Bepaling toezichtvorm Gemeente Echt-Susteren Financieel verdiepingsonderzoek

Transcriptie

1 Bepaling toezichtvorm Gemeente Echt-Susteren Financieel verdiepingsonderzoek Provincie Limburg, juni 2014

2 Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 2

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding 5 2. Conclusie, aandachtspunten en samenvatting Conclusie van het onderzoek Aandachtspunten Samenvatting Aandachtsgebieden Analyse begroting en meerjarenraming Analyse vermogen Analyse stuurinformatie Analyse wet- en regelgeving Financieel beleid en beheer Lokale heffingen Weerstandsvermogen en risicobeheersing Onderhoud van kapitaalgoederen Financiering Bedrijfsvoering Verbonden partijen Grondbeleid Het onderzoek Inleiding Doel en kaders financieel toezicht Werkwijze Reikwijdte van het onderzoek Onderzoek naar het financieel verdiepingsonderzoek Begrippen Bronnen 97 Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 3

4 Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 4

5 1. Inleiding Het financieel verdiepingsonderzoek Voor u ligt het rapport van het financiële verdiepingsonderzoek van de gemeente Echt-Susteren. Wij maken als het ware een foto van de financiële positie en financiële functie. Op basis van dit rapport doen Gedeputeerde Staten (GS) van Limburg een uitspraak over de toezichtvorm voor vier jaar. Het financieel verdiepingsonderzoek is een belangrijk onderdeel van de modernisering toezicht, waartoe GS in 2004 hebben besloten. Dit onderzoek gaat verder dan het traditionele begrotingsonderzoek. Het vernieuwende is, dat wij het verdiepingsonderzoek gebruiken om de toezichtvorm voor in principe vier jaar te bepalen. Het rapport geeft aan, wat de belangrijkste aandachtspunten voor de financiële positie en financiële functie zijn. En waar wij de gemeente op monitoren. Daarbij staan vier aandachtsgebieden centraal. Deze vier aandachtsgebieden én de onderwerpen uit de zeven verplichte paragrafen bij de begroting en de jaarstukken zijn de punten die in het financiële verdiepingsonderzoek aan de orde komen. Een nadere toelichting op de door ons gehanteerde werkwijze is opgenomen in paragraaf 5.3. Uitgangspunt bij onze besluitvorming over de begroting 2014 zijn de kaders en criteria genoemd in de Gemeentewet, de Algemene wet bestuursrecht, het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten, ons Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader Zichtbaar Toezicht en de begrotingsbrief In het Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader Zichtbaar Toezicht wordt uitgegaan van duurzaam financieel evenwicht. Er is sprake van duurzaam financieel evenwicht als, met inachtneming van het risicoprofiel van de gemeente, aannemelijk is dat in beginsel binnen de termijn van de meerjarenraming een situatie van materieel evenwicht ontstaat voor zowel het bestaande als het nieuwe beleid die zich daarna, blijkens een volgende meerjarenraming, bestendigt. Deze regels worden ook toegepast bij dit financieel verdiepingsonderzoek. Met ingang van de begroting 2015 is het nieuwe Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader Kwestie van evenwicht van kracht. Daar is de term duurzaam financieel evenwicht vervallen. Sinds 1995 is het toezichtcriterium sluitende begroting geweest. Tot en met 2014 betekende dat, dat de toezichthouder toetste of de begroting (materieel) in evenwicht was. Vanwege het belang van de horizontale verantwoording en het verticale toezicht is de Gemeentewet gewijzigd. Het bestaande begrip evenwicht is nader gepreciseerd in die zin dat het een structureel en reëel evenwicht dient te zijn. Met het begrip structureel evenwicht wordt nadrukkelijk bedoeld dat in de begroting structurele lasten gedekt dienen te worden door structurele baten. Het reëel evenwicht houdt in dat onderzoek wordt gedaan naar de realiteit van de ramingen. Daarbij dienen de begrotingen/meerjarenramingen uiteraard alle ramingen volledig te bevatten. Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 5

6 Het rapport Het rapport heeft steeds dezelfde opbouw. We beginnen met de hoofdlijnen en werken die vervolgens verder uit. De lezer kan op die manier gemakkelijk kiezen of hij volstaat met de hoofdlijnen. Of dat hij ook de nadere detaillering van dit onderwerp wilt lezen. De naam van hoofdstuk 2 Conclusie, aandachtspunten en samenvatting, geeft aan dat hier de kern van het financiële verdiepingsonderzoek is te vinden. Wij adviseren in elk geval hoofdstuk 2 (Conclusie, aandachtspunten en samenvatting) te lezen. Hoofdstuk 3 Aandachtsgebieden, en hoofdstuk 4, Financieel beleid en beheer bevatten de verslagen van het onderzoek. Ook deze hoofdstukken kennen een opbouw, waarbij eerst de hoofdlijnen worden geschetst, en daarna volgt de detaillering. Hoofdstuk 5 Het onderzoek gaat dieper in op kaders rondom toezicht en het financieel verdiepingsonderzoek. De twee laatste hoofdstukken, Begrippen en Bronnen, geven nadere toelichtingen. 1. Inleiding 2. Conclusie, aandachtspunten en samenvatting 3. Aandachtsgebieden (uitwerking + analyse) 4. Financieel beleid en beheer (Paragrafen en detailgegevens) 5. Het onderzoek 6. Begrippen 7. Bronnen. Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 6

7 2. Conclusie, aandachtspunten en samenvatting 2.1. Conclusie van het onderzoek Op 11 december 2013 hebben Gedeputeerde Staten van Limburg besloten om de gemeente Echt-Susteren op basis van de begroting 2014 repressief toezicht 1 toe te kennen. Dit betekent dat de provincie (college van Gedeputeerde Staten) de begroting en begrotingswijzigingen niet hoeft goed te keuren. Op basis van ons onderzoek concluderen wij dat de gemeente aan de voorwaarden van de modernisering toezicht voldoet. Echt-Susteren komt daarmee in aanmerking voor meerjarig repressief toezicht. Dit betekent dat, zodra Gedeputeerde Staten de onderzoeksconclusie overnemen, de periode vanaf de bekendmaking van het besluit van Gedeputeerde Staten tot en met het begrotingsjaar 2017 toezichtarm zal zijn. Aan dit besluit zijn de volgende voorwaarden verbonden: - zorg voor een materieel sluitende begroting 2015, 2016 en 2017 inclusief meerjarenraming (tenminste tot en met 2017); - realiseer de taakstellingen. Indien deze niet realiseerbaar zijn, zorg dan tijdig voor alternatieven. Meerjarig repressief toezicht Als Gedeputeerde Staten de onderzoeksconclusie overnemen en daarmee dus besluiten de meerjarige repressieve status toe te kennen, zal voor het continueren van repressief toezicht wel aan de bovengenoemde voorwaarden moeten worden voldaan. Daarnaast zullen wij in de toezichtarme periode de gemeente op afstand volgen met behulp van risicoanalysemodellen. We letten dan vooral op de aandachtspunten uit dit onderzoeksrapport. 1 De tegenhanger van repressief toezicht, is preventief toezicht. Hierbij dient Gedeputeerde Staten wel goedkeuring te geven aan zowel begroting als begrotingswijzigingen. Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 7

