Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Wijziging van de Wet ter bevordering van de werkgelegenheid voor werkzoekenden die zeer langdurig werkloos zijn Nr. 3 MEMORIE VAN TOELICHTING Algemeen deel 1. Voorgeschiedenis Het beleid gericht op de bestrijding van langdurige werkloosheid heeft de afgelopen periode in nauwe samenspraak tussen regering en parlement enerzijds en regering en centrale organisaties van werkgevers en werknemers anderzijds vorm gekregen. In de loop van enkele jaren is een aantal arbeidsmarktinstrumenten gecreëerd die beogen de kansen van langdurig werklozen op de arbeidsmarkt te vergroten en te voorkomen dat een «harde kern» van permanent werklozen ontstaat. Belangrijke instrumenten die in de laatste jaren tot stand zijn gekomen, zijn de uit 1986 daterende Wet ter bevordering van de werkgelegenheid voor werkzoekenden die zeer langdurig werkloos zijn (Staatsblad 1986, 483) en sinds 1988 de heroriënteringsgesprekken. Genoemde wet is op initiatief van de Tweede Kamerleden Vermeend en Moor en mede op aanbeveling van de Stichting van de Arbeid tot stand gekomen. De heroriënteringsgesprekken worden in samenwerking tussen arbeidsbureaus en gemeenten gevoerd met alle zeer langdurig werklozen. Dit zijn vooralsnog al diegenen die langer dan drie jaar werkloos zijn. Naast de vrijstelling van werkgeverspremies op grond van de wet Vermeend/Moor en de subsidiëring van begeleidingskosten via de op de wet gebaseerde Maatregel Langdurig Werklozen (MLW: Stcrt 1987, nr. 198), kennen we op dit moment nog het Jeugdontplooiingsbanenplan (JOB), dat voorziet in een subsidie in de loonkosten van jongeren die langer dan twee jaar werkloos zijn en die via de uitzendconstructie bij werkgevers worden geplaatst, de Maatregel ter Ondersteuning Arbeidsinpassing (MOA: Stcrt 1986, nr. 71) die voor langdurig werklozen gedurende zes maanden een tegemoetkoming in de kosten van training en begeleiding mogelijk maakt, en de Werkgelegenheidsverruimende Maatregel (WVM: Stcrt 1983, nr. 64) die in beginsel voorziet in voor 100% gesubsidieerde banen in de non-profitsfeer. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 1

2 2. Aanbevelingen tot het stroomlijnen van de bestaande maatregelen De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid heeft in zijn rapport «Activerend Arbeidsmarktbeleid» ('s-gravenhage 1987) nadrukkelijk gewezen op het onoverzichtelijke karakter van het arbeidsmarktinstrumentarium ten behoeve van langdurig werklozen en op de bestaande inconsistenties en overlappingen tussen de diverse instrumenten. De Raad pleitte in zijn advies voor het tot stand brengen van één enkele kaderregeling voor loonkostensubsidies c.q. werkervaringsplaatsen. Ook van de zijde van sociale partners is verschillende malen aangedrongen op een stroomlijning van bestaande maatregelen, onder andere in het rapport van de tripartite werkgroep Langdurige werkloosheid dat eind 1987 werd vastgesteld. Het rapport is door de Stichting van de Arbeid gepubliceerd in de bundel «Samen voorwerk 2», ('s-gravenhage 1987). In de reactie van de regering op de aanbevelingen van de WRR werd de noodzaak van stroomlijning van het bestaande arbeidsmarktinstrumentarium onderkend. De aanbevelingen van de tripartite werkgroep zijn door de Stichting van de Arbeid en het kabinet gezamenlijk onderschreven. 3. Aanbevelingen tot verruiming van de mogelijkheden voor het opdoen van werkervaring De WRR stelde in zijn rapport «Activerend Arbeidsmarktbeleid» voor om in samenspraak met sociale partners een stelsel van werkervaringsplaatsen tot stand te brengen. Daartoe zouden afspraken tussen partijen moeten worden gemaakt over het reserveren van een deel van de bestaande, reguliere arbeidsplaatsen voor o.a. langdurig werklozen. Bekostiging zou vorm kunnen krijgen conform de systemtiek van de wet Vermeend/Moor door vrijstelling van de afdracht van werkgeversbijdragen voor een vijftal sociale zekerheidsregelingen. In de reactie op het WRR-rapport (Tweede Kamer, vergaderjaar , ) heeft de regering als haar oordeel uitgesproken dat uitbreiding van het aantal werkervaringsplaatsen via het als zodanig oormerken van reeds bestaande, reguliere arbeidsplaatsen niet wenselijk is, gezien de grote risico's van vervanging van bestaande reguliere arbeidsplaatsen en gezien het te verwachten productiviteitsverlies als gevolg van een niet optimale aanwending van de beschikbare arbeidskracht. Wel werk erkend dat voor grote groepen langdurig werklozen specifieke mogelijkheden voor het opdoen van werkervaring noodzakelijk blijven. Op grond van de eerste ervaringen met de heroriënteringsgesprekken heeft het kabinet geconcludeerd dat die gesprekken op langere termijn alleen succes kunnen hebben indien de plaatsingsmogelijkheden voor bepaalde categorieën langdurig werklozen aanzienlijk worden vergroot. Om die reden heeft het kabinet in de notitie «Scholing en werk» (TK , ) aangekondigd dat het zowel wilde komen tot een effectievere inzet van het instrument van loonkostensubsidiëring voor langdurig werklozen als tot verruiming van de mogelijkheden voor langdurig werklozen om op tijdelijke plaatsen werkervaring op te doen. In het najaarsoverleg tussen het kabinet en de Stichting van de Arbeid dat op 21 oktober 1988 plaatsvond, werd afgesproken de voorstellen van het kabinet in nader tripartite overleg te bezien en uit te werken. De conclusies uit het overleg zijn bij brief van 9 december 1988 (TK , XV, nr. 33) aan het parlement meegedeeld. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 2

