Dancescene bereikt grote hoogte

Transcriptie

1 DEERNS id CORPORATE MAGAZINE JULI 2014 EDITIE Dancescene bereikt grote hoogte Jaarlijks een miljoen bezoekers voor A DAM 24 Luchthaven Abu Dhabi UNIEK ONTWERP 14 Smart Utility Network SLIMMER MET ENERGIE EN GRONDSTOFFEN 10 brengt ideeën tot leven

2 id VOORAF 02 Creativiteit Complexe vraagstukken vragen om een gezonde dosis creativiteit, inventiviteit en innovatiekracht. Als ingenieursbureau is dit voor ons aan de orde van de dag. Voor ons zijn deze vraagstukken uitdagingen die wij samen met u, als opdrachtgever of partner, op een zo efficiënt mogelijke en duurzame manier oplossen. In deze editie van het id Magazine staan we stil bij een aantal van onze projecten. Stuk voor stuk werken waarin alle aspecten van ons probleemoplossend vermogen worden aangesproken. Het hoogtepunt is de nieuwbouw van Abu Dhabi International Airport. Dit wordt één van de grootste en meest geavanceerde luchthavens ter wereld. In de verzengende hitte van de Verenigde Arabische Emiraten en in een zeer complexe omgeving zijn wij verantwoordelijk voor het plannen en implementeren van alle luchthavenspecifieke installaties op en rond de nieuwe Midfield Terminal. Dichter bij huis ontmoeten kennis en kunde elkaar op het Amsterdam Science Park. Matrix VI is een multitenant gebouw dat zich richt op starters en snelgroeiende bedrijven in de chemie. Door op de stoel van de eindgebruiker te gaan zitten, zijn er vele slimme keuzes gemaakt waardoor de laboratoria in Matrix VI eenvoudig vergroot of verkleind kunnen worden zonder ingrijpende aanpassingen. Zelfs een andere functie is mogelijk. Matrix VI is hierdoor flexibel, technologisch hoogwaardig en uitermate duurzaam. Om aan te tonen dat Deerns ook hip and happening is, besteden we in dit id Magazine aandacht aan de Nederlandse dancescene. Die krijgt namelijk een nieuw icoon: ADAM. Dat is geen nieuwe dj, maar een gebouw. Een bekend gebouw bovendien, Toren Overhoeks, waar voorheen 400 personeelsleden van Shell gevestigd waren. Deze toren wordt herontwikkeld en in dit opzienbarend project is Deerns verantwoordelijk voor de lift- en gevelinstallaties. Een uiterst complexe puzzel die we creatief hebben opgelost waardoor ook wij onze rol hebben in het dance-hoofdkwartier van de wereld. Complexe vraagstukken lossen wij ook op door zelf creatieve oplossingen te ontwikkelen, zoals het Smart Utility Network. Het is onze visie op duurzaam gebruik van energie en grondstoffen. Slim uitwisselen van energie en grondstoffen heeft immers de toekomst. Een korte impressie van de artikelen in dit zomernummer van het id Magazine. Ik wens u veel leesplezier. «Erik Lousberg Algemeen directeur Deerns Nederland

3 We can t solve problems by using the same kind of thinking we used when we created them. Albert Einstein ( ) 03 INHOUDSOPGAVE id 04 Matrix VI Een flexibel, technologisch hoogwaardig en uitermate duurzaam gebouw. 08 Sport 10 Smart Utility campus Zuiderpark NETWORK 12 Ziekenhuisbedden maken plaats voor bureaustoelen woonzorgcomplex verzekerd van duurzame energie Deerns assetmanagers helpen woningstichting Vivare met falende WKO. Slim uitwisselen van energie heeft de toekomst. 14 Abu Dhabi International Airport een zeldzame parel in de woestijn De omvang, de complexiteit, de vele verschillende en onderling afhankelijke wensen en eisen - dat alles maakt dit een enorm uitdagende en verrijkende ervaring voor alle betrokkenen column Christiaan Kruis Hightech datacenter in historische kelder Turkije is op dit moment de vijftiende economie van de wereld en de verwachting is dat voor 2050 het land een top-10 zal bezetten Deerns Varia Nederlandse dancescene in de lift Het project is een logistieke puzzel en aan ons de taak om deze snel en foutloos te maken. 28 Herinrichting van een monumentaal pand tot multifunctioneel zorggebouw. 21 Deerns Varia 30 TROTS Stefan Timmers het bedenken van slimme oplossingen zit hem in het bloed. COLOFON DEERNS id is een uitgave van Deerns Nederland en verschijnt twee keer per jaar Omslagfoto Sjoerd de Jonge Vormgeving Admix Drukwerk Drukkerij Opmeer bv Papier Cocoon silk, vervaardigd uit 50% recyclede FSC gecertificeerde vezels en 50% nieuwe FSC gecertificeerde vezels Oplage Redactie Deerns, Afdeling Marketing & Communicatie, Postbus 1211, 2280 CE Rijswijk Telefoon communicatie@deerns.com Internet

