Een corte geschiedenis (inhoudsopgave)

Transcriptie

1 Een corte geschiedenis (inhoudsopgave) Midden in Ardeal, rechterkant van de rivier Mureş, naast de plek waar de Târnava in de Mureş vloeit, bevindt zich de stad Teiuş, een plaats met een rijke verleden en die geschiedenis van wie eng is verboden met de geschiedenis van Transsylvanië en Roemenie. Van administratief oogpunt behoort de stad Teiuş tot het district Alba en ligt in het midden, een beetje tegen nordoosten, in een geprivilegeerde positie tussen de twee municipes van het district:alba Iulia in het zuiden en Aud in het noorden. Als een administratieve eenheid horen ook volgende plaasten met status van een stad tot de stad Teiuş: Beldiu, Peţelca, Căpud en Coşlariu Nou. De eerste documentaire attestaties bestaan uit de middeleeuw: Ratka, Villa Spinarum, Thuys, Tywis, Thyues, Tyvis, Thywys, antiquo nomine Kokka, Teowis, Thewwys, Themis (Teleki I), Teowys. Andere varianten van de naam bestaan sinds de moderne en het hedendaagse tijdperk: Tövis (opschrijving van Klein), Tyous, Dornstadt, Tiuş, Tyeus, Tövis, Dreikirchen, Teiuş, Teiuş, Teiuş voorgeslaan van I.G. Duca, Teiuş. Etymologisch gezien betekend de naam van de plaats een gebied dat vroeger van struikvegetatie was gedomineerd, waarschijnlijk bestaande uit rozenbattel en sleedoorn. Eigenlijk is de naam van Villa Spinarum, d.w.z. het dorp van de doornen overeenkomstig zowel met de Duitse, als ook met de Hongaarse vertaling, omdat de betekenis de gelijke is. Een uitzondering is een variante van het midden van de 19e eeuw (1854) toen de naam van de plaats Teiuş Dreikirchen was (het dorp met drie kerken). De eerste bekende bewijzen van leven op het gebeid van Teiuş zijm uit het neolitische tijdperk. Aan het oostelijke eind van de stad, in de buurt genoemd Sub Drum - Oder de weg, hebben opgravingen tijdens het jaar 1961 graven met skelleten en keramiek van het eind van het bronzen tijdperk geopenbaard. Een tweede kerkhof van de gelijke cultuur werd op de heuvel Cetăţuie ( Kleene burcht ) ontdekt, in het zuiden van de stad; hier werden ook scytische graven van de 6e eeuw v. Ch. en avaarse graven van de periode van migraties gevonden. Wat de dacische overblijfsel van het tweede bronzen tijdperk betreft, werd 1900 een schat van zilveren munten van de type Filip de Tweede en van het Romeinse tijdperk een schat van denaren ontdekt, van de republiekaanse tijdperk tot de 2e eeuw n. Ch.

