DE ENERGIE TRANSITIE
|
|
- Jonas Koster
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 DE ENERGIE TRANSITIE
2 1 DE ENERGIETRANSITIE In de huidige Europese energie sector zijn drie parallelle trends waar te nemen. Ten eerste decentralisatie, waarbij steeds groter wordende hoeveelheden decentrale (duurzame) opwekking door nieuwe spelers op de energiemarkt worden geleverd met nieuwe manieren van samenwerken en met de betrokkenheid van eindgebruikers. Ten tweede de Europeanisering van energie, met verschillende overnames van energie-giganten, energiecentrales op grote afstand van de grotere verbruikscentra en grensoverschrijdende energiestromen. Ten derde het toenemende belang van een betaalbaar, betrouwbaar en toekomstbestendig energie systeem. Door de introductie van duurzame energiebronnen is het energiesysteem toekomstbestendiger geworden, maar komt er meer druk te staan op het betaalbaar en betrouwbaar houden van het systeem. Deze drie trends vormen de basis van de energietransitie. Om deze te kunnen faciliteren is extra flexibiliteit in vraag- en aanbod van energie op systeemniveau in de energievoorziening nodig. Deze flexibiliteit kan helpen om het systeem betrouwbaarder en betaalbaarder te maken, maar kan ook helpen om de trends naar decentrale bronnen en een Europese markt te faciliteren. Flexibiliteit kan door middel van een kosten-effectieve combinatie van de volgende vier activiteiten worden geleverd: het bevorderen van regelbare energie productie faciliteiten, het versterken van het elektriciteitsnet, demand response én energieopslag. Energieopslag kan daarom niet op zichzelf worden gezien. Het is een onderdeel van een pallet van verschillende manieren om de energievoorziening van de toekomst zodanig in te richten dat deze betrouwbaar en betaalbaar blijft. Daarnaast faciliteert energieopslag de transitie naar een duurzame energievoorziening. De toepassing van energieopslag is dus geen doel op zich, opslag moet worden gezien als een enabling technology om doelen zoals leveringszekerheid en reductie van broeikas gas emissies te realiseren. Het is daarbij belangrijk om energieopslag te beschouwen vanuit een systeembenadering, waarbij de focus ligt op het doel waarvoor het opslagsysteem wordt ingezet. Als het mogelijk is om één opslagsysteem voor meerdere doelstellingen te gebruiken, is eerder een financieel aantrekkelijke situatie te realiseren. Het is daarom nodig om de behoefte van (opslag) gebruikers nauwkeurig te analyseren, onder andere op de mogelijkheid van stapeling van opslag diensten in meerdere segmenten van het energiesysteem. Daarnaast moet een goede marktinrichting zorgen dat bij een dergelijke stapeling de kosten en baten op de juiste wijze over de betrokken actoren verdeeld worden. 2 HUIDIGE STATUS ENERGIE OPSLAG Historisch gezien werden energieopslag technologieën (voornamelijk middels pompcentrales/ waterkrachtcentrales) voornamelijk ingezet als investering om op momenten van overschot energie op te slaan en weer te gebruiken bij periodes van hoge vraag naar energie. Tegenwoordig wordt energie opslag gezien als één van de oplossingen voor integratie van grote hoeveelheden onderbroken en/of moeilijk te voorspellen hernieuwbare energie uit zon en wind. Met een door BCG Analysis[3] uitgevoerde marktprognose voor energieopslag technologie van 5 miljard euro in Europa (en 4,3 miljard in Noord- Amerika) in 2020, wordt de groeipotentie van energie opslag bevestigd door de interesse van grote investeerders zoals Khosla Ventures (Bill Gates, investeerde in een liquid metal batterij start-up Ambri ), Vantage Point Capital, Total en Facebook investeerder Peter Thiel. Daarnaast zijn de investeringen van auto-fabrikant Tesla in een mega-fabriek voor stationaire Li-ion batterij technologie en de focus van industrie leiders als Siemens, NEC en Samsung tekenend voor een sterk opkomende markt. Deelname van verschillende grote marktpartijen (tot op heden 38 partijen, waar onder ABB, General Electric, Siemens, RWE, EDF en Eon) aan de European Association for Storage of Energy (EASE), waar
3 Jillis Raadschelders (DNV GL) vice-president van is, geeft aan dat opslag een belangrijk thema in Europa is. De opslag industrie wordt dan ook vergeleken met die van zon-pv tien jaar geleden, een fase waarin veel werd geïnvesteerd in innovatie en veel spelers op zoek gingen naar manieren om kosten te verlagen. In Nederland is de markt voor energieopslag nu nog niet zo groot. Nederlandse partijen doen wel ervaring op met opslagsystemen in proefinstallaties of pilot projecten, zoals een wijkopslagsysteem in Ettenleur of een redox flow systeem bij de Fotonenboer. Verwacht wordt dat deze markt snel zal groeien zodra de omstandigheden gunstiger worden - iets wat zowel door ontwikkelingen in techniek, markt en regelgeving gestuurd kan worden. Voor Home Energy Storage systemen is dat bijvoorbeeld het geval zodra saldering niet meer mogelijk is, voor wijksystemen is dit het geval zodra er meer duurzame energiebronnen worden geïnstalleerd, voor de primaire reserve markt, die onder toezicht van TenneT dit jaar is opengesteld via een veiling systeem, is het de verwachting dat energie opslag binnen twee jaar een rol gaat spelen gezien de concrete interesse van zowel Nederlandse als buitenlandse partijen. Nederland heeft wel een sterke kennispositie op het gebied van energieopslag systemen en de toepassingen hiervan. Dit blijkt o.a. de initiatie van een nieuwe Nederlandse branchevereniging voor energieopslag, in ontwikkeling door FME, Nederlands grootste ondernemersorganisatie in de technologische industrie, uit het grote aantal projecten op dit gebied, en ook uit het grote aantal partijen dat direct of indirect betrokken is bij energie opslag (component leveranciers, (technische) universiteiten, batterij lab). 