4 id plug & play 04 In Matrix VI komen ondernemerschap, kennis en onderzoek bij elkaar

5 05 plug & play id De eerste associatie met Matrix is meestal science-fiction. Op het Science Park in Amsterdam is Matrix geen fictie. Matrix VI is een multi-tenant gebouw dat zich richt op bedrijven actief in chemie, life-science of ICT. Het gebouw is flexibel, technologisch hoogwaardig en uitermate duurzaam. Matrix VI is de meest recente blikvanger van het Matrix Innovation Center, een groep bedrijfsverzamelgebouwen op het Amsterdam Science Park. Geert Haksteen, directeur van Matrix Innovation Center, benadrukt dat een inspirerende omgeving vraagt om een gebouw dat daarbij past. Zo n gebouw moet prikkelen en fascineren. We bevinden ons door de ligging en de functie centraal in een spanningsveld tussen onderwijs, onderzoek, kennis en bedrijvigheid. Dat is uitdagend. Onze gebouwen gebruiken we om wetenschap en ondernemers aan elkaar te koppelen en bedrijvigheid op het science park aan te wakkeren. Matrix VI past daar perfect bij. Het is een state-of-the-art gebouw dat bij uitstek geschikt is voor bijvoorbeeld jonge chemische bedrijven. De lange zijdes van elke verdieping zijn volledig ingerichte laboratoria, compleet met voorzieningen zoals demi-water, proceswater, diverse gassen en perslucht. Ze zijn al ingericht met labmeubilair en hebben elk een zuurkast. Het is voor bedrijven die zich hier willen vestigen feitelijk plug and play. Willem Bosman, senior adviseur Vastgoed, Onderwijs en Cultuur van Deerns vult aan. Het is nog veel slimmer. Matrix IC wilde een flexibel gebouw. We hebben het zo ontworpen dat alle hoofdinstallaties zich boven de corridors bevinden. Vanuit die zone vindt de verdeling plaats naar de labs. Hierdoor kunnen de laboratoria eenvoudig vergroot of verkleind worden zonder ingrijpende aanpassingen of een andere functie krijgen bijvoorbeeld als kantoor. Het gebouw is volledig self-supporting met een eigen pantry per verdieping, een restaurant en vergaderruimtes. De start en ontwikkeling van Matrix VI was volgens Geert een goed gefundeerde inschatting. We zijn gestart zonder dat er al huurcontracten waren getekend. We hebben ingeschat dat er voldoende bedrijven en gebruikers gevonden konden worden die in Matrix VI en alle bijbehorende faciliteiten de ideale huisvesting hebben. Er zijn in Nederland eigenlijk geen science parken die een vergelijkbare mix hebben, leunend op breed en diepgaand wetenschappelijk onderzoek en technologie. Daar hebben we gelijk in gekregen want inmiddels is tachtig procent van het gebouw verhuurd. Transparante zonwering Het nieuwste Matrix gebouw is een ont werp van Ector Hoogstad Architecten. Samen met IMd, mobius en Deerns is een zeer duurzaam gebouw gerealiseerd. Het uitgangspunt in het ontwerp was BREEAM, maar een normering voor laboratoria was toen nog niet beschikbaar. Het gebouw is noord-zuid georiënteerd. De borstweringen van de zuidgevel steken ver buiten het gebouw waardoor ze tevens als luifel dienst doen voor de verdieping eronder. Een paar gevels zijn voorzien van glazen lamellen. Op deze lamellen is een zeefdruk aangebracht met een rasterprint.» Geert Haksteen (linkerfoto) en Willem Bosman (rechterfoto).

