Nieuwsbrief FKB FKB. Het kan vriezen, het kan dooien. een levende vereniging rondom de dood. Federatie voor Begrafenisinstellingen zonder winstoogmerk

Transcriptie

1 Jaargang 14, nummer 9 30 september 2016 Federatie voor Begrafenisinstellingen zonder winstoogmerk Nieuwsbrief FKB Het kan vriezen, het kan dooien. COLOFON Deze Nieuwsbrief is het digitale informatieblad van de FKB. De FKB wil de belangen behartigen van uitvaartverenigingen. Info: Wilt u de Nieuwsbrief ontvangen? Aanmelden via Secretariaat van de FKB mw. G.W. Nijland-Wevers Telefoon: secretaris@f-k-b.nl Heeft u informatie die geschikt is voor deze Nieuwsbrief? Mail die dan naar: secretaris@f-k-b.nl FKB een levende vereniging rondom de dood Het is een uitdrukking die gebruikt wordt, als er iets twee kanten op kan gaan: het kan goed gaan, het kan fout gaan. Zoiets. Als de weerman zegt: Het kan vriezen, het kan dooien, dan wordt je een beetje in verwarring gebracht, want je weet niet wat het gaat worden. Die verwarring hebben veel mensen deze week ook met het weer. Het is herfst, de tekenen daarvan zie je ook, maar het is warm als in een mooie zomer. Ergens, in het biologisch gestel van de mens, klopt het dan niet. We houden van onze seizoenen en als iets dat gevoel dan in de war schopt, raken we enigszins van slag. Hoe flexibel we ook zijn, we houden toch van enige structuur. Dat geeft houvast. Zo kunnen er in het leven ook van die onverwachte dingen zijn die een mens totaal onderuit halen. Het gaat dan wel over iets anders dan het weer. Maar de dood is zo n ingrijpend iets. En daaromheen, rondom en in die chaos, is het van belang dat er toch enige structuur geboden wordt. Dat mensen weten waar ze aan toe zijn. Deze nieuwsbrief wil aan die structuur een bescheiden bijdrage leveren. Hij staat weer boordevol allerlei informatie waar je iets aan kunt hebben. Ik wens u veel leesplezier, Afke den Hollander In deze nieuwsbrief o.a. * Het kan vriezen, het kan dooien * De rustige periode is voorbij. * Het gemak van een uitvaartvereniging * Nieuwe column Mariska Overman-Bruntink: Pokémon Go * Mag en kan een uitvaartvereniging levend zijn? * Toename crematies * Ruby is de eerste Nederlandse troosthond * Uit de praktijk van een Verliescounselor. * Uitvaart als Bron van Spiritualiteit * Waarom gemeentes liever hebben dat je begraven wordt

2 De rustige periode is voorbij. De agenda raakt langzamerhand weer meer en meer gevuld. Zeker nu bij de FKB de regiovergaderingen naderen moet er ook ruimte ingeruimd worden voor voorbereiding. Actief ontspannen was een periode de hoofdmoot, maar moet nu weer heel bewust worden ingepland, zoekend naar momenten waarop dat mogelijk is. En gelukkig lukt dat ook nog regelmatig. Zo konden we afgelopen zondag een fietstochtje combineren met het bezoeken van een aantal exposities door kunstenaars via een route vanuit ons dorp. Kunst op zijn Breedst was het thema, zinspelend op het smalste stukje van Nederland. Fijn om ook bezig te kunnen en mogen zijn met en voor mensen uit velerlei verschillende besturen. In de armoedewerkgroep, Raad van Kerken, Leger des Heils, maar ook in het overleg met dorpsbewoners, of in bespreking met het consortium dat de brug aanlegt en aan het ontgrinden is, of in het gesprek met de Gemeente om de dorpsbelangen te behartigen. Veelzijdig. Een prachtige dag, enkele dagen geleden, toen zoon Michel trouwde met zijn Danielle. Vanaf het ophalen van hem, en het samen ophalen van zijn bruid ik mocht meelopen bij het maken van de foto s - om na een hapje door te gaan met het formele van het sluiten van het wettelijk huwelijk. Dan die mooie dienst waarbij het huwelijk werd ingezegend. De huwelijksinzegening mocht gedaan worden door Afke. Heel bijzondere momenten, heel gezegende momenten. Fijne ontmoetingen daarna en afsluitend nog in een kleiner gezelschap. Prachtig. Mijn gedachtekronkel? Het er zijn voor andere mensen doet mij denken aan de bestuurders van verenigingen, die dit werk niet voor zichzelf doen maar het doen voor hun medemens, voor de leden van de vereniging. Fijn dat er zoveel mensen zijn die geheel vrijwillig en onbaatzuchtig zich inzetten voor hun medemens! Meer samen, samen meer! (J.J. den Hollander Voorzitter FKB Illikhoven, 27 september 2016). Digitale nieuwsbrief Pagina 2

