Ongelijke verdeling van de rijkdom in de wereld Het verband tussen economische en sociale rechten en armoede/rijkdom Vicieuze cirkel van armoede

Transcriptie

1 Verdien een leven... en voorspel de toekomst! (Uit: RECHT-vaardig, menswaardig) Deel 1 In het eerste deel zullen de deelnemers de ongelijke verdeling van rijkdom in de wereld aan den lijve ondervinden. Elke deelnemer moet zoveel mogelijk munten oprapen die in het midden van het lokaal liggen. De meeste deelnemers zullen hierbij echter belemmerd worden door allerlei handicaps die het verzamelen van de rijkdom op een oneerlijke manier laten verlopen... Op basis van de verzamelde rijkdom, krijgt elke deelnemer een levenssituatie toegewezen. Deel 2 In het tweede deel, worden er groepjes gevormd op basis van de verdiende levens. Deelnemers voorspellen de toekomst van de persoon op hun kaartje... Behandelende onderwerpen Ongelijke verdeling van de rijkdom in de wereld Het verband tussen economische en sociale rechten en armoede/rijkdom Vicieuze cirkel van armoede Doelstellingen Weten welke factoren kunnen bijdragen aan een negatief mensenrechtenklimaat. Inzien dat armoede en schending van economische en sociale rechten nauw samenhangen. Inzien dat de rijkdom in de wereld ongelijk en oneerlijk verdeeld is. Inzicht hebben in de vicieuze cirkel van armoede. Inzien dat armoedeproblematiek en dus schendingen van economische en sociale rechten ook een probleem van het Noorden is en dit probleem concreet kunnen aantonen met voorbeelden. (Kritisch nadenken over de oorzaken en de gevolgen van armoede.) Tijd Totale duur: 2 uur 15 minuten (Deel 2 kan eventueel weggelaten worden) Deel 1: 75 minuten Fase 1: (verzamelen van munten): 15 minuten Fase 2: (levenskaartjes kopen): 15 minuten Fase 3: (mensenrechtentest): 30 minuten Fase 4: (Evaluatie): 15 minuten Deel 2: 1 uur Fase 1: (toekomst voorspellen): 30 minuten Fase 2: (Evaluatie): 30 minuten Groepsgrootte Opmerking: de workshop is ontworpen voor een groep van minstens 18 deelnemers maar kan eventueel ook gebruikt worden voor een kleinere groep. De begeleider moet dan op voorhand enkele levenskaartjes selecteren die weggelaten worden, want er moeten minstens 2 deelnemers zijn met hetzelfde levenskaartje. 1 Verdien een leven... en voorspel de toekomst!

2 Materiaal Deel 1 Ongeveer 5 keer zoveel munten als het aantal deelnemers (best 1 eurocentjes, vb. 20 deelnemers +/- 100 muntjes) Tafel Materiaal voor handicaps (hoeveelheid afhankelijk van aantal deelnemers): o handschoenen, kousen; o touw of sjaaltjes (om handen en/of benen aan elkaar te binden); o blinddoeken. Brede tape (of evt. krijt) om een startlijn aan te brengen op de vloer Levenskaartjes (bijlage 1) Kaartjes met categorieën (bijlage 2), aantal kopieën afhankelijk van het aantal deelnemers. Deel 2 Pen en papier Stoel voor elke deelnemer, tafel voor elk groepje Toekomstkaarten: alle kaartjes uitgeknipt voor elke groep (bijlage 3) Voorbereiding Deel 1 Maak een ruimte vrij voor het verzamelen van de munten. Strooi de munten uit over de ruimte, let op dat de munten niet te dicht bij elkaar liggen. Breng op een afstand van 3 à 4 meter van de munten de startlijn aan (met tape of krijt). Kopieer de levenskaartjes 3 keer op verhard papier of karton en knip ze uit. Zorg ervoor dat je 3 kaartjes van elk leven hebt. Leg dezelfde levenskaartjes bij elkaar en sorteer ze per categorie. Deel 2 Zet tafel en stoelen klaar voor elke groep. Knip de toekomstkaartjes (bijlage 3) uit voor elke groep. Instructies Deel 1: Verdien een leven... Fase 1 1. Verdeel onderstaande handicaps willekeurig onder 3/4 van de deelnemers, 1/4 van de deelnemers krijgt geen handicap. Zorg ervoor dat alle handicaps ongeveer even veel voorkomen. o Handen op de rug gebonden o Handen op de buik samengebonden o Kousen over de handen o Geblinddoekt o Aan elkaar gebonden benen 2 Verdien een leven... en voorspel de toekomst!