8 2.2. Aandachtspunten Echt-Susteren komt in aanmerking voor meerjarig repressief toezicht voor de jaren 2014 tot en met Om het meerjarig toezicht te behouden tot het eind van de periode is het essentieel dat Echt-Susteren de voorwaarden realiseert. De voorwaarden en belangrijkste aandachtspunten uit ons onderzoek hebben wij hieronder verzameld. Bij de kadernota 2014 (juni 2013) is aangegeven de oplossing van de meerjarige tekorten over te laten aan de nieuwe raad en het nieuwe college. De begroting 2014 is sluitend vastgesteld en tegenover de meerjarige tekorten ( ) is een algemene taakstelling opgenomen. Gelet op de verkiezingen in maart 2014 en de decentralisaties met ingang van 1 januari 2015, is 2014 een bijzonder jaar met veel nieuwe verantwoordlijkheden en bezuinigingen. De decentralisaties gaan gepaard met onduidelijkheden over inhoudelijke en financiële ontwikkelingen die vaak nog geen vertaling hebben gekregen in de begroting 2014 en meerjarenraming. Bij de voorbereiding van de besluitvorming door Gedeputeerde Staten (GS) over de toezichtvorm 2014 is al met deze ontwikkeling rekening gehouden. De provincie heeft opgemerkt dat indien gemeenten hebben besloten de meerjarige tekorten aan de nieuwe raad en het nieuwe college over te laten, een dergelijke keuze geen gevolgen hoeft te hebben voor uitspraken van GS over meerjarig repressief toezicht. Voorwaarde is wel dat de gemeente uiterlijk bij vaststelling van de begroting 2015 de tekorten dekt. Aangezien Echt-Susteren ook in de toekomst gezond wil blijven en structurele lasten wil dekken met structurele baten zullen al op korte termijn keuzes gemaakt moeten worden. Naast de algemene taakstelling moeten ook de taakstellingen uit voorgaande jaren voor 2014 en volgende jaren nog gerealiseerd worden. Hierbij heeft de gemeente aangegeven dat deze als hard en haalbaar zijn beoordeeld. Aandacht is gevraagd om ook bij de begroting inzicht te geven in de voorgang van realisatie van de taakstellingen. Indien de taakstellingen niet realiseerbaar zijn dient tijdig gezorgd te worden voor alternatieven. Het realiseren van de taakstellingen is ook als voorwaarde opgenomen voor het behoud van het meerjarig repressief toezicht. In het verleden zijn Essent middelen ingezet om boekwaarden af te waarderen. Hierdoor zijn kapitaallasten vervallen en is in de exploitatie ruimte ontstaan. Eind 2012 is afgerond 1,7 miljoen uit de reserve Essent overgeheveld naar de algemene reserve om het weerstandvermogen te versterken. Van de opbrengst Essent heeft Echt-Susteren 24 miljoen belegd die tot en met 2024 in tranches vrijvallen. De reserve Essent wordt achter de hand gehouden als buffer voor mogelijke risico s bij de beleggingen van de Essent opbrengsten. De tranches die vrijvallen kan de gemeente toevoegen aan de reserve vermindering kapitaallasten. Hiermee kunnen middelen worden ingezet ten gunste van het investeringsprogramma zodat minder kapitaallasten op de exploitatie drukken. De reserve bedraagt per afgerond 3,5 miljoen. Op basis van de concept jaarrekening 2013 bedraagt deze reserve 5,7 miljoen. De afgelopen jaren hebben ombuigingen bij kapitaalgoederen plaatsgevonden. Aanvullend is medegedeeld dat alleen bij wegen en bij openbare verlichting sprake is van achterstallig onderhoud. Bij openbare verlichting is aangeven dat het achterstallig onderhoud wordt ingelopen door vervanging ten laste te brengen van projecten. Bij wegen wordt het achterstallig onderhoud ingelopen via extra financiële middelen die beschikbaar zijn via het meerjarig investeringsprogramma. Ons is aanvullend medegedeeld Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 8

9 dat de ombuigingen in combinatie met de verhoging van het budget ertoe leiden, dat de kwaliteit van de wegen ook in de toekomst blijft voldoen aan het door de raad vastgestelde kwaliteitsniveau. In de volgende paragraaf 2.3 Samenvatting wordt ingegaan op de zogenaamde scorecard en de belangrijkste resultaten en aandachtspunten voor de vier aandachtsgebieden. In hoofdstuk 3 en 4 zijn per onderwerp aanbevelingen geformuleerd. Wij adviseren de gemeente deze punten op te pakken, omdat zij een verdere versterking van de financiële positie en de financiële functie kunnen betekenen. Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 9

10 2.3. Samenvatting In paragraaf 5.3 Werkwijze zijn de belangrijkste aandachtsgebieden van ons onderzoek benoemd. Wij hebben dit verder geconcretiseerd door aan deze aandachtsgebieden kritische indicatoren te koppelen. Dit heeft geleid tot de volgende scorecard van de gemeente Echt-Susteren. Toelichting op deze scorecard Het middenvlak is oranje: het resultaat van een afweging tussen de vier aandachtsgebieden, waarbij het zwaartepunt op de financiële positie ligt. Met deze kleur wordt, net als bij een verkeerslicht, een duidelijk signaal gegeven. Oranje in de situatie van Echt-Susteren betekent, dat wij de financiële positie als voldoende beoordelen, met uitzondering van het structureel en duurzaam financieel evenwicht. De gemeente komt weliswaar in aanmerking voor meerjarig repressief toezicht, maar hier zijn wel stringente voorwaarden aan verbonden. In paragraaf 2.1 en 2.2 hebben wij deze voorwaarden toegelicht. Voor het begrip (materieel) evenwicht verwijzen we naar hoofdstuk 1. Hier vindt de nadere uitwerking plaats van het begrip structureel en reëel evenwicht. Vanaf de begroting 2015 is het nieuwe Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader Kwestie van evenwicht van kracht. De term duurzaam financieel evenwicht komt dan ook te vervallen. Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 10

