Intro: Verlost, en dan?!

Transcriptie

1 Votum / zegengroet Kompas Gezang 175b GKB Openingslied GKB 11 : 1 Gebed om opening Gods Woord 1e schriftlezing Matteus 5 : Lied na de schriftlezing 1 GKB 11 : 2 2e schriftlezing Matteus 7 : Lied na de schriftlezing 2 GKB 11 : 3 Tekst HC v/a 86-91, Preek Amenlied na de Preek GKB 39 Geloofsbelijdenis art 25 NGB Gezongen belijdenis Opw. 347 Collecten Gebed over Preek en Voorbeden eindigen met gezongen Onze Vader (opw. 436) Slotzang GKB 38 (canon, twee groepen M/V) Zegen Intro: Verlost, en dan? Vanmiddag sluiten we onze serie over de Catechismus af. We hebben in de vorige zondagen kennisgemaakt met onze enige Troost, met onze Ellende en met onze Verlossing. We zagen vorige week wat onze verlossing ten diepste inhoudt. Niet dat Christus "voor ons heeft betaald", of "voor onze zonden is gestraft", maar dat wijzelf door hem zijn gekocht en betaald. We zijn niet langer van onszelf. En we zijn voor ons eeuwig heil niet langer op onszelf aangewezen, maar volledig gered door Christus. We hoeven daar niets aan toe te voegen, en we kunnen daar zelfs niets aan toevoegen. We hoeven dit enorme geschenk alleen maar aan te nemen, door een oprecht en persoonlijk geloof. En dan... Hoe ga je met die verlossing om? Hoe leef je als verlost kind van God en hoe ga je daarbij om met Gods geboden? Ik kom, bij mijn werk als pastor, heel uiteenlopende reacties tegen. Voor de preek van vanmiddag wil ik drie verschillende reacties kort schetsen. Je kunt eens nagaan of je jezelf in een van die typen herkent. Angstig: Ik spreek soms mensen die een beetje angstig spreken over hun verlossing. En dat gaat soms om mensen die Christus al hun hele leven kennen en volgen. "Ik hoop dat ik er kom, dominee, ik hoop het oprecht. Ik hoop dat mijn geloof groot genoeg is, en dat ik door 1 van 6

2 Christus in genade wordt aangenomen. Ik vind het best spannend, maar ik denk dan maar, ik heb echt geprobeerd om naar Gods geboden te leven". Dat grijpt me eerlijk gezegd enorm aan, als ik mensen dat hoor zeggen. Waar komt die aarzeling vandaan, denk ik dan. En waarom vallen mensen in hun aarzeling ook nog eens terug op... zichzelf? Hoe hebben we Gods genade zo onvolkomen kunnen verkondigen, dat er nog steeds ruimte is voor twijfel en angst? Overmoedig: Anderen zijn voluit overtuigd van Gods genade, en twijfelen geen moment aan hun behoud. Ze willen voluit leven door de Geest, en hebben het idee dat het terugkerende onderwijs in de wet beter achterweg gelaten kan worden. We moeten als nieuw testamentische gelovigen niet blijven hangen in een rijtje gedragsvoorschriften, we moeten niet heen en weer blijven pendelen tussen zondigen en vergeving vragen, maar werkelijk wedergeboren leven, en zo de zonde achter ons laten. Achteloos En ten slotte zijn er mensen die zich noch over Gods genade noch over Gods geboden erg druk maken. Ze gaan er van uit dat Christus voor hun zonden heeft betaald, maar welke zonden dat zijn, dat kunnen ze nauwelijks bedenken. Ze leiden een leven waarin God en de kerk een bescheiden plaats hebben, maar als je ze vraagt naar hun doelen en drijfveren, dan is het verhaal niet te onderscheiden van dat van een fatsoenlijk en ongelovig mens. Wie weet herken je je niet in één van deze typen, maar is het beeld bij jouzelf wisselend. Of je kunt perioden in je leven aanwijzen waarin een van deze typen de boventoon had. Met dit in ons achterhoofd willen we vanmiddag aan de slag met het laatste deel van de HC. Onze Dankbaarheid. De HC kiest er voor om in dat onderdeel de Wet