3 Fase 2 o Handschoenen 2. Laat de deelnemers eventueel zelf of bij elkaar de handicaps aanbrengen maar vertel er steeds bij welk handicap aangebracht moet worden. Controleer steeds of de handicaps goed aangebracht zijn. 3. Alle deelnemers staan op de startlijn. Bij het startteken krijgen de deelnemers 1 minuut tijd om zoveel mogelijk munten te verzamelen. Als de minuut voorbij is, mag geen enkele deelnemer nog munten opnemen. 1. De deelnemers tellen het aantal munten dat ze verzameld hebben en begeven zich naar de kooptafels. Daar worden ze door de begeleider in een rij achter elkaar opgesteld. 2. Elke deelnemer zegt om de beurt hoeveel munten hij of zij verzameld heeft, de begeleider zet de deelnemers in een bepaalde volgorde: de deelnemer met de meeste munten staat vooraan, de deelnemer met de minste munten (of zonder munten) achteraan. 3. Op deze manier kan de begeleider gemakkelijk de levenskaartjes verdelen. De begeleider gaat hiervoor achter de tafel staan, de deelnemers schuiven in de rij aan en ontvangen een levenskaartje van de begeleider. De levenskaartjes worden op de volgende manier verdeeld: 4. Zorg ervoor dat er telkens minstens 2 deelnemers zijn die hetzelfde levenskaartje hebben. 5. Zorg ervoor dat: o er minstens 6 deelnemers een kaartje krijgen uit de categorie heel arm o er minstens 8 deelnemers een kaartje krijgen uit de categorie arm o er minstens 4 deelnemers een kaartje krijgen uit de categorie rijk o Zorg er ook voor dat de groep met kaartjes uit de categorie arm de grootste groep is en de groep met kaartjes uit de categorie rijk de kleinste. o Geef aan maximum 3 personen hetzelfde levenskaartje o Belangrijke opmerking: vertel niet aan de deelnemers wie er hetzelfde levenskaartje heeft, vertel er ook niet bij uit welke categorie het levenskaartje komt. 6. De deelnemers verspreiden zich vervolgens in het lokaal. 7. De deelnemers lezen de inhoud van hun levenskaartje en gaan vervolgens op zoek naar deelnemers met hetzelfde levenskaartje. De deelnemers wandelen kris kras door elkaar in de ruimte en beschrijven elkaar het personage op hun kaartje. 8. Deelnemers die elkaar gevonden hebben, vormen een groepje en gaan samenzitten. Ze lezen aandachtig hun levenskaartje en wisselen even hun ideeën uit betreffende de levenssituatie van de persoon op hun kaartje. Fase 3: Mensenrechtentest In deze fase wordt nagegaan welke groep het meest kan genieten van economische en sociale rechten en welke groep het minst. 1. Alle duo s of trio s staan op de startlijn. 2. De begeleider leest de verschillende economische en sociale rechten voor (vereenvoudigde versie). 3. Als een groepje vindt dat de persoon op hun kaartje kan genieten van het recht dat voorgelezen wordt, stapt ieder van die groep een halve meter vooruit. Als het personage slechts in geringe mate kan genieten van een bepaald recht (dus als een recht niet volledig geschonden wordt) mag iedereen van die groep een pasje van 10 cm vooruit. Als hun personage helemaal niet kan genieten van het voorgelezen recht blijft het groepje staan. 4. De groepsleden mogen eerst kort overleggen om na te gaan of hun personage al dan niet kan genieten van het recht. 3 Verdien een leven... en voorspel de toekomst!