11 Belangrijkste resultaten en aandachtspunten bij de vier aandachtsgebieden Begroting en meerjarenraming Bij de kadernota 2014 (juni 2013) is aangegeven de oplossing van de meerjarige tekorten aan de nieuwe raad en het nieuwe college over te laten. De begroting 2014 is sluitend en voor de meerjarige tekorten is een algemene taakstelling opgenomen. Deze taakstelling bedraagt voor , voor en voor Naast deze taakstelling zijn ook nog taakstellingen uit voorgaande jaren van circa 0,5 miljoen die ook nog gerealiseerd dienen te worden. Met de invoering van de decentralisaties op het gebied van de jeugdzorg, de Participatiewet en de zorg aan langdurig zieken en ouderen per 1 januari 2015 is in de begroting nog geen rekening gehouden. Hiervan heeft de gemeente opgemerkt dat deze kunnen leiden tot verdere tekorten. Voor het behoud van de meerjarige uitspraak repressief toezicht is het essentieel dat bij de vaststelling van de begroting 2015 geen algemene taakstelling (meer) is opgenomen. Dit geldt tevens voor de meerjarenraming tot en met Echt-Susteren heeft opgemerkt ook in de toekomst gezond te willen blijven en structurele lasten te dekken met structurele baten. Gelet op de financiële en economische omstandigheden acht de gemeente het meer dan ooit van belang de financiële ontwikkelingen beheersbaar te houden. De komende jaren zullen moeilijke keuzes en besluiten genomen moeten worden. Hierbij is ook aangegeven dat het ambitieniveau wellicht neerwaarts bijgesteld zal moeten worden om ook in de toekomst financieel gezond te blijven. Het goed monitoren en het realiseren van de genomen en de nog te nemen maatregelen zodat de begroting 2015 en meerjarenraming weer structureel sluitend zijn is hierbij cruciaal. Indien taakstellingen niet worden gerealiseerd dient de gemeente tijdig voor alternatieven te zorgen. Aangezien bij het onderhoud van kapitaalgoederen bezuinigingen plaatsvinden, dienen de budgetten toereikend te zijn voor de gekozen kwaliteitsniveaus. Bij deze niveaus mag geen kapitaalvernietiging plaatsvinden. Er mogen geen lasten naar de toekomst worden geschoven en het ontstaan van achterstallig onderhoud moet worden voorkomen. Indien sprake is van achterstallig onderhoud moet worden aangegeven hoe hiermee wordt omgegaan c.q. hoe dit wordt ingelopen. Ten aanzien van het achterstallig onderhoud is aanvullend informatie ontvangen. Deze informatie dient regulier een plek te krijgen in de paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen. Vermogen Wij achten de vermogenspositie en de ontwikkeling ervan op basis van de nu bekende informatie voldoende robuust. Hierbij willen we benadrukken dat de beheerplannen actueel moeten blijven. We gaan ervan uit dat de plannen elke vier jaar geactualiseerd worden. Ook dienen de plannen aan de raad te worden voorgelegd voor besluitvorming. De reserves en voorzieningen worden frequent tegen het licht gehouden. In het verleden is vaker vanuit de algemene reserve voorgefinancierd waarbij ook vooraf is afgesproken wanneer restitutie zal plaatvinden. Van deze (bestendige) gedragslijn wordt nu in 2014 en 2015 voor het eerst afgeweken. Hierbij is opgemerkt dat de algemene reserve voldoende groot is, waarbij echter geen toelichting is gegeven. Wij adviseren de raad expliciet de hoogte van de algemene reserve te laten bepalen als onderdeel van de weerstandscapaciteit. Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 11

12 De gemeente beschikt over een nota Reserves en voorzieningen die in november 2013 door de raad is vastgesteld. De nota s Weerstandsvermogen en Risicomanagement zijn in juni 2011 vastgesteld. Bewust heeft de gemeente gekozen voor een weerstandsratio van tenminste de kwalificatie matig. Dat wil zeggen dat de uitkomst na de confrontatie van de risico s en de weerstandscapaciteit 0,8 moet zijn. Wij hebben een aanbeveling opgenomen om de kwalificatie te heroverwegen en van matig te verhogen naar voldoende dat wil zeggen naar minimaal 1. Bij de paragraaf Grondbeleid is aandacht gevraagd voor het inhoudelijk ingaan op de risico s en hoe hiermee is omgegaan. Deze risico s maken namelijk deel uit van de totale risico-inventarisatie. Een toelichting wordt gevraagd bij de Algemene Reserve Grondbeleid aangezien deze geen onderdeel uitmaakt van de weerstandscapaciteit. Deze reserve is expliciet bestemd voor het vormen van de voorzieningen ter afdekking van tekortplannen grondexploitatie. Hierbij is gevraagd de werkwijze bij het treffen van genoemde voorzieningen toe te lichten in de grondnota en in de paragraaf. Ook is gevraagd de Voorziening verliezen grondexploitaties op te nemen in de nota Reserves en voorzieningen en in het meerjarig overzicht van Reserves en voorzieningen bij de begroting. Voor een goed inzicht in de vermogenspositie zijn actuele beheerplannen onmisbaar. Dit geldt tevens voor inzicht in achterstallig onderhoud bij kapitaalgoederen. Ook als er geen sprake is van achterstallig onderhoud is dit relevante informatie. Wet- en regelgeving De gemeente leeft de termijnbepalingen uit de Gemeentewet over de vaststelling en inzending van de begroting en jaarstukken goed na. Het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) wordt in voldoende mate toegepast. Op onderdelen zijn verbeteringen mogelijk waardoor de informatiewaarde ook wordt vergroot. De raad heeft zelf, bij de financiële verordening 212 Gemeentewet bepaald dat kaderstelling plaatsvindt via separate nota s namelijk voor het afschrijvingsbeleid, reserves en voorzieningen, risicomanagement en weerstandsvermogen. Tevens is er een nota voor verbonden partijen en een financieringsstatuut. In paragraaf 3.4 Analyse Wet- en regelgeving, zijn de belangrijkste aanbevelingen opgesomd. Verder zijn er in de overige paragrafen aanbevelingen per paragraaf/onderwerp opgenomen. Wij vragen aandacht voor het verder in overeenstemming brengen met de eisen uit het BBV en de eisen uit de verordening 212. Het uitvoeren van onze aanbevelingen levert een meer transparante begroting op. Stuurinformatie De informatie voor de raad om te sturen op strategisch en tactisch niveau is gemiddeld goed. Op operationeel niveau scoort de gemeente gemiddeld voldoende. Echt-Susteren beschikt hiermee over belangrijke instrumenten om financieel in control te zijn. Een verdere verbetering is op onderdelen mogelijk door meer relaties te leggen tussen visiedocumenten en programma s en paragrafen en door het explicieter ingaan op relevante interne en externe ontwikkelingen. Het meer voldoen aan de eisen van de verordening 212 en het BBV betekent Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 12

