Gebiedsdossiers drinkwaterwinningen Overijssel

Transcriptie

1 Gebiedsdossiers drinkwaterwinningen Overijssel Deel 2: Gebiedsdossier Nijverdal Provincie Overijssel Eenheid Ruimte en bereikbaarheid Augustus 2017

2 Colofon Uitgave provincie Overijssel Datum augustus 2017 Auteur A.C van Vugt, Witteveen+Bos I. Phernambucq, Witteveen+Bos A. Biesheuvel, Witteveen+Bos L. Pompe, Vitens R. Klijn, Vitens A.R. van Lienden, provincie Overijssel Project/kenmerk Actualisatie gebiedsdossiers (ZL511-16) Inlichtingen bij A.R. van Lienden Ruimte en bereikbaarheid Adresgegevens Provincie Overijssel Luttenbergstraat 2 Postbus GB Zwolle Telefoon Fax postbus@overijssel.nl DIT GEBIEDSDOSSIER DIENT IN SAMENHANG MET DE ALGEMENE INLEIDING / HANDLEIDING (DEEL 1) GELEZEN TE WORDEN.

3 Inhoudsopgave 1 kenmerken winning Historie winning Vergund en onttrokken debiet 1 2 bescherming winning Inleiding Bestaande beschermingszones Relevante vergunningsvoorschriften Borging in bestemmingsplannen Borging in calamiteitenplannen 8 3 beschrijving omgeving en watersysteem Beschrijving bodemopbouw en grondwatersysteem Diepte winputten Beschrijving oppervlaktewatersysteem Geochemische karakterisering Zuivering Kwetsbaarheid winning 14 4 waterkwaliteit en waterkwantiteit Probleemstoffen winputten Risicostoffen waarnemingsputten Beperkingen aan debiet vanuit omgevingsrisico s 19 5 ruimtegebruik en relevante ontwikkelingen Landgebruik Inventarisatie emissiebronnen Relevante ontwikkelingen 28 6 (rest) opgave winning Doelstelling KRW Oorzaken problemen en risico s waterkwaliteit Risico s in preventie Risico s waterkwantiteit en relatie met vergunning Risico s ruimtelijke ontwikkelingen Beoordeling actuele risico s Resterende opgave Monitoringsbehoefte en geschiktheid early warning 32 7 referenties 33

4

5 SAMENVATTING naam winning Nijverdal start winning 1959 vergund debiet 6 Mm3/jaar type winning grondwaterwinning beschermingszones kwetsbaarheid probleemstoffen (boven 75 % signaleringswaarde in winput) Nitraat IJzer Mangaan Aluminium Fenanthreen Fluorantheen Trichloormethaan risico s en mogelijke emissiebronnen Lijnbronnen N35 (Almelosestraat/Grotestraat spoorweg Heino - Nijverdal - Wierden Puntbronnen PAK s spooremplacement De Zanderij Diffuse bronnen Landbouwactiviteiten in kwetsbare zones

6 problemen en risico s Tabel 0.1 Overzicht mate waarin sprake is van duurzaam veiliggestelde drinkwaterbron Aspect Voldoet? Motivering geen achteruitgang kwaliteit bronnen X in enkele winputten is sprake van stijgende trends voor sulfaat, magnesium en nitraat. Voor diverse stoffen (nitraat, metalen, PAK s) worden de signaleringswaarden overschreden inspanningen kwaliteitsverbetering - generieke en preventieve maatregelen die zijn genomen (zoals bewustwording door voorlichting, verbetering handhaving, verbetering calamiteitenplannen) hebben nog niet tot het gewenste effect geleid opkomende stoffen kwantitatieve beschikbaarheid maatregelen relevante ontwikkelingen monitoring kwaliteit en kwantiteit - - X vanwege het beperkte aandeel oppervlaktewater vormen opkomende stoffen naar verwachting een zeer beperkt risico de winvergunning kan volledig worden uitgenut. Uit de onderzoeksopgaven in de gebiedsbeheerplannen Natura2000 moeten de gevolgen voor de inzetbare capaciteit blijken nog geen volledig correcte weergave intrekgebied en grondwaterbeschermingsgebied in bestemmingsplannen geen metingen OMIVE in waarnemingsputten. De herkomst en ontwikkeling van concentraties PAK s is onduidelijk = voldoet geheel. Geen maatregelen nodig. - = voldoet deels. Maatregelen uitgevoerd, maar nog niet effectief / uitgewerkt. X = voldoet niet. Nog geen maatregelen voorzien waarmee risico kan worden beheerst. Afbeelding 0.1 Samenvattend overzicht beoordeling actuele risico s 1 = verwaarloosbaar risico. 2 = beperkt risico. 3 = actueel risico. (rest)opgave De winning Nijverdal kent de volgende resterende opgave om te komen tot een duurzaam veiliggestelde drinkwaterbron:

7 - als gevolg van de belasting vanuit de landbouw worden bij de winning Nijverdal in enkele winputten nitraat en zware metalen boven de (75 %) signaleringswaarde aangetroffen. Bij nitraat is er tevens sprake van een stijgende trend; - in enkele winputten worden PAK s boven de signaleringswaarde aangetroffen. De verwachting is dat deze afkomstig zijn van het spoorwegemplacement De Zanderij, waar PAK s boven de interventiewaarde zijn aangetroffen. Uit onderzoek blijkt dat het risico voor de winning na sanering beperkt is. Het volgen van de PAK s in de winputten blijft een aandachtspunt; - het intrekgebied en het grondwaterbeschermingsgebied is nog niet conform de omgevingsverordening opgenomen in alle bestemmingsplannen. Afbeelding D-impressie van de winning in relatie tot de ondergrond en de omgeving