3 UITDAGINGEN Er bestaat een aantal grote uitdagingen voor de BV Nederland om energieopslag op de juiste manier in de energievoorziening te realiseren en om zelf de juiste positie daarin te pakken. De belangrijkste uitdaging zal niet liggen in de technologie ontwikkeling (ook al moeten daar nog wel stappen worden gezet), maar in het op de juiste manier toepassen van deze technologie en het ontwikkelen van interessante business modellen. Bij de toepassing van opslag vallen de voordelen van dit opslagsysteem mogelijk niet alleen bij de investeerder, maar ook bij andere stakeholders. Er is alleen een financieel aantrekkelijke business case te realiseren als deze voordelen goed worden verdeeld over de betrokkenen. Het is nodig om samenwerkingscontracten uit te werken waarin er voor alle consortium partners financiële voordelen zijn om te participeren. Een andere belangrijke uitdaging is om wet- en regelgeving aan te laten sluiten bij de snel gaande ontwikkelingen. De huidige marktinrichting van het energiesysteem staat onder druk van met name het toenemende aandeel duurzame energie, en de genoemde trends van decentralisatie en Europeanisering. Marktmechanismes die het op duurzame energie gebaseerde systeem betrouwbaar moeten houden door aanbod van flexibiliteit, zullen beloond moeten worden. Alleen als aan de randvoorwaarde van efficiënte allocatie van kosten en baten over het actorenveld voldaan is, kunnen de benodigde investeringen in energie opslag verwacht worden. Dergelijke wijzigingen kosten echter veel tijd, en het wordt een uitdaging om dit op tijd te realiseren. Dit wordt ook binnen EASE besproken. EASE heeft daarom ook de taak op zich genomen om dit regelmatig in Brussel onder de aandacht te brengen, want dit is geen nationaal probleem, maar iets dat in alle Europese landen speelt. Bovendien zal er juist in het nieuwe marktmodel meer aandacht moeten zijn voor de internationale harmonisering van nationale energiemarkten.
4 4 RISICO S Naast deze uitdagingen zijn er ook risico s voor de BV Nederland. Veiligheid van opslagsystemen is bijvoorbeeld een belangrijk risico, omdat er met steeds grotere systemen wordt gewerkt en omdat er veel verschillende aanbieders zijn. Het gaat hierbij niet alleen om de veiligheid van het opslagsysteem zelf, maar ook de impact ervan op de rest van de energievoorziening in Nederland. Bij de implementatie van opslagsystemen in Nederland verdient veiligheid daarom veel aandacht. Een volgend risico is de afhankelijkheid van beleid in het buitenland, waar voor een lucratieve uitrol van energie opslag systemen de nodige randvoorwaarden op gebied van regelgeving en stimulering moeten worden geïmplementeerd. Tot slot bestaat het risico voor Nederland dat andere landen vooral hun eigen bedrijven en economieën stimuleren en dat het daarmee niet gemakkelijk is voor Nederlandse partijen om betrokken te worden bij projecten in het buitenland. 5 KANSEN De inzet van energieopslag systemen biedt de BV Nederland ook veel kansen. Een goede inzet van opslagsystemen kan in Nederland helpen om duurzame energiebronnen te integreren zonder veel extra kosten. Bovendien kan dit helpen om in onze energievoorziening onafhankelijker te worden van bepaalde landen die bijvoorbeeld gas of kolen leveren. Daarnaast liggen er grote kansen voor Nederlandse partijen, bijvoorbeeld in de ontwikkeling van inverters en battery management systemen (BMS). Nederland heeft een sterke kennispositie zowel door middel van materialen onderzoek aan de (technische) universiteiten, als op het gebied van veiligheid en standaardisatie. Door Nederlandse kennis op gebied van systeem integratie zou Nederland een belangrijke rol kunnen spelen bij de integratie van opslagsystemen in het elektriciteitsnet. Daarvoor moet in kaart gebracht worden voor welke Nederlandse partijen het aantrekkelijk is om deze positie te pakken en welke stappen daarvoor genomen moeten worden. Nederlandse partijen kunnen ook een belangrijke rol gaan spelen op nieuwe onderwerpen zoals vliegwielen (S4Energy), zeezout batterijen (Dr Ten) of thermische seizoens opslag (Ecovat). Daarnaast is veel aandacht voor recycling of second life toepassingen van batterijsystemen. Door de sterke positie van Nederland op het gebied van smart grids en de sterke interesse in lokale opslag, is de inpassing in smart grids een belangrijk onderwerp. Hiermee hebben Nederlandse partijen kennis die ook buiten onze grenzen van belang zijn. Tenslotte zijn er goede kansen voor de ontwikkeling van home energy management systemen (HEMS). Hierin kan ook een opslagsysteem opgenomen zijn. Er zijn verschillende Nederlandse partijen actief op dit gebied, zoals Mastervolt, de power router van Nedap.