en het Gebed onder te brengen. In de preek bespreken we eerst Gods gebod en dan het gebed, en daarna wil ik terugkomen bij de bovengenoemde drie typen, die elk hun boodschap meekrijgen uit dit deel van de HC. Goede geboden We lezen met elkaar v/a Ik heb in eerdere preken aangegeven dat het een geweldige vondst is geweest van de Reformatie om de bespreking van de Wet onder te brengen bij het leerstuk over de dankbaarheid. Of, beter gezegd, om het leerstuk van de wet niet onder te brengen bij de verlossing. Want we worden niet gered omdat we ons aan de wet houden. Nee, we houden ons aan de wet omdat het verlost zijn. Onze gehoorzaamheid is geen betaalmiddel, maar een geschenk. Je kunt overigens merken dat de HC nogal veel energie steekt in deze kwestie. De plaats en de functie van "Goede Werken" komt herhaaldelijk terug, en daarin proef je de tweestrijd met de Rooms Katholiek traditie. Voor alle duidelijkheid, ook in de Rooms Katholieke traditie wordt Christus beschouwd als degene die onze Verlosser is. Hij, en hij alleen, redt je van de eeuwige dood. Maar onze "Goede Werken" voegen daaraan toch iets toe. Daarmee kom je als het ware in aanmerking voor de extra opties, bovenop het basispakket. Deze leer had de RK heel intensief gepreekt en ze beoogde daarmee dat het kerkvolk zich ook daadwerkelijk ging toeleggen op een vroom leven, en afstand zou nemen van zijn zonde en goddeloosheid. 2 van 6

3 De Reformatie wilde dit laatste uiteraard ook. Ze wilde de mensen niet achteloos en al helmaal niet goddeloos maken door hun leer van "alleen door genade". En ze spreken dan ook over de plicht om goede werken te doen. Waarom moeten we goede werken doen, wordt in v.86 gevraagd In antwoord 86 worden dan enkele redenen genoemd. De HC spreekt hierbij met nadruk over de vernieuwing. We worden niet alleen verlost, maar ook vernieuwd. Oftewel: onze verlossing is een doel op zich, maar een middel tot iets anders. Deze insteek is tot op de dag van vandaag van grote waarde voor ons als Christelijke kerk. En hij is zuiver Bijbels. De mensheid, die in zonde was gevallen, wordt door God verlost, om vervolgens verder te kunnen op het spoor waaruit hij was geraakt. Om weer zo te kunnen leven als God het bedoeld had. En leven waarin niet onze verlossing, maar Gods eer centraal staat. Hij moet worden geprezen en onze godvrezende levenswandel, onze opluchting, onze blijdschap, vriendelijkheid, geduld, vergevingsgezindheid, en al de andere vruchten van ons geloof, mogen onze naasten voor God winnen. Maar als er wordt gesteld dat we door onze goede werken moeten tonen dat we God dankbaar zijn, dan loopt de gereformeerde leer ook een enorm risico. Dankbaarheid is immers een houding die uit de grootte van het geschenk voortvloeit. Het kan niet anders... Maar als je dankbaarheid moet voelen, hoe oprecht zijn dan je gevoelens? Door de dankbaarheid als een soort plicht aan de gelovigen op te leggen, loop je het risico dat je de werkheiligheid toch weer binnenhaalt, door een wijd geopende achterdeur. En daaraan is de gereformeerde traditie dan ook niet ontkomen. We waren weliswaar in naam en in theorie overtuigd van het "alleen door genade", maar het leeuwendeel van de aandacht ging uit naar ons gedrag. Over braaf zijn, of kuis zijn, werd veel gesproken en gedacht, over je persoonlijk geloof veel minder. En de enorme focus op wat mag en wat niet mag heeft heel weinig mensen voor Christus gewonnen. Sterker nog, het heeft de kerk een ontstellend slecht imago bezorgd; van vreugdeloze mensen die je altijd met