3 4. Overleg over de vormgeving van de regeling Vertrekpunt voor het nader tripartite overleg was dat in de loop van de tijd een te grote variëteit aan maatregelen tot (her)plaatsing van langdurig werklozen is ontstaan. Conclusie was, dat het gewenst is te komen tot één geïntegreerde regeling gericht op de bestrijding van de langdurige werkloosheid en dat deze regeling tevens de introductie van het instrument van werkervaringsplaatsen in de markt- en in de collectieve sector mogelijk zou moeten maken ten behoeve van personen met wie heroriënteringsgesprekken worden gevoerd. De regeling zou dienen voort te bouwen op de wet Vermeend/Moor. Uit de evaluaties 1987 en 1988 aan de wet Vermeend/Moor, in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid uitgevoerd door het Nederlands Economisch Instituut te Rotterdam, blijkt immers dat deze wet aan zijn bedoelingen heeft beantwoord. De wet heeft bewerkstelligd dat een substantieel aantal zeer langdurig werklozen kon herintreden in het arbeidsproces. Totstandkoming van de regeling zal intrekking van de MLW en de MOA inhouden. Intrekking van de WVM behoort op grond van de met de Badan Persatuan gemaakte afspraken op dit moment nog niet tot de mogelijkheden. De werkingssfeer van de WVM zal echter voor de met de Badan Persatuan overeengekomen periode worden beperkt tot de zogenaamde «verbrede werkgelegenheidsprojecten voor Molukkers». In het hiervoor genoemd tripartite overleg in het najaar van 1988 is afgesproken dat in het voorjaar van 1989 zal worden bezien of, en zo ja op welke wijze een uitzendformule in de geïntegreerde regeling zal worden opgenomen. De onderhavige voorstellen tot wijziging van de wet zijn bedoeld om de gewenste stroomlijning van loonkostensubsidie-regelingen voor langdurig werklozen binnen het kader van de wet Vermeend/Moor mogelijk te maken en een basis te creëren voor het nieuwe instrument van subsidiëring van werkervaringsplaatsen. 5. Wijzigingen in verband met de stroomlijning van regelingen In het overleg met de centrale werkgevers- en werknemersorganisaties is overwogen welke leeftijdsgrenzen bij de stroomlijning van de bestaande maatregelen voor langdurig werklozen zouden moeten worden gesteld. Ook is bezien welke werkloosheidsduur moet worden gehanteerd om de personenkring van de regeling af te grenzen. De huidige regelingen kennen een scala aan leeftijdsgrenzen. De wet Vermeend/Moor kent, evenals de op de wet gebaseerde MLW, op dit moment een minimum-leeftijdsgrens van 21 jaar, waarvan in bepaalde gevallen kan worden afgeweken. De JOB-regeling is van toepassing op personen jonger dan 25 jaar, zij het dat geëxperimenteerd wordt met het loslaten van de leeftijdsgrens. MOA en WVM kennen een maximumleeftijd van 57,5 jaar. Gezien het oogmerk van de nieuwe regeling, integratie van het instrumentarium voor langdurig werklozen, en gezien het voornemen om ook jongeren die uitstromen uit de Tijdelijke voorziening gemeentelijke werkgelegenheidsinitiatieven voor jongeren (Stcrt. 1987, nr. 52) onder de regeling te brengen, wordt thans voorgesteld de huidige leeftijdsgrens van 21 jaar in artikel 1, eerste lid, sub e van de wet Vermeend/Moor te Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 3

4 laten vervallen, alsmede de uitzonderingsmogelijkheid in artikel 1, tweede lid, sub c. De huidige regelingen voor langdurig werklozen kennen ook een aanzienlijke variatie in vereiste werkloosheidsduur. De wet Vermeend/Moor en de MLW kennen een vereiste van drie, en in specifieke gevallen twee jaar. De MOA kent het vereiste van een minimale werkloosheidsduur van één jaar. De JOB-regeling stelt een grens van twee jaar en de WVM gaat uit van 9, respectievelijk 12 maanden. In het kader van de integratie van regelingen wordt voorgesteld de algemene grens in de wet te stellen op twee jaar. De uitzonderingsbepalingen voor personen die hebben deelgenomen aan een arbeidsmarktrelevante scholing of opleiding kunnen daarmee vervallen. In verband met de bijzonder ernstige problematiek van werklozen uit etnische minderheidsgroepen en de geringe uitstroomkansen die voor hen bestaan, wordt voor deze categorie de grens gelegd bij een werkloosheidsduur van één jaar. Nadere afbakening van de categorie zal geschieden bij ministeriële regeling, na overleg met de coördinerend minister voor het minderhedenbeleid, de Minister van Binnenlandse Zaken. Vertrekpunt daarbij is voorshands de aanduiding van categorieën en etnische minderheden zoals vastgelegd in de Minderhedennota 1983 (TK , ). De huidige wet kent reeds de mogelijkheid om met werklozen in de zin van de wet gelijk te stellen personen die met betrekking tot de kansen op de arbeidsmarkt in angenoeg dezelfde positie verkeren. Van deze bepaling zal gebruik worden gemaakt om de personenkring uit te breiden tot jongeren die een half jaar hebben gewerkt op een arbeidsplaats in het kader van de Tijdelijke voorziening GWJ dan wel de in voorbereiding zijnde Jeugdwerkgarantiewet. Op deze wijze wordt de doorstroming naar reguliere arbeidsplaatsen bevorderd, zodat niet de in het kader van de TV-GWJ beschikbare plaatsen langdurig bezet blijven door een beperkte groep deelnemers. 