Akkoorden moeten lokale en regionale autonomie respecteren. Position paper van de CEMR over de lopende TTIPonderhandelingen

Transcriptie

1 Akkoorden moeten lokale en regionale autonomie respecteren Position paper van de CEMR over de lopende TTIPonderhandelingen - mei 2015 Raad van Europese Gemeenten en Regio's, ingeschreven in het Register van Belangenvertegenwoordigers onder registratienummer:

2 Achtergrond In juni 2013 begonnen de onderhandelingen over het Trans-Atlantisch Vrijhandels- en Investeringsverdrag (TTIP) tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten van Amerika, met als doel een open en geliberaliseerde markt te realiseren tussen de twee meest ontwikkelde handelsblokken van de wereld. In oktober 2014, na vele maanden van gesprekken achter gesloten deuren, werd het mandaat gepubliceerd dat was aangenomen door de Raad van de Europese Unie. Hierdoor konden de stakeholders kennis nemen van de mogelijke voorwaarden en reikwijdte van deze strategische vrijhandelsovereenkomst. De ondoorzichtige besprekingen en de gemengde berichten over gevoelige bepalingen waren aanleiding voor zorgen, vooral voor de lokale en regionale overheden. In dit kader wil de Raad van Europese Gemeenten en Regio's (CEMR) haar meningen en zorgen uiten. Zij stelt dat als steun moet worden verleend aan de bereidheid om respectieve markten te openen en wederkerigheid tussen de EU en de VS te garanderen, dit niet tegen elke prijs bewerkstelligd mag worden. Tevens betreurt de CEMR het schadelijke gebrek aan transparantie en de beperkte speelruimte in de onderhandelingen, die uitsluitend door de Europese Commissie worden geleid en waaraan de voornaamste belanghebbenden tot nu toe slechts beperkt hebben kunnen deelnemen. Bijvoorbeeld lokale en regionale overheden, het Europese Parlement of de 28 nationale parlementen van de EU, die de overeenkomst alleen in haar geheel kunnen goedkeuren of afwijzen, zonder enige mogelijkheid haar te amenderen. Deze situatie is zeer zorgwekkend, omdat het brede toepassingsgebied van de overeenkomst en haar gecombineerde bepalingen invloed zullen hebben op de autonomie van lokale en regionale overheden, bestuursmodellen en verplichtingen aangaande dienstverlening. Hoewel de voordelen van vrijere markten welkom zijn, moet men niet over het hoofd zien wat de gevolgen zouden zijn van een onomkeerbare ongereguleerde vrije markt, die de autonomie van lokale en regionale overheden in de hele EU zou belemmeren en hun vermogen om aan hun verplichtingen te voldoen zou bedreigen. In deze context doet de CEMR een oproep aan de Europese Commissie om ervoor te zorgen dat de onderhandelingen de juiste balans aanbrengen tussen de verwachte voordelen van vrije handel en het behoud van de bevoegdheden van lokale en regionale overheden en hun mogelijkheden om de algemene belangen van hun burgers te beschermen. *** 2

3 Kernboodschappen van de CEMR 1. De CEMR erkent dat het TTIP door de onderhandelaars wordt gepresenteerd als een hefboom om economische groei te bewerkstelligen, werkgelegenheid te scheppen en de concurrentiepositie van Europa te versterken; het is echter wel belangrijk dat de bepalingen rekening houden met de belangen en modellen van publieke dienstverlening van zowel de EU als de VS. 2. De TTIP-bepalingen moeten de rechten en belangen van de overheid respecteren, met name het onschendbare principe van zelfbestuur en de vrijheid om te besturen, te reguleren en publieke diensten te verlenen, in overeenstemming met artikel 14 van de VWEU en Protocol 26 van de Verdragen. 3. Daarom moet het eindverdrag voorzien in een horizontale ontheffing voor alle openbare diensten; en zogenaamde stillstand-clausules en 'ratchet' clausules (clausules met een blokkeerpal), die bepalen dat bestaande niveaus van liberalisering niet kunnen worden teruggedraaid, moeten worden uitgesloten voor openbare diensten en nutsbedrijven. 4. Bepalingen van de Europese richtlijnen inzake overheidsopdrachten en concessies, alsmede Europese regels voor staatssteun voor openbare diensten moeten het EU-kader blijven vormen; het TTIP moet de mogelijkheid bieden af te wijken van de EU-regels voor de interne markt en concurrentie uit hoofde van het algemene publieke belang. 5. Relevante Europese regelgeving (bijvoorbeeld gezondheid, veiligheid, milieu, enz.) mag niet worden aangetast, en lokale en regionale overheden moeten het recht behouden om overheidsbeleid te maken en regelgeving op stellen op alle gebieden die onder hun bevoegdheid vallen. 6. De CEMR is tegen de huidige bepalingen inzake de beslechting van geschillen tussen investeerders en staten en roept op tot een beschermingsmechanisme voor investeerders dat transparant is, met beperkte mogelijkheden om beslissingen van lokale en regionale overheden aan te vechten. 3