2 Van de 13e eeuw tot 1541 behoorde het grondstuk van Diod, tot die ook Teiuş behoorde, tot het district Alba. De grondstukken en de dorpen van het centrale gebied van het district waren in het bezit van de adeligen van Geoagiu of in het bezit van de burcht Alba Iulia. Een oorkonde van 1328 bevestigd het feit dat de grondstukken van Teiuş en het grondstuk Diod tot de adeligen van Geoagiu behoorden. De vorst van Transsylvanië Iancu de Hunedoara Heeft 1442 een belangrijke overwinning over de turken onder leiding van de bey van Vidin behaald in de strijd van Sântimbru, Teiuş. Iancu heeft enkele grondstukken in Teiuş en Stremt in zijn bezit gehad en heeft daar 1449 een kerk en een burcht laten bouwen. Op de ingang van de Rooms-katholieke kerk van Teiuş staat er ook vandaag de wapen van de Huniade-familie met de kraai die een ring in zijn snavel houdt. In het jaar 1464 heeft de koning Matei Corvin een oorkonde afgegeven door die de vestiging Teiuş het privilege van een vrije Griekse burcht heeft gekregen. Na zijn dood is het terrein overgegaan in het bezit van de familie Tövisi van die het laatste lid Tövisi Antal was. Na het verleden van de familie Tövisi is de burcht vanuit Teiuş, samen met de donaties van de koning Matei, in het bezit van de familie Pongratz overgegaan. In het begin van de 16e eeuw zijn de burcht en het grondstuk aan de familie Balassa overgegaan, zoals vanuit het bevel van de vorst van Ardeal Ioan Zopolya van de 26e december 1515 blijkt. De oorlogen van Mihai Viteazul van 1599 in Transsylvanië werden ook door de inwoners van Teiuş ondersteund. Als wraak heeft de generaal Basta de plaats 1603 in brand gesteekt. De burcht werd nooit herbouwd, het bouwmateriaal dat is van de muren van de burcht gebleven, werd gebruikt om de kerk en de huizen rond de kerk te bouwen. De buurt, waar zich de kerk en de gewezen burcht bevinden, is vandaag onder de naam Coştei bekend, na de naam van het oude kasteel. Een belangrijk moment in het leven van de plaats Teiuş was de vorming van een cavalerie-eenheid, volgens het besluit van de keizerin Maria Theresa in 1762 m.b.t. de grenswacht-regimenten. De grenswachten kregen een deel van de grondstukken en van de goederen, die van de voormalige bezitters werden teruggelaten. Een korte tijd later heeft de leiding van de eenheid en vernieuwing van de oude privilegen van Teiuş gekregen, als een vrije koninklijke burcht, eensluitend het recht m.b.t. de markten, die later op een breed gebied bekend zijn worden. Dankzij de gelijke voordeelige omstandigheden waren de Roemeenen vanuit Teiuş tussen de eersten uit het gebied, die 1765 een school grondden. Deze school heft altijd van een deel van de duim van de markten en, na de oplossing van de cavalerie- eenheid 1851,

3 van een speciaal fonds voor schooldoelen genoten, die door de vereniging van de voormalige grenswachters gegrond werd. De plaats is een van de belangrijkste knnooppunten van apoorwegen in Transsylvanië dankzij de opbouw in de 8 e decennium van de 19 e eeuw van de spoorwegen Oradea-Cluj-Teiuş-Sighişoara- Braşov en daarna de verbinding tussen deze spoorweg net degene van de richting Arad-Teiuş-Coşlariu. De culturele vereniging Astra heeft de Roemeense scholen bijzonder beoogt en constant ondersteund, zo dat ze 1852 de oprichting van een nieuwe locatie voor de school in Teiuş heeft ondersteund en in 1915 de gronding van een meisjesschool. Tot het jaar 1900 is de aantal inwoners tot 2878 gegroeit, waarvan 1623 Roemeenen waren. De officiële statistiek van 1910 toont 3589 inwoners, en de eerste statistiek van na de Grote Vereniging van 1920 houdt e cijfer 3886 vast (2385 Roemeenen, 1623 Hongaren, 146 Joden, 23 Duitsers, 33 anderen). Aan het eind van de Eerste Werledoorlog hebben de Roemeenen vanuit Teiuş actief deelgenomen aan de voorbereiding van de grote nationale vergadering van Alba Iulia. Op de lijst met de namen van de officiële vertegenwoordigers van het district Alba Inferioară waren er ook twee persoonlikheden vanuit Teiuş, dr. Aurel Sava en Gavrilă Raţiu. Naast de 300 mensen vanuit Teiuş hebben aan de vergadering 30 personen uit Căpud en 50 uit Peţelca deelgenomen. In de tijdperk tussen de twee weeldoorlogen hadden de Roemeenen drie krediet- en spar-instituties, met name Piatra, Teiuşana en Izvorul. Op de 14 e februari 1924 werd de coöperatieve vereniging voor krediet en sparen - de volksbank Sfantul Ioan gegrond, die in het huis van de grenswachters heeft gefunctioneerd, wat nu de Griekskatholieke parochie is. In de loop der tijd heeft deze instelling merdere namen gehad: Cooperativa de credit şi economie - De coöperatieve vereniging voor krediet en sparen of de banca cooperatistă - de bank van de samenwerkingverband, Solidaritatea cooperativă de credit - Solidaritatea samenwerkingsverband voor krediet en daarna Casa de Ajutor Reciproc Teiuş - het Huis voor Wederzijdse Hulp Krediet Teiuş. Onafhankelijk van de namen, die de instelling heeft gedragen, heeft zij in de loop der tijd de liden ondersteund, want het hoofddoel van de samenwerkingsverband was de liden op grond van de associatieve principes te ondersteuen. Tusen de jaren werd de autoweg Bucureşti- Braşov-Sibiu-Cluj-Oradea gebouwd, die door Teiuş gaat en dus tot de ontwikkeling van de plaats bijdroeg.

