Hoe ziet de stroommarkt er straks uit?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Hoe ziet de stroommarkt er straks uit?"

Transcriptie

1 Hoe ziet de stroommarkt er straks uit? Projectgroep BioWKK 5 juli 2016 Stijn Schlatmann Directeur/senior adviseur

2 Wat doet Energy Matters Technische inpassing & economische haalbaarheid: Energievoorziening: efficient fossiel & hernieuwbaar Energiebesparing Technische inpassing, haalbaarheid, vergunningaanvraag, subsidies Ondersteuning bij projecten, aanbesteding, contracten Sectoren: Land- en tuinbouw Industrie Utiliteit

3 Trends in: Trends in de gasmarkt Trends in de elektriciteitsmarkt Toekomstige ontwikkeling op de E-markt 3

4 Trends in de gasmarkt Gasverbruik stijgt/daalt? Verschillende bronnen: Gasverbruik blijft tot 2040 vrijwel gelijk (IGU juni 2015) Gasverbruik nu al dalend (E3Gjuni 2015); (ook in NL) 4

5 Trends in de gasmarkt 5

6 Trends in de gasmarkt Bron: 6

7 Trends in de gasmarkt Gasprijs staat enorm onder druk: Lagere afname in gebouwde omgeving/gtb Kolen: in de elektriciteitsmarkt wordt gas door kolen eruit gedrukt Gasprijs zal uiteindelijk reageren: Kolenwinning in USA zal gaan afnemen Koleninzet in Azië neemt toe als gasprijs niet gaat dalen LNG exporten vanuit Noord Amerika; nu al overschot op LNG markt Maar: zonder milieubeleid (CO2 prijs) verandert de merit order niet 7

8 Trends in de Elektriciteitsmarkt Elektriciteitsvraag Duurzame bronnen Import/export balans Energiebeleid 8

9 Trend in de elektriciteitsvraag Energy Matters verwacht komende jaren gelijke vraag, na 2020 lichte groei 9

10 Duurzame bronnen Afspraken SER Energieakkoord 6000 MWe op land (nu ingepland, deels in uitvoering) 4400 MWe op zee (ingepland, tendering wordt opgestart) Ondersteuning PV Afschaffing belasting op kolen (ca 0,5 ct/kwh!) Energy Matters verwacht: Ca 1800 MWe zonnepanelen in 2016; ca MWe in 2021 (!) Minder must-run industriële WKK Elektriciteitsvraag constant tot 2020 (daarna sterke groei?) 10

11 Trends richting 2030 Uitkomst marktconsultatie Tennet 2015: Jaar Wind op zee Wind op land Zon-PV

12 Import/Export balans Bron: Tennet 12

13 Merit order Duitsland richting GWe Bron: et-energie-online.de Bij 25% load van DE wordt aardgas al prijszettend?! 13

14 Veel gelijktijdigheid wind in NW Europa Bron: Power Supply Challenges, J. Klimstra 14

15 Richting 2021 geen import vanuit Duitsland Wind vertoont veel gelijktijdigheid met Duitsland Vanaf bruinkoolcentrales uit bedrijf (ca 1800 MWe) Atomausstieg: 23 GWe eruit Bij weinig wind wordt gasvermogen prijszettend in Duitsland (en NL) Energy Matters verwacht daarom richting 2021 minder netto import vanuit Duitsland Maar, wel de Cobrakabel (2019 ; 700 MWe) 15

16 Energiebeleid SER Energieakkoord Energieakkoord wordt stevig vastgehouden door alle betrokken partijen Maar,. Aanvullend beleid? Aanvullingen op EA : Doelstellingen worden niet gehaald (NEV dit najaar) Rechtzaak door Urgenda (25% CO2 reductie in 2020 ipv 16% in 2023) Parijs COP 21 MJA/EED energiebesparings audits Kolen onder druk: 2 extra centrales eruit (Amer 9/Hemweg) of alle 5? 16

17 Waar gaat het heen 17

18 Elektriciteitmarkt Tot op heden: 18

19 Waar gaat het heen (analyse met EMF model): 19

20 Huidige situatie (2016) 20

21 Ontwikkeling (week 1) 21

22 Ontwikkeling (week 3) 22

23 Ontwikkeling (vermogen en opwekking) 23

24 Effecten E-opslag en kolen (2030, week 26) 24

25 Prijsontwikkeling (week 26) APX prijs zonder E-opslag 25 APX prijs met E-opslag

26 Prijsontwikkeling Indicatief: spreiding in prijs neemt toe (figuur bij zelfde prijsniveau als Q1 2016) 26

27 Conclusies uit het EMF model (2020/2030) Vanaf 2017/2018 prijsherstel (bij uitvoering Energieakkoord) Vanaf 2018 meer spreiding in prijzen en meer volatiliteit Richting 2021 afname import vanuit Duitsland Richting 2021 nog meer volatiliteit; steeds meer start/stops van al het vermogen incl. kolencentrales (!) Flexibiliteit krijgt (veel) waarde! Invloed van elektrisch rijden en warmtepompen tot 2030 beperkt E-opslag voor netbuffering heeft zeker waarde E-opslag heeft een prijsdempend effect 27

28 Uw partner in energiezaken Energy Matters Princenhofpark , 3972 NG Driebergen Postbus 197, 3970 AD Driebergen T: +31 (0) E: info@energymatters.nl I:

