Lancelot in King Arthur: over het ontbreken van het mysterie rondom de naam Lancelot

Transcriptie

1 Niels Hagen Lancelot in King Arthur: over het ontbreken van het mysterie rondom de naam Lancelot 1 Inleiding Iedere schrijver die een verhaal wil toevoegen aan de verhalen binnen de Arthurtraditie, heeft een enorme keuze aan bronmateriaal waar hij op kan aansluiten en gebruik van kan maken. Enerzijds biedt dat veel aanknopingspunten, waardoor nieuwe verhalen kunnen blijven ontstaan. Anderzijds zorgt dat voor moeilijkheden, omdat niet iedere bron evenveel recht kan worden aangedaan. Een schrijver moet een keuze maken, waardoor hij bepaalde elementen wel gebruikt, terwijl hij andere aanpast of weglaat. In dit paper richt ik mij op één van deze nieuwe verhalen, namelijk de film King Arthur van de regisseur Antoine Fuqua uit Ik richt mij specifiek op het personage Lancelot. Rondom de naam van Lancelot heerst in de Middeleeuwse literatuur veel mysterie. In de film wordt met deze traditie meteen gebroken. Al in de openingsscène wordt de naam van Lancelot bekend gemaakt aan de kijker. Waarom kiest Fuqua er voor om direct duidelijk te maken wie Lancelot is? Om deze vraag te kunnen beantwoorden laat ik eerst kort zien hoe de naam van Lancelot bekend wordt gemaakt in de film. Vervolgens bespreek ik twee belangrijke Middeleeuwse bronnen, het verhaal over Lancelot van Chrétien de Troyes en het verhaal uit de vulgaatcyclus over Lancelot en het mysterie rondom zijn naam. Vervolgens geef ik een verklaring waarom Antoine Fuqua ervoor gekozen heeft direct duidelijk te maken wie Lancelot is. Ik beargumenteer dat de Antoine Fuqua de film King Arthur gebaseerd heeft op de historische bronnen over het bestaan Arthur in plaats van het romanpersonage Arthur. Voor het bestaan van Lancelot bestaan echter geen historische bronnen omdat Lancelot alleen als een romanpersonage bestaat. Hieruit concludeer ik dat Fuqua het personage Lancelot louter gebruikt als vulling voor het verhaal. Het romanpersonage Lancelot uit de Middeleeuwse literatuur is niet van belang voor de voortgang van het verhaal in King Arthur. Daardoor is het niet noodzakelijk om het mysterie rondom de naam van Lancelot welke in de Middeleeuwse literatuur een belangrijke rol speelt te herintroduceren in een nieuwe verhaal zoals de film King Arthur. Om tot deze conclusie te komen zal ik nu eerst ingaan op het bekendmaken van de naam van Lancelot in de film King Arthur in vergelijking met hoe zijn naam bekend wordt gemaakt in de Middeleeuwse literatuur. 2 Het mysterie rondom de naam van Lancelot In de eerste scène van de film King Arthur gebeurt in vergelijking met de Middeleeuwse

2 literatuur direct iets opmerkelijks. Over de naam van Lancelot wordt in het geheel niet mysterieus gedaan. In de eerste scène wordt de kijker getoond op welke manier het Romeinse leger uit dorpen in het gebied dat men tegenwoordig Engeland noemt jonge kinderen meeneemt om hen op te leiden tot een volwaardig lid van het militaire apparaat dat de grenzen bewaakt ten behoeve van het Romeinse Rijk. 1 De kijker ziet hoe de inwoners van het dorp een klein Romeinse leger op staan te wachten en hen één van hun jongelingen schenken. De zus van deze jongeling roept uit verdriet driemaal zijn naam: Lancelot. Lancelot. Lancelot! Vervolgens geeft zij de jongeling een ketting, waarmee duidelijk wordt dat dit de persoon is die Lancelot genoemd wordt. Voor wie de Middeleeuwse