat 22% van mijn brutoloon gaat naar mijn pensioen stelsel komstbestendig pensioenstelsel voor het eind van het jaar wil uitbrengen. Want juist die gewone mensen vertegenwoordigen degenen om wie de discussie in feite draait. In de woorden van SER-voorzitter Marriëtte Hamer: Zelfs als je nog te jong bent om hier aan tafel te kunnen zitten, gaat dit onderwerp je aan. Want ook dan krijg je later te maken met het Nederlandse pensioenstelsel. Daarom willen we bij de totstandkoming van dit advies een zo breed mogelijke groep betrekken. Met een brede inbreng willen we dit SER-advies en ook komende adviezen nog scherper en actueler maken. Aan haar uitnodiging om ideeën en meningen achter te laten op de tafelkleden voor deze keer mag iedereen erop schrijven werd veelvuldig gehoor gegeven. Aan het einde van middag opende Hamer een online dialoog, waar de deelnemers nog tot twee weken na de bijeenkomst hun mening konden geven. Vertrouwen Aan twaalf dialoogtafels gaan de ongeveer 130 deelnemers na het openingswoord van Hamer in gesprek. Ze krijgen de opdracht om zoveel mogelijk te spreken vanuit de eigen ervaring en de eigen wensen voor het eigen pensioen. Voor de verandering geldt deze middag: hoe vaker het woord ik klinkt, hoe beter. Aan tafel 7 zit een gemêleerd gezelschap: zes werknemers in vaste dienst, vier zzp ers en één gepensioneerde. De tongen komen snel los als de eerste vraag wordt gesteld: heb je wel of geen vertrouwen in het huidige pensioenstelsel? Mijn vertrouwen heeft een flinke deuk gekregen, zegt Michael van Hartskamp, werkzaam bij Philips. Vroeger dacht ik: je pensioen is van jou en van niemand anders. Inmiddels ben ik erachter dat het heel ingewikkeld is of mijn geld nou míjn pensioen is, of toch naar anderen gaat. Ik vrees dat ik veel betaal en weinig terugzie. Het zou veel duidelijker moeten zijn dat ik krijg wat ik heb gespaard. Hij krijgt bijval van diverse tafelgenoten. Blijkbaar is er in het huidige pensioenstelsel ruimte om tijdens het spel de spelregels aan te passen, stellen meerdere gesprekspartners ontevreden vast. Ik zou een pensioen krijgen op basis van eindloon, maar ergens is dat middelloon geworden, vertelt KPN-werknemer Godwin van Dijk. Ik heb me de afgelopen weken verdiept in ons pensioenstelsel en in die korte tijd is mijn vertrouwen tot het nulpunt gedaald. Ons stelsel maakt het mogelijk dat je geld verdwijnt. Anderen besluiten over mijn geld en daar kan ik niet tegen. Jeroen Wijers, buschauffeur en lid van het verantwoordingsorgaan van zijn pensioenfonds, is iets milder in zijn kritiek: Ik heb wel vertrouwen in het pensioenstelsel, maar aan de positie van zzp ers moet iets worden gedaan. Doordat zij niet verplicht zijn pensioen op te bouwen, kunnen ze goedkoper werken en dus onder mijn prijs als vaste werknemer gaan zitten. SERmagazine 17

4 Twaalf tafelkleden vol ideeën en suggesties vormden de oogst van de dag Ook Jeroen Beelen, werkzaam als actuaris bij een pensioenfonds, heeft moeite met de solidariteit in het huidige stelsel. De solidariteit van bijvoorbeeld een brandverzekering is fijn, maar als solidariteit betekent dat de jongeren de ouderen subsidiëren, dan is dat verkeerd. Ton Boonekamp, al tien jaar gepensioneerd, heeft wel vertrouwen in het stelsel, maar niet in de politiek die de regels steeds verandert. Hij pleit voor een basispensioen als aanvulling op de AOW, met gelijke regels voor alle deelnemers. Dan levert het wisselen van baan geen pensioengaten meer op. In een derde pijler naast AOW en basispensioen kun je mensen daarnaast nog zoveel keuzevrijheid geven als ze willen. Keuzes Over die keuzevrijheid gaat de tweede vraag: welke keuzes zou je willen maken ten aanzien van je pensioen? Allereerst de keuze óf je een pensioen bijeenspaart, zegt zzp er Harry Muller ferm. Ik kies er zelf voor om geen pensioen op te bouwen en geen arbeidsongeschiktheidsverzekering te hebben. Ik heb er niet voor niets voor gekozen om zzp er te zijn. Ga mij niet vertellen wat ik met m n eigen geld moet doen! Klinkt mooi, zegt KPN er Van Dijk. Maar als al die zzp ers straks met pensioen zijn, zijn wij collectief de sjaak omdat hun inkomen niet toereikend is. Verplicht sparen voor de oude dag heeft inderdaad iets paternalistisch, zegt actuaris Beelen, maar misschien moet je mensen soms tegen zichzelf beschermen? Arie Dekker, werkzaam bij een woningcorporatie, vindt dat zzp ers wél verplicht voor hun pensioen moeten sparen. Anders krijgen we straks, als de zzp ers met pensioen gaan, weer echte armen, die de kachel in de winter niet aanzetten. In Engeland zijn die er al, daar