6 id plug & play 06 De dichtheid van het raster en de stand in de gevel is per paneel berekend om een zo optimaal mogelijke zonwering te bereiken zonder in te leveren op daglichttoetreding. Matrix VI maakt gebruik van de warmtekoudeopslag van de nabijgelegen Universiteit van Amsterdam. Tevens wordt middels een twincoil-warmtewisselaar energie teruggewonnen uit de lucht die voortdurend uit de zuurkasten wordt afgezogen. De teruggewonnen energie dekt twintig procent van het gebruik van het gebouw. Het energieverbruik van het gebouw is geoptimaliseerd voor de periode tussen zes uur s ochtends en negen uur s avonds. Het dak van Matrix VI is voorzien van een mossedumbedekking. Dit zorgt voor de buffering van regenwater, isolatie en de filtering van fijnstof. ILCA Volgens Willem Bosman was in zeer korte tijd het technisch ontwerp van het gebouw gerealiseerd. Er was een kort Programma van Eisen. Het is met name onze ervaring waardoor er binnen drie sessies al een voorlopig ontwerp op tafel lag. Samen met IMd en Ector Hoogstad Architecten hebben we dit ontwerp in een integraal BIM-model geconcretiseerd en het definitief ontwerp gemaakt. Hierdoor was het bijvoorbeeld mogelijk om de installatiekanalen strak tussen de wanden, vloeren en plafonds te plaatsen. De uitstraling van het interieur blijft daardoor erg clean terwijl er onttrokken aan het oog complexe, hoogwaardige installaties schuilgaan. Op de bovenste verdieping kunnen we zelfs een cleanroom of een zwaar chemisch lab inrichten. Het werk van Deerns zie je niet. Onze handtekening is een lage energierekening en een laag klachtenniveau. Maar ook in het gemak waarmee nieuwe bewoners van Matrix VI kunnen worden gehuisvest. Volgens Geert Haksteen past Matrix VI perfect bij startups en groeiende bedrijven. We hebben alle randvoorwaarden gecreëerd om hen verder te helpen. Zo kunnen ze gebruik maken van Innovation Lab Chemistry Amsterdam. Vanuit ILCA kunnen koppelingen gemaakt worden naar huisvesting, financiering, onderzoek, valorisatie en kennis. Ze kunnen echter ook hulp krijgen in bijvoorbeeld ondernemerschap. ILCA is een incubator voor de steeds verder groeiende life-science industrie op het Science Park. Die groei zorgt ervoor dat er inmiddels al wordt nagedacht over Matrix VII. Ook dat zal een multi-tenant gebouw worden met laboratoria, kantoren en een experimenteerruimte. Geert en Willem hopen op een planning die voorziet in de opening van het nieuwe gebouw eind Ze beseffen echter dat het heel kort dag wordt. De plannen worden inmiddels getoetst op de financiële haalbaarheid. Wanneer het hele ontwerpen bouwproces even voortvarend verloopt als bij Matrix VI zal de opening van Matrix VII op het Science Park Amsterdam in 2016 echter geen fictie zijn. «

7 07 plug & play id De Wow-factor Wow! Dat is vaak het eerste dat ik hoor van klanten als ze hier binnenstappen. Aan het woord is Sander van Loon, eigenaar van Van Loon Chemical Innovations en bewoner van het eerste uur van Matrix VI. Dit gebouw heeft the looks. Wij zijn bewust naar dit gebouw verhuisd vanwege de ruimte en de goede doorgroeimogelijkheden. Bovendien zijn de faciliteiten in het gebouw uitstekend. Je hoeft alleen je eigen apparatuur mee te nemen en je kunt starten. We zijn een groeiend bedrijf in R&D service voor de formuleringsindustrie (coatings, verzorgingsproducten, huishoudelijke producten, etc) die geen tijd en/of middelen hebben en/of die kennis willen inkopen. Met Matrix VI hebben we een gebouw dat past bij onze ambitie. Matrix VI past perfect bij startups en groeiende bedrijven.