literatuur kent, is dit vreemd. Uit deze literatuur blijkt dat er rondom de naam van Lancelot vaak mysterieus gedaan wordt. Eén van de teksten waarin lange tijd onduidelijk is dat het hoofdpersonage de naam Lancelot heeft, is Lancelot of De ridder van de kar. 2 Deze tekst is geschreven door Chrétien de Troyes en is het eerste opgeschreven verhaal over ridder Lancelot. In dit verhaal leert de lezer een enorm sterke ridder kennen die de taak op zich neemt om koningin Guinevere te redden uit handen van de duistere ridder Meleagant. Bij een begraafplaats aangekomen vraagt een onbekende ridder voor wie de graven zijn die op deze begraafplaats zijn aangelegd. Een kluizenaar antwoordt dat op de graven te lezen is voor wie ze bedoeld zijn. Op één graf staat geen naam. Wel is er een kort gedicht opgeschreven op de tombe: 3 De man die zonder hulp dit graf ontsluit Zal alle ballingen verlossen uit Het rijk waar niemand uit ontkomen kan Al was hij nog zo'n rijk of edel man Zo zal het alle mannen steeds vergaan Wier wiegen niet in 't land van Gorre staan. Vervolgens grijpt de ridder van de kar de enorme sluitsteen op en werpt hem van het graf. Vanaf dat moment is duidelijk dat hij de ballingen zal gaan verlossen. Zijn naam is echter nog steeds niet bekend gemaakt. Deze wordt pas bekend als hij het gevecht met Meleagant aangaat om de ballingen te verlossen. 4 Het gevecht vindt plaats dicht bij de plek waar Guinevere gevangen wordt gehouden. Omstanders vragen haar naar de naam van de ridder van de kar, waarna zij het mysterie rondom de naam onthult. De naam van de ridder is Lancelot du Lac. Een andere tekst waarin lange tijd onduidelijk is dat de naam van het hoofdpersonage 1 Antoine Fuqua, King Arthur (z.p.: Walt Disney Studios Home Entertainment, 2004), scène 1. 2 Sander Berg, (vert.), Chretien de Troyes, Lancelot of de ridder van de kar (Amsterdam: Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2001). 3 Berg, LofRvdK, p Berg, LodRvdK, p. 66.

3 Lancelot is, is Lancelot of the Lake. 5 Deze tekst komt uit de vulgaatcyclus, een serie teksten waarin alle eerdere teksten over koning Arthur en zijn hof bij elkaar gebundeld zijn tot één lopend verhaal. In dit verhaal staat onder andere de eerste ontmoeting tussen een jongeman en koningin Guinevere centraal. Op de vraag van Guinevere hoe hij heet, moet de jongeman het antwoord schuldig blijven. Hij zegt dat hij zijn naam niet kent. Zij begrijpt niet wat de jongeman bedoelt maar ze besluit hem verder geen vragen te stellen, omdat de naamloze jongen zich alleen maar voor schut zet. Guinevere vindt hem een simpele jongeman die slecht opgevoed is en wil hem daarom niet meer spreken. Zijn naam komt de lezer, en Guinevere, later in het verhaal wel te weten. Ook hier komt de jonge ridder uiteindelijk aan bij een begraafplaats, wat een verwijzing is naar Chrétiens Lancelot of de ridder van de kar zoals hierboven beschreven. 6 Op dit graf vindt de jongeman waarvan we de naam nog niet kennen ook een raadsel, namelijk dat de steen alleen kan worden verwijderd door de man die het kasteel, waar de begraafplaats bij gelegen is, ontzet van zijn machthebber en wiens naam onder de steen gegraveerd staat. Aangezien de jongeman net tevoren het kasteel ontzet heeft van zijn machthebber, weet hij dat deze inscriptie voor hem is bedoeld. Zonder moeite tilt hij de steen op en leest de inscriptie eronder: Here will lie Lancelot of the Lake, the son of King Ban of Benwick. 