8

9 1 KENMERKEN WINNING 1.1 Historie winning De waterwinning Nijverdal is in 1959 gestart en ligt in het Nationaal park De Sallandse Heuvelrug (zie afbeelding 1.1. en 1.2). Het waterwingebied ligt op de Noetselerberg aan de rand van de stuwwal ten westen van Nijverdal. Een groot deel van het waterwingebied Nijverdal is in eigendom en beheer bij Staatsbosbeheer. Van ongeveer 4 hectare waterwingebied is Vitens eigenaar en beheerder. Dit waterwingebied is geheel geïntegreerd in de omliggende bossen. Dit gebied is van oudsher bosgebied afgewisseld met heide en stuifduinen (zie afbeelding 1.2). De natuurlijke omgeving is één van de redenen dat de winning hier destijds is gestart. Op de lagere delen was oorspronkelijk natte natuur aanwezig, maar is nu vooral sprake van landbouwgebied. Afbeelding 1.1. Regionale ligging winning Nijverdal 1.2 Vergund en onttrokken debiet Het daadwerkelijk onttrokken debiet voor de periode van 1989 tot en met 2015 is weergegeven in afbeelding 1.3. Het bijbehorende vergunde debiet voor deze periode bedraagt totaal 6,0 Mm 3 /jaar. Het vergunde debiet wordt niet overschreden door het onttrokken debiet, maar tot aan 1999 heeft het onttrokken debiet jaarlijks een relatief sterke fluctuatie. In 1999 in het onttrokken debiet gemeten op circa 4,7 Mm 3 /jaar terwijl het hoogtepunt, gemeten in 1989, op circa 5,9 Mm 3 /jaar staat. In de laatste jaren is deze sterke fluctuatie afgenomen. Het debiet schommelt in de laatste jaren tussen de 5,3 en 5,7 Mm 3 /jaar. 1

10 Afbeelding 1.2. Historische kaart 1900 omgeving winning met beschermingszones (bron Wateratlas van Overijssel) 2

11 Afbeelding 1.3 Verloop van het daadwerkelijke onttrekkingsdebiet Afbeelding 1.4 Gebouwen van de winning rond

12 Afbeelding 1.5 Gebouwen van de winning vandaag de dag 4

13 2 BESCHERMING WINNING 2.1 Inleiding Ter bescherming van de winning is er een aantal ruimtelijke zones ingesteld die gebaseerd zijn op de berekende reistijden naar de winning. Het waterwingebied en het grondwaterbeschermingsgebied zijn gebaseerd op berekende reistijden met grondwatermodellen en zoveel als mogelijk praktisch vertaald naar nabijgelegen herkenbare topografische grenzen zoals eigendomsgrenzen of infrastructuur. Het vigerend intrekgebied is gebaseerd op stroomlijnen naar de winning die berekend zijn met grondwatermodelberekeningen. Binnen deze beschermingszones voert de provincie Overijssel een beschermingsbeleid, waarbij restricties gelden voor de functies aan maaiveld die wel / niet zijn toegestaan. Harmoniërende functies (zoals extensieve recreatie en natuur) gaan goed samen met de functie drinkwaterwinning en worden daarom gestimuleerd. Ook biologische landbouw wordt onder voorwaarden als harmoniërende functie beschouwd [ref. 2 en 7]. De beschermingszones zijn weergegeven in afbeelding 2.1 en worden onderstaand nader toegelicht. 2.2 Bestaande beschermingszones Waterwingebied Het waterwingebied omvat de percelen waar de pompputten staan (afbeelding 2.1). De reistijd vanaf de grens van het waterwingebied naar de winputten is minimaal 60 dagen. Andere activiteiten die niet samenhangen met de waterwinning zijn in het waterwingebied niet toegestaan. In het waterwingebied van Nijverdal komen conflicterende bestemmingen voor Grondwaterbeschermingsgebied Het grondwaterbeschermingsgebied ligt rondom het waterwingebied (afbeelding 2.1). De grens van het grondwaterbeschermingsgebied is de lijn van waaraf het grondwater minimaal een periode van 25 jaar nodig heeft in het bepompte pakket om de pompputten te bereiken (25-jaarszone). Het is in een grondwaterbeschermingsgebied verboden om buiten inrichtingen grote en grootschalige projecten tot stand te brengen, te wijzigen of uit te breiden, voor zover de risico's op verontreiniging van het grondwater voor de waterwinning toenemen. Onder grote en grootschalige projecten worden onder andere dag- of verblijfsrecreatie, grootschalige woningbouw, stedenbouw, autowegen, bedrijventerreinen en buisleidingen verstaan. Voor inrichtingen waarvoor een omgevingsvergunning is vereist gelden aanvullende regels. Er gelden tevens aanvullende regels voor onder andere het toepassen van grond, lozingen, mechanische ingrepen in de bodem en bodemenergiesystemen Intrekgebied Het vigerende intrekgebied is een grens die op basis van modelberekeningen is afgeleid en de berekende maximale reistijd van 100 jaar van het grondwater in het bepompte pakket omvat. Het vigerend intrekgebied is opgenomen in afbeelding 2.1. Het intrekgebied vanaf maaiveld is het aaneengesloten gebied waarbinnen grondwater vanaf maaiveld in de winning terecht komt. In intrekgebieden worden in principe alleen functies toegestaan die harmoniëren met de functie van de drinkwatervoorziening. Risicovolle functies worden alleen toegestaan als wordt voldaan aan het standstill principe (geen toename van het risico voor de grondwaterkwaliteit). Nieuwe grootschalige risicovolle functies in intrekgebieden worden alleen toegestaan als dit noodzakelijk is vanuit een zwaarwegend maatschappelijk belang, waarvoor redelijke alternatieven ontbreken en mits voldaan wordt aan het stapvooruit-principe. 5