8 id duurzaamheid 08 Zonnecollectoren - Douchewater opgewarmd door vacuümbuiscollectoren Duurzame sportcampus Op de plaats van het oude voetbalstadion van ADO Den Haag in het Zuiderpark, komt in 2016 een locatie voor sport, onderwijs en bewegen: sportcampus Zuiderpark. Naast een breed scala aan mogelijkheden van beroepsonderwijs (MBO-HBO) met topsportfaciliteiten, wordt het een centrum voor toegepaste kennis, praktijkonderzoek en grote sportevenementen. Geclusterde kleedruimtes De nieuwe sportcampus Zuiderpark is een samenwerking tussen de gemeente Den Haag en de Haagse Hogeschool. Het bestaat uit een topsporthal, een beachsporthal, een turnhal, een dubbele breedtesporthal, een danszaal en vier gymzalen. De sporthallen zijn door het NOC*NSF goedgekeurde topsporthallen waar (inter)nationale competities en wedstrijden gehouden kunnen worden met plaats voor ruim toeschouwers. Het complex wordt ook de nieuwe vestigingsplaats van de Haagse Hogeschool en het ROC Mondriaan waardoor opleidingen op het gebied van sport en bewegen bij elkaar komen. Tijdens de ontwerpfasen heeft Deerns diverse studies verricht om de verschillende duurzaamheidsambities te overtreffen. Sportcampus Zuiderpark krijgt één van de grootste dakoppervlakken van de regio. Ruim vierkante meter wordt bedekt met mos-sedumvegetatie en zonnepanelen. Daarnaast worden ook zonnecollectoren geplaatst voor het leveren van warm tapwater voor de douches. De centrale opwekking wordt gerealiseerd met behulp van een WKOsysteem met warmtepompen. Mede dankzij de voortrekkersrol van Deerns worden de vier gemeentelijke sporthallen voorzien van LED-verlichting, wat een unicum is voor dit soort faciliteiten. Deerns is verantwoordelijk voor het gehele ontwerp van de werktuigkundige, elektrotechnische, beveiligings- en transportinstallaties van de sportcampus en tevens voor de ICT-voorzieningen voor de Haagse Hogeschool. De oplevering van het nieuwe complex staat gepland voor juni De officiële opening volgt in het najaar van «Ventilatie - Warmteterugwinning & afstemming gebruik CO 2 gestuurde ventilatie

9 09 duurzaamheid id Energetisch dak - Ca m 2 zonnecellen - Duurzame opwekking Daglicht - Slimme daglichtregeling voor visueel comfort en energiebesparing Verlichting - LED-verlichting - Regeling op aanwezigheid Rook/warmte afvoer Aan/afwezigheid Regenwater - Opgenomen in omgeving Warmte en koude opslag - WKO-systeem aangesloten op aquifers in de bodem - Ingezet voor koeling en lagetemperatuur vloerverwarming en stralingspanelen Waterbesparende maatregelen - Zuinige douchekoppen en kranen - Spoelonderbreking of tweestanden - Infraroodschakeling douche en urinoirs - Slimme legionellaspoeling

10 id visie 10 Smart Utility Network bespaart energie en grondstoffen en maakt bedrijven zelfvoorzienend` Slim uitwisselen van energie heeft de toekomst Veel organisaties en bedrijven werken volop aan duurzaam en vooral energiezuinig ondernemen. Vanuit bedrijfseconomisch en maatschappelijk oogpunt bezien, is dat pure winst. Toch valt de échte winst pas te behalen als bedrijven en gebieden op lokaal niveau samenwerken op het gebied van energie- en grondstoffenvoorziening. Dit kan door een intelligente infrastructuur in te richten voor de optimale uitwisseling en daardoor maximale benutting van bijvoorbeeld elektrische energie, warmte en koude, (afval)water en gassen. We noemen dat Smart Utility Network (SUN): slim omgaan met energievormen en grondstoffen. Tegelijk staat SUN voor synergie: de optelsom van alle besparingen en duurzame voordelen die met het intelligente netwerk worden gerealiseerd. Het principe achter Smart Utility Network is simpel: wat voor de één een overschot of zelfs afval is, kan voor de ander binnen hetzelfde netwerk een bron van energie of een nieuwe grondstof vormen. Denk aan elektrische of thermische energie, maar ook aan waterstromen, gassen of andere grondstoffen. Binnen een Smart Utility Network kan iedere partij zowel afnemer als aanbieder zijn. Door vraag en aanbod intelligent op elkaar af te stemmen, worden deze utilities maximaal benut. En omdat alle stromen over een korte afstand plaatsvinden, is er minder transport nodig. Hierdoor zijn de kosten voor de aanleg en exploitatie van infrastructuur lager en is er minder belasting van het milieu. Dit alles zorgt voor aanzienlijke besparingen van energie en grondstoffen, en maakt gebieden duurzaam zelfvoorzienend. Kansen voor hernieuwbare energie Smart Utility Netwerken bieden bedrijven of gebieden de mogelijkheid om decentraal (hernieuwbare) energie op te wekken en efficiënt te gebruiken. Bijvoorbeeld met zonnepanelen, windmolens en warmtepompen. Waar de meeste huidige netwerken alleen zijn ingericht op hogere (thermische) energieniveaus, kunnen met een Smart Utility Network ook lagere energieniveaus in worden gezet. Een voordeel hiervan is dat lagere energieniveaus gemakkelijker, goedkoper en duurzamer kunnen worden opgeslagen. Te denken valt aan warmte-koudeopslag in de grond, voor momenten dat de zon niet schijnt en de wind niet waait. Een stap verder gaat het smart gebruiken van energie. Bijvoorbeeld door bedrijfsinstallaties en (huishoudelijke) apparaten vooral te laten werken wanneer de zon schijnt of wanneer de energieprijs laag is. Met de huidige technologie kan dit volledig geautomatiseerd worden. Efficiëntere netwerkbenutting Smart Utility Netwerken zijn qua aanleg en exploitatie voordeliger dan traditionele energienetten. Een lokaal Smart Utility Network hoeft namelijk niet zo ruim gedimensioneerd te worden als een centraal vertakkend energienet. Omdat vraag en aanbod goed op elkaar zijn