4 Positie van de CEMR Het TTIP zal naar verwachting positieve resultaten hebben, maar de mogelijke negatieve gevolgen moeten worden aangepakt In een context van bezuinigingen en bindende taakstellingen voor dienstverlening, staat de economische, sociale en financiële duurzaamheid van lokale en regionale overheden onder druk en het bestaande adequate juridische kader moet worden gehandhaafd. De CEMR erkent dat verwacht wordt dat het TTIP economische groei zal stimuleren, werkgelegenheid zal scheppen en de concurrentiepositie van Europa zal verbeteren; maar het is belangrijk om ervoor te zorgen dat de TTIP-bepalingen rekening houden met elkaars belangen en de modellen voor openbare dienstverlening van zowel de EU als de Verenigde Staten. Als antwoord op de bezwaren n.a.v. de opeenvolgende en tegenstrijdige impactstudies die tot dusver zijn ondernomen, verzoekt de CEMR om een transparant monitoringproces op te nemen in de overeenkomst om na te gaan welke effecten het TTIP binnen twee jaar na invoering heeft. Deze methoden moeten neutraal en objectief zijn en betrekking hebben op alle onderdelen die onder de overeenkomst vallen. Openstelling van markten, wederkerigheid en het wegnemen van handelsbelemmeringen zijn geen doel op zich en mogen niet leiden tot een deregulering die schadelijk zou zijn voor lokale en regionale overheden, het MKB en burgers. Toezeggingen voor markttoegang in het TTIP moeten de lokale en regionale autonomie respecteren Om wederzijdse markttoegang te garanderen via het TTIP, acht de CEMR het noodzakelijk om op te komen voor de historische vrijheid van lokale en regionale overheden om te besturen, zoals vastgelegd in de EU-verdragen. Lokaal en regionaal zelfbestuur is een van de hoekstenen van Europa, waarmee de overheid op wettige en democratische basis openbaar beleid kan maken dat rekening houdt met de behoeften, specifieke kenmerken en verwachtingen van haar burgers. De onderhandelingen over elke vrijhandelsovereenkomst en haar bepalingen moeten rekening houden met deze fundamentele rechten van lokale en regionale overheden. De CEMR vraagt de Commissie ervoor te zorgen dat de TTIP-bepalingen respecteren dat overheden mogen reguleren en handelen in het algemeen belang, op basis van hun bevoegdheden. Openbare diensten moeten buiten het bereik van het TTIP vallen Hoewel de kerndoelstelling van het TTIP is om wederkerigheid en open markten te bereiken, zijn de bestaande EU-garanties voor openbare diensten, vastgelegd in artikel 14 van het VWEU en Protocol 26 van de Verdragen niet onderhandelbaar. Vanuit dit perspectief is de CEMR verheugd over de Gezamenlijke Verklaring van 20 maart 2015 over Openbare Diensten van commissaris Malmström en ambassadeur Froman, waarin de onderhandelaars benadrukken dat "handelsovereenkomsten tussen de EU en de VS geen belemmering vormen voor de mogelijkheden van de overheid regelgeving vast stellen of te handhaven om hoge kwaliteit dienstverlening te waarborgen en belangrijke doelstellingen van algemeen belang te beschermen". Deze toezegging moet nu versterkt worden in de feitelijke TTIP-tekst, die verder moet gaan en moet zorgen voor een horizontale ontheffing voor alle openbare diensten, net zoals audiovisuele diensten duidelijk zijn uitgesloten van het onderhandelingsmandaat. Stuksgewijze 'voorbehouden' in een bijlage die van toepassing zijn op verschillende openbare diensten en verschillende TTIP-maatregelen, in verschillende landen zijn onvoldoende en zullen niet zorgen voor de nodige waarborgen. Evenmin is het voldoende om gewoon te zeggen dat het TTIP geen invloed zal hebben op de hoge kwaliteit van openbare diensten, als deze toch onder de overeenkomst blijven vallen. 6