7 In tegenstelling tot Chrétiens Lancelot is na het optillen van de steen het raadsel van de naam van de jongeman en ridder voor de lezer direct opgelost. Voor de andere personages in het verhaal is het echter niet duidelijk dat de jongeman Lancelot heet. Lancelot houdt zijn naam nog steeds verborgen, zelfs voor de directe omstanders in wiens gezelschap hij de steen van het graf verwijderd heeft. Daarmee blijft er een mysterie rond rond de naam Lancelot hangen, net als in Chrétiens Lancelot of de ridder van kar. Waarom kiest Antoine Fuqua in de film King Arthur er voor om wel direct de naam van Lancelot te onthullen? In het volgende deel van dit paper zal ik die vraag beantwoorden. 3 King Arthur en het weglaten van mysterie rondom Lancelots naam Uit de op openingsscène van de film King Arthur wordt meteen duidelijk op welke teksten uit de Arthurtraditie deze film zich baseert. Fuqua geeft in enkele introducerende zinnen weer waar de kijker deze film aan kan koppelen: 8 Historians agree that classical 15 th century tale of King Arthur and his Knights rose from a real hero who lived a thousand years earlier in a period often called the Dark Ages. Recently discovered archeological evidence sheds light on his true identity. 5 Corin Corley (vert.), Lancelot of the Lake (Oxford: Oxford University Press, 1989), p Corley, LotL, p Corley, LotL, p Fuqua, KA, scène 1.

4 Uit dit citaat kan worden opgemaakt dat de film zich niet baseert op de gehele geschiedenis aan verhalen over koning Arthur, maar dat zij zich baseert op de werkelijke held 'Arthur' die in de vijfde eeuw na Christus geleefd zou hebben. Over recent gevonden archeologisch materiaal heb ik geen bronnen gevonden. Echter voor het bestaan van de historische figuur Arthur kan Fuqua zich beroepen op enkele geschriften. De enige aanwijzing uit de vijfde eeuw zelf naar een held als Arthur in bronmateriaal komt van een Britse klerk Gildas. 9 In zijn De Excidio Britanniae schrijft hij Aurelius Ambrosius het leiderschap over de Britten toe. Onder zijn leiding worden in een gevecht bij Badon Hill de Saksen verslagen. In de negende eeuw na Christus schrijft Nennius het werk Historia Britonum, waarin de held die bij Badon Hill de Saksen versloeg niet langer Aurelius Ambrosius heet, maar de naam Arthur krijgt. 10 Arthur weet bij Badon Hill met zijn zwaard maar liefst 140 mannen te doden. In de twaalfde eeuw na Christus baseert Geoffrey van Monmouth zich op de teksten van Gildas en Nennius en schrijft een nieuwe geschiedenis met de titel Historia Regum Britanniae. 11 In dit boek is niet alleen te lezen over de vele veldslagen die de Britse koningen gevoerd hebben, maar wordt ook het leven naast die veldslagen beschreven. Vooral het hoofdstuk over koning Arthur heeft later voor veel inspiratie gezorgd voor auteurs als Chrétien de Troyes en de teksten in de vulgaatcyclus. Dit hoofdstuk behandelt namelijk niet alleen Arthurs heldendaden, maar ook zijn leven vanaf zijn verwekking tot aan zijn dood. 12 De vraag die dit werk vooral opwerpt is wat nu op feiten gebaseerd is en wat fictie is. Naast deze geschriften wordt er ook gesproken over archeologisch materiaal dat het bestaan van Arthur ondersteunt. In Ooggetuigen van de Middeleeuwen in meer dan Honderd reportages is een geschrift van Gerard van Wales te lezen. 