4 De communistische periode van na de Tweede Wereldoorlog heeft alle waarden van de Roemeense samenleving omgedraait. Een grote deel van de intellectuele en de politieke elite was of in gevangenissen of bij het Donau-Zwarte Zee-kanaal onderdrukt, of gedwongen om in het exile te gaan. Sommige van de inwoners van de stad Teiuş hebben eanticommunistische rezistentiebeweging uit de Apuseni-bergen ondersteund, in het bijzonder de Dabija-groep. Een actie van deze groep heeft op de 22e december 1948 s avonds plaats gevonden, aan een marktdag, wanneer de liden van de organisatie de belastingsdienst van Teiuş hebben aangevallen, een institutie van waar ze lei hebben genomen. Met dit geld hebben zij wapenen, voedsel en militaire uitrusting bezorgd. Tijdens de aanvall werd Ciortea Titus wond geraakt, belastingontvanger in Teiuş, maar ook een van de liden van de partisanengroep. Vanaf het begin van de jaren 80 heeft de communistische politiek van systematisering van de plaatsen ook Teiuş aangeraakt, waar een grote aantal van privé gebouwen en gebouwen met bijzonder architectureele waarde, zoals b.v. de Joodse synagoge. De foto s van een deel van de afgescheurde gebouwen is in de arbeid. In december 1989 hebben de inwoners van Teiuş aan de evenementen deelgenomen, die tot de verandering van het communistische regime hebben geleidt. Een deel van de inwoners van Teiuş is voor de park in het centrum vergaderd, op middag. Daarvan werd een provisorisch leidingscomité gekozen. In de volgende dagen werden de evenementen door het lokale radio aan de inwoners van Teiuş bekend gemaakt. Heel veel mensen uit Teiuş hebben tot de ondersteuning van het konto Libertatea 1989 (Vrijheid 1989) met geldgiften bijgedragen. De delegaties vanuit Hongarije, Nederland, België en Frankrijk, die al in het begin van de maand januari 1990 zijn aangekomen, hebben ook solidariteit bewezen. In de navolgende tijdperk werd Teiuş partnestadt van volgende plaatsen: Arnemuiden in Nederland, Chaponost in Frankrijk en Saint- Vith in België. Na 1990 werd de activiteit in het gebied van financiën en banken gediversifieerd. Sommige kredietinstellingen hebben vestigingen in Teiuş geopend: Banca Comercială Română, Bankcoop en Banca Agricolă, die in de tussentijd alweer werden gesloten en een vestiging van Bancpost, maar deze werd ook gesloten. Tijdens de laatste jaren hebben ook andere banken vestigingen geopend: Banca Transilvania en Banca Română de Dezvoltare - Groupe Société Générale en C.E.C. Bank, C.E.C. bestaat in Teiuş sinds Naast deze instellingen bestaat er ook Casa de Ajutor Reciproc Credit Teiuş (het Huis voor Wederzijdse Hulp Krediet Teiuş). De

5 activiteit daarvan bestaat in het aantrekken van spaargelden en verleningen en sociale activiteiten. Dit is de enige financiele instelling van Teiuş die de tijd heeft geresisteerd en sinds het interbellum tot onze dagen werkt, waarbij zij in het jar jaren activiteit vor de geassoceerde liden heeft gevierd. C.A.R. Credit Teiuş is op nationaal niveau geaffillieerd met de Federaţia de Ajutor Reciproc din România (Federatie van de Wederzijdse Hulporganisaties in Roemenië), op Europees niveau met Reţeaua Europeană a Uniunilor de Credit (het Europese net van de Kredietsamenwerkingen), en op wereldwijd niveau met het Consiliul Mondial al Uniunilor de Credit (Wereldraad van de Kredietverenigingen - WOCCU). Vanaf het jaar 1994 werd Teiuş officiël tot het rang van een stadt opgetild. Nu proberen de inwoners van Teiuş, zoals ook degene uit andere stadcentren in Roemenië, zich het beest in de grote Europese gemeenschap te integreren. De uitdaging voor de volgende generatie is niet alleen tot deze familie te behoren, maar ook een belangrijke rol daarvoor te spelen.