29 Kostprijzen bij huidige energieprijzen Huidige prijzen kunnen nauwelijks nog omlaag 29

30 Opgesteld vermogen (MW) Historie Spark spread/wkk Gasmotoren tuinbouw tot Tuinders WKK doodverklaard Energiebedrijven Opkomst netlevering Opkomst belichting Opkomst netlevering Verslechtering netlevering Stand per januari Grofweg de helft van het WKK park draait nu (ook) voor belichting 30

31 Ontwikkeling (week 1) Invloed import/export 31

Zon en wind: extreme prijzen op spotmarkt. Stijn Schlatmann 2 oktober 2013

Zon en wind: extreme prijzen op spotmarkt. Stijn Schlatmann 2 oktober 2013 Zon en wind: extreme prijzen op spotmarkt Stijn Schlatmann 2 oktober 2013 www.energymatters.nl Inhoud Nieuwbouw van vermogen afgelopen jaren Recente marktontwikkelingen Huidige merit order Verdere groei

Nadere informatie

Opportuniteiten voor WKK in de energiemix van morgen

Opportuniteiten voor WKK in de energiemix van morgen Opportuniteiten voor WKK in de energiemix van morgen De Nederlandse situatie Martin Horstink www.energymatters.nl Over Energy Matters 1988 Projektbureau Warmte/Kracht Promotiebureau voor WKK in NL 1998

Nadere informatie

Blijft elektriciteit goedkoop voor WP-en? Stijn Schlatmann 30 januari 2014

Blijft elektriciteit goedkoop voor WP-en? Stijn Schlatmann 30 januari 2014 Blijft elektriciteit goedkoop voor WP-en? Stijn Schlatmann 30 januari 2014 www.energymatters.nl Aanleiding Grote interesse in WP-en: Gasprijs is duur; dus ketels duur WKK is momenteel marginaal (met netlevering)

Nadere informatie

Barometer marktpositie glastuinbouw WKK januari 2016

Barometer marktpositie glastuinbouw WKK januari 2016 Barometer marktpositie glastuinbouw WKK januari 2016 Januari 2016 Uitgevoerd door: In opdracht van: Sander Peeters Stijn Schlatmann Piet Broekharst Tel.: 030 691 1844 Fax.: 030 691 1765 Projectnummer:

Nadere informatie

Barometer marktpositie glastuinbouw WKK najaar 2014

Barometer marktpositie glastuinbouw WKK najaar 2014 Barometer marktpositie glastuinbouw WKK najaar 2014 November 2014 Uitgevoerd door: In opdracht van: Sander Peeters Stijn Schlatmann Piet Broekharst Tel.: 030 691 1844 Fax.: 030 691 1765 Projectnummer:

Nadere informatie

Effecten en kosten van een kolenexit versus schone kolencentrales Bezinningsgroep energie 28 juni 2016

Effecten en kosten van een kolenexit versus schone kolencentrales Bezinningsgroep energie 28 juni 2016 Effecten en kosten van een kolenexit versus schone kolencentrales Bezinningsgroep energie 28 juni 2016 Ron.wit@eneco.com Overzicht presentatie 1. Ontwikkeling aandeel kolenstroom in Nederland 2. Effecten

Nadere informatie

Nationale Energieverkenning 2014

Nationale Energieverkenning 2014 Nationale Energieverkenning 2014 Remko Ybema en Pieter Boot Den Haag 7 oktober 2014 www.ecn.nl Inhoud Opzet van de Nationale Energieverkenning (NEV) Omgevingsfactoren Resultaten Energieverbruik Hernieuwbare

Nadere informatie

WKK naar de toekomst Workshop Energiek Event ZON LLTB LTO Groeiservice Kas Als Energiebron

WKK naar de toekomst Workshop Energiek Event ZON LLTB LTO Groeiservice Kas Als Energiebron WKK naar de toekomst Workshop Energiek Event ZON LLTB LTO Groeiservice Kas Als Energiebron Woensdag 25 september 2013 Sander Peeters, sander.peeters@energymatters.nl www.energymatters.nl Wat doet Energy

Nadere informatie

Net voor de Toekomst. Frans Rooijers

Net voor de Toekomst. Frans Rooijers Net voor de Toekomst Frans Rooijers Net voor de Toekomst 1. Bepalende factoren voor energie-infrastructuur 2. Scenario s voor 2010 2050 3. Decentrale elektriciteitproductie 4. Noodzakelijke aanpassingen

Nadere informatie

Cogen Symposium WKK en de Handel Bijdrage: Nico Klappe Manager Dispatch en Tradesupport

Cogen Symposium WKK en de Handel Bijdrage: Nico Klappe Manager Dispatch en Tradesupport Cogen Symposium WKK en de Handel Bijdrage: Nico Klappe Manager Dispatch en Tradesupport 1. Introductie Essent 2. Energie keten Ketenmanagement Energy Management Group(tradingfloor) Portfolio trading Dispatch

Nadere informatie

Hernieuwbare Energie na Frans Rooijers - directeur CE Delft

Hernieuwbare Energie na Frans Rooijers - directeur CE Delft Hernieuwbare Energie na 2025 Frans Rooijers - directeur CE Delft CE Delft - Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 - Energie, transport en grondstoffen - Economische, technische en beleidsmatige

Nadere informatie

Route naar een Duurzame Energievoorziening

Route naar een Duurzame Energievoorziening Route naar een Duurzame Energievoorziening Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel Bijeenkomst: 25 november 2013, Power Lab 5 / USI & KIVI-NIRIA Inhoud Energie-transitie Energieakkoord voor duurzame groei

Nadere informatie

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - mei 2012

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - mei 2012 M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - mei 2012 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.