6. Wijzigingen in verband met werkervaringsplaatsen Het aantal wijzigingen dat noodzakelijk is om ook werkervaringsplaatsen onder het bereik van de wet te kunnen brengen, is beperkt. Bij de werkervaringsplaatsen zal in principe sprake zijn van een arbeidsovereenkomst in de zin van de wet, zij het met een maximum duur van één jaar. De premievrijstelling voor werkgevers op basis van de wet kan dus ook voor werkervaringsplaatsen worden verleend. Om overheden bij de creatie van werkervaringsplaatsen in de overheidssector voldoende vrijheid te bieden bij de vormgeving van de rechtspositionele kant van de werkervaringsplaatsen, wordt in artikel 1 sub f de mogelijheid geopend de arbeidsvoorwaarden ook in een publiekrechtelijke regeling vast te leggen. Bij de bespreking van de voornemens van het kabinet ten aanzien van de werkervaringsplaatsen in de Tweede Kamer is een motie aanvaard van de heer Leijnse (TK , XV, nr. 40). In die motie wordt uitgesproken dat ook werkervaringsplaatsen op basis van een detacheringsconstructie mogelijk moeten zijn. Op dit moment wordt de toepassing van de detacheringsconstructie belemmerd door het bepaalde in art. 5, eerste lid van de wet Vermeend/Moor. Daar is - om verdringing van reguliere arbeid te verhinderen - geregeld dat in principe op niet meer dan 10% van de arbeidsplaatsen bij een instelling of onderneming een premievrijstelling van toepassing mag zijn. Dit maakt het feitelijk onmogelijk bij het opzetten van werkervaringsplaatsen de Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 4

5 constructie te kiezen dat alle betrokken werklozen een arbeidsovereenkomst sluiten met een uitlenende organisatie. Bij de wijziging van de wet in 1987 is de mogelijkheid geschapen van voornoemde bepaling af te wijken, via het bepaalde in artikel 5, zesde lid van de wet. Tot op heden is van die mogelijkheid geen gebruik gemaakt. Het is thans de bedoeling dat wel te doen, teneinde bedrijfstakken en overheden een optimale vrijheid te geven bij de vormgeving van werkervaringsplaatsen, ook indien zij daarbij gebruik wensen te maken van een detacheringsconstructie. Op deze wijze wordt tevens tegemoet gekomen aan het dictum van de motie-leijnse. Werklozen worden slechts voor een werkervaringsplaats in de marktof collectieve sector in aanmerking gebracht indien dat in het kader van de heroriënteringsgesprekken is geïndiceerd. Aangezien de heroriënteringsgesprekken voorshands alleen worden gevoerd met werklozen die langer dan drie jaar werkloos zijn, is een uitbreiding van de personenkring van de wet voor dit specifieke doel niet noodzakelijk. Zelfs indien in de toekomst zou worden besloten heroriënteringsgesprekken te voeren met alle langer dan twee jaar werklozen is de omschrijving van de personenkring zoals die thans wordt voorgesteld toereikend. In de notitie «Scholing en werk» is het voornemen neergelegd om werkervaringsplaatsen in de collectieve sector alleen beschikbaar te maken voor werklozen tot 40 jaar. In het overleg met de centrale werkgevers- en werknemersorganisaties is gekozen voor een gewijzigde opzet van de regeling. Essentieel element is dat de samenwerkingsverbanden met GAB's en GSD-en in het kader van de heroriënteringsgesprekken vaststellen dat plaatsing op een werkervaringsplaats voor een werkloze gewenst is. Gezien deze individuele benadering is besloten van het stellen van algemene leeftijdsgrenzen af te zien. Dit betekent dat de door de Tweede Kamer aanvaarde motie-groenman (TK , XV, nr. 37) wordt gehonoreerd. Om zoveel mogelijk langdurig werklozen een kans te bieden, is het gewenst de doorstroming vanuit werkervaringsplaatsen naar reguliere functies naar vermogen te bevorderen. Om die reden wordt de mogelijkheid geopend om na afloop van een werkervaringsplaatsing voor de volle periode van vier jaar premievrijstelling te verkrijgen, ongeacht de vraag of de nieuwe functie bij dezelfde of een andere werkgever wordt aanvaard. Voor de situatie waarin de werknemer bij dezelfde werkgever blijft is artikel 2, lid 2 bedoeld. Op grond van artikel 1, lid 2 sub b van de wet zal de periode doorgebracht op een werkervaringsplaats kunnen worden gelijkgesteld met een periode van werkloosheid, wanneer de werknemer in dienst treedt bij een andere werkgever. Om de subsidies voor werkervaringsplaatsen, die in aanvulling op de premievrijstelling zullen worden geboden, mogelijk te maken, is een wijziging van artikel 6 van de wet gewenst. In de nieuwe redactie wordt tot uitdrukking gebracht dat subsidies op grond van de wet betrekking kunnen hebben op de begeleidingskosten op reguliere arbeidsplaatsen of op de kosten van werkervaringsplaatsen. In het ministeriële besluit dat op grond van artikel 6 zal worden getroffen zal een differentiatie in subsidiehoogten worden aangebracht, gerelateerd aan de ernst van de problematiek. Gedacht wordt aan een begeleidingskostensubsidie van f voor personen die 2-3 jaar werkloos zijn, voor ex-deelnemers aan de Tijdelijke voorziening GWJ en voor werklozen behorend tot een etnische minderheidsgroep die 1-3 jaar werkloos zijn en een begeleidingskostensubsidie van f voor personen die langer dan 3 jaar werkloos zijn. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 5