4 5. Na elk voorgelezen recht pikt de begeleider er enkele groepjes uit die kort moeten uitleggen waarom ze een stap vooruit hebben gezet of waarom ze bleven staan Als alle rechten voorgelezen zijn, wordt nagegaan welke groep in welke positie staat: o Welke groep staat op kop? Komt dit overeen met de levenssituatie van het personage? (groepsleden vertellen kort deze levenssituatie aan rest van de deelnemers) o Welke groep staat als laatste? Komt dit overeen met de levenssituatie van het personage? (groepsleden vertellen kort deze levenssituatie aan rest van de deelnemers) o Waar staan de allerarmsten tegenover de rest? o Wat is het verband tussen armoede en economische en sociale rechten? Welke rechten worden geschonden in welke levenssituaties? Fase 4: Evaluatie Volgende vragen kunnen gebruikt worden in het evaluatiegesprek: Op welke manier werden de munten verdeeld? Is dit op een eerlijke manier verlopen? Wat heeft dit te maken met de werkelijkheid? Hoe was de verhouding tussen verschillende verzamelingen munten? Hoeveel mensen hadden er veel munten, hoeveel weinig? Wat heeft dit te maken met de realiteit? Wat is het verband tussen het aantal munten en het levenskaartje? Wat is het verband tussen het aantal mensenrechten en de levenssituatie op het kaartje? Wat kan je hieruit besluiten? Hoe voelde je je toen je amper vooruit geraakte bij de mensenrechtentest? Voelde je je benadeeld? Voelde je een zekere oneerlijkheid? Vind je dat mensenrechten een belangrijk instrument kunnen zijn om een betere levenssituatie op te eisen? Waarom? Waarom niet? Voorbeelden? Deel 2:... en voorspel de toekomst. Fase 1 1. De begeleider legt uit dat elke groep een team van waarzeggers vormt, die de toekomst van het personage op het levenskaartje moet voorspellen. 2. Als hulpmiddel krijgt elk team van waarzeggers 5 kaarten met bepaalde icoontjes die telkens betrekking hebben op een bepaald aspect van het leven van hun personage, de toekomstkaarten (bijlage 3). 3. Uit de reeks toekomstkaarten (icoontjes liggen naar beneden) kiest iemand uit elk team willekeurig 5 kaarten. De teams trachten te achterhalen op welke levensaspecten de 5 tekeningetjes betrekking hebben. 4. De begeleider gaat vervolgens van groep tot groep om na te gaan of de icoontjes juist geïnterpreteerd zijn of de teams met andere woorden de juiste levensaspecten zullen bespreken. In de bijlage zit een overzicht voor de begeleider met de betekenis van de verschillende icoontjes. 4 Verdien een leven... en voorspel de toekomst!

5 5. Elke groep bedenkt vervolgens een toekomst voor het personage o.b.v. de levensaspecten die door de icoontjes weergeven worden. Het is de bedoeling dat de groepjes concrete situaties voorspellen, de situatie in de toekomst precies beschrijven, oorzaken geven, vertellen wie bij de situatie betrokken is,... Ze moeten wel rekening houden met de huidige situatie van het personage. De toekomstvoorspelling moet zo realistisch mogelijk zijn. Als de toekomst rooskleuriger wordt, moet deze positieve evolutie realistisch zijn en verantwoord worden. 6. De verschillende teams krijgen een half uur tijd om de toekomst van hun personage te voorspellen. De deelnemers schrijven hun voorspellingen neer. 7. De begeleider gaat ondertussen van groep tot groep om na te gaan of de toekomstsituatie die ze verzonnen hebben, realistisch is en een logisch gevolg is van de huidige situatie. De begeleider noteert dit misschien best zodat hij bij de nabespreking hierop kan inspelen. (zie voorbeeldvragen bij fase 2 van dit deel) Fase 2: Bespreking van de toekomstvoorspellingen De situatie van elk personage (zowel de situatie in het heden als in de toekomst) wordt geëvalueerd aan de hand van de volgende vragen. Zorg ervoor dat alle groepen een antwoord geven op de vragen, eventueel met een korte beschrijving van de situatie van hun personage. 1. Is de toekomst beter, slechter of hetzelfde dan de huidige situatie van jullie personage? Worden er in de toekomstige levenssituatie van jullie personage meer of minder mensenrechten geschonden? 2. Wat zijn de oorzaken van eventuele veranderingen? Zijn deze oorzaken realistisch? 3. Is jullie toekomstvoorspelling realistisch of heb je de toekomst rooskleuriger voorgesteld dan dat ze waarschijnlijk zal worden? Waarom is ze realistisch/onrealistisch? (hier moeten zeker de groepen die een onrealistische toekomstvisie hebben weergegeven, aan het woord gelaten worden) 4. Waarom blijven arme mensen meestel arm en rijke mensen meestal rijk? 5. Wat is een vicieuze armoedecirkel? Hoe kan je dit in verband brengen met de levenssituatie en de voorspelde toekomst van jullie personage? 6. Wat kan je hieruit besluiten? 5 Verdien een leven... en voorspel de toekomst!