Nadere informatie

Barometer marktpositie glastuinbouw WKK februari 2017

Barometer marktpositie glastuinbouw WKK februari 2017 Barometer marktpositie glastuinbouw WKK februari 2017 Februari 2017 Uitgevoerd door: In opdracht van: Sander Peeters Stijn Schlatmann Tel.: 030 691 1844 Fax.: 030 691 1765 Projectnummer: 15.136 www.energymatters.nl

Nadere informatie

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in

Nadere informatie

Energie voor morgen, vandaag bij GTI

Energie voor morgen, vandaag bij GTI Energie voor morgen, vandaag bij GTI Jet-Net docentendag 5 juni 2008 GTI. SMART & INVOLVED GTI is in 2009 van naam veranderd: GTI heet nu Cofely SLIMME ENERGIENETWERKEN, NU EN MORGEN 2008 2010 Centrale

Nadere informatie

Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2013

Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2013 Kwaliteits- en Capaciteitsplan 2013 Bevindingen van de marktconsultatie Team Long term Grid Planning Arnhem, 11 september 2013 Inhoudsopgave Vraagontwikkeling Ontwikkelingen grootschalige productievermogen

Nadere informatie

Veel meer hernieuwbaar hoe managen we dat? Frans Rooijers

Veel meer hernieuwbaar hoe managen we dat? Frans Rooijers Veel meer hernieuwbaar hoe managen we dat? Frans Rooijers Groeiend aandeel hernieuwbaar Doel NL en overige EU-landen: in 2020 14% >> 16% in NL, gemiddeld EU 20% Politieke wensen (regeerakkoord): meer,

Nadere informatie

Ontwikkeling barometer marktpositie glastuinbouw WKK

Ontwikkeling barometer marktpositie glastuinbouw WKK Ontwikkeling barometer marktpositie glastuinbouw WKK Opstellen van een barometer op basis van indicatoren die bepaald worden met een expertmeeting Openbare versie September 2011 Uitgevoerd door: In opdracht

Nadere informatie

De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie

De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie door Adriaan Wondergem 6 october 2010 De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie van 2008 tot 2050. De kernvragen zijn: Hoe ziet een (bijna) CO2-loze

Nadere informatie

WKK BAROMETER MARKTPOSITIE WKK VOORJAAR Tel Fax

WKK BAROMETER MARKTPOSITIE WKK VOORJAAR Tel Fax WKK BAROMETER MARKTPOSITIE WKK VOORJAAR 2018 Internet www.energymatters.nl Mail info@energymatters.nl Tel +31 30 691 1844 Fax +31 30 691 1765 Titel WKK Barometer Subtitel Marktpositie WKK voorjaar 2018

Nadere informatie

Kwaliteits- en Capaciteitsdocument 2015

Kwaliteits- en Capaciteitsdocument 2015 Scenario s voor netberekeningen Gert van der Lee KCD scenario s: Nieuwe aanpak Verschuiving van voorspellende naar exploratieve varianten Voordeel: beter inzicht in effect individuele parameters voorkomen

Nadere informatie

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - April 2016

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - April 2016 M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - April 2016 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.

Nadere informatie

De kosten van de energietransitie, en: kansen voor de gasindustrie. Martien Visser Lector Energietransitie & Netwerken. Hanzehogeschool Groningen

De kosten van de energietransitie, en: kansen voor de gasindustrie. Martien Visser Lector Energietransitie & Netwerken. Hanzehogeschool Groningen De kosten van de energietransitie, en: kansen voor de gasindustrie Martien Visser Lector Energietransitie & Netwerken Hanzehogeschool Groningen Hanzehogeschool Groningen (circa 30.000 studenten) Energy

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2016 2017 32 813 Kabinetsaanpak Klimaatbeleid op weg naar 2020 Nr. 133 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR

Nadere informatie

WKK in de huidige gasmarkt. Peter van den Berg WKK dag Energy Matters 7 maart 2014

WKK in de huidige gasmarkt. Peter van den Berg WKK dag Energy Matters 7 maart 2014 WKK in de huidige gasmarkt Peter van den Berg WKK dag Energy Matters 7 maart 2014 Onderwerpen Verdiencapaciteit WKK in de glastuinbouw en de ontwikkeling hierin Termijn transacties Op korte termijn Verband

Nadere informatie

Barometer marktpositie glastuinbouw WKK Q3 2012

Barometer marktpositie glastuinbouw WKK Q3 2012 Barometer marktpositie glastuinbouw WKK Q3 2012 November 2012 Uitgevoerd door: In opdracht van: Erik Koolwijk Stijn Schlatmann Piet Broekharst Tel.: 030 691 1844 Fax.: 030 691 1765 Projectnummer: 12.136

Nadere informatie

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - Maart 2016

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - Maart 2016 M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - Maart 2016 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.

Nadere informatie

Inpassing van duurzame energie

Inpassing van duurzame energie Inpassing van duurzame energie TenneT Klantendag Erik van der Hoofd Arnhem, 4 maart 2014 doelstellingen en projecties In de transitie naar duurzame energie speelt duurzame elektriciteit een grote rol De

Nadere informatie

Wie betaalt de rekening van de energietransitie?