3 Voorbeeld, een advertorial gericht op leden van een uitvaartvereniging, niet integraal bruikbaar voor uitvaartverzorger van een FKB-vereniging (redactie) Het gemak van een uitvaartvereniging Ron de Vos / Foxtxt Beilen - Uitvaartverenigingen waren en zijn ideële organisaties zonder winstoogmerk. Veelal opgericht door mensen die vonden dat piëteit en winstbejag niet samen gaan. Daniël Haan Uitvaartverzorging onderschrijft dit ideële standpunt. Daniël: De huidige uitvaartverenigingen zijn ontstaan vanuit de vroegere burenhulp, het zogeheten noaberschap. Toen het noaberschap op het platteland langzaam verdween, ontstonden de uitvaartverenigingen met geschreven reglementen. Met als doel om voor ieder een fatsoenlijke begrafenis in klassen te organiseren. Meestal met eigen materieel en personeel. Deze insteek is tegenwoordig enigszins veranderd, maar het hoofddoel is in stand gebleven: het organiseren van een uitvaart voor hun leden. Daniël: Veelal bieden de uitvaartverenigingen een natura pakket met daarin onder andere het regelen van een uitvaart, korting op het gebruik van een opbaarruimte en het aanbieden van een standaard kist. Daarnaast is er ook een vrij te besteden bedrag en dat varieert nogal. Voor het regelen van de uitvaart wordt in de meeste gevallen en externe ondernemer of freelance uitvaartverzorger ingehuurd. Over het algemeen ben je bij de meeste uitvaartverenigingen vrij in je keuze welke uitvaartverzorger je wenst. Daniël: Mocht de keuze hierbij op Daniël Haan Uitvaartverzorging vallen, dan zullen wij er alles aan doen om u zo goed mogelijk te begeleiden, zodat u kunt terugzien op een waardig afscheid. Bron: De krant van Midden-Drenthe, , Sjaak. Digitale nieuwsbrief Pagina 3

4 Nieuwe column Mariska Overman-Bruntink: Pokémon Go 30 augustus 2016 Het zal niemand ontgaan zijn, sinds enkele maanden is er een nieuwe game-rage: Pokémon Go. Voor de enkeling die nu zijn wenkbrauwen optrekt: dit is een spel voor op je mobiel. Met dit spel trek je de wijde wereld in om via je beeldscherm (die met je camerafunctie in je mobiel werkt) zogenaamde Pokémons te vangen: animatiediertjes. Het spel is gebaseerd op een populaire tv-serie die al wat jaren oud is. De persoon die Pokémons vangt met zijn mobiel, wordt een Pokémon-trainer genoemd. Vanaf de lancering van dit spel is het ongekend populair. Wereldwijd trekken voornamelijk jonge mensen door stad en land, op jacht naar de beestjes. Mensen tippen elkaar waar bijzondere Pokémons te vinden zijn, helpen elkaar het spel te begrijpen en laten elkaar zien wat ze al gevangen hebben. Met Pokébals die je op je scherm met je vinger richting de Pokémon gooit, vang je ze. Die ballen verzamel je op Pokéstops, virtuele punten op allerlei plekken in het land. Voor degenen die het inmiddels duizelt: kijk even op YouTube voor wat verhelderende beelden erbij. Nu is niet iedereen onverdeeld blij met dit fenomeen. Want de Pokémons zijn overal, ook op plekken waarvan niet iedereen het gepast vindt. Op begraafplaatsen bijvoorbeeld. Met als resultaat mensen, meestal jongeren, die over begraafplaatsen lopen op zoek naar de begeerde Pokémons. Sommige begraafplaatsen hebben daarom al bordjes geplaatst bij de ingang: verboden voor Pokemonjagers. En daar verbaas ik mij over. Natuurlijk wordt er als verweer driftig gegooid met termen als niet respectvol, piëteit is belangrijk, het is storend, etc. Dit allemaal om duidelijk te maken waarom het not done is Pokémons op een begraafplaats te vangen. Maar wat is respectvol dan? Wat bedoel je met piëteitsvol? Mijn broertje ligt al 25 jaar op een begraafplaats. Hij was gek op drukte, reden voor mijn ouders om een levendige plek voor hem aan de straatkant van de begraafplaats uit te zoeken destijds. Ik weet zeker dat hij de Pokémontrainers verwelkomd zou hebben. Wat leven in de, overwegend stille, brouwerij! Hij zou, als hij het woord gekend zou hebben, het absoluut piëteitsvol voor hem hebben gevonden. Alles is een kwestie van perspectief. Bovendien, begraafplaatsen kampen al jaren met teruglopende aantallen uitvaarten. Cremeren wordt alsmaar populairder, begraven juist niet. Sterker nog, op de gemiddelde begraafplaats zijn vandaag de dag meer Pokémons dan bezoekers te vinden. Jongeren zie je al helemaal zelden op een begraafplaats. En nu komen ze, maar dan zijn ze niet welkom vanwege disrespect? Zou je het ook dapper kunnen vinden? Eindelijk iets dat ze wel door die poort durft te laten gaan? Als ik naar mezelf kijk, durfde ik als puber geen begraafplaats te betreden. Geesten en spoken en zombies, dat waren de gedachten die opkwamen. En dat is eng, doodeng. Ik zou denken: maak gebruik van deze rage. Creëer een lure (een lokkertje voor Pokémons), trek jongeren, laat de beheerder of andere aanwezigen/vrijwilligers ze stimuleren de hele begraafplaats rond te gaan, vertel dat je bijzonder Pokémons hebt, maar ook bijzondere doden. Wees creatief, wees positief, wees uitnodigend. Er ligt hier voor begraafplaatsen zelfs een hele mooie maatschappelijke taak: dood en leven bij elkaar brengen, als twee bij elkaar horende facetten. En dood is misschien vrij stil, leven is dat niet. Kortom, ik zou zeggen: Begraafplaats Go! Digitale nieuwsbrief Pagina 4