6 Bijlage 1: Personages (levenskaartjes) Kopieer deze levenskaartjes minstens 3 keer, knip de kaartjes uit en plak ze op een stuk karton of op stevig papier. Categorie 1: Heel arm 1 Isidro is een jongen van 14 jaar en woont in Tegucigalpa de hoofdstad van Honduras. Hij woont op straat. Toen hij 9 jaar oud was liep hij thuis weg omdat het leven er ondraaglijk was. Toen hij 7 jaar was moest hij van zijn vader stoppen met school om op straat pennen en potloden te verkopen. Wanneer zijn vader s avonds vond dat hij te weinig verkocht had, ranselde hij zijn zoon af... Isidro dacht dat het leven op straat beter zou zijn dan dit... Maar daar moest hij stelen en overvallen om te overleven: om te kunnen eten en om lijm te kopen... Lijm snuiven is voor veel straatkinderen een dagdagelijkse praktijk, om de miserie te vergeten. De miserie, dat is niet alleen de dagelijks strijd om eten maar ook de voortdurende vernedering. Je wordt namelijk door iedereen behandeld als een stukje vuil, door de inwoners voor de stad, door handelaars en vooral door politieagenten. Het is meer dan één keer gebeurd dat een straatkind zonder echte reden door een agent neergeschoten of doodgeslagen wordt... 2 Loz Manuel is 39 jaar en moeder van 7 kinderen. Ze woont in Chigo, een klein dorpje in Malawi was een rampenjaar voor veel boerengezinnen in Malawi. Er zijn verschillende oorzaken voor deze humanitaire ramp. De oogsten zijn o.a. grotendeels mislukt door de aanhoudende droogte. Bovendien wordt het voor de kleine landbouwersgezinnen steeds moeilijker om de eigen landbouwproducten te verkopen op de markt. De markt wordt namelijk overspoeld met goedkope producten uit het rijke Noorden, zoals graanoverschotten uit Europa. De kleine boeren uit Malawi kunnen hun producten nooit aan zulke lage prijzen verkopen, anders lijden ze verlies. Loz Manuel is nu volledig afhankelijk van de maïs die ze krijgt van een ontwikkelingsorganisatie. Vooral voor de kinderen is de voedselhulp bepalend voor hun overleven. Vorig jaar heeft Loz haar dochtertje Sima verloren, dat gestorven is aan ondervoeding... Ongeveer 3 miljoen mensen in Malawi leven in hongersnood. 3 Charlie is 52 en woont in Brussel, op straat. In de buurt van het Noordstation zoekt hij elke avond naar een plek om te slapen. In de zomer, valt het nog mee, vindt hij, als het niet regent tenminste. In de winter is het een ware strijd om aan een slaapplaats te geraken waar je niet doodvriest. Het station biedt alleen overdag een uitweg... s nachts mogen daklozen er niet blijven. Dan probeert hij een plaatsje te bemachtigen in een leegstaand pand in de buurt van het station dat hem alleen beschermt tegen wind en regen, maar zeker niet tegen de koude. En eten? Dat vindt Charlie meestal in vuilnisbakken naast restaurants. Soms kan hij iets kopen als voorbijgangers in een vrijgevige bui zijn. Af en toe kan hij terecht bij Poverello, een organisatie die warme maaltijden aanbiedt aan daklozen in Brussel. Waarom krijgt Charlie geen bestaansminimum, hoor ik je al denken? Omdat je daarvoor aan allerlei voorwaarden moet voldoen, waaraan iemand als Charlie niet aan kan voldoen. 6 Verdien een leven... en voorspel de toekomst!