6 Voor werkervaringsplaatsen in de marktsector zal de subsidie maximaal f bedragen en voor werkervaringsplaatsen in de collectieve sector maximaal 100% van de kosten op het niveau van het bruto minimumloon bij een maximale arbeidsduur van 32 uur. De hoogte van deze subsidie wordt geacht toereikend te zijn om ook tegemoet te komen aan de kosten van de werkgever voor de plaatsing en de begeleiding op de werkplek. Cumulatie van de subsidie voor werkervaringsplaatsen en de begeleidingskostensubsidie is uitgesloten. Met het oog op de te verwachten CAO-afspraken met betrekking tot werkervaringsplaatsen wil de regering behalve een aanpassing van de wet Vermeend/Moor ook op korte termijn de verlenging bevorderen van de tijdelijke voorziening wettelijk minimumloon (Wet van 27 juni 1985, Stb. 403, eerder verlengd bij Wet van december 1985, Stb. 632, tot en met 31 december 1988), die partijen de mogelijkheid biedt afspraken te maken over het beloningsniveau voor werkervaringsplaatsen waar produktieve arbeid en scholing/training op moeilijk in de tijd te onderscheiden wijze zijn gekoppeld. De maximale subsidie van f voor werkervaringsplaatsen zal overigens alleen gegeven kunnen worden indien tenminste het volledige wettelijk minimumloon aan de betrokken werknemer wordt betaald. Is dat, bij voorbeeld door toepassing van de tijdelijke voorziening WML niet het geval, dan zal ook de subsidie naar rato lager zijn. 7. Overige wijzigingen In het kader van de wijziging van de wet worden enkele imperfecties in de huidige wettekst gecorrigeerd. Het betreft een detaillering van de bevoegdheid van de minister terzake van het vereiste van werkloosheidsduur en van inschrijving als werkloos werkzoekende (artikel 1, lid 2), een precisering van de bevoegdheid van de directeur GAB om af te zien van het weigeren van de afgifte van een verklaring (artikel 5, lid 5) en de toevoeging van beëindiging van arbeidsovereenkomsten door de rechter op grond van bedrijfseconomische redenen als grond voor het vervallen van de vrijstelling van werkgeverspremies (artikel 3, lid 2), respectievelijk weigering van een verklaring door de directeur GAB (artikel 5, lid 1). Deze wijzigingen worden nader geëxpliceerd in de artikelsgewijze toelichting. 8. De positie van gemeenten bij de totstandkoming van werkervaringsplaatsen in de collectieve sector Bij de bespreking in de Tweede Kamer op 14 en 15 december 1988 van de resultaten van het nader overleg met sociale partners is ook de positie van de gemeenten bij de totstandkoming van de werkervaringsplaatsen in de collectieve sector aan de orde geweest. In lijn met de huidige wet Vermeend/Moor en met het voorstel voor de Arbeidsvoorzieningswet (TK , , nrs. 1-4) zal de uitvoering van de subsidieregeling voor werkervaringsplaatsen worden gelegd in handen van de arbeidsvoorzieningsorganisatie. Dit betekent dat na de inwerkingtreding van de Arbeidsvoorzieningswet de regionale besturen voor de arbeidsvoorziening (RBA's) de verantwoordelijkheid voor die taak zullen dragen en in de periode daar aan voorafgaand de gewestelijke arbeidsbureaus. De keuze voor de RBA's als uitvoerende instantie indiceert een eerste aspect van de betrokkenheid van de gemeenten bij de nieuwe regeling. De gemeenten zullen immers als één van de drie geledingen bestuurlijk in de RBA's participeren, en in dat kader mede verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van de regeling. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 6

7 Betrokkenheid van de gemeenten krijgt in de tweede plaats vorm door de wijze van selectie van de langdurig werklozen die voor een werkervaringsplaats in aanmerking zullen worden gebracht. Het is de bedoeling uitsluitend langdurig werklozen voor de werkervaringsplaatsen in aanmerking te laten komen die daartoe in het kader van de heroriënteringsgesprekken worden geïndiceerd. Uitvoering van de heroriënteringsgesprekken is zoals bekend in handen gelegd van samenwerkingsverbanden van gewestelijke arbeidsbureaus en gemeenten. De aanwijzing van kandidaten voor de werkervaringsplaatsen is daarmee een gezamenlijke verantwoordelijkheid van GAB's en gemeenten geworden. Tevens kunnen gemeentelijke en door de gemeente gesubsidieerde instellingen een belangrijke rol vervullen in de sfeer van de begeleiding waar het gaat om de toeleiding naar en de follow-up van de heroriënteringsgesprekken en in de sfeer van gemeentelijke educatieve voorzieningen. Een derde aspect is de positie van gemeenten bij het tot stand brengen van het aanbod van werkervaringsplaatsen in de collectieve sector. De bijdrage van de gemeenten zal daarbij uiteraard primair kunnen zijn het aanbieden van werkervaringsplaatsen in het eigen gemeentelijke apparaat. Maar de regering gaat er van uit dat de gemeenten tevens een belangrijke wervende en coördinerende taak zullen kunnen en willen vervullen bij het genereren van aanbod van werkervaringsplaatsen bij andere overheidswerkgevers in hun omgeving en bij g. en g."instellingen in de gemeente. Een mogelijkheid om dat te doen is het entameren van overleg met andere overheden, door de gemeente gesubsidieerde instellingen en andere g. en g."instellingen over een gecoördineerd aanbod van werkervaringsplaatsen in de collectieve sector. Veel gemeenten doen ditzelfde ook nu al in het kader van de Tijdelijke voorziening gemeentelijke werkgelegenheidsinitiatieven voor jongeren. De wenselijkheid van een door gemeenten gecoördineerd aanbod van werkervaringsplaatsen in de collectieve sector zal in het overleg met sociale partners in de g. en g.