11 11 visie id Wat voor de één een overschot of zelfs afval is, kan voor de ander binnen hetzelfde netwerk een bron van energie of een nieuwe grondstof vormen. Projecten met een hoog IQ Onderstaand een aantal referentieprojecten die al slim gemanaged worden: Duindorp, Den Haag Oosterdokseiland, Amsterdam Mahler 4, Amsterdam High Tech Campus Eindhoven Dehsabz, Kabul Ecomunitypark, Oosterwolde Gemeente Den Haag TUDelft afgestemd, zijn er geen hoge pieken in bijvoorbeeld de energievraag waarmee rekening moet worden gehouden. Elektrische aansluitingen kunnen daardoor klein blijven en de kosten daarvan dus laag. Het netwerk wordt dus veel efficiënter benut, en wordt veel betrouwbaarder, omdat gebruikers bij stroomuitval niet meer afhankelijk zijn van één energieleverancier. Bovendien zijn dure investeringen in (overgedimensioneerde) installaties of extra opslagcapaciteit niet meer nodig, omdat overschotten worden getransporteerd naar een afnemer binnen het netwerk die er op dat moment juist wel behoefte aan heeft. Denk aan industriële afvalwarmte die kantoren of woningen kan verwarmen. Of aan een bedrijf dat biomassa als restmateriaal heeft, dat door een ander bedrijf kan worden ingezet om energie op te wekken. Succesvol business model Smart Utility Netwerken zijn denkbaar in alle mogelijke gradaties en schaalniveaus. Van een netwerk waarin alleen thermische energie wordt uitgewisseld tot een compleet geïntegreerd Smart Utility Network voor alle vormen van energie en grondstoffen. En van een ziekenhuis dat zijn eigen energieneutrale netwerk exploiteert tot een complete regio waarin alle industrieën, bedrijven, instellingen en woningen zijn aangesloten op één intelligent netwerk. Hoe groot of klein het netwerk ook is, het succes valt of staat altijd met de kwaliteit van het business model. Een andere voorwaarde is dat gebouwen de benodigde intelligentie en flexibiliteit hebben om vraag- en aanbodstromen te kunnen verwerken en energie tijdelijk te kunnen opslaan. Deerns heeft op dit gebied inmiddels ruim 85 jaar kennis en ervaring opgebouwd. De meerwaarde van Deerns Als ingenieursbureau speelt Deerns een sleutelrol bij het realiseren van Smart Utility Netwerken. Wij kijken naar de belangen van alle partijen binnen het netwerk, dus: consumenten, gebouwexploitanten, netbeheerders, energieleveranciers, David Wesdorp ondernemers. Daarbij stellen wij vragen als: in hoeverre kan energie en water binnen de bestaande infrastructuur hergebruikt worden? Hoe interessant is dat voor andere partijen binnen het netwerk? Hoe gedragen de gebouwen zich op het gebied van energieverbruik en welke installaties zijn er? Gecombineerd met onze technische, juridische en financiële kennis, komen wij vervolgens tot een geïntegreerd functioneel ontwerp van het Smart Utility Network. Begeleid door een helder business model waarmee opdrachtgevers een goed beeld krijgen van hun te verwachten investeringen en opbrengsten. «Paul Stoelinga