13 In dit geschrift wordt het over ontdekken van het graf van Arthur bericht in de abdij van Glastonbury. Dit wordt duidelijk uit een inscriptie die op de steen aan de binnenkant egnoteerd was waarop zou staan: Hier op het eiland van Avalon ligt begraven de beroemde Arthur, met Guinevere, zijn tweede vrouw. Fuqua heeft van al deze bronnen gebruik gemaakt om Arthur als historisch figuur neer te zetten. Een probleem ontstaat voor het personage Lancelot. In geen van deze bronnen wordt zijn naam genoemd. Zijn daadwerkelijke bestaan is niet geverifieerd. Lancelot komt alleen als romanpersonage voor in verhalen binnen de Arthurtraditie. Aan Fuqua geeft dit de mogelijk om het 9 John Allen Giles (vert.), Gildas, De Excido Britanniae in Project Gutenberg (1999), geraadpleegd op John Allen Giles (vert.), Nennius, Historia Britonum in Project Gutenberg (2006), geraadpleegd op Mark Nieuwenhuis (vert.), Geoffrey van Monmout, Geschiedenis van de Britse Koningen (Amsterdam: Athaneaum- Polak & Van Gennep, 2000). 12 Nieuwenhuis, GvdBK, B. Hellemans, J. Raaijmakers, C. van Rhijn, Ooggetuigen van de Middeleeuwen in meer dan Honderd reportages (Amsterdam: Bert Bakker, 2005),

5 personage Lancelot vanuit een eigen interpretatie in te vullen. Het verhaal zelf lijdt daar niet onder, omdat Lancelot in de daadwerkelijke geschiedenis volgens de bronnen geen rol gespeeld heeft. Daarom is het niet noodzakelijk om het mysterie rondom de naam van Lancelot in de film op te nemen en kan Fuqua dus afwijken van de verhalen van Chrétien en de verhalen in de vulgaatcyclus over het personage Lancelot. 3 Conclusie In dit paper heb ik onderzocht waarom Antoine Fuqua in de film King Arthur geen mysterie hult rondom de naam van het personage Lancelot. Ik heb laten zien dat direct in de eerste scène duidelijk is dat de naam van het personage Lancelot in de film Lancelot is. In de Middeleeuwse literatuur is dit echter zeer ongebruikelijk. Dit heb ik laten zien door de twee besprekingen van het personage Lancelot in Lancelot of de ridder op de kar en Lancelot in Lancelot of the Lake. Hieruit blijkt dat in de Middeleeuwse literatuur het gebruikelijk is om een mysterie rondom de naam van het personage Lancelot te creëren. Vervolgens heb ik laten zien dat Fuqua kan afwijken van deze traditie door te onderzoeken op welk bronmateriaal hij het personage Arthur heeft gebaseerd. Zo is vastgesteld dat Fuqua niet het romanpersonage, maar de historische figuur Arthur gebruikt voor zijn film. Aangezien er geen historische bronnen zijn die het daadwerkelijk bestaan van Lancelot bevestigen, heeft Fuqua de ruimte genomen om dit personage in zijn film vrij in te vullen. Het is daarom voor de film King Arthur niet noodzakelijk om aan de Middeleeuwse traditie te voldoen en een mysterie rondom de naam van het personage Lancelot te creëren. 4 Bronnen Berg, Sander (vertaler). Chretien de Troyes. Lancelot of de ridder van de kar. Amsterdam: Athenaeum-Polak & Van Gennep, Corley, Corin (vertaler). Auteur onbekend. Lancelot of the Lake. Oxford: Oxford University Press, Fuqua, Antoine. King Arthur. Zonder plaats: Walt Disney Studios Home Entertainment, Giles, John Allen (vertaler). Gildas. De Excido Britanniae in Project Gutenberg, (geraadpleegd op )., Nennius, Historia Britonum in Project Gutenberg, (geraadpleegd op ). Hellemans, B. J. Raaijmakers, C. van Rhijn. Ooggetuigen van de Middeleeuwen in meer dan Honderd reportages. Amsterdam: Bert Bakker, Nieuwenhuis, Mark (vertaler). Geoffrey van Monmout. Geschiedenis van de Britse Koningen. Amsterdam: Athaneaum-Polak & Van Gennep, 2000.