14 2.2.4 Boringsvrije zone Winning Nijverdal heeft geen boringsvrije zone. Afbeelding 2.1 Beschermingszones conform omgevingsverordening

15 2.3 Relevante vergunningsvoorschriften De vergunning van winning Nijverdal is niet recentelijk geactualiseerd. 2.4 Borging in bestemmingsplannen De preventieve bescherming van de winning wordt onder andere geregeld door de opname van de beschermingszones in de bestemmingsplannen. Hiermee wordt naar initiatiefnemers gecommuniceerd welke mogelijkheden en beperkingen er gelden ten aanzien van bepaalde functies. Daarom is een juiste opname in de bestemmingsplannen van belang. De preventieve bescherming van de winning wordt onder andere geregeld door de opname van de beschermingszones in de bestemmingsplannen. Hiermee wordt naar initiatiefnemers gecommuniceerd welke mogelijkheden en beperkingen er gelden ten aanzien van bepaalde functies. Daarom is een juiste opname in de bestemmingsplannen van belang. In de omgevingsverordening 2017 van de provincie is het beleid ten aanzien van de opname in bestemmingsplannen opgenomen: - bestemmingsplannen voorzien in een specifieke aanduiding voor waterwingebieden waarbij alleen functies zijn toegestaan die ten dienste staan aan de drinkwaterwinning; - bestemmingsplannen voorzien in een aanduiding voor grondwaterbeschermingsgebieden en intrekgebieden waarbij alleen functies worden toegestaan die harmoniëren met de functie voor de drinkwatervoorziening. Op deze regel is voor diverse categorieën van functies uitzondering mogelijk op basis van het stand still-principe, het stap-vooruit principe of op basis van zwaarwegend maatschappelijk belang en het ontbreken van alternatieven. Zie voor een nadere uitwerking de omgevingsverordening van de provincie Overijssel. Als onderdeel van het maatregelprogramma in het kader van de vorige generatie gebiedsdossiers is een programma gestart waarbij gemeenten expliciet zijn gevraagd om de beschermingszones op een juiste wijze mee te nemen in de bestemmingsplannen. De bestemmingsplannen van de gemeente worden tegenwoordig digitaal ontsloten via ruimtelijkeplannen.nl. Uit de onderstaande afbeelding 2.2 blijkt dat in veel bestemmingsplannen het grondwaterbeschermingsgebied en het vigerend intrekgebied niet als milieuzone (heldergroene kleur) is opgenomen in het bestemmingsplan (alleen in het noordoosten is dit wel gedaan). In het overig deel van het gebied is het bestemmingsplan Buitengebied van de gemeente Hellendoorn uit 2009 van toepassing. In dit bestemmingsplan is het waterwingebied wel in de verbeelding opgenomen, het grondwaterbeschermingsgebied en het intrekgebied niet. De overige zoneringen in afbeelding 2.2. zijn niet van belang, maar kunnen op deze kaart niet uitgezet worden. 7

16 Afbeelding 2.2. Kaartbeeld met daarin de milieuzonering uit het bestemmingsplan met daaronder de beschermingszones van de winning 2.5 Borging in calamiteitenplannen In afbeelding 2.3 is een uitsnede uit de risicokaart van Overijssel opgenomen. Binnen het intrekgebied van de winning worden de volgende risico s aangeduid: - risico (1) en (2) vanwege buisleidingen van de Gasunie. Het risico voor de grondwaterkwaliteit van calamiteiten bij deze gasleidingen is verwaarloosbaar. 8