7 Categorie 2: Arm 4 Sandra is moeder van 33 jaar met 2 kinderen: Kevin,14 jaar en Kimberley, 12 jaar. Ze staat er alleen voor. Tien jaar geleden is Sandra gescheiden, haar man dronk en werd dan heel agressief. Hij sloeg haar regelmatig. Toen haar man ook de kinderen sloeg in zijn agressieve buien, besloot Sandra hem te verlaten. Ze heeft nooit spijt gehad van deze beslissing maar het werd een harde strijd. In het begin kon ze niet gaan werken omdat ze de kinderen nergens kon onderbrengen. Daarna kon Sandra geen werk vinden, en moest ze leven van een uitkering door het OCMW. Het was net genoeg om de huur en de kosten te betalen. Voor eten was het al wat krap, daarom werd de dagelijkse portie vlees afgeschaft en het koekje bij de koffie. Voor de kinderen wordt het steeds moeilijker om zonder luxe te leven, om niet te hebben wat hun leeftijdsgenootjes hebben. Sandra volgt ondertussen een computercursus bij de VDAB met de hoop op een job... 5 Nithin Singh is een Indiase katoenlandbouwer van 37 jaar oud en vader van 4 kinderen. De familie leidde vroeger een behoorlijk leven, hun katoen bracht voldoende op. Vanaf begin jaren 90 kwam daar verandering in. De Indiase landbouw werd overspoeld door buitenlandse multinationals. Zo nam de multinational Monsanto een patent op genetisch gemanipuleerde katoenzaden. Normaal worden de zaden die de gewassen voortbrengen het volgende jaar opnieuw gezaaid. De genetisch gemanipuleerde katoenplanten brengen geen nieuwe zaden meer voort. De boeren moesten dus elk jaar opnieuw zaden aankopen bij Monsanto. Veel katoenboeren, waaronder Singh, konden zich die zaden niet permitteren. De katoenzaden van Monsanto brengen zogenaamd BT-katoen voort dat een soort pesticide afscheidt om de zaadbolworm te verdrijven. Een neveneffect is dat ook bijen, kevers en vlinders, die nodig zijn om de gewone planten te bevruchten, eraan moeten geloven. De katoenoogsten van Singh brengen elk jaar minder en minder op. Ze kunnen nog net de eindjes aan elkaar knopen, maar er zal toch wel snel iets moeten veranderen. 6 Nuan was 14 jaar toen ze het dorpje waar ze met haar ouders woonde, moest verlaten. Haar vader stuurde haar naar de stad om er te gaan werken. Thuis kon ze namelijk toch niet veel doen vond hij. De rijstoogsten brachten immers elk jaar steeds minder op en waren niet meer groot genoeg om te verkopen op de markt. In de stad Pattaya kon Nuan geld verdienen dat ze moest opsturen naar haar ouders. Haar één jaar oudere zus Tabtim werkt al 2 jaar in Pattaya. Nuan heeft nooit goed geweten wat haar zus daar precies deed, alleen dat ze soms ook als danseres werkt in een bar. Nu staat Nuan zelf met beide voeten in de harde realiteit van Pattaya. Na haar aankomst bracht Tabtim haar naar een achterkamertje van een bar, waar het allemaal begon... Nuan treedt nu elke avond op in een go-go-bar, een stripteasetent, en daarna moet ze meegaan met buitenlandse toeristen. Ontsnappen? Dat heeft ze al geprobeerd. Maar het leven op straat bracht helemaal niets op, zelfs geen eten... En nu de rijstoogst mislukt is moet ze wel, omdat haar ouders anders te weinig geld hebben... 7 Verdien een leven... en voorspel de toekomst!