-sector nadrukkelijk aan de orde worden gesteld. Een vierde aspect heeft betrekking op de realisatie van de in de herorienteringsgesprekken geïndiceerde plaatsen in de collectieve sector. De gemeenten hebben daarbij de mogelijkheid gebruik te maken van de ten behoeve van de Tijdelijke voorziening GWJ gecreëerde infrastructuur en hebben in dat kader ook de mogelijkheid de realisatie van werkervaringsplaatsen af te stemmen op de realisatie van plaatsen ten behoeve van de Tijdelijke voorziening en - in de toekomst - ten behoeve van het Jeugdwerkgarantieplan. Indien in de toekomst in de collectieve sector tegen de verwachting in concurrentie zou optreden tussen het Jeugdwerkgaram tieplan en de onderhavige regeling, dan zullen in de subsidieregeling op grond van artikel 6 van de wet nadere voorzieningen worden getroffen om een dergelijke ongewenste ontwikkeling tegen te gaan. In organisatorische zin wordt voor de gemeenten ruimte geschapen enerzijds door expliciet arbeidsvoorwaarden, vastgesteld bij publiekrechtelijke regeling, onder de wet te brengen en anderzijds door belemmeringen voor de detacheringsconstructie weg te nemen (zie 6). Ook de toetsing van de door of via de gemeenten aangeboden werkervaringsplaatsen zal over het algemeen een beperkt karakter kunnen hebben. Behoudens het geval dat de plaatsen op grond van (CAO-)afspraken tot stand komen, zal het immers gaan om nieuwe functies die niet in de bestaande functiestructuur voorkomen, zodat van verdringing geen sprake zal zijn. Bij plaatsen in de g. en g.-sector die via de gemeente worden aangeboden staat bovendien in feite ook de gemeente garant voor de kwaliteit van de plaatsen en de begeleiding. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 7

8 9. Gevolgen voor de positie van vrouwen In het Meerjarenkader Arbeidsvoorziening ('s-gravenhage 1988) is als landelijk uitgangspunt voor de arbeidsvoorzieningsorganisatie geformuleerd dat de uitstroomkans naar werk voor ingeschreven (her)intredende vrouwen gelijk moet zijn aan het gemiddelde van alle ingeschreven werkloze werkzoekenden. Zowel de verruiming van de doelgroep van de wet tot werkzoekenden die langer dan twee jaar werkloos zijn en tot ex-deelnemers aan de Tijdelijke voorziening GWJ als de introductie van het instrument van werkervaringsplaatsen zullen naar verwachting een gunstig effect hebben op de positie van vrouwen die langdurig werkloos zijn. De wet biedt thans reeds de mogelijkheid om personen die niet of niet de vereiste periode als werkloos werkzoekende ingeschreven staan bij het gewestelijk arbeidsbureau in aanmerking te brengen voor premievrijstelling en de overige faciliteiten van de wet. Betrokkene moet in dat geval anderszins aannemelijk kunnen maken dat hij of zij de vereiste periode werkloos werkzoekende is geweest en in voldoende mate heeft getracht arbeid te verkrijgen. In de praktijk is deze mogelijkheid met name benut ten behoeve van herintredende vrouwen. Door de verruiming van de doelgroep van de wet tot werkzoekenden die langer dan twee jaar werkloos zijn, zal ook de groep herintredende vrouwen kunnen toenemen die van de regeling gebruik maakt. De verruiming van de doelgroep van de wet tot personen die naar regulier werk doorstromen na een half jaar participatie in de Tijdelijke voorziening GWJ, zal naar verwachting de positie van meisjes en jonge vrouwen in gunstige zin beïnvloeden. 70% van de deelnemers aan de Tijdelijke voorziening is vrouw. Haar kansen op doorstroming naar een reguliere baan zullen door de subsidie in de begeleidingskosten en de premievrijstelling voor maximaal vier jaar aanzienlijk worden verbeterd. Ook bij de Werkgelegenheidsverruimende Maatregel is circa 70% van de deelnemers vrouw. Het negatieve effect dat de inperking van de werkingssfeer van de WVM dienovereenkomstig heeft, blijft echter beperkt. Enerzijds was het aantal plaatsingen dat de laatste jaren met de regeling werd geëffectueerd betrekkelijk gering. In 1988 werden bijna 600 vrouwen met behulp van de WVM geplaatst. Anderzijds wordt het effect gecompenseerd door de gelijktijdige introductie van het instrument van de werkervaringsplaatsen in de markt- en collectieve sector ten behoeve van de deelnemers aan de heroriënteringsgesprekken. Volgens de eerste rapportage is meer dan 30% van de deelnemers aan de heroriënteringsgesprekken vrouw, zodat verwacht mag worden dat uiteindelijk jaarlijks circa 7000 vrouwen op werkervaringsplaatsen zullen kunnen worden geplaatst. 10. Financiële aspecten Voor wat betreft de op basis van de wet tot stand te brengen kaderregeling langdurig werklozen kan het volgende worden opgemerkt. Ten behoeve van de subsidies voor werkervaringsplaatsen in de markten collectieve sector is voor 1989 een bedrag van f 100 min op kasbasis voorzien. In 1990 zal dit bedrag oplopen tot f400 min, eveneens op kasbasis. Uitgaande van de werkhypothese dat de werkervaringsplaatsen in een verhouding in de markt- respectievelijk collectieve sector tot stand zullen worden gebracht, kunnen vanaf 1990 jaarlijks ongeveer werkervaringsplaatsen worden gecreëerd. Voor 1989 is het Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 8