5 Stillstand-clausules en 'ratchet' clausules die bepalen dat bestaande niveaus van liberalisering niet teruggedraaid kunnen worden, moeten worden uitgesloten voor openbare diensten en nutsbedrijven. Verwijzingen naar 'nutsbedrijven' en 'diensten verleend in de uitoefening van overheidsgezag' zijn niet bruikbaar, aangezien er geen consensus bestaat over hun definitie en reikwijdte, zelfs niet onder experts. Lokale en regionale overheden moeten vrij blijven om lokale en regionale openbare diensten te organiseren, te ondersteunen, te financieren en te leveren, een domein waarin geen plaats is voor hevige concurrentie en deregulering die voorbijgaan aan de kwaliteit of toereikendheid van de dienst. De dubbelzinnigheid van het EU-onderhandelingsmandaat met betrekking tot de bepalingen over markttoegang voor openbare diensten leidt tot gerechtvaardigde zorgen voor lokale en regionale overheden en vereist een waterdichte formulering van duidelijke en specifieke wettelijke bescherming voor lokale en regionale openbare diensten. Lokale en regionale overheden blijven eenduidig en vastberaden in hun recht om zelf te beslissen over hun model van dienstverlening en om de kwaliteit en de continuïteit van deze diensten te waarborgen. Hetzelfde geldt voor bepalingen inzake openbare aanbestedingen en concessies, aangezien de Europese regels voor openbare aanbestedingen en concessies die in 2014 werden aangenomen en die momenteel worden geïmplementeerd, een bevredigend en adequaat juridisch kader bieden. Lokale en regionale overheden moeten vrij blijven om belangrijke kwalitatieve criteria in openbare aanbestedingen en vereiste specificaties te bepalen en te kiezen voor de beste vorm van beheer voor hun openbare dienstverlening. De CEMR verwacht dat de bepalingen inzake openbare aanbestedingen of staatssteun in het kader blijven vallen van de huidige regels voor de interne markt van de EU. In dit verband moet het TTIP expliciet de mogelijkheid bieden om af te wijken van de voorschriften van de EU inzake de interne markt en concurrentie om redenen van algemeen belang, zoals de Commissie bij verschillende gelegenheden openbaar heeft verklaard. Samenwerking op het gebied van regelgeving als hefboom voor betere regels Met begrip voor het feit dat samenwerking op het gebied van regelgeving een positieve manier kan zijn om een eind te maken aan handelsbelemmeringen op de Trans-Atlantische markt, benadrukt de CEMR dat dit geen aanleiding mag zijn om Europese regels op het gebied van gezondheid, veiligheid, milieu- en consumentenbescherming, arbeidsrecht, databescherming, enz. te verlagen. De onderhandelingen moeten worden aangegrepen om de regels rond gemeenschappelijke EU-VS goederen en diensten te verbeteren, terwijl tegelijk opnieuw wordt vastgelegd dat lokale en regionale overheden het recht blijven behouden om overheidsbeleid en regels vast te stellen voor alle gebieden waarop zij bevoegd zijn en, waar nodig, te besluiten tot hogere normen op grond van het algemeen openbaar belang. In dat perspectief mag samenwerking op het gebied van regelgeving niet leiden tot het ontstaan van formele of informele instellingen wier voorrechten de wettige wetgevende en regelgevende procedures en vergaderingen kunnen omzeilen of verzwakken, en schadelijk kunnen zijn voor de soevereiniteit van nationale en subnationale overheden. Zoals dat ook geldt voor het vaststellen van regelgeving, moet dit gebeuren in transparante procedures die bovendien zijn gebaseerd op een wettig en democratisch mandaat. Geen privatisering van justitie door middel van een zogenaamd mechanisme om "investeerders te beschermen" De CEMR is tegen de bepalingen van het huidige onderhandelingsmandaat met betrekking tot de beslechting van geschillen tussen investeerders en staten (ISDS) waardoor particuliere investeerders beslissingen van lokale en regionale overheden aan kunnen vechten en nationale jurisdicties en 6

