Toekomstige energiesystemen managen

Transcriptie

1 Toekomstige energiesystemen managen Duurzame Energie door Redactie ElectricityMatters Er vindt een omwenteling plaats in de energiesector, aldus Christoph Frei, secretaris-generaal van de Wereldenergieraad (World Energy Council). Op het Londense hoofdkantoor van de denktank sprak Frei met onze verslaggever Marc Engelhardt over de voornaamste megatrends die aan de basis van deze wereldwijde omwenteling staan. De druk om de energiesector te decarboniseren is immens groot. Aan de klimaatconferentie COP (Conference of Parties) in Parijs in 2015 namen 197 landen deel. Frei erkent dat er nog steeds een grote kloof bestaat

2 derde kunnen overeenkomen van de noodzakelijke terugdringing van broeikasgassen. Maar dat verandert volgens hem niets aan de algemene tendens: Ik ben van mening dat ondernemingen heel goed weten wat er op het spel staat: Als je vandaag niet aan het innovatieproces deelneemt, is morgen je rol uitgespeeld. Om de in Parijs geformuleerde twee-gradendoelstelling te halen, moet de efficiëntie in vergelijking tot de afgelopen vijfenveertig jaar verzesvoudigen, aldus Frei. Dit wordt er niet eenvoudiger op door de lage emissieprijzen. Maar volgens Frei is er geen weg terug: Investeerders hebben ver reikende beslissingen genomen. De grootste ontwikkelingsbanken hebben steenkool de rug toegekeerd. Regeringen hebben hun prioriteiten gewijzigd en ondernemingen als E.ON, Engie of Saudi Aramco passen hun structuren aan. Alles houdt verband met elkaar: wijzigingen op bijvoorbeeld de stroommarkt hebben ook gevolgen voor de gasleverancier. Als de leveranciers de waarde van de gasnetten blijven negeren, brengen ze zichzelf schade toe. Decentrale energielevering en digitalisering hebben de markten en daarmee ook de succesvolle businessmodellen fundamenteel veranderd. Vroeger werd de prijs bepaald door de marginale kosten, terwijl deze tegenwoordig vaak vrijwel nul zijn, aldus Frei. In deze context pleit Frei voor nieuwe marktvoorwaarden die prikkels biedt voor dringend noodzakelijke diensten zoals opslag- en reservecapaciteit. Volgens Frei kunnen gasleidingen in toekomst worden gebruikt als de belangrijkste manier van opslag, waarmee de verliezen als gevolg van lager gasverbruik kunnen worden gecompenseerd. Op die manier gebruik je het gasnet als een

3 grote accu met dit verschil dat de ontwikkeling van accu s bijzonder duur is, terwijl de gasinfrastructuur al aanwezig is. Als we het gasnet zouden gebruiken voor opslag, dan kunnen we de gasprijs anders berekenen: niet op basis van het energie-equivalent, maar volgens de ontwikkelingskosten die nodig zouden zijn voor het realiseren van een vergelijkbare opslagtechniek. In dit scenario gebruiken de energieproducenten hetzelfde gas als nu, maar de waarde ervan zou aanzienlijk hoger zijn. Dergelijke overgangsmodellen zouden juist voor producenten met conventionele energiecentrales van groot belang zijn, omdat ze hiermee nieuwe, lucratieve markten kunnen ontsluiten. Zonder dergelijke geïntegreerde oplossingen zou de toekomst er echter somber uitzien. Vanwege de afnemende vraag zou het gasnet op den duur niet meer rendabel zijn en ondanks zijn immense waarde uiteindelijk in verval raken. Multimodale oplossingen Multimodale oplossingen zijn volgens Frei belangrijker dan ooit. Alles houdt verband met elkaar: wijzigingen op bijvoorbeeld de stroommarkt hebben ook gevolgen voor de gasleverancier. Als de leveranciers de waarde van de gasnetten blijven negeren, brengen ze zichzelf schade toe. Frei roept op tot wereldwijde economische en politieke samenwerking op de gebieden resilience (veerkracht), regionale compensatie van resources, klimaatbeleid en geïntegreerde infrastructurele planning. Het doel: het minimaliseren van onzekerheden. Zonder een dergelijke samenwerking is het volgens hem moeilijk om het benodigde kapitaal voor de energietransitie bij elkaar te brengen. De wereldeconomie zal in de komende vijfenveertig jaar duidelijk minder snel groeien, ook omdat de wereldbevolking minder snel toeneemt. Om in die situatie het energieverbruik nog verder los te koppelen van het bruto nationaal product zal volgens Frei een enorme uitdaging zijn. Regeringen zijn in de afgelopen jaren niet vermogender geworden, dus moeten de middelen van zowel oude als nieuwe bronnen komen: bijvoorbeeld van pensioenfondsen, ontwikkelingsbanken of ondernemers die het kapitaal op hun beurt uit verschillende bronnen betrekken. Volgens Frei zullen hierbij leasing-modellen een belangrijke rol spelen, net zoals dit al bij opslag, zonne-energie en auto s het geval is. Resilience Energienetwerken moeten zich volgens Frei wereldwijd beter beschermen tegen acute en ernstige gevaren. Deze gevaren verschillen echter per regio: in Europa en Noord-Amerika is cyberveiligheid een belangrijke factor. In Azië en de Pacifische regio, delen van Afrika en Latijns-Amerika spelen extreme