13 een verbetering op tactisch niveau. Op operationeel niveau ontbreekt op dit moment meerjarig financieel inzicht aangevuld met een tekstuele toelichting. Het opnemen van volledige actuele informatie komt de transparantie van de begroting ten goede. Bovendien brengt het de raad meer in positie bij het uitoefenen van de controlerende taak. Ontwikkeling financiële positie De begroting 2014 is materieel sluitend waarbij structurele lasten zijn gedekt met structurele baten. Voor de meerjarige tekorten is een algemene taakstelling opgenomen. De decentralisaties gaan gepaard met grote en in de tijd oplopende budgetkortingen. Daarnaast leidt het rijksbeleid ook tot andere bezuinigingen, vooral op het gemeentefonds. De financiële positie van Echt-Susteren staat onder druk en het nemen van moeilijke keuzes en besluiten zijn onontkoombaar. Immers de gemeente wil ook in de toekomst financieel gezond blijven. De nieuwe raad zal de prioriteiten gaan bepalen. Voor het behoud van het meerjarig repressief toezicht is het noodzakelijk dat de raad uiterlijk bij de vaststelling van de begroting 2015 de tekorten heeft afgedekt. De taakstellingen dienen gerealiseerd te worden en indien deze niet realiseerbaar zijn dient Echt-Susteren tijdig voor alternatieven te zorgen. Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 13

14 Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 14

15 3. Aandachtsgebieden Zoals wij in de inleiding van deze rapportage al hebben aangegeven, zijn de belangrijkste aandachtsgebieden om te komen tot een meerjarige uitspraak over de vorm van toezicht: - Begroting en meerjarenraming (paragraaf 3.1); - Vermogen (paragraaf 3.2); - Stuurinformatie (paragraaf 3.3); - Wet- en regelgeving (paragraaf 3.4). Leeswijzer tabellen: In hoofdstuk 3 en 4 (met uitzondering van de paragrafen 3.3 en 3.4) vatten we de onderzoeksresultaten ook samen in tabellen aan het begin van de paragraaf. Deze resultaten hebben betrekking op: Financiële aspecten Hierbij ligt met name de nadruk op de kwaliteit van de ramingen van begroting en meerjarenraming. Betekenis symbolen en afkortingen in dit veld (tevens ook in het veld algemeen oordeel): = positief; = neutraal; = negatief. Stuurinformatie Hierbij kijken we naar de kwaliteit van stuurinformatie. Die maken we op strategisch, tactisch en operationeel niveau inzichtelijk. De scores die de gemeente kan behalen zijn: goed, voldoende, onvoldoende en slecht. Algemeen oordeel In dit veld bekijken we de financiële scores en de scores op stuurinformatie integraal. Ontwikkeling Met dit veld geven wij aan, of sprake is van ontwikkelingen die het beeld binnen de meerjarenraming kunnen beïnvloeden. Deze ontwikkelingen moeten wel concreet zijn. Bijvoorbeeld op basis van een besluit door college en/of de raad. Betekenis van de symbolen in dit veld: = ontwikkelingen laten een duidelijke verbetering zien; = er zijn geen ontwikkelingen die het beeld bijstellen; = ontwikkelingen laten duidelijke verslechtering zien. Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 15

16 3.1. Analyse begroting en meerjarenraming Onderzoek Begroting Meerjarenraming Begroting en Strategisch Tactisch Operationeel Algemeen Ontwikkeling oordeel meerjarenraming Goed Goed Voldoende Conclusie De begroting 2014 is materieel sluitend. Dat wil zeggen dat structurele lasten zijn gedekt met structurele baten. De meerjarenraming laat structurele tekorten zien. Bij de kadernota 2014 (juni 2013) is al aangegeven de oplossing van de meerjarige tekorten aan de nieuwe raad en het nieuwe college over te laten. Voor de meerjarige tekorten is een algemene taakstelling opgenomen. Deze taakstelling bedraagt voor , voor en voor Hierbij is aangegeven dat deze taakstelling onderwerp van gesprek is bij de besprekingen die moeten leiden tot een nieuwe coalitie. Voor het behoud van de meerjarige uitspraak repressief toezicht is het essentieel dat bij de vaststelling van de begroting 2015 geen algemene taakstelling (meer) is opgenomen. Dit geldt tevens voor de meerjarenraming tot en met Ook zijn er nog taakstellingen uit voorgaande jaren van circa 0,5 miljoen die gerealiseerd dienen te worden. Met de invoering van de decentralisaties op het gebied van de jeugdzorg, de Participatiewet en de zorg aan langdurig zieken en ouderen per 1 januari 2015 is in de begroting nog geen rekening gehouden. Hiervan heeft de gemeente opgemerkt dat deze kunnen leiden tot verdere tekorten. Ook in de toekomst wil Echt-Susteren gezond blijven en structurele lasten dekken met structurele baten. Er is aangegeven dat een integrale afweging dient plaats te vinden tussen de beschikbare middelen en gewenste bestedingen waarbij het belastingniveau op een gemiddeld niveau blijft. Tevens is opgemerkt dat gelet op de financiële en economische omstandigheden het meer dan ooit van belang is de financiële ontwikkelingen beheersbaar te houden. Hiervoor moet de raad in positie worden gebracht zodat tijdig een integrale afweging kan worden gemaakt tussen politieke wensen en de beschikbare middelen. Echt-Susteren geeft aan een stringent begrotingsbeleid te voeren. Overschrijdingen van budgetten worden niet toegestaan en eventuele onvoorziene tegenvallers moeten binnen de bestaande begroting worden opgevangen. Dit betekent dat in deze gevallen keuzes gemaakt moeten worden. Ook is opgemerkt dat voor het bewaren van financieel evenwicht de komende jaren moeilijke keuzes en besluiten genomen moeten worden zodat de begroting materieel in evenwicht blijft. Wellicht zal ook het ambitieniveau neerwaarts bijgesteld moeten worden om ook in de toekomst financieel gezond te blijven. Het goed monitoren en het realiseren van de genomen en de nog te nemen maatregelen zodat de begroting 2015 en meerjarenraming weer structureel en materieel sluitend zijn is hierbij cruciaal. Aangezien ook bij kapitaalgoederen bezuinigingen plaatsvinden, dienen de budgetten toereikend te zijn voor de gekozen kwaliteitsniveaus. Dit moeten niveaus zijn waarbij geen kapitaalvernietiging optreedt. Tevens dient de begroting inzicht te geven in achterstallig onderhoud en hoe hiermee wordt omgegaan. Ook als geen sprake is van achterstallig onderhoud is dit relevante informatie. Het actueel houden en door de raad laten vaststellen van beheerplannen is noodzakelijk. Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 16