17 Afbeelding 2.3 Overzicht risicokaart Nijverdal Deze risico s kunnen zich voordoen bij het optreden van calamiteiten. Het is daarom van belang dat er tijdens een calamiteit op een juiste wijze wordt gehandeld en daarbij rekening wordt gehouden met het belang van de drinkwaterbescherming. Om dit te controleren zijn de beschikbare calamiteitenplannen / crisisplannen geraadpleegd van de Veiligheidsregio Twente, waterschappen Drents Overijsselse Delta en Vechtstromen, ProRail en wegbeheerders Veiligheidsregio Het crisisplan van de veiligheidsregio Twente [ref. 8] is veruit het belangrijkst, omdat dit het plan is van de samenwerkende hulpdiensten die tijdens een calamiteit de feitelijke handelingen in het veld coördineren. In het plan wordt het belang van drinkwater wel genoemd, onder het voorzien in primaire levensbehoeften. Het beschermen van de grond- en oppervlaktewaterkwaliteit wordt ook genoemd. Vitens wordt niet expliciet als samenwerkingspartner genoemd. Wel is er een convenant tussen de veiligheidsregio en het drinkwaterbedrijf gesloten, waarmee ook bij deze veiligheidsregio het betrekken van deskundigheid vanuit het drinkwaterbedrijf bij het optreden van een relevante calamiteit geborgd Waterschappen Winning Nijverberg ligt gedeeltelijk in het beheersgebied van Waterschap Drents Overijsselse Delta en gedeeltelijk in het beheersgebied Waterschap Vechtstromen. Waterschap Drents Overijsselse Delta Het crisisplan van Waterschap Drents Overijsselse Delta [ref. 9] richt zich op diverse calamiteiten die voor het waterschap relevant zijn, zoals falen van een waterkering, overvloedige neerslag. Ook ernstige verontreiniging van het watersysteem wordt apart benoemd als calamiteit. In die zin is de zorg voor het in algemene zin beperken van de gevolgen van een oppervlaktewaterverontreiniging goed geborgd. Dit is mede in het belang van de drinkwaterbescherming. In het plan wordt geen expliciete relatie gelegd met de grondwaterkwaliteit of het drinkwaterbelang. Ook wordt Vitens als netwerkpartner niet apart benoemd. In relatie tot waterwinningen waar wateraanvoer via het oppervlaktewatersysteem van het waterschap een belangrijke rol speelt is dit wel gewenst. Voor winning Nijverdal is dit niet aan de orde, omdat de invloed van oppervlaktewater klein is. Waterschap Vechtstromen Het crisisplan van Waterschap Vechtstromen [ref. 10] richt zich op diverse calamiteiten die voor het waterschap relevant zijn. Het plan benoemt o.a. de calamiteitenbestrijdingsplannen Falen zuiveringstechnische werken en Oppervlaktewaterverontreiniging. In die zin is de zorg voor het in algemene zin beperken van de gevolgen van een oppervlaktewaterverontreiniging goed geborgd. Dit is 9

18 mede in het belang van de drinkwaterbescherming. In het plan wordt geen expliciete relatie gelegd met de grondwaterkwaliteit of het drinkwaterbelang. Ook wordt Vitens als netwerkpartner niet apart benoemd. In het onderliggende calamiteitenbestrijdingsplan [ ref. 20] wordt wel voldoende aandacht besteed aan het belang van drinkwaterbescherming in relatie tot wateraanvoer en het benaderen van Vitens bij relevante calamiteiten ProRail Het Handboek Incidentmanagement Rail [ref. 18] beschrijft de manier van handelen tijdens treinincidenten. Dit handboek richt zich zowel op de voorbereiding, afhandeling en de nazorgfase. Het handboek is tactisch van aard en bedoelt voor medewerkers van ProRail. De operationele uitwerking is opgenomen in werkwijzen en procedures. Voor bepaalde objecten (zoals spooremplacementen) zijn aparte bedrijfsnoodplannen en calamiteitenbestrijdingsplannen opgesteld. In het handboek wordt ten aanzien van de invloed van gevaarlijke stoffen op het milieu het volgende opgemerkt: Ongewenste emissies (als gevolg van een treinincident) naar de omgeving die een direct gevaar kunnen veroorzaken zijn benoemd in de scenario s over gevaarlijke stoffen (TIS 4). Ook andere emissies vanuit het spoorsysteem die bedreigend kunnen zijn voor lucht, bodem of water worden afgehandeld binnen wettelijke kaders zodat overtredingen worden voorkomen en de effecten zo snel mogelijk worden weggenomen. Geborgd is tevens dat meldingen aan het bevoegd gezag volgens de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht worden gedaan als er sprake is van een Wabo-inrichting. In eerdere gesprekken in het kader van de gebiedsdossiers is door ProRail aangegeven dat door ProRail wordt automatisch contact gezocht met het waterschap en de drinkwaterbedrijven wanneer sprake is van een relevante calamiteit. Bij ProRail zijn de winningen en grondwaterbeschermingsgebieden bekend Wegbeheerders In de quickscan risico's doorgaande wegen in Grondwaterbeschermingsgebieden [ref. 5] zijn de risico s van wegen nader onderzocht. Onderdeel daarvan is het wel of niet aanwezig zijn van een calamiteitenplan. Uit dit onderzoek blijkt dat de provincie niet beschikt over een specifiek calamiteitenplan voor incidenten op provinciale wegen. Wel is er een meldpunt en een calamiteitenbestek. Er zijn tevens voorzieningen aangebracht langs de weg die de gevolgen van een incident voor het milieu beperken (zie paragraaf 5.2.2). 10

19 3 BESCHRIJVING OMGEVING EN WATERSYSTEEM 3.1 Beschrijving bodemopbouw en grondwatersysteem Winning Nijverdal ligt op de Sallandse Heuvelrug. De Sallandse Heuvelrug is een stuwwal die door het landijs tijdens de voorlaatste ijstijd (het Saalien) is opgestuwd. De heuvel bestaat dus uit gestuwd materiaal van de formatie van Peize (voormalig formaties van Harderwijk en Enschede) en de formatie van Urk. Het is voornamelijk grofzandig zand, maar er zijn ook scheefgestelde kleilagen aanwezig. De top van de Sallandse Heuvelrug ter hoogte van de winning ligt op circa NAP +40 m. De onderkant van het gestuwde pakket ligt op circa NAP -35 m. Tijdens de laatste ijstijd (Weichselien) kwam het landijs niet tot in Nederland, maar waren er wel periglaciale omstandigheden met bevroren bodems, weinig vegetatie en veel wind. Toen is er een laag dekzand tegen de luwte van de stuwwal afgezet, die nu de formatie van Boxtel vormt (voormalig formatie van Twente). In het oosten ligt ook Drente-klei. Onder het gestuwde pakket ligt klei en leem van de formatie van Drente met daaronder de Tegelenklei. Deze laag vormt een scheidende laag tussen het eerste en tweede watervoerend pakket. De laag is circa 5 m breed en dunt uit naar het oosten. Het tweede watervoerend pakket bestaat uit 2 formaties: de grofzandige formatie van Peize (voormalig formatie van Scheemda) en de fijnzandige formatie van Oosterhout. De hydrologische basis (formatie van Breda) ligt ter plekke van de winning op circa NAP -100 m. Deze mariene afzetting ligt steeds dieper richting het westen. 3.2 Diepte winputten De winputten van Nijverdal liggen in WVP1b en in WVP2. Deze watervoerende pakketten worden gescheiden door klei en leem van de formatie van Drente en de Tegelenklei, zie afbeelding 3.1. De winputten liggen op circa m-mv en zijn daarmee deels als freatisch te beschouwen (worden niet afgeschermd door een bovenliggende kleilaag), wat de kwetsbaarheid vergroot. 11