5 Mag en kan een uitvaartvereniging levend zijn? Piet Hunse. Ron de Vos / Foxtxt Hooghalen - In dorpshuis t Haolerhoes in Hooghalen was op 22 september een vrij toegankelijk uitvaartsymposium. De tekst in de uitnodiging: Dat heeft alles te maken met de nieuwe uitvaartvereniging Beilen-Hooghalen en omstreken, legt uitvaartleider Piet Hunse uit: Vier mensen gaan uitleggen wat de werkwijze van de uitvaartvereniging inhoudt. Joyce Wolf, Grietje Bakker, Linda Eising, en ik gaan uitleggen en de bezoekers meenemen in wat een uitvaartvereniging kan betekenen. De vraag is ook - en daar willen wij ook graag over van gedachten wisselen - mag en kan een uitvaartvereniging levend zijn? We lezen regelmatig iets over de leefbaarheid van ons platteland. En hoe houd je een vitaal en leefbaar platteland over? Piet stelt dat een verenigingsleven bijdraagt aan de vitaliteit van ons platteland. Daar waar verenigingen een bloeiend bestaan hebben, daar gebeurt iets. Dat bindt mensen samen in onze samenleving. En het woord samenleving zegt het al we leven samen op ons platteland. En mag een moderne uitvaartvereniging daar een rol van betekenis in spelen? Ik denk van wel, zo lang de uitvaartvereniging niet alleen maar zit te wachten op een overlijden, maar daadwerkelijk van betekenis wil zijn in de samenleving. Op t symposium komen ook nieuwe koeltechnieken bij thuisopbaring aan de orde. Ook worden de nieuwe website en de mogelijkheden daarvan gepresenteerd, waarmee je onder andere online kan condoleren. Regiovergadering najaar 2016 Bron: Krant van Midden-Drenthe.nl/ , Sjaak. U hebt wellicht de datum al genoteerd, maar mocht u de aankondiging gemist hebben, ook in het najaar van 2016 willen wij weer in iedere regio een regiovergadering houden. De uitnodiging en agenda en verslag 2015 zijn inmiddels verzonden naar de secretariaten. Mocht u in uw eigen regio verhinderd zijn, dan bent u uiteraard welkom bij de vergadering in een andere regio. Data: Regio Noord-Oost, maandag 10 oktober Locatie: Hessenwegkerk, Hardenberg. Regio West, maandag 17 oktober Locatie: Hotel Volendam, Katwoude. Regio Zuid, maandag 24 oktober Locatie: Leger des Heils, Treebeek-Brunssum. Aanvang uur. Wij zien uit naar de ontmoeting met u en met elkaar. Digitale nieuwsbrief Pagina 5