Wie betaalt de rekening van de energietransitie? Wie betaalt de rekening van de energietransitie? Symposium KVGN 17 november 2016 Ron Wit Ron.Wit@eneco.com Overzicht presentatie 1. Ontwikkeling broeikasgassen in Nederland 2. Ontwikkeling integrale kosten

Nadere informatie

Energy2050NL Klimaatneutraal energiesysteem. Frans Rooijers - directeur CE Delft

Energy2050NL Klimaatneutraal energiesysteem. Frans Rooijers - directeur CE Delft Energy2050NL Klimaatneutraal energiesysteem Frans Rooijers - directeur CE Delft CE Delft - Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 - Energie, transport en grondstoffen - Economische, technische en

Nadere informatie

Slimme Netten. Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander

Slimme Netten. Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander Slimme Netten Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander Netbeheer Nederland (1) Netbeheer Nederland brancheorganisatie van alle elektriciteit-

Nadere informatie

Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document 2013

Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document 2013 Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document 2013 Marktconsultatie Team Long term Grid Planning Arnhem, 30 november 2012 Kwaliteits- en Capaciteitsplan Document 2013 30 november 2012 Marktconsultatie KCD 2013

Nadere informatie

Zakelijke energiegebruikers hebben sleutelpositie in de energietransitie. Frans Rooijers

Zakelijke energiegebruikers hebben sleutelpositie in de energietransitie. Frans Rooijers Zakelijke energiegebruikers hebben sleutelpositie in de energietransitie Frans Rooijers CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, transport en grondstoffen Economische, technische

Nadere informatie

Slimme netten voor fossiele centrales. Frans Rooijers directeur

Slimme netten voor fossiele centrales. Frans Rooijers directeur Slimme netten voor fossiele centrales Frans Rooijers directeur Inhoud Energiecentrales maken verlies Slimme netten verbeteren business case Beinvloeden gebruikersgedrag is essentieel, maar moeilijk 2 Energiecentrales

Nadere informatie

Dynamieken in de elektriciteitsmarkt

Dynamieken in de elektriciteitsmarkt 2 oktober 2013 Dynamieken in de elektriciteitsmarkt Eneco Energy Trade Paul Hendrix, Bart van Paassen Kengetallen Eneco Groep 2,2 miljoen klanten in Nederland en België 7.000 vakkundige en betrokken medewerkers

Nadere informatie

Gas is geen aardgas, en hard nodig. Frans Rooijers - 4 november 2016

Gas is geen aardgas, en hard nodig. Frans Rooijers - 4 november 2016 Gas is geen aardgas, en hard nodig Frans Rooijers - 4 november 2016 CE Delft: wie zijn wij? Onafhankelijk beleidsonderzoek en advies Bijna 40 jaar; ca. 50 medewerkers Grensvlak economie, techniek en (milieu)beleid

Nadere informatie

De energietransitie in internationaal perspectief Dr. Ir. Martien Visser, lector energietransitie, Hanzehogeschool Groningen.

De energietransitie in internationaal perspectief Dr. Ir. Martien Visser, lector energietransitie, Hanzehogeschool Groningen. De energietransitie in internationaal perspectief Dr. Ir. Martien Visser, lector energietransitie, Hanzehogeschool Groningen Twitter: @BM_Visser De Nederlandse postzegel Dubbel zoveel CO2 als het wereldgemiddelde

Nadere informatie

Betekenis Energieakkoord voor Duurzame Groei voor de Installatiebranche. Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel 3 februari 2014 / VSK beurs

Betekenis Energieakkoord voor Duurzame Groei voor de Installatiebranche. Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel 3 februari 2014 / VSK beurs Betekenis Energieakkoord voor Duurzame Groei voor de Installatiebranche Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel 3 februari 2014 / VSK beurs Inhoud Introductie Duurzame Energie Koepel en Sector beschrijving

Nadere informatie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!

Nadere informatie

Grootschalige introductie van micro wkk systemen. Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies

Grootschalige introductie van micro wkk systemen. Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies Grootschalige introductie van micro wkk systemen Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies jeeninga@ecn.nl Micro wkk een controversieel onderwerp? De discussie rondom het nut van micro wkk wordt niet altijd niet

Nadere informatie

Beleid dat warmte uitstraalt. Van warmteopties voor klimaatverbetering naar klimaatverbetering voor warmteopties

Beleid dat warmte uitstraalt. Van warmteopties voor klimaatverbetering naar klimaatverbetering voor warmteopties Beleid dat warmte uitstraalt Van warmteopties voor klimaatverbetering naar klimaatverbetering voor warmteopties Doelen rijksoverheid voor 2020 Tempo energiebesparing 2 % per jaar Aandeel duurzaam in totale

Nadere informatie

Barometer marktpositie glastuinbouw WKK Q3 2013

Barometer marktpositie glastuinbouw WKK Q3 2013 Barometer marktpositie glastuinbouw WKK Q3 2013 Openbare versie November 2013 Uitgevoerd door: In opdracht van: Sander Peeters Stijn Schlatmann Piet Broekharst Tel.: 030 691 1844 Fax.: 030 691 1765 Projectnummer:

Nadere informatie

Externe notitie. 1. Achtergrond en doel van deze notitie. 2. Samenvatting resultaten