20 Afbeelding 3.1 Dieptetraject van de winputten en watervoerende pakketten 3.3 Beschrijving oppervlaktewatersysteem In afbeelding 3.2. is het oppervlaktewater rondom Nijverdal weergegeven. Op de kaart is te zien dat op de Sallandse Heuvelrug nauwelijks watergangen aanwezig zijn. Ten westen van de Sallandse Heuvelrug is het wateraanvoerplan Luttenberg fase I en II van het waterschap Drents Overijsselse Delta gerealiseerd. Ten oosten liggen watergangen van waterschap Vechtstromen. Echter de watergangen van beide waterschappen liggen buiten het intrekgebied, waardoor de verwachting is dat de invloed van oppervlaktewater op de winning zeer beperkt is [ref. 18]. 12

21 Afbeelding 3.2. Ligging oppervlaktewater rondom Nijverdal 3.4 Geochemische karakterisering De freatische winning Nijverdal is aeroob. De ondergrond van de heuvelrug is sterk uitgeloogd, waardoor er weinig reactief materiaal meer aanwezig is (kalk, pyriet, organische stof) en de bufferende werking laag 13

22 is. Hierdoor heeft het ruwwater een lage ph (<6). Er wordt marmerfiltratie gebruikt (CaCO 3) om de zuurgraad te verhogen. Ook heeft het ruwwater relatief hoge concentraties nitraat en aluminium. 3.5 Zuivering Vanwege de lage ph van het water vindt er naast beluchting en filtering marmerfiltratie (met CaCO 3) plaats. 3.6 Kwetsbaarheid winning De kwetsbaarheid van de winning is een maat voor de gevoeligheid van de waterkwaliteit van het opgepompte water voor bovengrondse activiteiten en oppervlaktewater. In afbeelding 3.3 is de kwetsbaarheidskaart weergegeven. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een relatieve schaal van De kwetsbaarheid is gebaseerd op de gevoeligheid van de bodem voor uitspoeling, de reistijden en de aanwezigheid van weerstandbiedende lagen. De zandgrond op de stuwwal is gevoelig voor uitspoeling. Nabij de winning zijn de reistijden korter en is de kwetsbaarheid dus groter. Het idee is daarnaast dat een freatische winning op een zandgrond zonder een kleilaag boven de winputten nauwelijks bescherming kent tegen verontreiniging van bovenaf. Dit is voor het grootste deel van winning Nijverdal het geval; alleen de Drente-klei in het oosten verlaagt de kwetsbaarheid daar. Nabij de winvelden is de kwetsbaarheid dus hoger door de combinatie van lage reactiviteit van de bodem, ontbreken scheidende lagen en korte reistijden. 14

23 Afbeelding 3.3 Kwetsbaarheidskaart (groen score 1-3 : minder kwetsbaar. Geel / oranje score 4-7 : matig kwetsbaar. Oranje / rood score 8-10: kwetsbaar) 15