6 Toename crematies Volgens de nieuwe prognoses wil 63 % van de bevolking worden gecremeerd. Het kost de beheerders van de begraafplaatsen meer moeite om de exploitatie sluitend te krijgen omdat er minder graven uitgegeven worden. Daar komt nog bij dat grond schaars en duur is. Vele beheerders van begraafplaatsen willen om voornoemde redenen op de begraafplaats een crematorium of een losse ovenruimte bouwen. Op de begraafplaats IJsselhof te Gouda is er een losse ovenruimte. Naar wens kan de familie al dan niet met dragers na de plechtigheid in de aula de overledene naar de losse ovenruimte elders op de begraafplaats begeleiden. Revival van crematies Het is niet alleen van deze tijd dat in West Europa het aantal crematies het aantal begrafenissen overtreft. In zijn boek Dodenakkers laat de auteur Cees van Raak zien dat in de overgang van de Brons- naar de IJzertijd, 1000 voor Christus tot aan 400 na Christus, crematies als norm voor dodenbezorging gold. In de jaren 60 van de vorige eeuw toen cremeren in zwang kwam werd de plechtigheid gehouden in een kale ruimte en bleef veelal de kist met de overledene in de aula staan. Het onttrekken van de overledene door het dalen in een opening in de vloer of door de kist middels een gordijn of schuifdeuren aan het zicht te ontrekken werd door velen als schokkend ervaren. Veelal defileerden de aanwezigen langs de baar en terwijl ieder elkaar opbeurde onder genot van een kop koffie met het beruchte plakje cake werd de kist in de oven gevoerd. Sinds de jaren negentig de dood in toenemende mate een gespreksonderwerp werd, besteden beheerders van crematoria meer aandacht aan de inrichting en aankleding van het crematorium en omgeving. De naaste familie kan aanwezig zijn bij de invoer van de overledene in de oven. De andere aanwezigen kunnen ondertussen elkaar ontmoeten onder genot van niet alleen koffie thee maar ook van bier en wijn, al dan niet met luxe hapjes. Nieuw crematieritueel In het crematorium van de Nieuwe Oosterbegraafplaats te Amsterdam is het tegenwoordig mogelijk om de kist middels een hefmechanisme richting hemel aan het zicht te laten onttrekken. Een symbolische opname van de overledene in de hemel of universum. Bron: LPRS, , Sjaak. Ruby is de eerste Nederlandse troosthond Foto ter illustratie (Laska, troosthond redactie Uitvaartbranche) Begin juli was er een bericht over een troosthond die wordt ingezet door een Amerikaanse uitvaartondernemer. En nu is het zover, ook in Nederland is de eerste troosthond beschikbaar bij uitvaarten. Ruby, de acht weken oude pup van uitvaartonderneemster Patricia van Vliet, kan worden ingezet om steun te bieden bij uitvaarten, dat meldt Omroep Brabant. Ruby is volgens haar baasje een sociale en intelligente hond. Zodra ze wat ouder is mag ze mee naar uitvaarten. De hond, een kruising tussen een labrador en een poedel, is een echte knuffel en dat kan mensen tijdens een uitvaart echt ondersteuning bieden. Het aaien of knuffelen van een hond biedt afleiding en troost. Bron: Omroep Brabant, juli 2016, Sjaak. Digitale nieuwsbrief Pagina 6