6 publieke rechtbanken kunnen omzeilen. Een dergelijk willekeurig mechanisme zou zeer schadelijk zijn, omdat dat kan leiden tot ondermijning van de vrijheid van lokale en regionale overheden om te besturen en openbare diensten te verlenen. Er zijn al verschillende zaken aanhangig gemaakt tegen overheden die de volksgezondheid proberen te beschermen, bijvoorbeeld met waarschuwingen op de verpakking van sigaretten. Deze grote zorg weerspiegelt de overweldigende tegenstand van stakeholders uit publieke en private sector en moet serieus worden genomen. Hoewel een ISDS een wettige bescherming voor investeerders in instabiele landen kan bieden, zijn de rechtsstelsels van de VS en de EU-lidstaten betrouwbaar en ontegenzeglijk in staat om eventuele geschillen op te lossen. De huidige ISDS-bepalingen zijn onaanvaardbaar voor de CEMR; zij oordeelt positief over de beslissing van de Europese Commissie om deze kwestie buiten de lopende onderhandelingen te houden. In dit licht ondersteunt de CEMR alle pogingen van de onderhandelaars om alle juridische onzekerheden te schrappen en alle mechanismen te vermijden die kunnen worden gebruikt om onvervulde belangen van de particuliere sector te ondersteunen door overheidsbeslissingen op oneigenlijke gronden aan te vechten. Indien de onderhandelaars opnieuw overwegen om een ISDS- mechanisme op te nemen, zonder een formele horizontale uitsluiting van openbare diensten binnen het TTIP als geheel, dan zal de CEMR campagne voeren voor een duidelijke uitsluiting van openbare diensten uit het mechanisme. De CEMR is ervóór dat elk beschermingsmechanisme van investeerders volledig transparant is en dat er strikte beperkingen komen aan de mogelijkheid om beslissingen van lokale en regionale overheden aan te vechten, om te voorkomen dat de grondwettelijke en wettelijke grondbeginselen worden bedreigd of geschonden. Het democratisch tekort van de onderhandelingen aanpakken door een zo volledig mogelijke transparantie De CEMR betreurt het gebrek aan transparantie van de onderhandelingen, die gesloten blijven voor publieke controle en pleit voor een uitgebreide betrokkenheid en raadpleging van lokale en regionale overheden. De CEMR begrijpt dat het Comité van de Regio's vertegenwoordigd is in de TTIP-adviesgroep. Toch is de CEMR, als vertegenwoordiger van nationale verenigingen van Lokale en Regionale Overheden uit heel Europa, geïnteresseerd in regelmatige uitwisselingen met de Europese Commissie over de inhoud en het verloop van de onderhandelingen. 6

7 BIJLAGEN: Amendement ingediend door de CEMR, ter bespreking voorgesteld door verschillenden leden van het EP (n 397) en gebruikt als basis voor een compromisamendement over de uitsluiting van diensten van algemeen belang en het behoud van het recht van lokale en regionale overheden om openbare diensten naar eigen goeddunken te organiseren en te leveren (CAM 22). Dit compromisamendement is unaniem goedgekeurd door de INTA-commissie van het Europees Parlement op 28 mei. Contact Cédric Flin Beleidsmedewerker - Management lokale en regionale openbare dienstverlening 1 square de Meeûs Brussel Tel cedric.flin@ccre-cemr.org Over de CEMR De Raad van Europese Gemeenten en Regio's (CEMR) is de grootste organisatie van lokale en regionale overheden in Europa. De CEMR heeft meer dan 50 leden, bestaande uit nationale verenigingen van gemeenten en regio's uit 41 Europese landen. Samen vertegenwoordigen deze verenigingen ongeveer lokale en regionale overheden. De doelstellingen van de CEMR zijn tweeledig: het beïnvloeden van de Europese wetgeving namens lokale en regionale overheden en het bieden van een platform voor uitwisseling tussen de aangesloten verenigingen en hun verkozen bestuurders en deskundigen. Bovendien is de CEMR de Europese afdeling van United Cities and Local Governments (UCLG), de wereldwijde organisatie van lokale overheden.