12 id asset management 12 Deerns assetmanagers helpen woningstichting Vivare met falende WKO Bewoners woonzorgcomplex verzekerd van duurzame energie De assetmanagers van Deerns die de falende installatie onderzochten, stuitten echter op forse onnauwkeurigheden uit de bouwperiode. En nog vervelender: doordat de verantwoordelijke installateur inmiddels van de markt was verdwenen, was er geen partij om de fouten te herstellen of om de kosten op te verhalen. Dankzij een plan B van Deerns is de werking van de WKO hersteld, zijn de bewoners van Malburgstaete de komende 15 jaar verzekerd van duurzame energie en vallen de exploitatiekosten voor Vivare aanzienlijk lager uit. Warmte-koudeopslag (WKO) is een mooie techniek om een duurzaam gebouw te realiseren. Mits het goed werkt natuurlijk. Omdat de WKO-installatie van woonzorgcomplex Malburgstaete in Arnhem al sinds de ingebruikname niet naar tevredenheid draaide, was eigenaar woningstichting Vivare er alles aan gelegen om de problemen definitief te verhelpen. Malburgstaete, in 2008 ontwikkeld door stichting Vivare, bestaat uit appartementen voor mensen met een zorgindicatie en biedt woonruimte voor beschermd wonen. Het complex herbergt verder een huisartsenpraktijk, een apotheek, een kerkruimte en een restaurant. De installatietechniek bestaat uit een WKO, 2 cv-ketels, een afleverset per appartement voor de levering van warmte, koeling en warm tapwater, en 2 luchtbehandelingskasten voor de ventilatie. Klachten Een aantal jaar na de oplevering kreeg Vivare steeds meer klachten van huurders over de WKO. In de appartementen was het vaak te warm of te koud. De woningstichting schakelde daarop de hulp in van adviesbureau IF Technology. Deze wendde zich medio 2012 tot Deerns met het verzoek om mee te kijken naar de haperende WKO. Onderzoek door het team asset management van Deerns leerde dat de oorzaak van de problemen niet ónder de grond in de WKO moest zitten, maar bóven de grond in de gebouwgebonden installaties. Nadat Deerns in goed overleg met Vivare en IF Technology de leiding over het project had overgenomen,