24 4 WATERKWALITEIT EN WATERKWANTITEIT 4.1 Probleemstoffen winputten De kwetsbaarheid van een winning kan zich uiten in het aantreffen van bepaalde stoffen in de winputten. Bepaalde specifieke stoffen zijn een indicatie dat activiteiten aan maaiveld invloed hebben op de winning. Het feit dat deze stoffen worden aangetroffen in individuele winputten hoeft niet te betekenen dat het geleverde water van de winning niet aan de eisen van het Drinkwaterbesluit kan voldoen. Immers, al het opgepompte ruwwater van de individuele winputten wordt gemengd en aanvullend gezuiverd middels eenvoudige zuivering (zoals beluchting) alsook meer geavanceerde zuivering (zoals membraanfiltratie). Hiermee wordt het zogenoemde reinwater verkregen dat vervolgens als drinkwater wordt gedistribueerd. Dit reinwater dient aan het Drinkwaterbesluit te voldoen. Voor het bepalen van de probleemstoffen is gebruik gemaakt van de aangeleverde monitoringsgegevens door Vitens [ref. 11,12,14,15,16]. De waterkwaliteit is vervolgens getoetst conform het Protocol voor monitoring en toetsing drinkwaterbronnen KRW [ref. 13]. In het inleidende rapport bij dit gebiedsdossier wordt nader ingegaan op deze methode. In tabel 4.1. zijn de stoffen aangegeven die op basis van deze gegevens in 1 of enkele winputten worden aangetroffen op basis van de gemiddeld gemeten waarde over de periode voor macroverontreinigingen en voor microverontreinigingen. Hierbij moet worden opgemerkt dat het gemiddelde van met name enkele organische microverontreinigingen is gebaseerd op een beperkt aantal metingen. De signaleringswaarde voor bekende probleemstoffen is gelijk aan de norm voor drinkwater in het Drinkwaterbesluit. Voor nieuwe opkomende stoffen waarvoor nog geen drinkwaternorm is afgeleid wordt een signaleringswaarde van 0,1 ug/l gehanteerd. De signaleringswaarden zijn geen milieukwaliteitseisen met een juridische verplichting, maar het zijn hulpmiddelen om te kunnen toetsen in hoeverre de kwaliteitsontwikkeling van de drinkwaterbronnen in overeenstemming is met de KRW-doelen voor water voor menselijke consumptie. Hierbij wordt uitgegaan van het toepassen van een eenvoudige zuivering op de winlocatie. Overschrijding van de signaleringswaarde duidt op een mogelijk risico voor het bereiden van drinkwater met eenvoudige zuivering en vraagt om een nadere risicobeoordeling naar de herkomst van de betreffende stof. Tabel 4.1 Aangetroffen gemiddeld gehalte van stoffen in de winputten boven 75 % van de signaleringswaarde Stof Aard stof Signalerings waarde Tussen 75 % en 100 % van de signaleringswaarde? Boven signaleringswaarde? Nitraat meststof 50 mg/l X IJzer metaal 200 µg/l X Mangaan metaal 50 µg/l X Aluminium metaal 200 µg/l X Fenanthreen PAK 0,1 µg/l (som) Fluorantheen PAK 0,1 µg/l (som) X X Trichloormethaan oplosmiddel 0,1 µg/l X Voor de macroparameters en metalen is tevens bepaald of er sprake is van een trendmatige ontwikkeling. In de winputten is er voor sulfaat, calcium en magnesium sprake van een stijgende trend over de periode Voor deze stoffen is er geen sprake van overschrijding van de (75 %) signaleringswaarde. 16

25 Nitraat laat in 1 pompput een duidelijke stijgende trend zien en er is sprake van overschrijding van de 75 % signaleringswaarde. Bij de overige gemeten stoffen is geen trend waargenomen. Trichloormethaan kan ontstaan na het achterblijven van reinigingsmiddelen na regeneratie van de winputten. 4.2 Risicostoffen waarnemingsputten Doel waarnemingsputten Vitens heeft rondom haar drinkwaterwinningen waarnemingsputten geplaatst. Deze waarnemingsputten hebben filters op verschillende diepten. Met deze waarnemingsputten kan een vroegtijdig beeld worden verkregen van de waterkwaliteit die onderweg is naar de winning. Het kan echter soms wel tientallen jaren duren voordat dit water in de winning is. Het aantreffen van deze stoffen betekent echter niet dat er geen goed drinkwater gemaakt kan worden. Onderweg naar de winning treedt er omzetting en afbraak van deze stoffen op. Daarnaast wordt het ruwwater van de winning bepaald door de bijdrage van meerdere winputten, er treedt menging op. Tot slot vindt er zuivering plaats, waardoor de meeste stoffen alsnog verwijderd worden en er drinkwater conform de normen uit het drinkwaterbesluit geleverd kan worden Metalen en macro s Macro-parameters zijn veel voorkomende stoffen, die deels een natuurlijke en deels een antropogene herkomst hebben. In afbeelding 4.1 staan de metalen en macro s weergegeven die boven 75 % van de normen uit het drinkwaterbesluit zijn gemeten in de waarnemingsputten rondom Nijverdal. De belangrijkste aangetroffen stoffen zijn mangaan (rood) en aluminium (roze). Beide stoffen worden ook in de winputten met een verhoogde concentratie aangetroffen. Ook is er een grote concentratie arseen (blauw) gemeten ten zuidoosten van het winveld (14x signaleringswaarde). Kleine overschrijdingen zijn gemeten van ammonium, nitraat, nikkel, lood, seleen en chloride. Nitraat wordt ook in de winputten aangetroffen. 17

26 Afbeelding 4.1 Metalen en macro s gemeten >75 % van de norm. De omvang van de cirkel geeft een indicatie van het totaal van overschrijding van de signaleringswaarden, de taartpunt het aandeel per stof daarin 18

27 4.2.3 Organische microverontreinigingen (OMIVE) Er zijn geen metingen van organische microverontreinigingen beschikbaar voor de waarnemingsputten rondom de winning Nijverdal. 4.3 Beperkingen aan debiet vanuit omgevingsrisico s Het benutten van de vergunning wordt momenteel niet beperkt door de omgeving. Wel is 88 % van het intrekgebied natuur, wat deel uitmaakt van het Natura2000 gebied Sallandse Heuvelrug (afbeelding 4.2). Voor ieder Natura2000 gebied is een beheerplan opgesteld, waarbij ook het grondwaterbeheer een rol speelt als abiotische randvoorwaarden voor de natuurdoelen. Dit betekent dat de onttrekking er niet voor mag zorgen dat de grondwaterstanden zo laag komen te staan dat dit negatieve effecten heeft op de natuurdoelen. Het Wateraanvoerplan Luttenberg compenseert de eventuele invloed van de winning in de lage delen waar landbouw plaatsvindt, waardoor er nu geen knelpunten zijn. De exacte invloed van de winning op het natuurgebied is echter niet geheel duidelijk, vanwege de complexe opbouw van de stuwwal. Uit de onderzoeksopgaven in de gebiedsbeheerplannen Natura2000 moet blijken of de instandhoudingsdoelen Natura2000 gevolgen kunnen hebben voor de inzetbare capaciteit. Afbeelding 4.2 Natura2000 gebied Sallandse Heuvelrug. De ligging van de beschermingszones zegt niets over de feitelijke invloed van de winning op het gebied 19