17 Op basis van onze analyse de volgende aanbevelingen - neem tijdig maatregelen om financiële tegenvallers zo spoedig mogelijk op te vangen, zodat de begroting en meerjarenraming in evenwicht zijn; - geef ook in de begroting inzicht in de voortgang van realisatie van de taakstellingen. Realiseer de taakstellingen en zorg indien nodig tijdig voor alternatieven; - geef in de begroting niet alleen aan of de beheerplannen financieel in de (meerjaren)begroting zijn vertaald, maar geef ook aan of sprake is van achterstallig onderhoud. Geef ook aan waar van de plannen wordt afgeweken. Waarom onderzoek naar de begroting en meerjarenraming? Wij onderzoeken de gemeentelijke financiële positie, omdat dit essentieel is voor een meerjarige uitspraak over de toezichtvorm. In de Gemeentewet (art. 203) en Gemeenschappelijk Toezichtkader (GTK) staan een aantal toetsingskaders die van belang zijn om voor repressief toezicht in aanmerking te komen. Kwaliteit van de ramingen, zowel in de begroting als meerjarenraming, is belangrijk in onze beoordeling. Speciale aandacht hebben wij daarbij ook voor ontwikkelingen en risico s die de financiële positie sterk kunnen beïnvloeden, zoals grondexploitaties. Daarom beoordelen wij de budgettaire positie van de gemeente, oftewel het evenwicht tussen de jaarlijkse uitgaven en inkomsten, inclusief meerjarenraming. Hoofdzaak is, dat de begroting reëel sluitend moet zijn. Is dit niet het geval dan moet er een reëel perspectief op evenwicht zijn. Daarnaast kijken wij naar behaalde resultaten, zoals deze zijn vastgesteld in de jaarrekeningen. Wanneer er sprake is van structurele jaarrekeningtekorten, kan dat een reden zijn om de gemeente onder preventief toezicht te stellen. Onderzoek en bevindingen Het financieel verdiepingsonderzoek 2014 vindt op een bijzonder moment plaats. Gedurende het onderzoek, op 19 maart 2014, hebben de inwoners een nieuwe raad gekozen. Op basis van de verkiezingsuitslag is een nieuwe coalitie gevormd en zijn er afspraken gemaakt tussen de coalitiepartijen over het beleid en de prioriteiten voor de komende vier jaren. Met ons onderzoek willen we nagaan of het mogelijk is Gedeputeerde Staten (GS) een uitspraak te laten doen over de toezichtvorm voor de jaren Daarvoor gebruiken we de begroting 2014 en de meerjarenraming die in november 2013 in de raad zijn behandeld. In die stukken staat echter niets over de nieuwe afspraken uit het coalitieakkoord. Tegelijkertijd is de gemeente hard aan het werk om vanaf 1 januari 2015 drie nieuwe, omvangrijke taken uit te kunnen gaan voeren. Met deze drie decentralisaties nemen de risico s voor de gemeente sterk toe. Dat komt doordat: - er veel nieuwe verantwoordelijkheden bij de gemeente terechtkomen; - veel van deze taken in samenwerking met bekende, maar soms ook nog relatief onbekende partners moeten worden uitgevoerd; - de gemeente de eerste jaren nog weinig ervaring met deze taken heeft, terwijl de aard van de taken en degenen die er gebruik van maken, weinig ruimte laat voor een aanpak van vallen en opstaan; - er vanaf dag één fors bezuinigd moet worden op de taken; Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 17

18 - er veel vragen en onzekerheden blijven bestaan over de taken, de randvoorwaarden en de financiën. Kortom, er zijn veel vragen over de inhoudelijke en financiële ontwikkelingen in de periode die nog niet hun vertaling hebben gekregen in de begroting en de meerjarenraming. Bij de voorbereiding van de besluitvorming door GS over de toezichtvorm voor de begroting 2014 is al met deze ontwikkelingen rekening gehouden. Eind 2013 had een aantal gemeenten aangegeven dat de toenmalige raad geen besluiten meer zou nemen om eventuele tekorten in de jaren met nieuwe ombuigingen af te dekken. Zo ook in Echt-Susteren waar bij de kadernota 2014 (juni 2013) al is aangegeven aan de nieuwe raad en het nieuwe college de afweging over te laten, hoe de meerjarige tekorten kunnen worden opgelost. De provincie heeft opgemerkt dat een dergelijke keuze geen gevolgen hoeft te hebben voor uitspraken van GS over meerjarig repressief toezicht. Voorwaarde is wel dat de gemeente uiterlijk bij vaststelling van de begroting 2015 de tekorten dekt. Dat betekent dat we bij dit verdiepingsonderzoek de begroting 2014 en de meerjarenraming op de reguliere wijze onderzoeken. We kijken of er sinds de vaststelling van de begroting 2014 relevante ontwikkelingen zijn opgetreden die we in ons onderzoek moeten meenemen. Als er dergelijke ontwikkelingen zijn, vermelden we dat expliciet en we nemen die dan mee in ons oordeel. Aan het einde van het verdiepingsonderzoek bekijken we of een uitspraak over meerjarig repressief toezicht mogelijk is. In de jaren van dit toezicht volgen we de gemeente op afstand en zal er alleen worden ingegrepen als de gemeente toch financieel ernstig uit balans raakt. Als er na het verdiepingsonderzoek 2014 onzekerheden, twijfels of risico s zijn, stellen we GS voor de gemeente voor meerjarig repressief toezicht in aanmerking te laten komen, maar daar wel (een) voorwaarde(n) aan te verbinden. In onze termen krijgt de gemeente oranje licht. Als de gemeente tijdig aan de voorwaarde(n) voldoet, behoudt ze haar meerjarig repressief toezicht. Deze aanpak wijkt niet af van de aanpak in andere jaren. Die wordt wel anders als we bij het verdiepingsonderzoek 2014 vaststellen dat er in de periode één of meer jaren met relevante tekorten zijn of als we concluderen dat er zeer aanzienlijke onzekerheden en risico s zijn. Normaal gesproken stellen we GS dan voor de gemeente geen meerjarig repressief toezicht te geven. Bij het verdiepingsonderzoek 2014 gebeurt dat echter niet. Het voorstel aan GS zal zijn om ook in deze gevallen de gemeente meerjarig repressief toezicht (oranje licht) te geven met (een) voorwaarde(n). De voorwaarde(n) houd(t)(en) in ieder geval in, dat de gemeente bij vaststelling van de begroting 2015 de tekorten in de periode dekt en de gesignaleerde onzekerheden en risico s heeft weggenomen. Zoals hierboven vermeld laat de meerjarenraming structurele tekorten zien waarvoor de gemeente een algemene taakstelling heeft opgenomen. Deze taakstelling bedraagt voor , voor en voor Hierbij is aangegeven dat deze taakstelling onderwerp van gesprek is bij de besprekingen die moeten leiden tot een nieuwe coalitie. Voor het behoud van de meerjarige uitspraak repressief toezicht is het essentieel dat bij de vaststelling van de begroting 2015 geen algemene taakstelling (meer) is opgenomen. Dit geldt tevens voor de meerjarenraming tot en met Ook de oude stelposten en taakstellingen voor 2014 en volgende jaren, uit voorgaande jaren dienen nog gerealiseerd te worden. Het goed monitoren en het realiseren van de genomen en de nog te nemen maatregelen is hierbij cruciaal. Indien taakstellingen niet realiseerbaar zijn dient de gemeente tijdig voor alternatieven te zorgen. De gemeente wil ook in de toekomst gezond blijven en structurele lasten dekken met structurele baten. Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 18