5 Over DNV GL DNV GL heeft als doel leven, bezit en milieu te beschermen en helpt daarmee organisaties de veiligheid en duurzaamheid van hun onderneming te bevorderen. DNV GL biedt certificering, classificering en technische zekerheid, samen met software en onafhankelijke deskundige adviesdiensten aan de energie, maritieme, olie & gas industrie. Het levert ook algemene certificeringsdiensten aan klanten in een breed scala van andere industrieën. DNV GL, waarvan de oorsprong teruggaat tot 1864, is wereldwijd actief in meer dan 100 landen met experts die zich inzetten om klanten te helpen de wereld veiliger, slimmer en duurzamer te maken. In de energie-industrie DNV GL heeft de expertise van KEMA, Garrad Hassan, DNV en GL Renewables Certification gebundeld in DNV GL Energy. In de energie industrie levert DNV GL wereldwijd erkende test-, inspectie- en adviesdiensten aan de energie waardeketen. Dit omvat onshore en offshore windenergie, zonne-energie, conventionele opwekking, transmissie en distributie, opslag van energie, slimme netten, advies voor energie markten, regelgeving en duurzaam energie gebruik. De energie-experts van DNV GL ondersteunen klanten over de hele wereld in het leveren van een veilige, betrouwbare, efficiënte en duurzame energievoorziening. Ontdek onze inzichten en diensten op
De ontwikkeling van Smart grids. Our common future. Prof.dr.ir. Han Slootweg. 30 september 2016
De ontwikkeling van Smart grids Our common future Prof.dr.ir. Han Slootweg 30 september 2016 Agenda Het energiesysteem Verduurzaming van het energiesysteem De energietransitie Smart Grids 2 Energievoorziening
Nadere informatiePROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST
NOORD-NEDERLAND: PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST PROEFTUIN ENERGIE- TRANSITIE REGIONALE PARTNER IN DE EUROPESE ENERGIE UNIE Noord-Nederland is een grensoverschrijdende proeftuin
Nadere informatieRoadmap Smart Grids Mar$jn Bongaerts Frits Verheij 12 februari 2014
1 Roadmap Smart Grids Mar$jn Bongaerts Frits Verheij 12 februari 2014 Inhoud 2 1. Innovatietafel aanloop naar TKI Switch2SmartGrids 2. Actieplan Duurzame Energievoorziening link naar E-akkoord 3. Toekomstbeelden
Nadere informatie6 Pijler 4: Het energietransportnetwerk gereedmaken
6 Pijler 4: Het energietransportnetwerk gereedmaken 6.1 Aanpassingen van de infrastructuur in Nederland De energietransitie kan ingrijpende gevolgen hebben voor vraag en aanbod van energie en voor de netwerken
Nadere informatieUitdagingen van de energie transitie
Uitdagingen van de energie transitie Presentatie Congres Energy Next Dordrecht 10 december 2015 Remko Bos Directeur Energie ACM Vicepresident CEER 1 ACM als toezichthouder ACM bevordert kansen en keuzes
Nadere informatieSlimme Netten. Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander
Slimme Netten Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander Netbeheer Nederland (1) Netbeheer Nederland brancheorganisatie van alle elektriciteit-
Nadere informatieEnergietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving
Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving Enexis: energie in goede banen Even if you doubt the evidence, providing incentives for energy-efficiency and clean energy are the right thing to do
Nadere informatieInpassing van duurzame energie
Inpassing van duurzame energie TenneT Klantendag Erik van der Hoofd Arnhem, 4 maart 2014 doelstellingen en projecties In de transitie naar duurzame energie speelt duurzame elektriciteit een grote rol De
Nadere informatiePower to gas onderdeel van de energietransitie
Power to gas onderdeel van de energietransitie 10 oktober 2013 K.G. Wiersma Gasunie: gasinfrastructuur & gastransport 1 Gastransportnet in Nederland en Noord-Duitsland Volume ~125 mrd m 3 aardgas p/j Lengte
Nadere informatieEen Flexibele energiemarkt
Een Flexibele energiemarkt Watt connects 14-juni-2016 Erik van der Hoofd Uitdaging Meer duurzame energie: vooral wind- en zonne-energie Een sterk stijgend aantal marktdeelnemers Garandeer een stabiel systeem
Nadere informatieduurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen
duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen De toekomst van de energievoorziening Gemeenten, provincies, bedrijven en projectontwikkelaars gaan zich steeds meer richten op duurzame energiedoelstellingen,
Nadere informatieSmart Grids Varianten en voorbeelden
Smart Grids Varianten en voorbeelden Prof.dr.ir. Han Slootweg Enexis Technische Universiteit Eindhoven Nieuwjaarsbijeenkomst 26 januari 2011 Agenda Over Enexis en de TU/e Smart Grids: een definitie Doelstellingen
Nadere informatieInleiding in de wereld van energieopslag
FME-CWM themamiddag energieopslag Jasper Groenewegen Duurzame lokale opwekking verschuift de balans 2 Duitse elektriciteitsprijs volgt nu al de PV productie 3 met extremen tot gevolg! 4 Kortom, we live
Nadere informatieGrootschalige energie-opslag
Er komt steeds meer duurzame energie uit wind Dit stelt extra eisen aan flexibiliteit van het systeem Grootschalige opslag is één van de opties om in die flexibiliteit te voorzien Uitgebreid onderzoek
Nadere informatieGrootschalige energie-opslag
Er komt steeds meer duurzame energie uit wind Dit stelt extra eisen aan flexibiliteit van het systeem Grootschalige opslag is één van de opties om in die flexibiliteit te voorzien TenneT participeert in
Nadere informatieECN TNO activiteiten systeemintegratie
ECN TNO activiteiten systeemintegratie Rob Kreiter Den Haag 22-05-2015 www.ecn.nl Aanleiding: meer duurzaam - minder zekerheid - meer complexiteit Uitdaging voor de (verre) toekomst Elektriciteitsbalans
Nadere informatieBatterijen, toekomst of zijn er alternatieven?