28 5 RUIMTEGEBRUIK EN RELEVANTE ONTWIKKELINGEN 5.1 Landgebruik In afbeelding 5.1 is het landgebruik rondom de winning Nijverdal weergegeven. Het wingebied en de directe omgeving wordt bedekt door bos. In het zuidelijke deel van het grondwaterbeschermingsgebied ligt heide in een Natura2000 gebied. Aan de oostrand ligt de plaats Nijverdal. In het noorden loopt een spoorlijn en de N35 door het grondwaterbeschermingsgebied heen. 20

29 Afbeelding 5.1 Landgebruik (LGN7) 5.2 Inventarisatie emissiebronnen De emissiebronnen worden in 3 categorieën behandeld: diffuse bronnen, lijnbronnen en puntbronnen. 21

30 5.2.1 Diffuse bronnen Voor het bepalen van de belasting van de diffuse bronnen is gebruik gemaakt van de CBS kaart van het landgebruik (zie afbeelding 5.2). Tussen de spoorlijn en de provinciale weg ligt semi-bebouwd gebied (roze). 22

31 Afbeelding 5.2 Landgebruik [Bestand bodemgebruik, CBS] Het type landgebruik is bepalend voor de belasting van het beschermingsgebied van de winning. Een beoordeling van de belasting op basis van het landgebruik is weergegeven in afbeelding 5.3. Over het algemeen is er sprake van een lage belasting in het intrekgebied vanwege de plaatselijke natuur. Ook in het wingebied is de belasting laag. De plaats Nijverdal, de spoorlijn en de provinciale weg hebben een gemiddelde belasting. 23

32 Afbeelding 5.3 Beoordeling van de belasting op basis van het landgebruik De bovenstaande belastingkaart gecombineerd met de kwetsbaarheidskaart uit afbeelding 3.3 resulteert in onderstaande risicokaart. Het grootste gedeelte van het intrekgebied heeft een verwaarloosbaar risico vanwege de lage belasting. De plaats Nijverdal heeft een gemiddeld risico, met alleen aan de westrand 24

33 een klein stuk met een hoger risico, vanwege de hogere kwetsbaarheid. Ook tussen de spoorlijn en de provinciale weg liggen enkele percelen met een hoger risico. Afbeelding 5.4 Risicokaart Nijverdal 25

34 5.2.2 Lijnbronnen De lijnbronnen en de beoordeling hiervan is weergegeven in afbeelding 5.5. Belangrijke lijnbronnen zijn: - de provinciale weg N35 (Almelosestraat/Grotestraat) heeft een hoog risico. Deze weg heeft een hoge verkeersintensiteit en is een route voor gevaarlijke stoffen. In het gedeelte Almelosestraat zijn wegriolering en grondwallen aanwezig; bij Grotestraat zijn er geen voorzieningen [ref. 5]. In het vernieuwde deel van de N35 wordt het wegwater via wadi s in oostelijke richting buiten het intrekgebied afgevoerd. Het westelijk deel van de N35 is nog niet aangepast, daar zijn geen voorzieningen aanwezig. Het afstromend wegwater vormt een risico ten aanzien van de verontreininging van de grondwaterkwaliteit en de nabije ligging van het waterwingebied; - de spoorweg Heino - Nijverdal - Wierden die door het grondwaterbeschermingsgebied loopt, inclusief station Nijverdal. Dit spoor is onderdeel van het basisnet waarover vervoer van gevaarlijke stoffen plaatsvindt; - een aantal rioleringen. De riolering ligt in de gemeente Hellendoorn en wordt eens per 10 jaar geïnspecteerd en gereinigd. Naar aanleiding van een aantal incidenten is een incidentenplan opgesteld. Ook is de gemeente bezig met het afkoppelen van verhard oppervlak. Binnen het intrekgebied heeft dat in de afgelopen jaren niet plaatsgevonden. Het GRP4 van de gemeente Hellendoorn [ref. 19] noemt het grondwaterbeschermingsgebied wel (risicoanalyse afkoppelen), maar geeft geen nadere invulling aan de afspraken uit het maatregelprogramma ten aanzien van beheer, inspectie en vervanging; - het oppervlaktewater is voor de winning Nijverdal geen lijnbron van betekenis. Er is een wateraanvoerplan in de buurt, maar dit oppervlaktewater loopt niet langs het waterwingebied (zie paragraaf 3.3). In het onderzoek naar het risico van wateraanvoer op de kwaliteit van drinkwaterbronnen [ref. 17] is voor de winning Nijverdal dan ook geconcludeerd dat het risico van wateraanvoer voor deze winning laag is, omdat de invloed van het oppervlaktewater op de winning verwaarloosbaar is. Tabel 5.1 Conclusies risico wateraanvoer Winning Risico doordringen in opgepompt water Aanvoerwater door/langs waterwingebied? Kwetsbaarheid ondergrond Signaalstoffen afgeleid na verdunning? Inschatting totaal risico wateraanvoer Nijverdal nee laag 26