spreken ze van fuel poverty. Ga mij niet vertellen wat ik met m n eigen geld moet doen! Merel Plante, sinds een jaar zzp er, zou blij zijn met de mogelijkheid om een tijdje geen pensioen te hoeven sparen, bijvoorbeeld bij ziekte als tijdelijke aanvulling op de arbeidsongeschiktheidsverzekering. Of, vult Philips-medewerker Van Hartskamp aan, als de kinderen klein zijn en de opvang en de hypotheek een groot deel van het inkomen opslokken. Ook als vaste werknemer zou ik blij zijn als ik een tijdje geen of minder pensioenpremie hoef te betalen. Als onze kinderen groter zijn, wil ik juist wel wat meer betalen. De kinderopvang is duurder dan de universiteit. Kosten Naast de keuzevrijheid om wel of geen pensioen bijeen te sparen, zijn er veel meer keuzes denkbaar. Moet je zelf je pensioenfonds kunnen kiezen? Wil je zelf bepalen hoe risicovol je premie wordt belegd? Wil je iets te zeggen hebben over hoe je pensioen wordt uitgekeerd bijvoorbeeld eerst 18 NOVEMBER NR.11

5 column meer en hoe ouder je wordt, hoe minder? De algehele stemming aan tafel is: hoe meer keuzevrijheid, hoe beter. Maar dan komt de volgende vraag: mag die keuzevrijheid ook wat kosten? Nee, zegt buschauffeur Wijers stellig. Ik betaal nu al gigantisch veel voor m n pensioen, zo n 22 procent van mijn bruto-inkomen. Ik wil niet nog meer dan één dag per week werken voor mijn pensioen. Ellen van Dam, zelfstandig P&O-adviseur, is ervan overtuigd dat het ook niet hoeft. Het pensioenstelsel kan een stuk eenvoudiger. Dan hoeft de premie echt niet omhoog als er meer keuzevrijheid komt. Sterker nog, zegt gepensioneerde Boonekamp, misschien kan de premie zelfs omlaag als iemand kiest voor een lager pensioen dan waar de premie op gebaseerd is. Financieel plan In de laatste vraag gaat het om de persoonlijke situatie: welk kostenplaatje verwacht je te hebben als je met pensioen bent en wat doe je om je daarop voor te bereiden? Sommige gesprekspartners hebben een uitgewerkt financieel toekomstplan, andere niet. Ik reken op de AOW, weet wat er in m n huis zit en schat in dat het straks genoeg is, zegt zzp er Muller. Wie wél een uitgewerkt toekomstplan heeft, moet zich ervan bewust zijn dat dat vooral schijnzekerheid biedt, zegt KPNwerknemer Van Dijk. Mijn plan is door de economische crisis weinig realistisch gebleken. En dan komt het gesprek toch weer op de positie van zzp ers. Mensen die welbewust voor hun zelfstandigheid hebben gekozen en een goed inkomen hebben, kunnen zelf wel zorgen voor een goede oudedagsvoorziening. Maar de gedwongen zzp ers, bijvoorbeeld in de bouwsector? Voor die groep moet misschien toch een collectieve regeling komen, is de teneur aan tafel. Machtswoord Heimwee naar Duitsland heb ik eigenlijk nooit. Hooguit als ik s avonds in de supermarkt alleen nog de keuze uit wit en bruin brood heb. Nederlands brood heeft de opmerkelijke eigenschap dat je het met twee pinken van 30 naar 2 centimeter samen kunt persen, zonder dat er een kruimeltje afbreekt. Dan is het woordje lekker het laatste wat mij te binnen schiet. Existentiële levensbehoeften voor een Duitse in Nederland, zoals Vollkornbrot of Currywurst, zijn in principe makkelijk te bevredigen. De Heimat is niet ver. Toch is er iets anders wat in mij een onstilbaar verlangen naar mijn Heimat laat opkomen: de vuist op tafel. Net zoals het Prinsjesdag-embargo elk jaar onvermijdelijk wordt doorbroken, komen ook elk jaar een aantal onvermijdelijke onderwerpen terug op de nationale agenda. Rekeningrijden, hypotheekrenteaftrek en de kosten van het koningshuis bijvoorbeeld. Als het weer eens zo ver is, verlang ik naar de spreekwoordelijke vuist die aan de strijd voorgoed een einde maakt. Waarom kan in Nederland nooit iemand een besluit nemen? Een machtswoord spreken? Nederlanders blijken aan een rare machts-allergie te lijden. Dat probeer ik al jaren aan collega s uit te leggen, die mij geregeld vragen wanneer er een besluit over een bepaalde kwestie te verwachten valt. In Nederland, zeg ik dan geduldig, moet je eerst draagvlak hebben, iedereen moet mee in de boot, voordat de bakens verzet kunnen worden Nederlanders polderen dus, Duitsers slaan met de vuist op tafel. In feite betekent het dat Nederlanders met z n allen proberen te voorkomen dat ze natte voeten krijgen. Dus niet alleen de mensen in het penthouse, maar ook de arme sloebers op de begane grond. Best sympathiek eigenlijk. Was het maar niet zo ingewikkeld. Met een machtswoord alleen krijg je dus nooit 17 miljoen mensen in een boot. Annette Birschel is een Duitse journaliste in Nederland ( FOTO Dirk Hol SERmagazine 19