0 Batterijen, toekomst of zijn er alternatieven? Stroomversnelling, een traject naar een nieuwe Vlaamse Energievisie Living Tomorrow, 2016-06-16 Wereldwijd geïnstalleerde opslagcapaciteit (MW) 2 1 0 Mogelijke
Nadere informatieCaro De Brouwer 27/11/2013
Caro De Brouwer 27/11/2013 Caro De Brouwer 2e Master Irw Energie, KUL Erasmus Imperial College London Thesis: Solvent storage for postcombustion CCS in coal fired plants Voorzitter YERA Young Energy Reviewers
Nadere informatieSmart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility
Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik ENGIE Infra & Mobility De daad bij het woord, de techniek bij de plannen Over een aantal jaren ziet de energievoorziening in Nederland er geheel anders
Nadere informatieAmsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz
RAI PTM - bijeenkomst Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz 1 Stedin Netbeheer is verantwoordelijk voor het transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: duurzame energie voor iedereen
Nadere informatieOpslag van energie een verantwoordelijkheid of kans voor de zorg? Joris Ijzermans Business Unit Manager Energy Solutions Center
Opslag van energie een verantwoordelijkheid of kans voor de zorg? Joris Ijzermans Business Unit Manager Energy Solutions Center Energy Solutions Center Joris IJzermans Achtergrond: Energievoorziening Business
Nadere informatieKlankbordgroep PwC-onderzoek:Visie op tariefregulering op korte en middellange termijn
Advisory Klankbordgroep -onderzoek:visie op tariefregulering op korte en middellange termijn Agenda Pagina 1 Introductie 1 2 Aanpak en proces 5 3 Ontwikkelingen in de energiesector 12 4 Onderzoeksvragen
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401
Nadere informatieSmart Grids & Elektrisch vervoer. Innovatie workshop. Delft, 7 januari 2011. Joris Knigge Innovatie Asset Management
Smart Grids & Elektrisch vervoer Innovatie workshop Delft, 7 januari 2011 Joris Knigge Innovatie Asset Management Inhoud Inleiding Energietransitie en Elektrisch vervoer (mobile) Smart Grids Praktische
Nadere informatieOpen Data Estafette Duurzame Energie, 11 juni 2014, Amersfoort
Open Data Estafette Duurzame Energie, 11 juni 2014, Amersfoort Gaston Halders (Enexis) Arjan van Diemen (TNO) Derek Rodenberg (KPN) Energie Informatie Agenda Introductie sprekers Projectachtergrond Het
Nadere informatieImpact energietransitie
Impact energietransitie Marktontwikkelingen en TSO-perspectief Ben Voorhorst - COO VEMW, 12 juni 2014 Onderwerpen TenneT algemeen Opmars duurzaam in Duitsland én Nederland Uitdaging inpassing renewables
Nadere informatieTKI Tender en programmalijnen Switch2SmartGrid. Programmalijnen en speerpunten 2014
TKI Tender en programmalijnen Switch2SmartGrid Programmalijnen en speerpunten 2014 Programmalijnen en aandachtspunten 1. Energiemanagement voor fleibiliteit van energiesysteem 2. Informatie en control
Nadere informatieEEN VISIE OP DC INSPIRATIESESSIE DCGO ELST, 8 FEBRUARI 2017
EEN VISIE OP DC INSPIRATIESESSIE DCGO ELST, 8 FEBRUARI 2017 INHOUD Het proces tot deze bijeenkomsten Opkomst Gelijkspanning Trends & ontwikkelingen Wat kan DC ons brengen Basis voor DC-Roadmap Doelstelling
Nadere informatieWaterstof. Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie
Waterstof Hoe het kleinste element in het periodiek systeem een grote drijvende kracht vormt voor de energie- en chemische industrie transitie Jörg Gigler & Marcel Weeda TKI Nieuw Gas Waterstofbijeenkomst
Nadere informatieCleantech Markt Nederland 2008
Cleantech Markt Nederland 2008 Baken Adviesgroep November 2008 Laurens van Graafeiland 06 285 65 175 1 Definitie en drivers van cleantech 1.1. Inleiding Cleantech is een nieuwe markt. Sinds 2000 heeft
Nadere informatieDe opkomst van all-electric woningen
De opkomst van all-electric woningen Institute for Business Research Jan Peters Directeur Asset Management Enexis Inhoud Beeld van de toekomst Veranderend energieverbruik bij huishoudens Impact op toekomstige
Nadere informatieEvoluties in het energielandschap. Peter De Pauw
Evoluties in het energielandschap Peter De Pauw Inhoud We consumeren meer energie We produceren zelf elektriciteit We zullen anders consumeren We gebruiken de netten op een andere manier 2 3 december 2015
Nadere informatieMemorandum. Vlaamse verkiezingen 2019
Memorandum Vlaamse verkiezingen 2019 Missie: De VREG is de onafhankelijke autoriteit van de energiemarkt in Vlaanderen: we reguleren, controleren, informeren en adviseren. Visie: Het energiesysteem is
Nadere informatieBeheersing piekverbruik
Beheersing piekverbruik Cis Vansteenberge Smart Building Congres 5 maart 2015 Beheersing piekverbruik 5/3/2015 1 Inhoud Inleiding Congestie Windprofiel Profiel zonne-energie Oplossingen DSM Opslag Besluit
Nadere informatieZonder Energieopslag geen Energietransitie. Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel WKO-Manifestatie / 30 Oktober 2013