Externe notitie. 1. Achtergrond en doel van deze notitie. 2. Samenvatting resultaten Externe notitie Amsterdam, 24 september 2013 Definitief Afdeling Policy Studies ECN-N--13-034 Van Ad Seebregts Aan Autoriteit Consument & Markt (ACM) (Contactpersoon ACM: Erik Kloosterhuis) Kopie Paul

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401

Nadere informatie

Externe notitie. Petten, 8 juli Cees Volkers Wouter Wetzels. Afdeling Policy Studies ECN-N Van

Externe notitie. Petten, 8 juli Cees Volkers Wouter Wetzels. Afdeling Policy Studies ECN-N Van Externe notitie Petten, 8 juli 2013 Afdeling Policy Studies ECN-N--13-028 Van Cees Volkers Wouter Wetzels Onderwerp Nieuwste inzichten Nederlands gasverbruik Inleiding ECN Policy Studies voert regelmatig

Nadere informatie

30 oktober Achtergrondrapport doorrekening regeerakkoord Rutte III: elektriciteitsvoorziening

30 oktober Achtergrondrapport doorrekening regeerakkoord Rutte III: elektriciteitsvoorziening 30 oktober 2017 Achtergrondrapport doorrekening regeerakkoord Rutte III: elektriciteitsvoorziening Gewijzigd op 30 oktober 2017 Auteur(s) Marit van Hout Paul Koutstaal Pagina 2 van 16 Inhoudsopgave Verantwoording

Nadere informatie

Energy2050NL Klimaatneutraal energiesysteem. Frans Rooijers - directeur CE Delft

Energy2050NL Klimaatneutraal energiesysteem. Frans Rooijers - directeur CE Delft Energy2050NL Klimaatneutraal energiesysteem Frans Rooijers - directeur CE Delft CE Delft - Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 - Energie, transport en grondstoffen - Economische, technische en

Nadere informatie

Factsheet: Dong Energy

Factsheet: Dong Energy Factsheet: Dong Energy Holding/bestuurder Type bedrijf Actief in Markt Bedrijfsprofiel Dong Energy Producent/leverancier elektriciteit (en aardgas) Europa Consumenten/zakelijk - Omzet 900 miljoen (NL)/9

Nadere informatie

Projectgroep Biomassa & WKK & Warmtenetwerk presenteren: Geothermie: meer opbrengst dankzij wkk en warmtepomp

Projectgroep Biomassa & WKK & Warmtenetwerk presenteren: Geothermie: meer opbrengst dankzij wkk en warmtepomp Foto ECW: Geobron Projectgroep Biomassa & WKK & Warmtenetwerk presenteren: Geothermie: meer opbrengst dankzij wkk en warmtepomp Waarom lid worden van BioWKK: Ongeveer 50 deelnemende organisaties Promotie

Nadere informatie

Energy Matters 6 maart 2015. Waarde creatie door inzet WKK op onbalans & Intra-day

Energy Matters 6 maart 2015. Waarde creatie door inzet WKK op onbalans & Intra-day Energy Matters 6 maart 2015 Waarde creatie door inzet WKK op onbalans & Intra-day Energy Matters 6 maart 2015 www.tenergy.nl Korte introductie Tenergy Willem Bijlsma Waarde creatie korte termijnmarkt elektriciteit

Nadere informatie

Nut en noodzaak van schaliegas vanuit energieperspectief

Nut en noodzaak van schaliegas vanuit energieperspectief Nut en noodzaak van schaliegas vanuit energieperspectief Jeroen de Joode Schaliegasbijeenkomst provincie Noord-Brabant s-hertogenbosch, 27 september 2013 www.ecn.nl Hoofdboodschap Rol gas in NL energiesysteem

Nadere informatie

Kosten van windenergie wat zijn gevolgen voor de electriciteitsvoorziening?

Kosten van windenergie wat zijn gevolgen voor de electriciteitsvoorziening? 1 Kosten van windenergie wat zijn gevolgen voor de electriciteitsvoorziening? Prof. dr. Machiel Mulder Faculteit Economie en Bedrijfskunde, RUG Economisch Bureau, Autoriteit Consument en Markt 2 e NLVOW

Nadere informatie

Warmtetransitie en het nieuwe kabinet. Nico Hoogervorst

Warmtetransitie en het nieuwe kabinet. Nico Hoogervorst Warmtetransitie en het nieuwe kabinet Nico Hoogervorst 24 november 2017 Regeerakkoord Rutte III (2017 - ) Opmerkelijk: Lange formatie Klimaat-minister op EZ Duurzaam = klimaatbescherming Milieubescherming

Nadere informatie

WKK BAROMETER MARKTPOSITIE WKK VOORJAAR Telefoon +31 (0)

WKK BAROMETER MARKTPOSITIE WKK VOORJAAR Telefoon +31 (0) WKK BAROMETER MARKTPOSITIE WKK VOORJAAR 2019 Website www.blueterra.nl Mail info@blueterra.nl Telefoon +31 (0)88-520 04 00 Titel WKK Barometer Subtitel Marktpositie WKK voorjaar 2019 Projectnummer 17.031

Nadere informatie

Modelering en resultaten flexibele inzet van gemalen in PPSGen voor het project Slim Malen. Symposium Slim Malen. 14 maart 2019

Modelering en resultaten flexibele inzet van gemalen in PPSGen voor het project Slim Malen. Symposium Slim Malen. 14 maart 2019 Modelering en resultaten flexibele inzet van gemalen in PPSGen voor het project Slim Malen Symposium Slim Malen 14 maart 2019 Inhoud 1. Inleiding en doelstelling 2. Model en Scenario s 3. Modellering flexibele