7 Uit de praktijk van een Verliescounselor. Uit de praktijk van verliescounselor Nellie Wijfelaars Mensen die iets ingrijpends hebben meegemaakt zoeken vaak naar de betekenis of zin van wat er gebeurde. Ze worstelen met vragen als: Waarom? Waarom is dit hem of haar overkomen? Hij/zij was nog zo jong Waarom is dit ons overkomen? Het zijn grote vragen waar ik geen antwoord op heb. Of ik hoor: Waaraan heeft hij of zij dit verdiend? Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Dit had niet mogen gebeuren. Het is hem of haar aangedaan. Het is ons aangedaan In zulke uitspraken klinkt het niet kunnen bevatten, verzet, nog niet willen aanvaarden wat er is gebeurd. Het is bijna een aanklacht. Tegen wie, tegen wat? Tegen het noodlot, tegen een hogere macht? Al deze reacties zijn uiterst menselijk. Ik ga ze niet uit de weg en heb er vooral geen oordeel over. Wie ben ik om er iets van te vinden hoe mensen voelen, denken, praten, zoeken? Ik sta niet in de schoenen van de ander. Het zijn vragen die aandacht vragen en die aandacht uitgebreid krijgen, ook al vinden we geen antwoord. Want de vragen blijven omzeilen is het in stand houden van belemmeringen om stappen te zetten in het rouwproces. Wat is dat, betekenis geven aan een gebeurtenis die voor jou vooral gekoppeld is aan intens verdriet, aan missen, aan terugverlangen naar een tijd die nooit meer terugkomt? Ik zoek naar woorden en er komen alleen flarden van zinnen naar boven. Zoals: Het verhaal rond maken. Het verhaal van de dood van die ene man of vrouw, dat kind, die vader of moeder, die broer of zus waar je zo van hield, zo vaak vertellen dat het voor jouw gevoel klopt. Alsof je begrijpt waarom het zo gegaan is. Door het opnieuw en opnieuw, aan iedereen die het wilde horen, te vertellen, kom je zelf op verhaal. Hardop spreek je elke keer uit wat er gebeurde, je bevestigt de realiteit. Dat helpt je om de realiteit van de dood onder ogen te zien en tot in het diepste van je wezen te doorvoelen. Leven met wat er is. Het leven nemen zoals het komt, zoals mijn moeder zei. Leven vanuit de houding dat liefde en diepe vreugde bij het leven horen maar ook diep verdriet. Leven met het weten dat we geboren worden, ons leven leiden en ooit doodgaan. Aanvaarden wat er is gebeurd. Elk mens heeft zijn eigen lot te dragen. Is dit jouw lot? Is dit het noodlot? Overkomt dit jou? Ze is arts net als haar man. Als hij ongeneeslijk ziek wordt zeggen anderen: Dat jullie dat moet overkomen! Zij zegt: Het overkomt anderen. Waarom zou het óns niet overkomen? Onmacht en verdriet omzetten in iets positiefs. Zoals de jonge vader die samen met zijn vrouw uitkeek naar de geboorte van hun tweede zoontje. Na een voldragen zwangerschap werd het kindje dood geboren. Make a memory kwam foto s maken van hun kindje. Samen met de kleine urn zijn ze tastbaar en kostbaar bewijs van zijn bestaan. De vader is fanatiek mountainbiker. Hij doet mee aan een sponsortocht en fietst in een shirt van Make a memory. Als we kijken naar de 4 rouwtaken (auteur, William Worden), dan is de laatste van de 4: Het verlies een plaats geven in je leven. Anders gezegd: Het verlies verweven met je verdere leven. Die ander zal altijd verder leven in je hart. De relatie met iemand die fysiek aanwezig was, waar je mee kon praten, die je aan kon raken, is er niet meer. Er komt een andere relatie voor in de plaats, een symbolische. Je hoeft die ander niet los te laten zoals lang werd gezegd. Liefde blijft, ook al leeft je man, je kind, die ander niet meer. Rouwen is zoeken naar een manier om anders vast te houden. Digitale nieuwsbrief Pagina 7

8 Mensen dragen b.v. altijd een symbool met zich mee wat hen herinnert aan de overledene. Een hangertje, een armband, een foto in de binnenzak. Er hangen foto s aan de muur, een kaarsje brandt. In gedachten en vaak ook hardop worden hele gesprekken gevoerd. Mensen zoeken naar rituelen om op hun eigen manier vorm te geven aan die symbolische relatie. En ze zoeken naar tekens die troost kunnen geven. Alsof ze een bevestiging zoeken in leven na de dood. Andere mensen hebben een innerlijk weten dat de overledene nog in de buurt is en af en toe helpt als het nodig is. Sommige mensen hebben zelfs een fysieke ervaring van even aangeraakt worden. Het wordt altijd als troostend ervaren. Veel mensen dromen over de overledene. Betekenis geven wordt vaak in een adem genoemd met zingeven. Lastig, want wat heeft het voor zin dat een kind zomaar dood gaat? Dat iemand een ongeluk krijgt? Dat je kanker krijgt? Dat je kind door dat ene ogenschijnlijk onschuldige pilletje, wat iedereen gebruikt, ineens dood is? Dat je man verongelukt? Dat je moeder zo jong al doodgaat? (Het uitgebreide artikel is te lezen op: Bron: LPRS, , Sjaak. Een andere manier om naar zingeven te kijken: Je leven opnieuw zin geven, weer zin in het leven krijgen. Weer gaan houden van het leven en van mensen, je weer durven te binden. Niet alleen met heimwee terugkijken maar ook weer vooruit durven kijken. Zingeven zou je ook kunnen zien als zin geven aan het leven van degene die is overleden. Wat betekende hij/zij voor jou? Welke rol speelde hij/zij in je leven? Welke speciale herinneringen zijn er aan dat samen geleefde leven? Waar ben je dankbaar voor? Wat neem je van hem/haar mee in je verdere leven? Op een dieper niveau raken zingevingsvragen aan vragen naar de zin van ons bestaan en de zin van lijden. Ze raken aan iemands identiteit. Wie ben ik zonder dat deel van mijn identiteit dat gekoppeld was aan die ander? Vragen rond zingeving zijn geen vragen van de ratio maar vragen van het hart en de ziel. Rouwen is aan al die vragen aandacht geven om daarna op een zinvolle manier verder te kunnen. Digitale nieuwsbrief Pagina 8