Zonder Energieopslag geen Energietransitie Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel WKO-Manifestatie / 30 Oktober 2013 Duurzame Energie Koepel 6 brancheorganisaties (wind, zon, bodemenergie, bio, warmtepompen,
Nadere informatieSTORAGE & INTEGRATION OF RENEWABLE ENERGY (SIRE)
Concept R&D plan ECN 2018 STORAGE & INTEGRATION OF RENEWABLE ENERGY (SIRE) Context en visie In 2050 is het energiesysteem CO 2 -neutraal; een aanzienlijk deel van de energie zal worden gegenereerd door
Nadere informatieFiguur 1: De ontwikkeling van de kostprijs van zonne-energie en batterijen versus de consumentenprijs van elektriciteit
Energiebedrijven op zoek naar toegevoegde waarde De transitie naar een hernieuwbaar en deels decentraal energielandschap zal zich doorzetten. De vervanging van de centrale elektriciteitsproductie door
Nadere informatieInsights Energiebranche
Insights Energiebranche Naar aanleiding van de nucleaire ramp in Fukushima heeft de Duitse politiek besloten vaart te zetten achter het afbouwen van kernenergie. Een transitie naar duurzame energie is
Nadere informatieTenneT als netontwikkelaar op zee. NWEA Winddag, 13 juni 2014
TenneT als netontwikkelaar op zee NWEA Winddag, TenneT als netontwikkelaar op zee 1. Introductie TenneT als netontwikkelaar 2. Integrale aanpak en netoptimalisatie nodig voor behalen duurzaamheidsdoelstellingen
Nadere informatieUitdagingen van Wind en Zon inpassing 28 november 2014
Uitdagingen van Wind en Zon inpassing 28 november 2014 Ben Voorhorst COO TenneT 1 Onderwerpen TenneT algemeen Aandeel duurzaam Uitdaging inpassing duurzaam: - invloed weer - balanshandhaving - prijsontwikkeling
Nadere informatieWereld in transitie. Drivers en trends
Wereld in transitie Drivers en trends Batterij vereisten Uitdagingen Veiligheid GRID EV ELECTRONICA Lange levensduur Hoge energiecapaciteit Snel laden Goedkoop Duurzaam 3 @VITO/EnergyVille Missie Doel:
Nadere informatieDe rol van TenneT in de transitie naar duurzame energie. Peter Nieuwenhuijse Arnhem, 29 juni 2011
De rol van TenneT in de transitie naar duurzame energie Peter Nieuwenhuijse Arnhem, 29 juni 2011 TenneT TSO Elektriciteitstransporteur in Nederland en een deel van Duitsland In Nederland: Alle netten op
Nadere informatieSlimme energieoplossingen. EV-laden - Energieopslag - Smart grids
Slimme energieoplossingen EV-laden - Energieopslag - Smart grids EV-laden AC laadoplossingen voor elektrische voertuigen Sinds 2008 ontwikkelt Alfen slimme oplaadpunten voor elektrische voertuigen. Onze
Nadere informatieEnergiedag voor lokale besturen VVSG. Heidi Lenaerts 26/10/2011
Energiedag voor lokale besturen VVSG Heidi Lenaerts 26/10/2011 Agenda 1. Huidig energiesysteem + evoluties 2. Wat zijn smart grids? 3. Link naar gebruikers & gebouwen 4. Wie is Smart Grids Flanders? Huidig
Nadere informatieSmart Energy Systems Op weg naar een energiediensten economie
Smart Energy Systems Op weg naar een energiediensten economie Suzanne van Kooten 26 november 2012 9 februari 2012 De Energietransitie Vraag naar energie blijft stijgen Aandeel duurzaam moet omhoog De Energietransitie
Nadere informatieMiddels deze brochure bieden we inzicht in:
2 Daarom energieopslag In het energieakkoord van 2013 is afgesproken dat Nederland in 2050 volledig draait op duurzame energie. Zon en wind worden daarmee de belangrijkste bronnen van elektriciteit. Een
Nadere informatieEnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, Korte uitleg over de bijeenkomsten. KIVI-E/USI energynl2050 UvU 13 /10/16
EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, 2016-2017 Korte uitleg over de bijeenkomsten KIVI-E/USI energynl2050 UvU 13 /10/16 EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, 2016-2017 (1) Organisatie: KIVI
Nadere informatieRoadmap naar Smart Grids ECN s visie
Roadmap naar Smart Grids ECN s visie Martin Scheepers Program Manager Intelligent Electricity Grids Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland, Utrecht, 19 oktober 2009 www.ecn.nl Inhoud Waarom slimme
Nadere informatieSmart Grids proeftuinen. Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN)
Smart Grids proeftuinen Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN) Innovatieprogramma Intelligente Netten - IPIN Presentatie geleerde lessen: 1. Vanuit proeftuinen en IPIN programma 2. Voor het innovatiesysteem
Nadere informatieSmart Grids. Ernst ten Heuvelhof 10-1-2011. Challenge the future. Delft University of Technology
Smart Grids Ernst ten Heuvelhof Smart Grids Twee-richtingsverkeer stroom in laagspanningsnet Real time prijzen stroom zichtbaar voor afnemers Taskforce Smart Grids Ingesteld door Minister van EZ Secretariaat
Nadere informatieDC OR NOT DC EEN VISIE OP DE TOEKOMST VAN GELIJKSPANNING IN DE GEBOUWDE OMGEVING WORKSHOP KNX OVER IP EN DC-TECHNOLOGIE MAARSSEN, 16 MAART 2017