Nadere informatie

WELKOM BIJ PORT OF ROTTERDAM! Remco Neumann en Ankie Janssen 19 April 2018

WELKOM BIJ PORT OF ROTTERDAM! Remco Neumann en Ankie Janssen 19 April 2018 WELKOM BIJ PORT OF ROTTERDAM! Remco Neumann en Ankie Janssen 19 April 2018 Inleiding Wat doet het Havenbedrijf Rotterdam? Hoe bouwen wij aan een duurzame haven? Wat doen wij aan waterstof? 2 Wat doet het

Nadere informatie

Welke centrales vervangen de kolencentrales? Analyse van elektriciteitsmarkt zonder kolencentrales

Welke centrales vervangen de kolencentrales? Analyse van elektriciteitsmarkt zonder kolencentrales Ø Welke centrales vervangen de kolencentrales? Analyse van elektriciteitsmarkt zonder kolencentrales Welke centrales vervangen de kolencentrales? Analyse van elektriciteitsmarkt zonder kolencentrales Delft,

Nadere informatie

Westvoorne CO 2 - uitstoot

Westvoorne CO 2 - uitstoot Westvoorne CO 2 - uitstoot De grafiek geeft de CO 2-uitstoot verdeeld over de hoofdsectoren over de jaren 2010 tot en met 2013. Cijfers zijn afkomstig uit de Klimaatmonitor van RWS. Cijfers over 2014 zijn

Nadere informatie

ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019

ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019 ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED Maart 2019 Inleiding De concentratie van industrie in de Rotterdamse haven is een goede uitgangspositie voor het doen slagen van de energietransitie:

Nadere informatie

Transitie naar een. CO -neutrale toekomst

Transitie naar een. CO -neutrale toekomst Transitie naar een CO -neutrale toekomst 2 CO 2 reductie van bron tot gebruiker Steeds méér duurzame energie, maar niet minder CO 2 -uitstoot KLIMAATVERDRAG VAN PARIJS In het verdrag van Parijs werd afgesproken

Nadere informatie

en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018

en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018 Energie-infrastructuur: overzicht en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018 Indeling De drie fasen van ordening en regulering infrastructuur Nederland doorvoerland Wat is de opgave? Investeringen

Nadere informatie

Grootschalige energie-opslag

Grootschalige energie-opslag Er komt steeds meer duurzame energie uit wind Dit stelt extra eisen aan flexibiliteit van het systeem Grootschalige opslag is één van de opties om in die flexibiliteit te voorzien Uitgebreid onderzoek

Nadere informatie

Grootschalige energie-opslag

Grootschalige energie-opslag Er komt steeds meer duurzame energie uit wind Dit stelt extra eisen aan flexibiliteit van het systeem Grootschalige opslag is één van de opties om in die flexibiliteit te voorzien TenneT participeert in

Nadere informatie

Nut en noodzaak van schaliegas in Nederland

Nut en noodzaak van schaliegas in Nederland Nut en noodzaak van schaliegas in Nederland Paul van den Oosterkamp, Jeroen de Joode Schaliegas Congres - IIR Amersfoort, 30-31 Oktober 2013 www.ecn.nl Visie ECN Rol gas in NL energiesysteem nu en straks

Nadere informatie

Rol van WKK in een toekomstige Nederlandse energievoorziening:

Rol van WKK in een toekomstige Nederlandse energievoorziening: Rol van WKK in een toekomstige Nederlandse energievoorziening: Betaalbaar & betrouwbaar? Robert Harmsen ECN Beleidsstudies COGEN Symposium Zeist 22 oktober 2004 Een blik naar de toekomst (1) Four Futures

Nadere informatie

Programma Kas als Energiebron

Programma Kas als Energiebron Programma Kas als Energiebron Studiegroep bio-energie, door en voor glastuinders Uitwisselen van kennis- en ervaring over bio-energie Onderwerp: beschikbaarheid en duurzaamheid houtige biomassa Datum:

Nadere informatie

De energietransitie. Een korte geschiedenis en een blik in de toekomst. Presentatie: Gijs Linthorst

De energietransitie. Een korte geschiedenis en een blik in de toekomst. Presentatie: Gijs Linthorst De energietransitie. Een korte geschiedenis en een blik in de toekomst. Presentatie: Gijs Linthorst De energietransitie Macro economische verkenning adhv bedrijfsgeschiedenis van Linthorst Techniek met

Nadere informatie

NOTA (Z)140109-CDC-1299

NOTA (Z)140109-CDC-1299 Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas Nijverheidsstraat 26-38 1040 Brussel Tel.: 02/289.76.11 Fax: 02/289.76.09 COMMISSIE VOOR DE REGULERING VAN DE ELEKTRICITEIT EN HET GAS NOTA

Nadere informatie

Industriële elektrificatie

Industriële elektrificatie Waar staan we en waar gaan we heen? Industriële elektrificatie 9 oktober 2018 Egbert Klop Rode draad Heden Perspectief 2030 en 2050 Hoofdpaden industriële energietransitie Elektrificatie als transitiepad

Nadere informatie

Energiezekerheid in onzekere tijden. Waarom blijft het energiebeleid falen?

