Werkstuk KCV Phoinissai of Fenicische vrouwen

Transcriptie

1 Werkstuk KCV Phoinissai of Fenicische vrouwen Werkstuk door een scholier 1976 woorden 4 oktober ,1 16 keer beoordeeld Vak KCV Voor het vak klassieke culturele vorming zijn we enkele weken bezig geweest met de verschillende aspecten van het Griekse en Romeinse toneel. Ter afsluiting van het project was het de bedoeling om één Griekse tragedie te lezen en daar enkele opdrachten over te maken. Mij is het verhaal de Phoinissai, in het Nederlands De Fenicische - of Foenicische vrouwen toegedeeld. Deze tragedie, vermoedelijk rond 409 voor Christus opgevoerd, is geschreven door de bekende Griekse tragedieschrijver Euripides, en dit is Euripides versie van de Zeven tegen Thebe van Aischylos. Deze tragedie wordt grotendeels bepaald door de bezetting en aanval van de stad Thebe door twee broers, Eteokles en Polyneikos. Dit waren de zonen van Oidipous, de zoon van de vermoorde koning Laios, die getrouwd was met Iokaste. Het verhaal De tragedie begint met een smeekbede aan een oude dienaar door Iokaste. Zij vertelt over haar man die een kind wilde, maar het niet kon krijgen en daarom te rade ging bij het orakel van Delphi. Deze zei dat eventuele kinderen de moordenaar van Laios zouden worden. In een dronken bui verwekt hij echter toch een kind, maar eenmaal bij zinnen laat hij de baby te vondeling leggen. Het kind Oidipous werd door anderen gevonden en opgevoed. Hij vermoordde later zijn vader en trouwde zonder het te weten met zijn biologische moeder. Hij werd een alleenheerser en verwekte bij zijn moeder vier kinderen, waaronder de twee broers Eteokles en Polyneikes, evenals de dochters Antigone en Ismene. De broers zetten hun vader achter de grendels en spraken met elkaar af om ombeurten het land te regeren. Eteokles voert het eerste jaar de scepter, maar wil de macht daarna niet overdragen aan Polyneikos. Deze vlucht naar Aigos en creëert daar een leger. Tot slot van een lange monoloog vraagt Iokaste aan Zeus of haar zonen niet voor altijd vijanden blijven. Hierna is er een dialoog tussen de oude dienaar en Antigone over het aanrukkende leger van Polyneikes. Antigone wordt gemaand om het paleis binnen te gaan. Hierna begint het koor van Fenicische vrouwen met een gezang over de naderende strijd. Hierna is er een soort vraag-antwoord dialoog tussen het koor en Polyneikes, gevolgd door een dialoog tussen Polyneikes en Iokaste waarbij de eerstgenoemde vertelt over hoe hij zijn vrouw kreeg. Ook smeekte hij bij haar om bemiddeling bij de vrede tussen hem en zijn brouw Eteokles. Hierna vraagt Iokaste aan haar zoon Eteokles om te stoppen met de gewapende strijd, maar hij wil dit Pagina 1 van 6

2 niet. Nu komt Creon op. Creon vraagt aan de voorspeller Theiresias wat te doen om Thebe voor een ondergang te besparen. Theiresias wil eerst niet zeggen wat voor raad hij heeft, maar na aandringen van Creon op hem vertelt hij het toch. Creon moet de zoon Menoikeus ombrengen. Creon wil dit om begrijpelijke redenen niet doen en vraagt Theiresias om weg te gaan. Menoikeus hoort het advies van Theiresias en wil wel sterven voor de stad. Bode 1 vraagt aan Iokaste om het paleis uit te komen. Hij begint over de strijd te vertellen. Na een klaaggezang van het koor komt er weer een ander bode. Hij heeft twee slechte berichten voor Kreon. De zus van Kreon, Iokaste, en Eteokles en Polyneikos zijn in de strijd omgekomen. Ze hebben elkaar gedood door een vloek van hun vader Oidipous en hun moeder is toen ook gestorven. In de aantekeningen achterin staat waarom het verhaal zo plotsklaps stopt: de vertaler schrijft dat het laatste gedeelte zoveel rariteiten bevat dat dit niet authentiek kan zijn. De personages De Fenicische vrouwen is een verhaal met veel alleen maar mono- en dialogen tussen de volgende personages: - Iokaste; - de oude dienaar; - Antigone; - De Fenicistische vrouwen (het koor); - Polyneikes; - Eteokles; - Kreon; - Teiresias - Menoikeus - Oidipous - de 1e & 2e bode De personages Iokaste Iokaste is de dochter van Menokenes, en de vrouw van Laïus, de koning van Thebe. Na de dood van haar man Laïus trouwt zij met haar zoon, zonder dat hij weet dat zij haar moeder is. Later in het verhaal probeert zij te bemiddelen in de strijd tussen Polyneikos en Eteokles. Ze sterft op hetzelfde moment als haar twee zoons. de oude dienaar De oude dienaar komt in het eerste gedeelte van het verhaal voor. Hij is de persoon waartegen Antigone spreekt. Uit het verhaal blijkt dat het een bejaarde man is die veel weet: hij herkent iedereen op het slagveld. Pagina 2 van 6