DC OR NOT DC EEN VISIE OP DE TOEKOMST VAN GELIJKSPANNING IN DE GEBOUWDE OMGEVING WORKSHOP KNX OVER IP EN DC-TECHNOLOGIE MAARSSEN, 16 MAART 2017 EVEN VOORSTELLEN Koos Kerstholt STAPPENPLAN Trends en ontwikkelingen
Nadere informatieDe rol van thermische opslag voor systeemintegratie en voor stedelijke energievoorziening
De rol van thermische opslag voor systeemintegratie en voor stedelijke energievoorziening Wilfried Ivens (wilfried.ivens@ou.nl) Herman Eijdems (h.eijdems@mijnwater.com) René Verhoeven (r.verhoeven@mijnwater.com)
Nadere informatieSYSTEEMINTEGRATIE EN DE ROL VAN ENERGIEOPSLAG Routekaart Energieopslag 2030. Topsector Energie. Rapport nr.: 15-0614 Datum: 2015-03-25
SYSTEEMINTEGRATIE EN DE ROL VAN ENERGIEOPSLAG Routekaart Energieopslag 2030 Topsector Energie Rapport nr.: 15-0614 Datum: 2015-03-25 Projectnaam: Systeemintegratie en de rol van Energieopslag DNV GL -
Nadere informatieShell NL & Shell New Energies
Shell NL & Shell New Energies An outlook towards a clean and renewable energy system Dr.-Ing. Peter Breithaupt September 2017 1 Contents New Energies Themes New Fuels Renewable Power Connected Customer
Nadere informatie100 MW GETIJDENENERGIE 100% VOORSPELBAAR 100% FLEXIBEL
TIDAL POWER 100 MW GETIJDENENERGIE 100% VOORSPELBAAR 100% FLEXIBEL In 2025 100.000 Zeeuwse huishoudens voorzien van duurzame electriciteit uit getijdenenergie met een totale CO2-reductie van 140.000 ton
Nadere informatiemet Joulz voorop energy solutions
met Joulz voorop www.joulz.nl energy solutions klant voorop Voorwoord Het nieuwe Joulz heeft een volledige focus op toekomstbestendige complexe midden- en hoogspanning. Het is die focus die ervoor zorgt
Nadere informatieEnergie & Vermogen. Kansen voor aangeslotenen. Martijn Ophuis. 26-mei-2015
Kansen voor aangeslotenen Martijn Ophuis Onderwerpen Ancillary Services Kenmerken Make or Buy? Uitdagingen Systeemdiensten FCR - Primaire Reserve FRR Regel-, Reserve- en Noodvermogen Herstelvoorziening
Nadere informatieEnergie voor de toekomst
Energie voor de toekomst Uw bedrijfsvisie realiseren Propositiereeks januari 2018 Uw bedrijfsvisie realiseren Het tempo van veranderingen in de markt en de technologie wordt steeds hoger en de gevolgen
Nadere informatieDiscussiemodel kleinschalige energieopslag
Discussiemodel kleinschalige energieopslag Samenvatting Eindrapportage Versie 1.0 Auteur: Accenture, in opdracht van Projectgroep Smartgrids Datum: 22 februari 2013 Management Samenvatting De Projectgroep
Nadere informatieCARBON FOOTPRINT ANALYSE
CARBON FOOTPRINT ANALYSE Carbon Footprint Analyse voor het hergebruik van automotive Li-ion batterijen voor de opslag van hernieuwbare energie Marlies Meijer-Willems ARN Bart in t Groen DNV-GL ARN is het
Nadere informatieHernieuwbare Energie na Frans Rooijers - directeur CE Delft
Hernieuwbare Energie na 2025 Frans Rooijers - directeur CE Delft CE Delft - Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 - Energie, transport en grondstoffen - Economische, technische en beleidsmatige
Nadere informatieALV KIVI NIRIA Afd. Elektrotechniek
ALV KIVI NIRIA Afd. Elektrotechniek Toekomst volgens TenneT Klaas Hommes Arnhem, 25 april 2012 Stay tuned. Safety first! Voor uw en onze veiligheid vragen wij uw aandacht voor de volgende veiligheidsmaatregelen:
Nadere informatieIt s all Electric 2018 Slimme laadoplossingen
It s all Electric 2018 Slimme laadoplossingen Amsterdam 4 december 2018 NKL Jeroen Kroonen Programmaleider strategische opgaven NKL jkroonen@nklnederland.nl Sinds 1993 afgestudeerd op EV 2 Versnellen groei
Nadere informatieDe toekomst van energie
De toekomst van energie Duurzame Energie door Redactie ElectricityMatters 15-08-2017 Dat ons wereldwijde energiesysteem niet duurzaam is, blijkt duidelijk uit onze steeds schaarsere hulpbronnen, de regelmatig
Nadere informatieSmart Energy Management (SEM) Wat data uit de woning kan bijdragen aan de verduurzaming van de gebouwde omgeving
Smart Energy Management (SEM) Wat data uit de woning kan bijdragen aan de verduurzaming van de gebouwde omgeving ABB Electrification Products, Business Development Agenda Smart Energy Management ABB De
Nadere informatieToekomstbestendig, innovatief warmtenet in Amsterdam Zuidoost. Caryl Jonis (programmamanager BU Heat NL) 10 oktober 2018
Toekomstbestendig, innovatief warmtenet in Amsterdam Zuidoost Caryl Jonis (programmamanager BU Heat NL) 10 oktober 2018 Onderwerpen Studieproject Kantorenstrook Amstel III Basis technisch concept Voorlopige
Nadere informatieNaar een hoogefficiënte en duurzame toekomstige energie-voorziening
Naar een hoogefficiënte en duurzame toekomstige energie-voorziening J.W. Tolkamp - SOLIDpower 23/01/2017 The research leading to these results has received funding from the European Union s 7 th Framework
Nadere informatieEnexis. De veranderende rol van de netbeheerder. Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis. 12 november 2015