19 Dit is een van de (zes) uitgangspunten die Echt-Susteren in de begroting 2014 aangeeft naast het reëel ramen van baten en lasten. Gezond financieel beleid is beschreven als het mijden van financiële risico s en structurele uitgaven dekken met structurele inkomsten. Ook dient er een integrale afweging plaats te vinden tussen beschikbare middelen en gewenste bestedingen waarbij het belastingniveau op een gemiddeld niveau blijft. Verhoging van de lastendruk waaronder de onroerende-zaakbelastingen (OZB) is voor de raad pas acceptabel als alleen bezuinigingen niet voldoende blijken te zijn. Wel zal de raad zich inspannen om de algemene lastendruk in vergelijking tot de omliggende gemeenten binnen de perken te houden. Tevens is opgemerkt dat gelet op de financiële en economische omstandigheden het meer dan ooit van belang is de financiële ontwikkelingen beheersbaar te houden. Hiervoor moet de raad in positie worden gebracht zodat tijdig een integrale afweging kan worden gemaakt tussen politieke wensen en de beschikbare middelen. In het coalitieakkoord is ingegaan op de noodzakelijke structurele bezuinigingen. In het genoemde akkoord en in de begroting 2014 is opgemerkt dat Echt-Susteren de extra financiële impuls van 1,2 miljoen, om aan het eerder door de raad vastgestelde kwaliteitsniveau bij beheerplannen te kunnen voldoen, wil besparen. Hierbij is opgemerkt dat de functie dit moet toelaten en de veiligheid niet in het geding is. In het collegeprogramma 2010 is aangegeven dat behalve bezuinigingen het ook onvermijdelijk zal zijn een groter beroep te doen op de samenleving. Ten aanzien van de ambities is gevraagd een bepaalde mate van bescheidenheid in acht te nemen als het gaat om het formuleren van nieuwe ambities. Echt-Susteren heeft aangegeven dat de noodzaak om te bezuinigen kansen biedt voor een verdere verbetering van de dienstverlening, de kwaliteit, effectiviteit en efficiency. Met minder geld wil de gemeente maatschappelijke vraagstukken beter aanpakken om zo uiteindelijk de gestelde doelen te bereiken. In het collegeprogramma zijn 3 topprioriteiten aangewezen. De raad geeft de kaders voor de ombuigingsoperatie en het college geeft de prioriteiten op de beleidsterreinen en brengt in beeld wat de gevolgen van de keuzes zijn. De gemeente heeft bewust gekozen voor een gebiedsgerichte benadering. Kadernota 2014 Tot en met 2012 maakte Echt-Susteren een voorjaarsnota om het lopende jaar bij te stellen met de doorrekening voor de jaren daaropvolgend. Vorig jaar is de werkwijze gewijzigd dat wil zeggen dat vanaf 2013 de 1 e bestuursrapportage het verantwoordingsdocument is waarmee alléén het lopende jaar wordt gemuteerd. De meerjarige financiële gevolgen worden voor zover deze bekend zijn, wel gepresenteerd. In de kadernota worden de financiële gevolgen van de meerjarenraming verder inzichtelijk gemaakt. De kadernota bevat keuzes met betrekking tot bestaand en nieuw beleid en bijbehorende baten en lasten. Uitgangspunt is dat nieuw beleid gerealiseerd kan worden, mits bestaand beleid wordt ingeleverd. Verhoging van de OZB-tarieven ziet de gemeente als laatste redmiddel. Eerst wordt gekeken naar efficiency en wordt bestaand beleid ter discussie gesteld. De kadernota wordt voorgelegd ter vaststelling maar het is geen verantwoordingsdocument en er vloeit geen begrotingswijziging uit voort. De discussie en de afweging over de inzet van de financiële middelen vindt conform de nieuwe werkwijze pas plaats bij de begrotingsbehandeling en niet bij de kadernota. De nota is de opstap naar de nieuwe begroting en meerjarenraming en resulteert in forse tekorten (inclusief de effecten van de 1e bestuursrapportage) voor 2014 tot en met 2017 tussen de 1,3 en 1,5 miljoen. Voor alle jaren is behalve het tekort ook P.M. toegevoegd. Rekening houdend met alle P.M. posten gaat de gemeente uit van nieuwe ombuigingen tussen de 3 en de 6 miljoen. Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 19

20 Ten aanzien van de uit het verleden opgenomen taakstellingen heeft de gemeente opgemerkt dat ze deze als hard en haalbaar beoordeeld, hetgeen van belang is voor de realiteit van de ramingen. Ook is opgemerkt dat waarschijnlijk niet ontkomen kan worden aan het voeren van een kerntakendiscussie gelet op alle taken die in de komende jaren moeten worden uitgevoerd. In 2010 heeft geen kerntakendiscussie plaatsgevonden maar is wel samen met de raad een succesvolle ombuigingsoperatie doorgevoerd. In de kadernota zijn oplossingsrichtingen aangegeven die mee kunnen helpen om ook de komende jaren een gezond financieel beleid te kunnen blijven voeren. Begroting 2014 / Taakstellingen Zoals hierboven is aangegeven is voor het sluitend maken van de begroting voor de jaren 2015 tot en met 2017 een algemene taakstelling opgenomen. Het tekort voor 2015 bedraagt , voor en voor 2017 en volgende jaren Tevens zijn er nog oude stelposten en taakstellingen uit voorgaande jaren die nog gerealiseerd moeten worden. Voor 2014 is dit een bedrag van ongeveer 0,4 miljoen en voor de volgende jaren ongeveer 0,5 miljoen. Een van de taakstellingen uit voorgaande jaren is die bij bedrijfsvoering van in 2014, voor 2015 en voor Aanvullend is medegedeeld dat conform de nota Reserves en voorzieningen, die in november 2013 is vastgesteld, met ingang van 2016 een bedrag beschikbaar is van Tot en met 2015 wordt vanuit de exploitatie jaarlijks gestort in de reserve Personeel en bestuur ter dekking van de 55+ en 57+regeling. Vanaf 2016 is deze dotatie niet meer nodig en wordt dit bedrag ingezet voor de realisatie van de taakstelling bij bedrijfsvoering. De ombuiging bedraagt voor 2015 in totaliteit (voorgaande jaren en taakstelling saldo 2015) 1,2 miljoen. Hierbij is nog geen rekening gehouden met de decentralisaties. Bij de algemene uitkering die in de begroting is opgenomen is sprake van verborgen ruimte aangezien de algemene uitkering op basis van de meicirculaire lager is geraamd. Echter de septembercirculaire 2013 laat voor 2015 tot en met 2017 een verdere achteruitgang zien. De gemeente heeft aangegeven een stringent begrotingsbeleid te voeren. Overschrijdingen van budgetten worden niet toegestaan en eventuele onvoorziene tegenvallers moeten binnen de bestaande begroting worden opgevangen. Dit betekent dat in deze gevallen keuzes gemaakt moeten worden. De gemeente heeft ook opgemerkt dat voor het bewaren van financieel evenwicht de komende jaren moeilijke keuzes en besluiten genomen moeten worden zodat de begroting materieel in evenwicht blijft. Wellicht zal ook het ambitieniveau neerwaarts bijgesteld worden om ook in de toekomst financieel gezond te blijven. In onze analyse gaat onze aandacht uit naar het materiële begrotingsevenwicht. Dit is het evenwicht waarbij structurele lasten worden gedekt door structurele baten. Deze analyse gebeurt met behulp van het structureel gezuiverde saldo inclusief nieuw beleid en dekkingsplan op basis van besluitvorming bij de begroting Daarnaast kijken wij naar de ontwikkeling van de meerjarenraming met behulp van het structureel gezuiverde saldo exclusief nieuw beleid en dekkingsplan. Dit zuiveren levert het volgende beeld op van de begroting en meerjarenraming. Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 20