9 Uitvaart als Bron van Spiritualiteit In haar boek De Dood is Springlevend stelt Anja Krabben dat bij spiritueel leven ook een sterker bewustzijn van de dood, een bewust sterven en afscheid nemen hoort. In haar boek, geschreven in een levendige stijl, om maar een ander woordspeling te gebruiken, beschrijft Krabben de nieuwe ontwikkelingen in uitvaartland waarin uitvaarten niet meer als een collectief gebeuren maar als een gebeuren van een uniek mens beleefd worden. De organisatie en uitvoering van de uitvaart werd decennia ervoor overgelaten aan de begrafenisondernemer omdat hij (toen vooral mannen) wist hoe het hoorde en aan een priester en een dominee omdat die de route naar de hemel kenden of aan een voorman van een niet-religieuze beschouwing die de toespraak aan den groeve hield of er werd niets gezegd tijdens de uitvaart. In de jaren 70 tot met 90 van de vorige eeuw werd de overledene zo snel mogelijk uit huis gehaald, verzorgd en opgebaard in een mortuarium waar men na afspraak bij de overledene kon zijn. Liever geen lang rouwbezoek want de volgende overledene moest in dezelfde rouwkamer voor volgend bezoek opgebaard worden. Nu verzorgen naaste familie en/of vrienden de overledene om tot de dag van de uitvaart in zijn eigen omgeving opgebaard te worden. Eerst in een kist maar nu dankzij een nieuwe koeltechniek ook in bed waarin de overledene opgebaard is. Door het aanraken van de overledene die niet meer zo snel mogelijk weggehaald hoefde te worden kon men vertrouwd worden met de dood en de dode. Het overlijden is niet meer een eng gebeuren maar een intiem moment met de gestorvene gedeeld met allen rond het sterfbed. Ook de uitvaartplechtigheid is een uiting van een uniek leven van een uniek mens. Niet alleen Waarheen en Waarvoor van Mieke Telkamp maar ook andere soorten muziek passend bij het leven van de overledene of bij de beleving van de nabestaanden. De uitvaart is een delen met elkaar van het leven met de overledene geworden door muziek, toespraken en rituelen van niet-kerkelijke origine: aansteken van kaarsen rond de baar zonder een verwijzing naar een geloof, het vullen van een vaas met bloemen al dan niet met kaartjes beschreven met wensen voor de overledene. Door het bewust meedoen aan het afscheid vanuit een persoonlijke beleving in plaats vanuit een collectief geloof of levensbeschouwing werd de uitvaart een bron van individuele spiritualiteit. In navolging van de woorden van Krabben kunnen we zeggen dat door het bewust afscheid nemen (zo mogelijk) bij het sterfbed en tijdens de uitvaart de uitvaart een bron van spiritualiteit, dus een bron van kracht kan zijn voor het omgaan met een verlies in de tijd na de uitvaart! Bron: LPRS, , Sjaak. Digitale nieuwsbrief Pagina 9

10 Nieuwsbrief FKB Waarom gemeentes liever hebben dat je begraven wordt Cremerenof begraven? Het aantal begrafenissen is de afgelopen decennia flink gedaald. Nederlanders kiezen steeds vaker voor crematie. Voor gemeenten betekent dat een flinke financiële strop. Want begraven levert geld op en cremeren (vooralsnog) niet. De Oosterbegraafplaats in Zutphen kent traditionele graven en een urnenwand (zie onder) voor mensen die zijn gecremeerd. Foto s Gino Kleisen Bijna elke dag komt Bob Claase naar de graven van zijn vrouw en dochter op de begraafplaats in Zutphen. De twee liggen tegenover elkaar, aan weerszijden van het pad op het deel van de begraafplaats zonder beschutting. De felle zon reflecteert op de paar stukken marmer die niet door bossen bloemen bedekt worden. Claase, al over de tachtig, staat tussen de twee graven, borsteltje in de hand. Elke dag veegt hij het zand weg dat de konijnen achterlaten. Een graf moet onderhouden worden. En precies daarom wil hij zelf gecremeerd worden, ofschoon hij vanuit zijn geloof eigenlijk een voorkeur heeft voor begraven. Maar dat onderhoud kost mijn zoons zoveel tijd. Als puntje bij paaltje komt, kies ik daar toch niet voor. Nederland wordt meer en meer een crematieland. Het aantal begrafenissen nam de afgelopen decennia flink af, tegenover een groeiend aantal crematies. Vorig jaar wilde 63 procent van de Nederlanders liever gecremeerd worden dan begraven. De prognose is dat dit voorlopig elk jaar nog 1 procentpunt meer wordt. Voor gemeenten, die volgens schattingen met begraafplaatsen 75 procent van de Nederlandse graven beheren, is dat steeds vaker een probleem. Uit een rondgang van NRC en uit gemeentebegrotingen blijkt dat de meeste gemeenten worstedigitale nieuwsbrief Pagina 10