4 weersomstandigheden een steeds grotere rol. In het Midden-Oosten, Australië en delen van Afrika geven de afnemende watervoorraden reden tot zorg. Alleen al het aantal extreme weerssituaties is in de afgelopen dertig jaar verviervoudigd. Bij dergelijke bedreigingen is het inbouwen van veiligheidsmarges niet meer voldoende, waarschuwt Frei. Hierbij geldt het spreekwoordelijke verschil tussen de eik en het riet: als de storm woedt, gaat ook de sterkste eik tegen de vlakte. Het riet buigt daarentegen en richt zich weer op zodra de storm is geluwd. We moeten ophouden met het bouwen van eiken en een energienet realiseren dat qua constructie meer op riet lijkt. Volgens Frei is het doel van technici tot op heden de absolute uitvalbestendigheid van afzonderlijke netwerkcomponenten geweest. Maar in toekomst moeten we ons richten op het hele systeem en zo de uitval van afzonderlijke componenten voorkomen. En dit gebeurt nu al: er zijn windparken die bij een orkaan letterlijk platgelegd kunnen worden. En China heeft wetten gemaakt tegen energietechnologieën die te veel water verbruiken, om op die manier kostbaar drinkwater te besparen. Tempo De snelheid waarmee de veranderingen in de energiesector plaatsvinden, is volgens Frei ongekend. Tijdens ons voorlaatste congres drie jaar geleden vroegen we ons nog af wanneer het keerpunt zou worden bereikt. Bij ons congres in Istanbul dit jaar werd duidelijk dat we op sommige gebieden het keerpunt al lang hebben bereikt. Hiervoor noemt Frei enkele voorbeelden: het stimulatieplan voor meer zonne-energie van de regering van India, de energiehervorming in Mexico of het nieuwste vijfjarenplan van China waarin het behoud van het milieu belangrijker is dan het uitbreiden van de energievoorziening. Investeerders en de particuliere sector hebben zich snel aan deze ontwikkelingen aangepast. Frei ziet een nieuwe ondernemersmentaliteit die ertoe kan bijdragen dat ook de laatste 1,1 miljard mensen zonder toegang tot energie van stroom kunnen worden voorzien. Er zijn nu al modellen waarbij een superefficiënte koelkast met gelijkstroomtechniek en een oplader voor een mobiele telefoon via één enkele 200 watt zonnecel van energie worden voorzien, zegt Frei. De klant betaalt hiervoor via zijn mobiele telefoon gedurende drie jaar een leasebedrag van omgerekend veertig eurocent per dag. De snelheid van de innovaties leidt ertoe dat energiebeleid belangrijker is dan ooit. Energie behoort voor veel regeringen inmiddels tot de kerntaken: de G20-landen hebben zelfs een eigen conferentie voor energieministers in het leven geroepen. Christoph Frei

5 Frei werd in 1969 geboren in Zwitserland en staat sinds april 2009 aan het hoofd van de World Energy Council. De World Energy Council WEC is met meer dan drieduizend leden afkomstig van overheden, particuliere en publieke ondernemingen in meer dan negentig landen het grootste netwerk van leiders en deskundigen in de energiesector. Doel van de raad is het ter beschikking stellen van informatie voor energiestrategieën op alle niveaus. Hierbij staan drie uitdagingen centraal: energierechtvaardigheid, inclusief toegang en betaalbaarheid, energieveiligheid en groei en tenslotte duurzame milieuvriendelijkheid, preventieve milieumaatregelen en aanpassingsmechanismen. Marc Engelhardt is journalist in Genève. Foto: WEC Deborah Best Dit is een vertaling van een eerder verschenen publicatie in The Magazine/Energy