Energiezekerheid in onzekere tijden. Waarom blijft het energiebeleid falen? Energiezekerheid in onzekere tijden. Waarom blijft het energiebeleid falen? Senioren Universiteit, Hasselt/Diepenbeek, 17/10/2016 Johan Albrecht, Universiteit Gent & Itinera Institute Tessenderlo; ultra-efficiënt

Nadere informatie

All-electric voorbij, op weg naar 0 CO 2

All-electric voorbij, op weg naar 0 CO 2 All-electric voorbij, op weg naar 0 CO 2 2050 alles duurzaam Ing. Marco J. Bijkerk Manager innovative technologies New Business Development Remeha 24-1-2017 remeha.nl ALL GAS Nul op de meter PV Groen Gas

Nadere informatie

Aardgasloze toekomst, waarom? ecn.nl

Aardgasloze toekomst, waarom? ecn.nl Aardgasloze toekomst, waarom? Stroomversnelling Energy Up 2018 Casper Tigchelaar Inhoud presentatie 2 belangrijkste redenen voor aardgasvrije gebouwde omgeving Hoe heeft het energiegebruik in huishoudens

Nadere informatie

Glastuinbouwdag 16 maart 2018 Biomassa het duurzame alternatief. Voorzitter NBKL Eppo Bolhuis

Glastuinbouwdag 16 maart 2018 Biomassa het duurzame alternatief. Voorzitter NBKL Eppo Bolhuis Glastuinbouwdag 16 maart 2018 Biomassa het duurzame alternatief Voorzitter NBKL Eppo Bolhuis Bio energie betreft 65 % van de duurzame energie markt Twee derde van alle hernieuwbare energie in Nederland

Nadere informatie

Ontwikkelingen naar een duurzame energiemarkt. Klaas Hommes, TenneT 28 juni 2014

Ontwikkelingen naar een duurzame energiemarkt. Klaas Hommes, TenneT 28 juni 2014 Ontwikkelingen naar een duurzame energiemarkt Klaas Hommes, TenneT 28 juni 2014 Transitie Veranderingen in productie Veranderingen in balancering Nieuwe kansen Vergroening 20-03-2013 2 Ontwikkeling: transitie

Nadere informatie

Klimaatneutrale gemeenten. Frans Rooijers - directeur CE Delft

Klimaatneutrale gemeenten. Frans Rooijers - directeur CE Delft Klimaatneutrale gemeenten Frans Rooijers - directeur CE Delft CE Delft - Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 - Energie, transport en grondstoffen - Economische, technische en beleidsmatige expertise

Nadere informatie

Net voor de toekomst. Frans Rooijers directeur CE Delft rooijers@ce.nl

Net voor de toekomst. Frans Rooijers directeur CE Delft rooijers@ce.nl Net voor de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft rooijers@ce.nl CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, Transport en Grondstoffen Economische, technische en beleidsmatige expertise

Nadere informatie

Heeft de milieubeweging een alternatief? Ron Wit, Stichting Natuur en Milieu Mini-symposium klimaat en energiebeleid 10 september 2009

Heeft de milieubeweging een alternatief? Ron Wit, Stichting Natuur en Milieu Mini-symposium klimaat en energiebeleid 10 september 2009 Heeft de milieubeweging een alternatief? Ron Wit, Stichting Natuur en Milieu Mini-symposium klimaat en energiebeleid 10 september 2009 inhoud Wake up call: TenneT rapport Energiesector: ETS onvoldoende

Nadere informatie

Productie van hernieuwbare energie in de woning/wijk

Productie van hernieuwbare energie in de woning/wijk Productie van hernieuwbare energie in de woning/wijk Energiebehoefte van woningen/woonwijken Huidige gemiddelde energievraag van een woning 1. Warmte aardgas 1400 m3 2. Licht & kracht elektriciteit 3000

Nadere informatie

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - januari 2015

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - januari 2015 M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - januari 2015 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.

Nadere informatie

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - juni 2012

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - juni 2012 M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - juni 2012 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.

Nadere informatie

Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019

Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019 De Toekomst van Bio-energie Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019 De Toekomst van Bio-energie Bio-energie is vandaag de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in

Nadere informatie

Geothermie. traditioneel energiebedrijf?

Geothermie. traditioneel energiebedrijf? 31 maart 2010 T&A Survey Congres Geothermie Duurzame bron voor een traditioneel energiebedrijf? Hugo Buis Agenda Duurzame visie & ambities Waarom kiest Eneco voor Geothermie? Stand van zaken Markten Pro

Nadere informatie

Geachte mevrouw Schippers,

Geachte mevrouw Schippers, Betreft: NVDE voorstellen voor de formatie Utrecht, 6 april Geachte mevrouw Schippers, Alle seinen staan op groen om een historische doorbraak in duurzame energie te realiseren. De energietransitie kan

Nadere informatie

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - oktober 2014

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - oktober 2014 M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - oktober 2014 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.