11 Nieuwsbrief FKB len met de financiën van hun laatste rustplaatsen. De Wet op de lijkbezorging verplicht ze allemaal een begraafplaats aan te bieden, maar de inkomsten uit grafrechten dreigen door de grote hoeveelheid crematies nu steeds verder achter te blijven bij de onderhoudskosten. En aan crematies, veelal uitgevoerd door particuliere bedrijven als Yarden en PC Hooft, verdienen gemeenten doorgaans niets. Begraven verdwijnt niet totaal In 1914 vond de eerste crematie in Nederland plaats. Illegaal, maar wel door de autoriteiten gedoogd. Iets meer dan honderd jaar later kiest 63 procent van de bevolking voor dit type uitvaart, en deze voorkeur blijft gestaag toenemen, aldus de Landelijke Vereniging voor Crematoria (LVC). Tot welk punt de groei zal aanhouden, is lastig te zeggen. Het lijkt niet logisch dat begraven totaal verdwijnt, zegt de LVC. Bepaalde bevolkingsgroepen zullen uit religieuze overwegingen niet overgaan op cremeren. Deels is dat niet nieuw. Inkomsten van begraafplaatsen dekten zelden de kosten, laat staan dat er winst gemaakt werd. Veel gemeenten verhoogden daarom de graftarieven variërend van enkele honderden tot enkele duizenden euro s per tien jaar het afgelopen decennium al. Soms zelfs met meer dan 100 procent. Toch hebben veel gemeenten nog altijd te maken met tekorten, van enkele tienduizenden euro s (kleinere gemeentes) of enkele tonnen (grotere gemeentes). De toename in crematies verslechtert die situatie. Cremeren is makkelijk Een precieze reden voor de toenemende crematievoorkeur is lastig aan te wijzen. Volgens Wim van Midwoud, van de Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen (LOB), speelt mee dat een crematie minder nasleep geeft dan een begrafenis. Geen onderhoud, geen keuzes over verlenging of grafruiming. Je ziet toch vaak dat het opa s en oma s zijn die zeggen: Ik wil dat mijn kinderen niet aandoen. Het helpt ook niet dat begraven vanwege de doorlopende grafrechten vaak als duurder wordt gezien, ofschoon dat niet voor elke gemeente geldt. Overigens is de trend niet overal in het land identiek. Uitzonderingen: vergrijsde gemeenten en protestants-christelijke gemeenten. In die eerste compenseert het hoge aantal sterfgevallen voor het kleinere aandeel begrafenissen, in de tweede valt cremeren nog niet zo in de smaak. De gemeente Alblasserdam bijvoorbeeld laat weten dat het aantal begrafenissen al jaren stabiel is, rond de 124. De meeste mensen hier kiezen vanuit hun geloofsovertuiging voor begraven in plaats van cremeren. In Staphorst ligt het aandeel dat kiest voor begraven nog altijd op een overweldigende 90 procent. De tijd dringt Maar voor veel andere gemeenten dringt de tijd om maatregelen te nemen. Neem Bloemendaal: mede door minder begrafenissen raakte de reservepot de afgelopen jaren langzaam leeg. En ook Zutphen zag deze ontwikkeling, vertelt beheerder van de gemeentelijke begraafplaatsen Thijs Wijers. In 2011 zaten we op 140 begrafenissen per jaar. Dat is nu 100. Inmiddels wordt nog maar een kwart van de overleden Zutphenaren begraven. En dat heeft invloed. Digitale nieuwsbrief Pagina 11