13 13 asset management id Gebreken WKO-installatie De klachten van de huurders over het gebrekkig functioneren van de WKO - te warm, te koud - bleken terug te voeren op het niet goed functioneren van de afsluiters in de afleversets, waardoor sinds de ingebruikname veel gekoeld water is gemorst en de bronnen in de grond thermisch vervuild zijn geraakt. Dat zorgde ervoor dat de bronnen niet meer goed werden geladen en steeds minder werden aangesproken. Uiteindelijk werd de retourtemperatuur in de WKO-installatie dermate hoog, dat de WKO nauwelijks meer werd gebruikt. In de winter zorgden de cv-ketels gelukkig voor de benodigde warmte; in de zomer bleven de woningen echter verstoken van koeling. bracht een nadere inventarisatie van Deerns een groot aantal gebreken aan het licht (zie kader). De fouten waren het gevolg van onnauwkeurigheden in de bouw. Uitbesteden beste oplossing De voor de fouten verantwoordelijke bedrijven waren inmiddels van de markt verdwenen, waardoor het voor Vivare onmogelijk was om de herstelwerkzaamheden op hen te verhalen. En omdat de kerntaak van Vivare zich beperkt tot het verhuren van (woon)ruimte, was het voor de woningstichting ook niet wenselijk om de gebreken zelf te verhelpen. Deerns adviseerde de woningstichting daarom om de herstelwerkzaamheden in combinatie met de energielevering aan de bewoners voor langere tijd uit te besteden. Nadat Vivare begin 2013 instemde met dit advies, startte Deerns daarop met de voorbereidende werkzaamheden. Deze bestonden uit: het maken van het bestek voor de herstelwerkzaamheden en het voorbereiden van de uitbesteding van de energielevering. Unica nieuwe leverancier In de zomer van 2013 stelde Deerns een aanbestedingsleidraad op met daarin de gunningsvoorwaarden, de conceptovereenkomst, de energietarieven en het bestek voor de herstelmaatregelen. Tijdens de gunningsfase, waarin prijs en kwaliteit van de dienstverlening de belangrijkste criteria waren, viel de keuze unaniem op Unica Ecopower. Naast de uitvoering van de herstelwerkzaamheden, neemt Unica Ecopower de energielevering voor haar rekening voor de duur van 15 jaar. Ook neemt zij het beheer en onderhoud van de WKO-installatie en de administratie van het energieverbruik over van Vivare. Dit levert de woningstichting een substantiële werkbesparing op. Voorbereidende werkzaamheden Parallel aan de uitbestedingsprocedure liep de voorbereiding op de herstelwerkzaamheden. Deerns voerde twee voorbereidende klussen uit. Als eerste werd de regeltechniek in het complex op orde gebracht: drie individuele regelingen van de installaties in het woonzorgcomplex werden softwarematig op elkaar afgestemd waardoor ze vanuit één centraal punt door de nieuwe beheerder kunnen worden uitgelezen en aangestuurd. Nieuwe afleversets Naarmate de aanbesteding vorderde, werd duidelijk dat Unica Ecopower alvast betrokken moest worden bij de tweede voorbereidende klus: de vervanging van de afleversets, een combinatie van warmtewisselaar en -meter die nodig is om warm tapwater te leveren. Aanvankelijk zouden de oude afleversets gerepareerd worden met componenten van hetzelfde merk. Maar toen bleek dat de kwaliteit van de afleversets te wensen over liet, werd gekozen voor nieuwe, technisch betere afleversets. De hogere kosten hiervoor werden binnen het budget gefinancierd door een bijdrage van de leverancier van de oude afleversets, een besparing op de montagekosten en de toekomstige onderhoudskosten van Unica en een extra bijdrage van Vivare. Unica Ecopower neemt de energielevering vanaf 1 oktober 2014 over van Vivare. In de periode daarvoor voert Unica de herstelwerkzaamheden uit en vervangt zij de afleversets. Aanvankelijk zou de exploitatie-overname al op 1 januari ingaan maar door de invoering van de nieuwe Warmtewet op 1 januari 2014 en de lastige invoering van de nieuwe tarieven bij woningcorporaties, bleek dat onrealis- tisch. Deerns heeft met een rekenmodel Vivare geholpen om de effecten van alternatieve tarieven door te rekenen. Verzekerd van WKO-energie Malburgstaete is voor Deerns een goed voorbeeld van advisering op het terrein van asset management. Naast de vragen over de technische bouw- en onderhoudsproblemen, heeft het team asset management de business case voor de energielevering opgesteld, alle aanbestedingsdocumenten geredigeerd en de aanbestedingsprocedure voor Vivare verzorgd. Hierdoor heeft Vivare zich vooral kunnen richten op haar rol als opdrachtgever met als resultaat: een contract dat de woningstichting een aanzienlijke besparing oplevert en Vivare de zorg voor de WKO uit handen neemt. Bewoners van Malburgstaete zijn de komende vijftien jaar dus weer verzekerd van duurzaam geproduceerde energie. Ted van Loosbroek ted.van.loosbroek@deerns.com

14 id hoogtepunt 14 Abu Dhabi International Airport: een zeldzame parel in de woestijn Arabisch raffinement Je hebt luchthavens en je hebt het Abu Dhabi Midfield Terminal Complex. Ontworpen om op natuurlijke wijze in de omliggende woestijn op te gaan, vormt het nieuwe complex dat onderdeel is van Abu Dhabi International Airport en medio 2017 wordt opgeleverd een aanlokkelijke toegangspoort tot een van de snelst groeiende steden ter wereld. Behalve door z n unieke ontwerp, wordt het nieuwbouwproject gekenmerkt door een technische en logistieke complexiteit waar je duizelig van wordt. Deerns is medeverantwoordelijk voor alle luchthavenspecifieke installaties die dit prestigeproject straks draaiende moeten houden.