9 aantal werkervaringsplaatsen op jaarbasis geraamd op Daarbij is uitgegaan van een subsidie van maximaal f voor werkervaringsplaatsen in de marktsector en maximaal f in de collectieve sector. Voorzien wordt dat het aantal nieuwe plaatsingen op reguliere arbeidsplaatsen dat gesubsidieerd wordt middels premievrijstelling en subsidie in de begeleidingskosten, in de jaren 1989 en 1990 jaarlijks circa zal bedragen. De uitbreiding van de personenkring die in aanmerking komt voor subsidiëring van de begeleidingskosten op een reguliere arbeidsplaats en de verhoging van deze subsidie voor langer dan drie jaar werklozen van f tot f kunnen worden gefinancierd uit de middelen die thans beschikbaar zijn voor de MLW, de WVM en de MOA. Voor 1989 zal voor dit doel voorshands f 70 min op verplichtingenbasis worden ingezet. Wanneer het voorstel voor een Arbeidsvoorzieningswet (TK , ) door het parlement is aanvaard, zullen de gelden die beschikbaar zijn voor de bestrijding van langdurige werkloosheid voor de jaren na 1989 deel uitmaken van de rijksbijdrage voor de Arbeidsvoorzieningsorganisatie. De verschuiving in premielasten voor werkgevers die in de structurele situatie optreedt, wordt geschat op circa f 200 min ( x gemiddeld f 5 000) waarvan ongeveer de helft in verband met de premievrijstelling voor werkervaringsplaatsen. Ter vergelijking: in 1988 kan de premieverschuiving als gevolg van toepassingen van de wet worden geraamd op circa 40 min. De centrale organisaties van werkgevers en werknemers hebben met de genoemde aantallen en met de premieverschuiving ingestemd in het finaal overleg dat in het kader van het Centraal Bestuur voor de Arbeidsvoorziening i.o. is gevoerd. Een punt van aandacht in financieel opzicht is de relatie tussen de thans voorgestelde wijziging van de wet Vermeend/Moor en de voorstellen tot vereenvoudiging van de premie- en belastingheffing (met name: Wet financiering van de volksverzekeringen, TK, , ). De wet Vermeend/Moor regelt onder andere de vrijstelling van de premies voor de AAW en de AWBZ. Wegens deze premievrijstelling bestaat op basis van de voorstellen tot vereenvoudiging van de premieen belastingheffing geen verplichting meer tot het betalen van de overhevelingstoeslag. Het huidige voordeel van de werkgever, in casu de premievrijstelling voor de AAW/AWBZ, blijft hiermee in de genoemde voorstellen behouden. Ook voor de werknemers wordt grosso modo eenzelfde resultaat bereikt als in het huidige regime, omdat voor de betrokkenen een apart heffingsregime zal worden gecreëerd. Voor het tarief van de eerste schijf zal dan immers een korting gelden gelijk aan het AAW/AWBZ-deel in het tarief van de eerste schijf. 11. Aspecten van deregulering Eén van de oogmerken van de wijziging van de wet is te komen tot de samenvoeging van een aantal afzonderlijke arbeidsmarktmaatregelen voor langdurig werklozen in één geïntegreerde regeling langdurig werklozen. De voorgestelde wijziging van artikel 6 van de wet beoogt de basis voor deze kaderregeling te bieden. Het is tevens de bedoeling de noodzakelijke verdere regelgeving met betrekking tot werkervaringsplaatsen in de markt- en in de collectieve sector in deze kaderregeling onder te brengen. Totstandkoming van de kaderregeling zal de intrekking impliceren van de thans reeds op de wet gebaseerde MLW, de MOA en - op termijn - de WVM. De relatie van JOB tot de geïntegreerde regeling wordt momenteel in overleg met sociale partners bezien. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 9

10 Een basis voor de geïntegreerde regeling in de onderhavige wet is aangewezen omdat de subsidies voor werkervaringsplaatsen én voor begeleidingskosten op reguliere arbeidsplaatsen gehanteerd worden in combinatie met het instrument van de vrijstelling van werkgeverspremies voor de in de wet genoemde sociale-zekerheidsregelingen. Verwacht wordt dat de stroomlijning van de arbeidsmarktmaatregelen voor langdurig werklozen op centraal niveau bijdraagt tot een vermindering van de bestuurslast. Bij de arbeidsbureaus zullen de integratie van de genoemde maatregelen en de inpassing van het instrument werkervaringsplaatsen binnen de kaderregeling kunnen leiden tot een efficiëntere inzet van menskracht en middelen. Artikelsgewijze toelichting Artikel I, onderdeel A Het huidige artikel 1, eerste lid, onderdeel e, bevat een leeftijdsgrens van 21 jaar. Zoals reeds in het algemeen deel van de toelichting is opgemerkt, verdient het aanbeveling deze leeftijdsgrens te verlaten. Hierdoor kan ook een betere aansluiting op de Tijdelijke voorziening GWJ worden bereikt. Zoals reeds in het algemeen deel van de toelichting wordt vermeld is gebleken dat een werkloosheidsduur van tenminste drie jaar, de werkingssfeer van de Wet te zeer beperkt. In onderdeel e, onder 1 en 2, wordt derhalve de