12 Gemeenten zoeken nu naar oplossingen. Verhoging van de tarieven de simpelste stap geldt in veel plaatsen niet (meer) als een optie: dan wordt een crematorium alleen maar aantrekkelijker. Dus komen ze met een creatievere aanpak. Zo probeert Bronckhorst op de cremeertrend in te spelen door aanleg van een urnenmuur en uitstrooiplekken. De gemeente laat weten hierdoor nog geen problemen te hebben. Ook op andere plekken in het land bieden begraafplaatsen meer opties aan voor urnen. Maar het blijft de vraag of deze oplossing op de lange termijn werkt: as wordt toch vaak op persoonlijke, speciale plekken uitgestrooid. Een drastischer plan: je hele begraafplaats aanpakken. Op verschillende plekken in het land vormen gemeenten rustplaatsen nu om tot gedenkparken, al dan niet met mogelijkheden voor rondleidingen. In Zutphen liggen plannen voor de aantrekkelijke historische Oude Begraafplaats. Deze is nu vol, maar wordt misschien weer opengesteld voor nieuwe graven. Er wordt verder gedacht aan natuurbegraven: zonder grafsteen, gewoon onder het gras of onder een boomstronk. Of aan verschillende themavelden: een rozenveld, een islamitische afdeling, een bloemenweide. Beheerder Wijers: Mensen vragen daarnaar. Alle opties voor begraven zullen worden gepresenteerd in een folder (Natuurlijk bijzonder, Natuurlijk herdenken) en met een kleine campagne. Kan zoiets werken, een beetje promotie voor de begraafplaats? Crematoria doen het immers ook. Haarlem experimenteerde er al mee, inclusief de allitererende slogan: Hierna Haarlem. Wijers ziet kansen. Mensen willen steeds meer vrijheid, en zo laten we goed zien wat er mogelijk is. Twijfelaars Op de begraafplaats in Zutphen zijn de medewerkers verdeeld over het plan. Bij het historische poortgebouw rookt een clubje hoveniers een sigaretje. In de verte brommen de snoeimachines van hun collega s. Ronnie Koopman weet het nog niet, met de plannen. Ik denk dat de meeste mensen hun beslissing toch al genomen hebben. Zijn collega Odette Walsink ziet er wel wat in. Wat haar betreft kan het voor bepaalde groepen misschien werken. Er zijn natuurlijk ook twijfelaars. En jongeren, die nog een keuze moeten gaan maken. Zelf hoeven ze in ieder geval niet overgehaald te worden: beider keuze voor cremeren ligt al vast. Taboe Maar als cremeren zo populair is, waarom gaan begraafplaatsen dan niet gewoon voor de makkelijkste oplossing: zelf een crematorium bouwen op je begraafplaats in plaats van de concurrentie aangaan met de huidige circa tachtig crematoria? Dat is een moeilijke kwestie, zegt Van Midwoud van de LOB. Het een taboe noemen is misschien wat sterk, maar het is in ieder geval koudwatervrees. Gemeenten zeggen al snel: dat is geen kerntaak. Ja, dan ben je uitgepraat. Volgens hem kan het wel degelijk slim zijn als een gemeente alle opties in eigen beheer houdt. De tijd van achterover leunen is echt voorbij. Een enkele gemeente durft het aan zelf een crematorium uit te baten, maar veel zijn het er niet. Van Midwoud: Ze zijn op de vingers van één hand te tellen, en dan nog kan ik een vinger afhakken. Voorbeeld: Amersfoort, waar de gemeente naast de begraafplaatsen al enkele jaren een crematorium exploiteert. En met succes. Door de grote hoeveelheid door de gemeente uitgevoerde crematies is de situatie stabiel en kostendekkend, laat de gemeente weten. Van Midwoud: Je hebt een gemeentelijk zwembad, je hebt een gemeentelijke bibliotheek. Waarom dan ook geen crematorium? Bron: NRC, Milo van Bokkum, , Sjaak. Digitale nieuwsbrief Pagina 12

13 Ook al is de mens nog zo geleerd, hoe iemand zijn neus kan snuiten op een andere manier dan hijzelf is voor hem een volkomen raadsel. (Ivan S. Toergenjev) Digitale nieuwsbrief Pagina 13

14 Samenstelling Algemeen Bestuur FKB per Voorzitter: Sjaak den Hollander, Illikhoven 14-A, 6116 AL Illikhoven. Tel.: Faxnummer: Secretariaat: mw. G.W. Nijland-Wevers Telefoon: FKB een levende vereniging rondom de dood MEER SAMEN SAMEN MEER Bel gerust voor informatie Wij maken u met plezier verder wegwijs in de FKB en uitvaartland! Penningmeester: Peter Knijn, Grondel 33, 1633 DW Avenhorn. penningmeester@f-k-b.nl Bestuurslid: Tel.: Regio Noord/Oost: (Groningen/Friesland/Drente/Overijssel/ Gelderland/Flevoland) Johnny Gunnewijk Tel.: Harry Koopman Tel.: Johnny Gunnewijk, Meidoornstraat 8, 9501 VZ Stadskanaal. Tel.: Gunnewijk@gmail.com Harry Koopman, Kapittelhuisstraat 55, 7665 BC Albergen. Tel.: hjkoopman@outlook.com Martin Slippens, Streekweg 347, 1616 AH Hoogkarspel. Tel.: mslippens@hetnet.nl Regio West: (Noord-Holland/Zuid-Holland/Utrecht/Zeeland) Peter Knijn Tel.: Martin Slippens Tel.: Regio Zuid: (Noord-Brabant/Limburg) Sjaak den Hollander Tel.: Digitale nieuwsbrief Pagina 14