21 Tabel Gezuiverde saldi begroting en meerjarenraming (bedragen * 1.000) Saldo B2014 B2015 B2016 B2017 Gemeente (formeel saldo) Structureel gezuiverd saldo inclusief nieuw beleid en dekkingsplan Structureel gezuiverd saldo exclusief nieuw beleid en dekkingsplan in de meerjarenraming n.v.t -/ / /- 543 Uit de tabel blijkt, dat de structureel gezuiverde saldi niet afwijken van de saldi zoals zijn vastgesteld in de programmabegroting 2014 en de meerjarenraming Het door ons berekende saldo exclusief nieuw beleid en dekkingsplan is vanaf 2015 negatief. Echt-Susteren heeft bij het meerjaren investeringsplan beperkt nieuwe investeringen opgenomen. De meeste investeringen hebben betrekking op vervangingsinvesteringen en investeringen met betrekking tot beheerplannen waaronder wegen, riolering en groen. Behalve de noodzakelijke taakstellingen is in de meerjarenraming een structurele verhoging van de OZB opgenomen. Uit ons onderzoek is gebleken dat de voorgenomen structurele verhoging van de OZB niet alleen noodzakelijk is voor het nieuwe beleid/ beleid waartoe in voorgaande jaren is besloten, maar óók voor de afdekking van het bestaande beleid en vervangingsinvesteringen. Hieronder staan we stil bij een aantal onderwerpen die de begroting kunnen gaan beïnvloeden. Incidentele baten De gemeente wil structurele lasten dekken met structurele baten maar wil wel de opbrengst uit de verkoop van panden gaan inzetten ten behoeve van het onderhoudsbudget gebouwen. Wij merken op dat de opbrengst uit de verkoop van eigendommen incidentele baten zijn. Dit geldt ook voor onttrekkingen aan de Algemene Reserve (AR) voor het opvangen van het verschil tussen huuropbrengst en de kapitaallasten van een investering. Incidentele baten worden door ons op het begrotingssaldo gecorrigeerd. Indien hier onvoldoende incidentele lasten tegenover staan kunnen hier consequenties voor het begrotingsresultaat uit voortvloeien en mogelijk voor de vorm van toezicht. Kapitaallasten Bij de ingebruikname van investeringen wordt in de begroting conform de nota Afschrijvingsbeleid ervan uitgegaan dat dit op de helft van het jaar plaatsvindt. Als fictieve ingebruikname hanteert de gemeente 1 juli van het betreffende jaar. Hierbij wordt een half jaar afschrijving berekend en geen rente. We maken de gemeente erop attent dat in ons beleidskader onder reëel ramen is aangegeven dat niet de volledige jaarlast (rente én afschrijving) opgenomen hoeft te worden maar wel de lasten die op de exploitatie drukken. Als in gebruikname in het laatste kwartaal plaatsvindt kan worden volstaan met enkele maanden rentelast op te nemen. Rente ramen is noodzakelijk. Het jaar na in gebruikname moet de volledige kapitaallast worden opgenomen dat wil zeggen afschrijving honderd procent en rentelasten honderd procent. Voor het opnemen van rentelast in het jaar van in gebruikname vragen wij aandacht. Aanvullend merken we op dat in de begroting 2014 voor de jaarschijf beschikbaar is terwijl op basis van het meerjarig investeringsplan nodig is. Hierbij is opgemerkt dat te zijner tijd een voorstel zal worden gedaan welke investeringen binnen de beschikbare ruimte uitgevoerd zullen worden. Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 21

22 Decentralisatie Op het gebied van de jeugdzorg, de Participatiewet en zorg aan langdurig zieken en ouderen kiest het kabinet voor decentralisatie van deze taken naar de gemeenten. Volgens het rijk zijn gemeenten de bestuurslaag die dit dichtbij de burgers het beste kunnen organiseren. De gemeenten kunnen voorzien in de noodzakelijk integraliteit en maatwerk én kunnen beter inspelen op de rol van het sociale netwerk rond de burger. Inzet daarbij is dat er één persoon is die mensen die dat nodig hebben namens de gemeente ondersteunt en begeleidt op basis van een integraal plan voor het hele huishouden. De decentralisaties die op 1 januari 2015 ingaan stellen forse eisen aan de uitvoeringskracht van gemeenten. Het gaat om bestuurlijke, ambtelijke en financiële slagkracht en de beschikbaarheid van capaciteit en expertise om deze taken goed uit te voeren. Daarom kiest het rijk bij de te decentraliseren taken voor samenwerking tussen verschillende gemeenten in de vorm van gemeenschappelijke regelingen. Voordat de uitvoering van de decentralisaties van start kan gaan moet er nog veel werk door de gemeenten uitgevoerd worden. De decentralisaties zijn een grote bestuurlijke, organisatorische en financiële opgave. Van gemeenten wordt een grote inzet verwacht. Demografische ontwikkeling In de begroting en in de jaarrekening is een separate paragraaf opgenomen voor krimp. Ondanks dat op dit moment geen sprake is van afname van het aantal inwoners wordt op de middellange en lange termijn wel een geleidelijke teruggang verwacht. De vergrijzing en de ontgroening is binnen de gemeente duidelijk waarneembaar. Aangezien de demografische ontwikkeling betrekking heeft op alle beleidsterreinen moeten passende beleidsreacties ervoor zorgen dat de financiële gevolgen niet onnodig groot zijn en in de tijd gespreid. Alle reden dus voor ons om ook vanuit financieel perspectief tijdig aandacht te vragen voor de gevolgen van bevolkingsdaling. Ook voor dit onderwerp is het van belang om ontwikkelingen te volgen en tijdig hierop te anticiperen. Het onderwerp is enkele jaren geleden op landelijk niveau opgepakt. Dit heeft onder andere geresulteerd in het interbestuurlijk actieplan bevolkingsdaling, dat in 2009 door het Rijk samen met het IPO en de VNG is opgesteld. In dit plan zijn Parkstad Limburg samen met Noord-Oost-Groningen en Zeeuws Vlaanderen genoemd als drie topkrimpregio s. Een van de voordelen van dit plan is de invoering van een maatstaf bevolkingsdaling in het gemeentefonds. Voorlopig ontvangen krimpgemeenten voor vijf jaar ( ) extra middelen uit dit fonds, de zogenaamde krimpmaatstaf. Echt-Susteren komt niet in aanmerking voor deze maatstaf. Als blijkt dat krimpgemeenten aantoonbaar extra lasten hebben, zal de maatstaf structureel worden ingevoerd. Ten behoeve van de evaluatie dient in de paragraaf Bevolkingskrimp ook inhoudelijk aandacht te zijn voor de financiële aspecten. In 2010 is een handreiking beschikbaar gesteld. Deze handreiking is inmiddels aangevuld en digitaal aan alle gemeenten ter beschikking gesteld. Voor de beleidsvelden onderwijshuisvesting, riolering en buitensportaccommodaties zijn bestanden gemaakt waarmee gemeenten hun eigen variabelen kunnen invullen. Met die variabelen maken de bestanden zichtbaar wat de financiële gevolgen van bevolkingsdaling op die terreinen voor de gemeenten zijn. Wij hebben de gemeenten inmiddels verzocht om in de paragraaf Krimp in de begroting en jaarrekening met behulp van genoemde bestanden hun eigen situatie zichtbaar te maken. Naast bovengenoemde punten kijken we ook of er andere beleids- en beheersaspecten zijn die de begroting en meerjarenraming positief of negatief kunnen beïnvloeden. Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 22