15 15 hoogtepunt id Kohn Pedersen Fox Associates (KPF) Projecten als deze komen maar eens in je leven voorbij, zegt Airport Consultant Fokko Edens van Deerns. De omvang, de complexiteit, de vele verschillende en onderling afhankelijke wensen en eisen dat alles maakt dit een enorm uitdagende en verrijkende ervaring voor alle betrokkenen. Ter illustratie noemt Edens een aantal details. Het Midfield Terminalgebouw zelf is een van de grootste terminalgebouwen ter wereld en zal straks onder één dak een oppervlak van vierkante meter bestrijken. De hokjes voor de irrigatie zijn, met alle bijbehorende beheer- en besturingssystemen, complete gebouwen. De kleinste bijgebouwen, zoals die waarop de passagiersbruggen worden aangesloten, zijn van een kathedraalachtige omvang, en herbergen de meest uiteenlopende en ingewikkelde installaties, aldus Edens. Voor de elektriciteit is alleen al zo n kilometer kabel nodig. De terminal zal circa telecomuitgangen tellen en een slordige beveiligingscamera s. De voorspellingen zijn dat in 2020 minimaal 30 miljoen passagiers per jaar de luchthaven zullen aandoen. Behalve dat het een van de grootste en meest geavanceerde luchthavens ter wereld lijkt te worden, zal het Midfield Terminal Complex ook het zoveelste sieraad op de kroon van Abu Dhabi zijn een snelgroeiende zakelijke wereldstad die eeuwenoude Arabische elegantie combineert met technologische vooruitstrevendheid. Jens Hardvendel van Kohn Pedersen Fox Associates (KPF), een van s werelds vooraanstaande architectenbureaus, is manager van het ontwerpteam voor Midfield. Toen KPF in 2006, samen met NACO/Deerns en ARUP, de wedstrijd won om de nieuwe terminal te mogen ontwerpen, lieten de bestuurders van de Abu Dhabi Airport Company (ADAC) geen twijfel bestaan over hun wensen: ze wilden een geavanceerd en hoogontwikkeld, best-in-class luchthaven. Dat is ook wat ze krijgen. Unieke architectuur Voor KPF, dat al vele luchthavens en terminals in de wereld op z n naam heeft staan, heeft het Midfield Project bijzondere uitdagingen met zich mee gebracht.»

16 id hoogtepunt 16 Kohn Pedersen Fox Associates (KPF) Hardvendel: Wij leren van elk project. In dit geval, zat de leercurve vooral in het omgaan met een grote complexiteit aan eisen, een brede variëteit aan partners en belanghebbenden en een lange doorlooptijd: we wonnen de ontwerpcompetitie in 2006 en zijn tot en met 2012 druk geweest met ontwerpen; de eigenlijke bouw begon pas in Verder begonnen we vóór de recessie te ontwerpen; dat we desondanks alle eisen hebben kunnen inwilligen is een groot compliment voor het ontwerpteam. De architectuur van het Midfield Terminal is uniek, benadrukt Hardvendel. De ADAC wilde geen standaardoplossing met een eindeloze aaneenschakeling van gates; ze wilden iets bijzonders. Zo zijn we op het idee gekomen van de X-vorm. Die combineert maximale efficiëntie met een verrassende esthetiek. In het ontwerp moesten Hardvendel en zijn team niet alleen rekening houden met minstens 50 gates, maar met een breed scala aan andere functionele vereisten van hoge aantallen vluchten en passagiers tot nachtelijke piekbelastingen, milieueisen en klimaatfactoren. Om een voorbeeld te geven, zegt Hardvendel, volgens de prognoses zal een hoog percentage van de passagiers die op Abu Dhabi International Airport landen op doorreis zijn. Dus in plaats van uitstappen, hun bagage pakken en afreizen naar de stad, zullen ze tijd doorbrengen op de luchthaven. Dat gegeven is van grote invloed op het ontwerp. Zo hebben we bijvoorbeeld fraaie vergezichten in het ontwerp opgenomen, maar ook tuinen en musea. In de wachtruimten bij de gates hebben we genoeg zitruimte gecreëerd voor alle passagiers in tegenstelling tot wat je op veel luchthavens tegenkomt. Het retailplan is ook opvallend: De ADAC wilde een retailconcept dat alles kan bieden wat reizigers zich kunnen wensen en dat van een bovengemiddeld niveau. Het resultaat is een zeer luxueus assortiment winkels en foodservice outlets met een typisch lokale sfeer: het is net een heel chique Arabische souk, of markt. Om de drinkwaterbehoefte te beperken paste KPF landschapsinrichtingsprincipes voor droog-klimaatgebieden toe. De energiekosten worden in toom gehouden door een combinatie van het gebruik van daglicht en energiezuinige verlichtingsconcepten. Als beschermmiddel tegen de verzengende woestijnzon introduceerde KPF inpandige zonneschermen. Uitpandige schermen zouden in deze winderige woestijn binnen de kortste keren verstopt raken met zand, zegt Hardvendel. Hij voegt eraan toe: Dit is een van de grootste luchthavens die wij vanuit het niets hebben moeten ontwerpen en tot dusverre zijn we heel tevreden met de resultaten.