3 Antigone Antigone is de dochter van Oedipus. Ondanks een verbod van Eteokles om zijn broer Polyneikos te begraven doet ze dat toch en wordt gearresteerd. Polyneikes Polyneikes is de zoon van Iokaste en Oedipus. Met zijn broer Eteokles krijgt hij een twist over de leiding van Thebe. In een tweegevecht doodden Polyneikes en Iokaste elkaar. Eteokles Eteokles is ook een zoon van Iokaste en Oedipus. Nadat zijn vader gedood is spreekt hij met zijn broer af om elk jaar de leiding te hebben over de stad Thebe. Na een jaar wil Eteokles de macht echter niet uit handen geven. In een gevecht tussen Eteokles en Polyneikes doodden zij elkaar. Creon Creon of Kreon is de broer van de koningin Iokaste van Thebe. Hij vraagt aan Theiresias wat hij moet doen om de stad Thebe te redden. Als Theiresias daarop antwoord dat Creon zijn zoon moet doden wil hij dat niet zelf doen. Theiresias Theiresias is een blinde helderziende die keek naar de vogels. Hem werd om hulp gevraagd door Creon wat er gedaan moest worden om de stad Thebe te besparen. Toen Theiresias daarop antwoordde dat Creon Menoikeus moest doden deed hij dat niet. Menoikeus Menoikeus is de zoon van Creon. Over hem wordt geschreven dat hij zich op wilde offeren om de stad Thebe te behoeden voor een ondergang. Oidipous Oidipous is de zoon van Iokaste en Laïos. Na de dood van zijn vader trouwt hij zonder het te weten met zijn moeder. Hij was namelijk als baby te vondeling gelegd en door anderen opgevoed. Hij krijgt samen met Iokaste vier kinderen. Als hij door zijn zoons wordt opgesloten verdwijnt hij even uit beeld. Aan het einde van het verhaal komt hij weer voor. Hij spreekt een vloek uit aan zijn eigen zoons, en die sterven. de 1e en 2e bode De eerste en tweede bode hebben in het verhaal slechts een korte rol. De eerste bode komt Iokaste om uit het paleis te komen. Daarna begint hij over de strijd te vertellen. De tweede bode komt aan Creon met het bericht dat Iokaste en haar twee zonen zijn overleden. Het koor Het koor van Fenicische vrouwen, waarnaar deze tragedie ook is vernoemd komt geregeld in het verhaal voor. Zij zingen scènes aan elkaar, of hebben een vraag- antwoord gesprek met een ander personage. Pagina 3 van 6

4 Het dilemma In dit verhaal komen meerdere malen de problemen van Iokaste naar boven. Als eerste toen ze zwanger was, en haar man Laïos de raad kreeg om geen kinderen te krijgen. Daarna, na de dood van haar man Laïos kon ze niets zeggen tegen haar te vondeling gelegde kind Oidipous. Hij trouwde met zijn eigen moeder! Later kwam zij middenin de tweestrijd tussen haar zoons Eteokles en Polyneikes te staan. Aan welke kant moest ze gaan staan? Uiteindelijk sterft ze, tussen beide zonen in. De oplossing In het verhaal komt geen duidelijke oplossing voor het probleem van Iokaste. Ze praat met beide zoons, maar een duidelijke oplossing komt er niet. Ze sterft tussen beide kinderen in. Misschien is de oplossing voor haar om te sterven. Wat vinden de anderen ervan De andere personages hebben ook moeite met de strijd tussen Eteokles en Polyneikes. Creon waarschuwt Eteokles over het naderende gevecht. Ook Theiresias brengt een advies uit om de strijd tegen te houden. Tevens heeft Oipidous, die zelf een vloek heeft uitgebracht, moeite met het overlijden van zijn vrouw en kinderen. Mijn mening De tragedie de Fenicische vrouwen van Erupides vind ik een verhaal wat ik zelf uit vind blinken in onleesbaarheid. Ik weet niet of het bij andere Griekse verhalen ook zo is, maar dit verhaal vond ik moeilijk om door te komen, sommige stukken moest ik tot wel drie keer lezen om te begrijpen wat er nu eigenlijk werd verteld. Het is een traag verhaal met weinig opwinding erin. Dat is ook de reden waarom ik het kopje Indrukwekkendste scène heb laten vallen om mijn mening op te schrijven. Vooral de teksten van het koor vond ik zelf onduidelijk, met naar mijn mening zaken die niets met het onderwerp te maken hebben. Er komen in het verhaal veel betrekkelijke bijzinnen voor die het al met al niet erg verduidelijken. Tenslotte wil ik nog even een reden toelichten waarom ik de tekst misschien saai vind. De meeste namen die in het verhaal voorkomen zeggen mij niks. Die moet ik dan eerst op gaan zoeken, waardoor de spanning van het verhaal weg valt. Aristoteles De Griekse filosoof Aristoteles heeft theoretisch onderzoek verricht naar de inhoud en vorm van de tragedies in die tijd. Ook het effect ervan op het publiek werd onderzocht. Hij heeft naar aanleiding van dit onderzoek een handboek hierover geschreven, de Poëtica. Euripides laat zijn personages alleen maar zelf aan het woord. Er is geen alwetende verteller, hoewel het koor wel enkele dingen aan elkaar praat. Pagina 4 van 6