8 7 José is 36 jaar en werkt op een bananenplantage in Costa Rica. Hij werkt 12 tot 15 uur per dag en verdient zo n 5 percent van de prijs waaraan de bananen verkocht worden aan de multinationals. Helaas is zijn loon lang niet genoeg om zijn gezin te onderhouden. Zijn dochter Maria van 14 jaar, zijn zoontje Enrico van 12 jaar en zijn vrouw Helena werken mee op de plantage. Als ze geen tegenslagen hebben, heeft het gezin net genoeg om te overleven. Als... want op dit ogenblik ligt Enrico doodziek thuis door een pesticidenvergiftiging. De bananenplanten worden immers voortdurend besproeid met pesticiden, waardoor de plukkers er ook niet aan kunnen ontsnappen. Je moet al geluk hebben om er niet ziek van te worden. Enrico had dat geluk helaas niet, zoals zovele andere plukkers. Geld voor medische verzorging voor Enrico is er niet... Categorie 3: Rijk 8 Tom is 19 jaar en zit op kot in Leuven. Hij studeert er politieke en sociale wetenschappen. Al jaren heeft hij naar het kotleven uitgekeken: geen zorgen, alleen feesten, met zijn vrienden gamen op de computer en af en toe wat studeren. Zijn ouders betalen zijn kot en cursussen, daarnaast storten ze elke maand nog een bedrag op Toms zichtrekening om van te leven. Omdat zijn moeder elke zondagavond 4 ingevroren maaltijden meegeeft, moet hij gedurende de week niet zo veel geld spenderen aan eten. Daardoor blijft er altijd nog wat over om computerspelletjes te kopen, om af en toe eens een bioscoopje of een etentje mee te pikken met zijn vriendin, cd s te kopen of om nog wat extra kleding te kopen. Tom is namelijk dol op trendy kleding: baggy-broeken en sportieve truien en skate-schoenen en dat allemaal van het juiste kledingmerk... 9 Irene is 35 jaar, is getrouwd en heeft 2 kinderen van 4 en 6 jaar oud. Ze is manager van een kledingzaak waar ze 15 jaar geleden begonnen is als verkoopster. Haar vader was een goede vriend van de toenmalige manager die ondertussen al 5 jaar op pensioen is en vervangen door Irene. Deze connecties hebben haar aan haar huidige functie geholpen... Zij en haar man leiden een druk beroepsleven maar gelukkig blijft er nog voldoende tijd over voor de kinderen. Het gezin woont in een groot modern huis met een grote tuin. In het weekend proberen ze zoveel mogelijk uitstapjes te maken met de kinderen: naar de zoo, naar de kust als het mooi weer is, naar pretparken,... In de zomervakantie trekken ze naar hun vakantiewoning op Tenerife. Als ze de Belgische regen beu zijn, durven ze ook in het najaar of in de winter een reisje naar Tenerife meepikken. 8 Verdien een leven... en voorspel de toekomst!

9 Bijlage 2: Kaartjes met categorieën (zeer arm, arm, rijk) Knip volgende kaartjes uit, plak ze op een stuk karton of plak ze vast op een tafel (elke categorieaanduiding op één tafel Categorie 1 zeer arm minder dan 3 munten Categorie 2 arm drie tot 5 munten Categorie 3 rijk meer dan 5 munten 9 Verdien een leven... en voorspel de toekomst!

10 Bijlage 3: Toekomstkaarten: icoontjes die levensaspecten weergeven Kopieer deze icoontjes op stevig papier of karton en knip ze uit. Elk duo of trio heeft al deze icoontjes nodig. onderwijs vrije tijd veiligheid gezin gezondheidszorg werk Q uicktime and a G I F decompressor are needed t o see t his pict ure. liefde voedsel financieel emoties huisvesting gezondheid 10 Verdien een leven... en voorspel de toekomst!