Nadere informatie

De helft van de elektriciteit duurzaam in 2025? En

De helft van de elektriciteit duurzaam in 2025? En 1 van 14 10-1-2019 16:38 Energieblog van Jasper Vis Ik hou van feiten over onze energievoorziening. Ik schrijf deze blog op persoonlijke titel. Tot 1 oktober 2018 was ik directeur Nederland bij Ørsted

Nadere informatie

Duurzaamheidsdoelstellingen, nationaal of Europees? IIR, Nationaal elektriciteitsplatform Den Haag, 21 april 2010

Duurzaamheidsdoelstellingen, nationaal of Europees? IIR, Nationaal elektriciteitsplatform Den Haag, 21 april 2010 Duurzaamheidsdoelstellingen, nationaal of Europees? Sjak Lomme IIR, Nationaal elektriciteitsplatform Den Haag, 21 april 2010 Inhoud Handel in emissierechten Waarom duurzaamheidsdoelstellingen? Renewables

Nadere informatie

Waterstof, het nieuwe gas. Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft

Waterstof, het nieuwe gas. Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft Waterstof, het nieuwe gas Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, Transport en Grondstoffen Economische, technische

Nadere informatie

Ontwikkelingen Zonne-energie

Ontwikkelingen Zonne-energie Ontwikkelingen Zonne-energie : Energieke Samenleving onderweg naar morgen Bert Bakker NIEUW: Bezuidenhoutseweg 50 2594 AW Den Haag 070 3040114 De oorsprong van (duurzame) energie De zon als energieleverancier

Nadere informatie

Nederlands beleid Wind op Zee. Marjan Botman, m.j.p.botman@mineleni.nl

Nederlands beleid Wind op Zee. Marjan Botman, m.j.p.botman@mineleni.nl Nederlands beleid Wind op Zee Marjan Botman, m.j.p.botman@mineleni.nl Inhoud Beleid op Hernieuwbare energie in Europa en in Nederland Ruimtelijke planning toekomstige ontwikkelingen Green deal met de offshore

Nadere informatie

Impact energietransitie

Impact energietransitie Impact energietransitie Marktontwikkelingen en TSO-perspectief Ben Voorhorst - COO VEMW, 12 juni 2014 Onderwerpen TenneT algemeen Opmars duurzaam in Duitsland én Nederland Uitdaging inpassing renewables

Nadere informatie

Marktanalyse Powerhouse

Marktanalyse Powerhouse Voorraadtoename neemt af, hoop op hogere prijzen neemt toe. Afgelopen week De afgelopen week zagen we weer forse schommelingen in de olieprijs. De markt wordt omhoog geduwd door hedgefunds die massaal

Nadere informatie

STEMMING Energiemarkten flink opgeschud door economische zorgen

STEMMING Energiemarkten flink opgeschud door economische zorgen STEMMING Energiemarkten flink opgeschud door economische zorgen Wouter Hylkema w.hylkema@energeia.nl AMSTERDAM (Energeia) - Energeia's stemming behandelt achtereenvolgens de prijsontwikkeling op de markt

Nadere informatie

Energieverzorging Nederland

Energieverzorging Nederland Energieverzorging Nederland Naar een Duurzame Samenleving (VROM) Vanuit een internationaal geaccordeerde basis voor 2050 Standpunt Nederlandse overheid : 100% CO2 -reductie Standpunt van de G8: 80 % CO2

Nadere informatie

WKK-barometer 2016 juni Zwartzustersstraat 16, bus Leuven

WKK-barometer 2016 juni Zwartzustersstraat 16, bus Leuven WKK-barometer 2016 juni Zwartzustersstraat 16, bus 0102-3000 Leuven 016 58 59 97 info@cogenvlaanderen.be www.cogenvlaanderen.be Dit is de eerste WKK-barometer die COGEN Vlaanderen publiceert. De bedoeling

Nadere informatie

1. Het vonnis is de absolute ondergrens van wat nodig is

1. Het vonnis is de absolute ondergrens van wat nodig is PERSOONLIJK Aan de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Mevrouw W. Mansveld Postbus 20901 2500 EX DEN HAAG Utrecht, 17 augustus 2015 Betreft: Klimaatbeleid Onze referentie: TWA/acl/150817.088

Nadere informatie

Kan Heiloo op de zon en de wind draaien?

Kan Heiloo op de zon en de wind draaien? Kan Heiloo op de zon en de wind draaien? - 26 Januari 2017 Wilma Eerenstein en Peter Leenders 1 Hoe zit het nu in Nederland? 2 Energiegebruik in Nederland Totaal: 3000 PJ = 833 333 333 333 333 kwh Per

Nadere informatie

Zonder kernenergie of fossiel, kan dat? Frans Rooijers directeur CE Delft

Zonder kernenergie of fossiel, kan dat? Frans Rooijers directeur CE Delft Zonder kernenergie of fossiel, kan dat? Frans Rooijers directeur CE Delft CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, transport en grondstoffen Economische, technische en beleidsmatige

Nadere informatie

26-11-2010. In balans met Smart Grids Willem Kooiman 29 november 2010. Team Smart Grids. Stelling! Inhoud. Wat is Smart Grid

26-11-2010. In balans met Smart Grids Willem Kooiman 29 november 2010. Team Smart Grids. Stelling! Inhoud. Wat is Smart Grid Team s John v.d. Ven, DLV GE Marco Polet Priva Sjoerd Leij Yacht Maarten Pennings NXP Marc Vlemmings NXP In balans met s Willem Kooiman 29 november 2010 Johan Hugh Egbert Irin Hans Euson Maaskant Bouwhuis

Nadere informatie

Local Energy Solutions

Local Energy Solutions 24 mei 2011 Warmtelevering vanuit energiefabriek Apeldoorn Ontwikkeling van energie voor eigen gebruik naar externe levering aanleiding samenwerking warmteleiding Zuidbroek extra energie uit slachtafval

Nadere informatie