5 Volgens Aristoteles is ook het plot een zeer belangrijk onderdeel van de tragedie. Vooral de handelingen en minder de karakters zijn belangrijk in tragedies. Ik vind dat Euripides geen van beide vaak gebruikt. Handelingen komen vrijwel helemaal niet voor. Jaloersheid, zoals Aristoteles in zijn werk schrijft is wel voorkomend in Euripides werk. Het is zelfs de belangrijkste reden van Polyneikos om zijn broer aan te vallen. Hij wil die troon. Angst komt er alleen bij de bestorming van de stad. Er zijn mensen die zo bang zijn dat Thebe ten onder gaat dat ze zichzelf er voor op willen offeren. Receptie Voor receptie ben ik op zoek gegaan naar een modern werk, boek of toneelstuk over de Fenicische vrouwen, maar dit heeft mij na een twintig minuten zoeken in de bibliotheek niets opgeleverd. Wel ben ik erachter gekomen dat een andere Griekse schrijver, Aischylos, ook een tragedie heeft geschreven over de aanval op Thebe door Polyneikos. Onder leiding van Adrastos probeerden zijn Eteokles van de troon van de Thebe te halen. Eén van de zeven helden die meededen aan deze aanval (Het boek heet De Zeven Tegen Thebe ), Amphiaros voorspelde al vantevoren dat het op een mislukking uit zou lopen. Alleen Adrastos overleefde door het snelle paard Areion. Een decennium later onderneemt hij, Adrastos, een nieuwe tocht, nu met de zonen van overleden helden. Hij neemt de stad in, maar verliest daarbij zijn zoon Aigialeus, en sterft zelf ook van verdriet. Het meest opvallende verschil in dit verhaal van Aischylos is dat er in dit verhaal de nadruk ligt op de Griekse helden. Overeenkomst is de (poging tot) bezetting van Thebe. Tot slot Het verhaal De Fenicische vrouwen van Euripides waar voor mij geen erg interessant verhaal. Ik vind het leuk om nu eens een hele tragedie te hebben gelezen, maar het was soms erg onbegrijpelijk, hoewel ik misschien ook nog wat te weinig achtergrondkennis heb van de Griekse Mythologie. Opvallend detail was voor mij dat de schrijver zelf ook vond dat het laatste gedeelte wel heel verwarrend was. De soms lange monologen, vooral de liederen die door het vrouwenkoor werden gezongen waren soms onbegrijpelijk. De dialogen waren wel te lezen. Overigens waren de zinnen in zowel monologen als dialogen soms erg lang met veel komma s en betrekkelijke bijzinnen. De vragen die beantwoord dienden te worden in dit verslag volgens de instructie waren niet altijd helemaal toe te passen. Ik heb zover mogelijk geprobeerd om mij hier aan te houden, maar waar dit niet mogelijk is heb ik een getracht een passend alternatief aan te bieden. Bronnenlijst Dit verslag heb ik niet uit mijn duim gezogen. Ik heb gebruik gemaakt van de volgende bronnen: - De Geïllustreerde Griekse Mythologie Encyclopedia, door Guus Houtzager. Groningen, 2003; Pagina 5 van 6

6 - Samenvatting van Poetica, van Aristotelels, vertaald door v/d Ben & Bremer. 1988; - De Fenicische vrouwen, door Euripides. Vertaling door H. Altena - De Kleine Winkler Prins. Diverse auteurs. Amsterdam, 1949; tegen Thebe; - (dochter van Oedipus); Pagina 6 van 6