hun vermanende vingertje klaarstaan. En af en toe gruwelijk door de mand vallen, als er ook in de kerk, of op de gereformeerde scholengemeenschap, of in die keurige grote gezinnen sprake was van ontucht, incest en verwaarlozing. En echt angstig wordt het wanneer je, zoals de HC hier verwoordt, zelf uit de vruchten van je geloof, zekerheid moet krijgen over de echtheid van je geloof, of zelfs over je uitverkiezing. Dat is dood en dood griezelig. Het kan zo werken. Het kan gebeuren dat je op een bepaald moment in je leven merkt dat je door de kracht van Gods Geest ver boven je eigen zondige zelf wordt uitgetild, en dat je dingen doet, of laat, die je niet voor mogelijk had gehouden. Dat mag dan reden zijn voor grote dankbaarheid. Maar draai het nooit om. Wanneer je dag aan dag bezig bent de grootte, of de echtheid van je geloof, of je uitverkiezing of je eeuwige heil af te lezen uit de mate waarin je er in slaagt goede werken te doen, dan ben je helemaal terug bij af. Dat wordt je opnieuw volledig op jezelf teruggeworpen. Dan wordt je een angstige, vreugdeloze, kleingelovige. Dan prediken we de genade niet meer in de kerk van Christus. En dat kan de bedoeling niet zijn. Deze vragen bevatten veel moois, ook wanneer je worstelt met bepaalde zonden, en er vaak in terugvalt. Bekering wordt hier heel raak getypeerd als het afsterven van de oude mens en het opstaan van de nieuwe mens. Ook als je besloten hebt om Jezus te gaan volgen, ook als je je hart echt aan hem wilt geven, als je komt tot Hem, jij die vermoeid en belast bent, dan ligt er nog een tijdrovend 3 van 6

4 proces voor je. Afsterven is geen secondenwerk. Bomen en rozenstruiken kunnen daar jaren de tijd voor nemen. En opstaan leert een kind ook in de loop van maanden. Wat wel heel snel gaat is ons gevoel. Ook dat mag ons, als moderne mensen opvallen. De HC, die heus wel zijn verstandelijke passages kent, zet hier niet in op het verstand maar op het gevoel. Wat doet het met me? Oprechte droefheid over je zonden, ook al blijven ze terugkomen. En hartelijke vreugde om Gods geboden te volgen, ook al lukt het niet altijd. Want verlost zijn is deel krijgen aan Christus, en al zijn schatten. En in een relatie komen we nooit verder met gevoelloze gehoorzaamheid, maar wel met het oprechte verlangen om meer en meer een te worden met de ander, dwars door alle vallen en opstaan heen. Dat is een waar geloof. Ik sluit dit deel van de preek af met een kleine uitwijding over de zondagen Daarin worden de 10 geboden behandeld, en dat gaat volgens een heel mooi patroon, vergelijkbaar met de bergrede. De 10 geboden, die strikt genomen verboden zijn, worden uitgelegd. Letterlijk. De kleine kern uit Exodus 20 wordt verder uitgebouwd, zodat je door het gebod heen de houding ziet, waarom het God te doen is. Daarom wordt er ook steeds gevraagd: "maar wat gebiedt God hier." Welke kant wil God met ons op. En steeds is er de toepassing op de wereld van die dagen. Mozes past toe op de samenleving van zijn tijd, de HC op de 16e eeuwse samenleving. En wij staan, in diezelfde lijn, voor de uitdaging om de compacte geboden van God, in ons eigen leven "scherp te prediken" en een levende plaats te geven. Goede gebeden Lezen v/a In vraag 115 wordt een brug geslagen tussen gebod en gebed. De "scherpe prediking" van de geboden wordt hier opnieuw van een reden voorzien. Die is kennelijk bedoeld om ons "onze zondige aard steeds meer te doen kennen". Als je hier stopt, dan zou je buitengewoon neerslachtig kunnen worden van de geboden van God en hun prediking. Dit antwoord is in lijn met vraag 3. Waaruit kent gij uw ellende, uit de wet Gods. Maar de HC gaat door: opdat we daardoor nog meer begeren de vergeving van de zonden bij Christus te zoeken. En daarmee komen we weer in het goede spoor. Christus De HC had zich natuurlijk veel moeite kunnen besparen door heel andere antwoorden op te schrijven. Waarom laat God ons de geboden prediken: gewoon, omdat Christus dat zelf ook doet. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de bergrede. Daar maakt Jezus korte metten met het gebedsonderwijs van de schriftgeleerden. Die hadden de geboden wel voorzien van een uitleg, maar dat was een uitleg waar geen radicale liefde uit sprak. Wel een enorme precisie. En een enorme hoeveelheid extra regeltjes en uitzonderingsbepalingen. En daarmee was de wet van zijn eigenlijke scherpte ontdaan. Het werd een instrument waarmee ze zichzelf konden handhaven, tegenover God. Christus wijst een heel andere weg. Hij toont aan dat een werkelijk liefdevolle naleving van de wet nog veel meer van de mens vraagt. Hij komt de wet niet afschaffen, of krachteloos maken, maar volmaken. En daarbij is het heel troostrijk dat hij, die ons de geboden in hun eigenlijke gedaante en bedoeling scherp predikt, ook zelf degene is die al onze overtredingen vergeeft. Een volkomen verzoening van al onze zonden. 4 van 6

5 De scherpe prediking moet ons niet somber maken, en al helemaal niet perfectionistisch of hijgerig, maar moet leiden tot volledige overgave aan Christus. Het gebod leidt tot een intensief gebed. En dat maakt dat het gebed kan worden benoemd als het "voornaamste stuk van de dankbaarheid". Omdat juist het gebed ons helpt om een levende relatie met Christus te onderhouden. Een relatie waarin we deel krijgen aan Christus en al zijn schatten. Waarin inderdaad niet de vergeving der zonden het een en het al is, maar waarin we ons helemaal vereenzelvigen met het programma van de drie-enige God. Zo zit het Onze Vader in elkaar. Het begint met ons gebed voor de realisatie van Gods plan met deze wereld. Zijn koninkrijk moet komen, zijn wil moet gedaan worden en zijn naam moet geheiligd worden. Dat is waar we bovenal voor gaan. En daarmee sluiten we ons gebed ook af. We bidden, maar we belijden ook. Want het koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid zijn van u. En in tussen deze lofprijzingen, vallen ook onze eigen wensen en gebeden op hun plaats. Onze dagelijkse verzorging, de vergeving van onze zonden, ons vergevingsgezinde christelijke leven en onze voortdurende strijd tegen hem die het Kwaad zelf is. Dat mag je steeds aan God vragen, in de zekerheid, dat God van je houdt, en je verhoort. Dat hij je datgene geeft, wat goed voor je is, en waardoor je dichter bij hem uitkomt. Waardoor ook jij in staat bent om Gods wil te doen en zijn naam te heiligen. Dat hij je nu al iets geeft van zijn koninkrijk, dat hij straks volledig zal realiseren. Bid, zonder ophouden. Bidden is het voornaamste stuk van de dankbaarheid, en het is ook een geweldig rijke bron van geloofservaringen. God openbaart zich in de natuur, in de overweldigende rijkdom van de schepping. God openbaart zich in zijn Woord, in zijn verbluffende heilsplan. Maar God openbaart zich ook aan ons, als de hoorder van onze gebeden. Dat wil ik jullie heel graag meegeven in deze preek. Bid zonder ophouden. Bid het Onze Vader, in zijn compleetheid, en ook in de geweldige wetenschap dat Jezus zelf ons deze woorden in de mond heeft gelegd. Maar bid ook in eigen woorden. God verlangt er naar om jou