23 In de zeven in het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) opgenomen paragrafen die we in hoofdstuk 4 bespreken, komen de onderwerpen aan de orde die ook een financieel effect hebben voor de begroting en meerjarenraming. In tabel hebben we de bevindingen samengevat. Tabel Financiële effecten uit de paragrafen Paragraaf Begroting Meerjarenraming Lokale heffingen Weerstandsvermogen en risicobeheersing Onderhoud van kapitaalgoederen Financiering Bedrijfsvoering Verbonden partijen Grondbeleid Betekenis symbolen en afkortingen: = positief, = neutraal, = negatief. Uit de tabel blijkt dat er geen bijzonderheden zijn die het beeld van de financiële positie op dit moment sterk negatief beïnvloeden. Indien er sprake zou zijn van een probleem of een risico dat niet goed is opgenomen in de begroting en/of meerjarenraming, wordt dit aangegeven met een somber kijkend gezichtje. Een neutraal gezichtje is weergegeven bij drie paragrafen bij de begroting en bij zes paragrafen bij de meerjarenraming. Oorzaak hiervan is het ontbreken van actueel (meerjarig) financieel inzicht c.q. dit inzicht is onvoldoende transparant. Aanvullend merken we hierbij op dat ten aanzien van het onderhoud van kapitaalgoederen kritisch wordt gekeken naar de beheerplannen, naar achterstallig onderhoud en naar de toereikendheid van budgetten in relatie tot kaderstelling gelet op de bezuinigingen. Immers de in het verleden gekozen kwaliteitsniveaus moeten gehaald worden. Dit moeten niveaus zijn waarbij geen kapitaalvernietiging optreedt. Hierbij heeft de gemeente aanvullend opgemerkt dat er weliswaar is bezuinigd bij kapitaalgoederen maar niet zodanig dat sprake is van kapitaalvernietiging. Ten aanzien van de wegen heeft de gemeente expliciet aangegeven dat de ombuigingen in combinatie met de verhoging van het budget ertoe leiden dat de kwaliteit van de wegen ook in de toekomst blijft voldoen aan het door de raad vastgestelde kwaliteitsniveau. Jaarrekeningresultaten Wij vinden het belangrijk om terug te kijken naar behaalde rekeningresultaten. Negatieve jaarresultaten kunnen een indicator zijn voor een financiële probleemsituatie. Overschotten kunnen een probleemsituatie verhullen. Daarom kijken wij ook naar de wijze hoe tekorten tot stand zijn gekomen en of toch sprake is van een structureel tekort. In de navolgende tabel worden de door de raad vastgestelde jaarrekeningresultaten gepresenteerd. Tabel Terugblik jaarrekeningresultaten (bedragen * 1.000) Jaar R2009 R2010 R2011 R2012 R2013* Jaarrekeningresultaat * conceptcijfer Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 23

24 De resultaten zijn in belangrijke mate een gevolg van een aantal ontwikkelingen waar de gemeente nagenoeg geen directe invloed op heeft. De saldi zijn veelal het gevolg van incidentele effecten van bijvoorbeeld de algemene uitkering van het gemeentefonds, deelnemingen, extra afschrijvingen en mutaties bij reserves. Indicatoren voor evenwicht Al eerder hebben wij het structurele evenwicht als een belangrijke factor in onze analyses genoemd. Wij gaan hier nog verder op in. Ons toezicht kent een drietal belangrijke indicatoren voor evenwicht: - materieel begrotingsevenwicht; - structureel begrotingsevenwicht; - duurzaam financieel evenwicht. Materieel begrotingsevenwicht Met materieel begrotingsevenwicht bedoelen wij de situatie waarin, uitgaande van het bestaande beleid: - de structurele baten tenminste alle structurele lasten dekken en - de incidentele baten (waaronder onttrekkingen aan de algemene reserve) alleen incidentele lasten dekken. In deze situatie mogen incidentele lasten wel door structurele baten worden gedekt en moeten de ramingen reëel zijn. Of de ramingen reëel zijn, toetsen wij onder meer aan de hand van de paragrafen en de uiteenzetting van de financiële positie. Uit onze analyse blijkt, dat Echt-Susteren aan deze voorwaarde voldoet in begrotingsjaar 2014 Materieel begrotingsevenwicht Beoordeling: voldoende Structureel begrotingsevenwicht Met structureel begrotingsevenwicht bedoelen wij de situatie waarin, op basis van bestaand beleid, ten minste het laatste jaar van de meerjarenraming materieel in evenwicht is. Uit onze analyses blijkt, dat deze situatie in Echt-Susteren als gevolg van de algemene taakstelling voor de jaren 2015 tot en met 2017 niet geldt. Structureel begrotingsevenwicht Beoordeling: onvoldoende Duurzaam financieel evenwicht Met duurzaam financieel evenwicht bedoelen wij de situatie, waarin het aannemelijk is, dat binnen de termijn van de meerjarenraming een situatie van materieel evenwicht ontstaat voor zowel het bestaande als het nieuwe beleid (cf. art. 22 BBV). Dit materieel evenwicht moet zich in een volgende meerjarenraming stabiliseren. Bij een uitspraak over duurzaam financieel evenwicht, betrekken wij het gemeentelijke risicoprofiel. Deze indicator is weliswaar niet bepalend voor het huidige toezicht, maar wel relevant voor een meerjarige uitspraak over de toezichtvorm. Verdiepingsonderzoek Echt-Susteren 24