Enexis De veranderende rol van de netbeheerder Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis 12 november 2015 Rol Enexis in de elektriciteitsketen Elektriciteitscentrale voor de opwek van elektriciteit
Nadere informatieOntwikkelingen naar een duurzame energiemarkt. Klaas Hommes, TenneT 28 juni 2014
Ontwikkelingen naar een duurzame energiemarkt Klaas Hommes, TenneT 28 juni 2014 Transitie Veranderingen in productie Veranderingen in balancering Nieuwe kansen Vergroening 20-03-2013 2 Ontwikkeling: transitie
Nadere informatieSMART GRID ALBERT MOLDERINK
SMART GRID ALBERT MOLDERINK WIE BEN IK Albert Molderink (http://www.utwente.nl/ctit/energy/people/molderink_a.php) www.utwente.nl www.ipsumenergy.com Computer Architectures for Embedded Systems Discrete
Nadere informatieE.ON S FOCUS OP NIEUWE ENERGIE VERDIENT NAVOLGING
E.ON S FOCUS OP NIEUWE ENERGIE VERDIENT NAVOLGING MAARTEN VAN DER KLOOT MEIJBURG Er komt onherroepelijk een aardverschuiving in het energielandschap nu alternatieve energie steeds belangrijker wordt. Het
Nadere informatieOIL & GAS. Power-to-Gas. Regionale kans voor zelfvoorziening in energie?! Johan Holstein 07 maart maart 2014 SAFER, SMARTER, GREENER
OIL & GAS Power-to-Gas Regionale kans voor zelfvoorziening in energie?! Johan Holstein 07 maart 2014 1 DNV GL 2013 07 maart 2014 SAFER, SMARTER, GREENER Introduction Johan Holstein Technical Consultant
Nadere informatieDe consument kiest zelf, grip op eigen energiedata!
De consument kiest zelf, grip op eigen energiedata! HelloData een service van MPARE MPARE faciliteert standaardisatie van energiedata. Maatschappelijk doel: versnellen energietransitie. HelloData: maatschappelijke
Nadere informatieSTRATEGY MANAGER. Consulting Exit #VACATURE
Consulting Exit #VACATURE STRATEGY MANAGER De meeste mensen kennen Exact als één van de partners van Formule 1-coureur Max Verstappen. Maar Exact is ook en vooral de nummer 1 aanbieder van business software
Nadere informatieEnergie- en Klimaatdag 2017: Netbeheer van de toekomst. Welkom
Energie- en Klimaatdag 2017: Netbeheer van de toekomst Welkom 1 Eandis in de energiemarkt CREG / VREG Decentrale producenten elektriciteit Centrale producenten elektriciteit Invoerders aardgas Elia Distributienetbeheerders
Nadere informatieSTARTDOCUMENT. 1. De kracht van samenwerking. 2. Waarom een NWP
STARTDOCUMENT 1. De kracht van samenwerking Deltalinqs Energy Forum, Havenbedrijf Rotterdam, Havenbedrijf Amsterdam, Havenbedrijf Eemsmond, Energy Valley, Stichting Zero Emissie Busvervoer, RAI Platform
Nadere informatiePeter den Biesen Energie Transitie Groep
Peter den Biesen Energie Transitie Groep Het kan anders: persoonlijker, duurzamer en met partners! Energie is niet voorbehouden aan grote bedrijven! Groot geen garantie voor goed en goedkoop Kansen voor
Nadere informatieStimuleren van een energienet in evenwicht. Opslag en Demand-side management
Stimuleren van een energienet in evenwicht Opslag en Demand-side management Stimuleren van een energienet in evenwicht I. Context en doelstellingen I. Doelstellingen II. Uitdagingen III. Actief netbeheer
Nadere informatieDuurzaam, lokaal energie marktmodel op basis van blockchain. Samenvatting marktmodel
Duurzaam, lokaal energie marktmodel op basis van blockchain Samenvatting marktmodel Mei 2017 Stedin: Energy21: Jan Pellis Michiel Dorresteijn Stedin en Energy21 hebben een duurzaam, lokaal marktmodel ontworpen.
Nadere informatieDe toekomst van huisbatterijen
De toekomst van huisbatterijen ENECO INNOVATION & VENTURES Dirk-Jan Middelkoop @DJ_Middelkoop Groei duurzame productie Groei duurzame producten Groei curve elektrische voertuigen Groei curve warmtepompen
Nadere informatieOp weg naar het net van de toekomst. Evaluatie Dali pilot. Vught. 21 april 2016
Op weg naar het net van de toekomst Evaluatie Dali pilot Vught 21 april 2016 Welkom Agenda - Dali pilot Enexis en evaluatie - Leveranciers; Alfen en Hager - Pauze - Leveranciers; Datawatt en Phoenix -
Nadere informatieDe Energietransitie van de Elektriciteitsproductie
De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie door Adriaan Wondergem 6 october 2010 De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie van 2008 tot 2050. De kernvragen zijn: Hoe ziet een (bijna) CO2-loze
Nadere informatieDe noodzaak van waterstof. InnoTeP 2017 Jochem Huygen.
De noodzaak van waterstof InnoTeP 2017 Jochem Huygen. Story line Korte introductie HyMove Uitdagingen energietransitie Wat wordt de elektriciteitsvraag? Hoe kan het net het aan? Rol van waterstof HyMove
Nadere informatieKLIMAATAKKOORD NETBEHEER NEDERLAND 11 JULI 2018
KLIMAATAKKOORD NETBEHEER NEDERLAND 11 JULI 2018 DE OPDRACHT. Meer dan 100 partijen verlagen CO 2 -uitstoot van Nederland met 49% ten opzichte van 1990 via het klimaatakkoord. Maatschappelijke organisaties,
Nadere informatieDe rol van biomassa in de energietransitie.