stem te horen, jou zorgen met je te delen, je blijdschap en dankbaarheid te voelen. En noteer al die grote en kleine dingen waarin God je echt heeft gehoord. En getuig daar vrijmoedig van. En maak zo je gebed tot het voornaamste onderdeel van je dankbaarheid. Houvast voor de hele gemeente En zo ronden we af. Deze preek en deze bondige behandeling van de HC. We begonnen met de vraag: Wat is je enige troost in leven en sterven? Wat is je houvast? Houvast is er voor de hele gemeente. Voor mensen die, ondanks een lang leven met Christus, in angst zitten is er troost. Ik ben van Christus. Hij heeft me gekocht en betaald. En ook wanneer we uit zwakheid in zonde vallen, moeten we aan Gods genade niet wanhopen, en al evenmin in de zonde blijven liggen. Maar, met Hem, opstaan tot een nieuw leven. 5 van 6

6 Voor mensen die het voorlezen van de wet liefst vandaag nog zouden afschaffen, is er ook houvast en troost. Gods geboden zijn geen wegversperringen maar richtingaanwijzers. Ze worden ons niet voorgehouden om ons klein te houden, maar om ons te laten groeien. Uitgroeien tot de nieuwe mens, die God van ons wil maken. Op weg naar het land waar God ons wil zien. En er is houvast voor mensen die dreigen achteloos met Gods genade om te gaan. Die God en de kerk een klein plekje geven op de achterbank, terwijl ze zelf het stuur stevig in handen houden en alleen maar door de voorruit kijken, om vooruit te komen in de wereld. Zoek eerst het koninkrijk van God, en zijn gerechtigheid. En al het andere zal je erbij gegeven worden. Amen. Verwerkingsvragen 1. Algemeen Bespreek in algemene zin wat je van de preek vond, wat je is opgevallen of bijgebleven. Wat deed de preek met je? Hoe helpt deze preek je in je persoonlijke geloofsontwikkeling? En zet hij ook aan tot acties of daden, of goede voornemens? 2. Typering In de preek worden drie manieren uitgewerkt om met Gods verlossing om te gaan: angstig, overmoedig, of achteloos. Ga eens bij jezelf na, of je jezelf herkent in een of meer van deze typen. En probeer dit in alle openheid met elkaar uit te wisselen. 3. Genade of gedrag? In de preek stel ik: "Door de dankbaarheid als een soort plicht aan de gelovigen op te leggen, loop je het: risico dat je de werkheiligheid toch weer binnenhaalt, door een wijd geopende achterdeur. En daaraan is de gereformeerde traditie dan ook niet ontkomen. We waren weliswaar in naam en in theorie overtuigd van het "alleen door genade", maar het leeuwendeel van de aandacht ging uit naar ons gedrag. Over braaf zijn, of kuis zijn, werd veel gesproken en gedacht, over je persoonlijk geloof veel minder." Is dat herkenbaar voor b.v. het gezin waarin je opgroeide? En hoe doe jij dit zelf als geloofsopvoeder? 4. De tweede helft van de preek gaat over ons gebed. In dat gebed staat de komst en voortgang van Gods koninkrijk centraal. en onze persoonlijke gebeden krijgen daar binnen hun plaats. Mijn ervaring is dat onze gebeden vaal groetendeels gaan om onze persoonlijk zorgen en verlangens, met een marginale rol voor Gods koninkrijk. Wissel dit eens uit en zoek met name naar manieren om een gebedsleven te ontwikkelen dat wegblijft bij deze valkuil. Heb je wat dat betreft goede adviezen en tips voor elkaar? 5. Houvast voor de hele gemeente. Ik eindig de preek met nog eens terug te kijken naar de drie typen. Voor ieder is er houvast of troost. Probeer in de kring eens uit te wisselen welke elementen uit het christelijk geloof of uit de traditie voor jou persoonlijk het meest troostrijk zijn en de meeste houvast bieden 6 van 6