vereiste werkloosheidsduur van langer dan drie jaar teruggebracht naar langer dan twee jaar. Voor de werkloze die behoort tot een etnische minderheidsgroep wordt, gelet op diens achterstandspositie op de arbeidsmarkt, de vereiste werkloosheidsduur teruggebracht naar langer dan een jaar. Tevens wordt een verdere integratie van maatregelen voorgenomen voor de naar werkloosheidsduur onderscheidene werklozen. Artikel I, onderdeel B Het huidige tweede lid, onderdeel a, bevat reeds de bevoegdheid van de Minister van SZW om personen die met betrekking tot de kansen op de arbeidsmarkt in nagenoeg dezelfde positie verkeren als een zeer langdurig werloze, met deze werkloze gelijk te stellen. Het ligt in het voornemen in de ministeriële beschikking onder meer als zodanig aan te wijzen de categorie jeugdige werklozen die momenteel in het kader van de Tijdelijke voorziening GWJ werkervaring opdoen, doch wiens doorstroming naar een reguliere arbeidsplaats op de arbeidsmarkt nog onvoldoende verzekerd is. Door de mogelijkheid van gelijkstelling kan de arbeidsinpassing worden bevorderd, omdat een werkgever bij indienstneming van een meteen werkloze gelijkgestelde persoon, eveneens in aanmerking kan komen voor premievrijstelling. Ten aanzien van de werkloosheidsduur wordt in artikel 1 onderdeel e, bepaald dat de werkloosheid onafgebroken heeft voortgeduurd. Dit zou betekenen dat korte onderbrekingen een nieuwe werkloosheidsduur zouden doen ingaan, terwijl niet gesteld kan worden dat door korte onderbrekingen van de werkloosheid de arbeidsmarktpositie van de werkloze structureel is verbeterd. In artikel 1, tweede lid, onderdeel b is derhalve de mogelijkheid gehandhaafd dat beperkte perioden van niet werkloos zijn of niet ingeschreven zijn, niet behoeven te gelden als onderbreking van de werkloosheid. Toegevoegd is dat dergelijke perioden kunnen worden beschouwd als perioden van inschrijving als werkloos werkzoekende of als perioden van werkloos werkzoekend zijn. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 10

11 Artikel I, onderdeel C In artikel 1, onderdeel e, is geregeld dat voor de werkloze die behoort tot een etnische minderheidsgroep, een minimale werkloosheidsduur geldt van een jaar. Wie tot een minderheidsgroep behoort dient ingevolge artikel 1, derde lid, nader te worden bepaald. Invulling hiervan zal plaatsvinden na overleg met de coördinerend minister voor het minderhedenbeleid, de Minister van Binnenlandse Zaken. Artikel I, onderdeel D Het huidige artikel 2 wordt in die zin gewijzigd dat de Wet een onbepaalde werkingsduur verkrijgt. De premievrijstelling geldt in beginsel voor een periode van vier jaar. Het voorgestelde tweede lid van artikel 2 ziet op de situatie dat een langdurig werkloze die gedurende een jaar werkervaring opdoet bij een werkgever vervolgens voor die zelfde werkgever op een reguliere arbeidsplaats werkzaamheden gaat verrichten. Zonder nadere bepaling zou de werkgever na het jaar, waarin de langdurig werkloze werkervaring heeft opgedaan, noch slechts gedurende drie jaar kunnen worden vrijgesteld van het betalen van werkgeverspremies, terwijl bij indiensttreding bij een nieuwe werkgever nog een vrijstellingsduur van vier jaar zou gelden. Aldus zou een ongelijke situatie ontstaan. Met de onderhavige bepaling wordt beoogd die ongelijkheid te voorkomen. Artikel I, onderdeel E In het gewijzigde onderdeel a, van het tweede lid van artikel 3 is nu tevens geregeld dat, indien binnen zes maanden na de aanvang van de vrijstelling een of meer arbeidsovereenkomsten op verzoek van de werkgever door de rechter zijn ontbonden op grond van bedrijfseconomische redenen, de vrijstelling eveneens vervalt. Bepalend voor de duur van de zes maanden is de datum met ingang waarvan de ontbinding wordt uitgesproken en derhalve niet het moment waarop de arbeidsovereenkomst feitelijk wordt verbroken. Dit spoort met hetgeen is bepaald omtrent de beëindiging van de arbeidsovereenkomst als gevolg van een verkregen ontslagtoestemming van de directeur GAB. Daarbij is immers bepalend het moment waarop de werkgever met gebruikmaking van de vergunning, de arbeidsovereenkomst beëindigt, dan wel opzegt. De overige wijzigingen van artikel 3, tweede en derde lid, betreffen technische preciseringen. De bedoeling van de wijziging van artikel 3, vierde lid is, dat de Wet zich niet zal verzetten tegen het voortzetten van arbeidsovereenkomsten, die voor bepaalde tijd waren aangegaan, over een periode die niet voldoet aan het vereiste, dat tot dusverre in artikel 3, vierde lid van de Wet was opgenomen. Dit vereiste hield in dat een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd, die een werkgever met een langdurig werkloze was aangegaan voor een periode van minder dan twee jaar, bij voortzetting van die overeenkomst slechts aanspraak had op het voortduren van de vrijstelling, indien die voortzetting voor onbepaalde tijd was, of tenminste voor een zodanige termijn, dat de totale duur van de arbeidsovereenkomst ten minste twee jaar zou bedragen. Dit vereiste verhoudt zich slecht met de uitgangspunten voor de subsidiëring van de voor langdurig werklozen te scheppen zogenaamde werkervaringsplaatsen, zoals weergegeven in mijn brief aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal van 9 december 1988 (TK , XV, nr. 33). Kernpunt daarvan is immers dat aan langdurig werklozen de gelegenheid wordt geboden om gedurende ten hoogste een jaar werkervaring op te doen op een werkervaringsplaats. De Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr

12 concrete uitwerking hiervan, zoals die op dit moment wordt voorzien, laat de mogelijkheid open dat de werkgever, die een werkervaringsplaats ter beschikking stelt, met de langdurig werkloze een arbeidsovereenkomst aangaat voor de duur van 6 maanden (de minimum-termijn ingevolge de Wet). Na ommekomst van die 6 maanden kan verlenging plaatsvinden tot ten hoogste een jaar. Voortzetting van de arbeidsovereenkomst is ook mogelijk voor een langere termijn, maar de werknemer mag niet langer dan een jaar op de werkervaringsplaats doorbrengen. In overeenstemming met dit uitgangspunt is in artikel 6 van de Wet evenzeer de hier genoemde minimumduur vervallen. Artikel I, onderdeel F Een vrijstellingsverklaring wordt ingevolge artikel 5, eerste en tweede lid, geweigerd indien de werkgever op bedrijfseconomische gronden een of meer arbeidsovereenkomsten in de zes maanden voorafgaand aan de aanvraag voor een vrijstellingsverklaring, heeft beëindigd. Ontslag op deze grond kan plaatsvinden via de directeur GAB alsook door middel van een ontbindingsprocedure via de kantonrechter. In dergelijke gevallen zou sprake kunnen zijn van verdringing van reguliere arbeidsplaatsen door gesubsidieerde arbeidsplaatsen. In de wet wordt nu tevens vastgelegd dat indien sprake is van ontbinding door de rechter van één of meer arbeidsovereenkomsten op grond van bedrijfseconomische gronden, de vrijstellingsverklaring dient te worden geweigerd. De directeur GAB kan hiervan ingevolge het nieuwe vijfde lid afwijken, indien naar zijn oordeel door het verstrekken van de verklaring geen sprake zal zijn van verdringing van werknemers werkzaam op reguliere arbeidsplaatsen. Daarmee wordt de bevoegdheid van de directeur GAB om af te wijken nader gepreciseerd. De overige wijzigingen van artikel 5 betreffen hiermee verband houdende technische aanpassingen. Artikel I, onderdeel G Voorgesteld wordt het huidige artikel 6 te vervangen door een nieuwe bepaling waarin een subsidiemogelijkheid is opgenomen ter tegemoetkoming in de kosten van training en begeleiding of in de kosten van het opdoen van werkervaring. Het gaat hierbij om een eenmalige subsidie. De subsidie kan worden verstrekt of ter tegemoetkoming in de kosten van training en begeleiding of in de kosten van het opdoen van werkervaring. De subsidie kan bij de onderscheidene situaties in hoogte variëren. Indien eenmaal subsidie is verstrekt ten behoeve van een werkervaringsplaats, wordt geen subsidie meer verstrekt bij doorstroming van de betreffende werknemer naar een reguliere arbeidsplaats. Indien een langdurig werkloze in het kader van deze Wet direct wordt geplaatst op een reguliere arbeidsplaats, blijft het mogelijk aan de werkgever een tegemoetkoming te verstrekken in de kosten van scholing en begeleiding. Weliswaar is in de Wet zelf niet meer tot uitdrukking gebracht dat in dit geval de arbeidsovereenkomst voor onbepaalde duur of voor bepaalde duur (al dan niet verlengd) voor tenminste twee jaar moet zijn aangegaan, doch in de ministeriële regeling zal alsnog een minimumtermijn als voorwaarde voor subsidieverstrekking worden opgenomen. Conform het bepaalde in artikel 6 wordt de subsidie voor de kosten van het opdoen van werkervaring slechts verleend, indien een werkgever met een werkloze een arbeidsovereenkomst aangaat met betrekking tot welke de vrijstelling (tot het betalen van werkgeverspremies) van toepassing is. In artikel 5 eerste lid onder b is geregeld dat in principe op Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 12

13 niet meer dan 10% van de arbeidsplaatsen of werkervaringsplaatsen bij een instelling of onderneming een premievrijstelling van toepassing mag zijn. Dit betekent dat binnen één organisatie nooit een relatief groot aantal werkervaringsplaatsen kan voorkomen, zodat concurrentievervalsing tussen instellingen c.q. ondernemingen ook in het geval van werkervaringsplaatsen wordt tegengegaan. Een uitzondering hierop is mogelijk wanneer, zoals in het voornemen ligt, gebruik wordt gemaakt van het bepaalde in artikel 5 zesde lid. Toepassing van dit artikel betekent concreet dat in het geval een daartoe in het leven geroepen instelling langdurig werklozen detacheert naar werkervaringsplaatsen bij werkgevers in de markt- of collectieve sector het bepaalde in artikel 5 eerste lid onder b niet van toepassing is. Dit artikel blijft wel van toepassing op de inlenende werkgevers. Artikel II Dit artikel bevat enkele uit het onderhavige wetsvoorstel voortvloeiende wijzigingen van technische aard in artikel 18 van het bij koninklijke boodschap van 14 maart 1989 ingediende voorstel van Wet tot invoering van de Arbeidsvoorzieningswet (Invoeringswet Arbeidsvoorzieningswet). Genoemd artikel regelt de aanpassing van de Wet Vermeend/Moor aan de nieuwe opzet van de Arbeidsvoorzieningsorganisatie. De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, J. de Koning Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 3 13