De rol van biomassa in de energietransitie. Bert de Vries Plaatsvervangend directeur-generaal Energie, Telecom en Mededinging, Ministerie van Economische Zaken Inhoud 1. Energieakkoord 2. Energietransitie
Nadere informatieSamen voor duurzaam. Jaarverslag 2013 Eneco Holding N.V.
Samen voor duurzaam Jaarverslag 2013 Eneco Holding N.V. Strategie Trends en ontwikkelingen Ontwikkelingen in de energiemarkt De energiemarkten in Europa zijn in transitie van een centraal gestuurde energievoorziening,
Nadere informatieSlimme energie-oplossingen bij Colruyt vandaag en in de toekomst
Slimme energie-oplossingen bij Colruyt vandaag en in de toekomst Thomas Decamps Startevent Smart Energy Solutions 4 december 2012 Het energiebeleid bij Colruyt Group WE POWER Het energiebeleid bij Colruyt
Nadere informatieIntegratie van grootschalig windvermogen in het Nederlandse elektriciteitssysteem
Integratie van grootschalig windvermogen in het Nederlandse elektriciteitssysteem Consequenties voor de balanshandhaving en oplossingsrichtingen Engbert Pelgrum, TenneT TSO B.V. Symposium Cogen Nederland
Nadere informatieEOS DEMOS Project Smart Storage Een flexibel net met decentrale opslag
EOS DEMOS Project Smart Storage Een flexibel net met decentrale opslag Ir. A.J.M. Schouwenaar Dinsdag 8 oktober 2013 Innovator Asset Management Enexis B.V. 1 Enexis kerncijfers 2 Enexis heeft een faciliterende
Nadere informatieSTEDIN NETBEHEERDER VAN DE RANDSTAD
STEDIN NETBEHEERDER VAN DE RANDSTAD ENERGIEPROJECT HOOG DALEM DE WAARDE VAN OPSLAG John Hodemaekers 5 oktober 2016 Energieproject Hoog Dalem in het kort Wat houdt het project in Proeftuin in de all-ellectric
Nadere informatieVragen survey 29-6-2015. Energie storage hoe verder Resultaten survey: presentatie& discussie. Arnhem 29 juni 2015
Energie storage hoe verder Resultaten survey: presentatie& discussie Arnhem 29 juni 2015 1 SAFER, SMARTER, GREENER Vragen survey Welke resultaten moet een gemeenschappelijke activiteit opleveren? Op welke
Nadere informatieE.ON Cleaner & better energy
E.ON Cleaner & better energy Onze strategie Van Europese energieproducent naar internationale aanbieder van & Minder kapitaal, meer waarde effectieve organisatie Van Geïntegreerd in hele waardeketen centraal
Nadere informatieEandis smart metering uitdaging en uitrol
Eandis smart metering uitdaging en uitrol Agenda 2 Visionair Seminarie 2010 10 05 Eandis Cijfers Eandis actief in 239 gemeenten 1.5 milljoen LP gasaansluitingen 2.5 milljoen LV elektriciteitsaansluitingen
Nadere informatieMondiale en Europese energie trends Uitdagingen, prioriteiten en kansen
Mondiale en Europese energie trends Uitdagingen, prioriteiten en kansen 28/09/2015 Kees van der Leun Klimaat raakt al ontwricht bron: John Mason, skepticalscience.com bron: Guardian 2 100% duurzaam? Energie-efficiëntie
Nadere informatieGelijkstroomnet in Nederland
CONCEPT TER DISCUSSIE Gelijkstroomnet in Nederland Publieke gelijkstroomdienst mogelijk maken Plan van Aanpak AM Realisatie & Aanbesteding Programma Gelijkstroom CONCEPT TER DISCUSSIE Again a war of currents?
Nadere informatieNederland wordt slimmer met energie
Nederland wordt slimmer met energie SPEECH Bert de Vries, plv. Directeur-generaal Energie, Telecom en Mededinging, NEBC 8 juni (uitgesproken door Jaco Stremler (plv. directeur Energie en Duurzaamheid)
Nadere informatieOnderzoeksproject Slimme Meters. VREG Brussel, 12 april 2010
Onderzoeksproject Slimme Meters VREG Brussel, 12 april 2010 Eandis staat voor significante uitdagingen op het niveau van regelgeving, markttendensen en kostenefficiëntie Overzicht uitdagingen organisatie
Nadere informatiePERSDOSSIER. Slimme energie voor A1 Bedrijvenpark Deventer
PERSDOSSIER Slimme energie voor A1 Bedrijvenpark Deventer Inleiding De gemeente Deventer heeft de ambitie een energieneutraal bedrijvenpark te ontwikkelen aan de A1 ten zuiden van Deventer. Op vrijdag
Nadere informatiereating ENERGY PROGRESS
reating ENERGY PROGRESS 2012 ENERGIE EN MILIEU: Opwarming van de aarde: Drastische vermindering CO 2 -uitstoot Energie: De energiekosten fluctueren sterk en zullen alleen maar stijgen Behoud van het milieu
Nadere informatieResultaten en vooruitzichten voor het Vlaamse beleidsplatform Slimme netten
Resultaten en vooruitzichten voor het Vlaamse beleidsplatform Slimme netten Thierry Van Craenenbroeck First Belgian Smart Grid Day 18/10/2012 Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt Kader
Nadere informatie