35 Afbeelding 5.5 Lijnbron (spoor)wegen en beoordeling [ref. 5] Puntbronnen In 2016 is er een inventarisatie uitgevoerd binnen alle niet-kwetsbare drinkwaterwinningen naar de aanwezigheid van puntbronnen [ref. 4]. Er zijn in totaal 23 puntlocaties geanalyseerd. Voor 10 van deze locaties is aanvullend historisch onderzoek gedaan, omdat er sprake was van een probleem-ubi of de UBI 27

36 was niet bekend. Er is 1 locatie naar voren gekomen die op lange termijn een mogelijk risico vormt voor de drinkwaterwinning. Dit is OV , een spoorwegemplacement (De Zanderij), met verhoogde concentraties fluorantheen. Ook zijn PAK s en minerale olie boven de interventiewaarde gemeten. Omdat er ook verhoogde concentraties aan PAK s in de winputten zijn gemeten vormt dit een belangrijk aandachtspunt. Deze locatie is door het bevoegde gezag Wet bodembescherming beschikt als ernstig en niet spoedeisend d.d (kenmerk 2016/ ). Bij deze beoordeling is specifiek rekening gehouden met de aanwezige drinkwaterwinning (mondelinge mededeling provincie Overijsel). Hierbij is specifiek onderzoek gedaan naar de bedreiging voor de winning en dat blijkt op basis van dit onderzoek niet het geval. Vitens is bij deze onderzoeken betrokken geweest. In de beschikking is een monitoringsverplichting opgenomen. Het volgen van het concentratiesverloop van de PAK s in de winputten blijft echter wel een aandachtspunt. 5.3 Relevante ontwikkelingen Er zijn geen nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen die relevant zijn voor de waterkwaliteit van de winning. 28

37 6 (REST) OPGAVE WINNING 6.1 Doelstelling KRW Doelstelling vanuit de KRW is duurzame veiligstelling van de drinkwaterbronnen. Hiervan is sprake als: - voldaan wordt aan de gestelde KRW doelen ten aanzien van waterkwaliteit: geen achteruitgang van de waterkwaliteit (resultaatverplichting); streven naar verbetering waterkwaliteit met oog op vermindering zuiveringsinspanning (inspanningsverplichting); - de drinkwatervoorziening geen gevaar loopt vanwege kwantitatieve problemen. Het protocol voor de gebiedsdossiers [ref. 6] heeft bovenstaande doelstelling vertaald naar een aantal concrete aspecten. Er is sprake van een duurzaam veiliggestelde drinkwaterbron als: - er geen achteruitgang plaatsvindt van de kwaliteit van de bronnen, c.q. er afdoende maatregelen zijn genomen om dat te voorkomen; - er voldoende inspanningen worden gepleegd om de kwaliteit waar mogelijk te verbeteren met het oog op het streven naar een verminderde zuiveringsinspanning; - er in maatregelen wordt voorzien als bij opkomende stoffen op basis van een risicobeoordeling is vastgesteld dat deze een bedreiging vormen voor de drinkwatervoorziening; - er zicht is op mogelijke problemen en risico s met betrekking tot kwantitatieve beschikbaarheid van de bronnen en hiervoor adequate maatregelen worden genomen; - er zicht is op overige relevante ontwikkelingen die een risico kunnen vormen voor duurzame veiligstelling van de drinkwaterbronnen (risicovolle activiteiten die tot calamiteiten kunnen leiden, bodemverontreinigingen, activiteiten in de ondergrond, onvoldoende borging aan de voorkant via provinciale grondwaterbeschermingsgebieden en calamiteitenplannen) en wordt voorzien in maatregelen om deze risico s te ondervangen; - kwaliteit en kwantiteit van de bronnen afdoende / continue wordt bewaakt / gemonitord. 29

38 Tabel 6.1 Overzicht mate waarin sprake is van duurzaam veiliggestelde drinkwaterbron Aspect Voldoet? Motivering geen achteruitgang kwaliteit bronnen X in enkele winputten is sprake van stijgende trends voor sulfaat, magnesium en nitraat. Voor diverse stoffen (nitraat, metalen, PAK s) worden de signaleringswaarden overschreden inspanningen kwaliteitsverbetering - generieke en preventieve maatregelen die zijn genomen (zoals bewustwording door voorlichting, verbetering handhaving, verbetering calamiteitenplannen) hebben nog niet tot het gewenste effect geleid opkomende stoffen kwantitatieve beschikbaarheid maatregelen relevante ontwikkelingen monitoring kwaliteit en kwantiteit - - X vanwege het beperkte aandeel oppervlaktewater vormen opkomende stoffen naar verwachting een zeer beperkt risico de winvergunning kan volledig worden uitgenut. Uit de onderzoeksopgaven in de gebiedsbeheerplannen Natura2000 moeten de gevolgen voor de inzetbare capaciteit blijken nog geen volledig correcte weergave intrekgebied en grondwaterbeschermingsgebied in bestemmingsplannen geen metingen OMIVE in waarnemingsputten. De herkomst en ontwikkeling van concentraties PAK s is onduidelijk = voldoet geheel. Geen maatregelen nodig. - = voldoet deels. Maatregelen uitgevoerd, maar nog niet effectief / uitgewerkt. X = voldoet niet. Nog geen maatregelen voorzien waarmee risico kan worden beheerst. 6.2 Oorzaken problemen en risico s waterkwaliteit De belasting van nitraat en zware metalen hangt naar verwachting samen met de landbouwkundige belasting in de omgeving (landbouw aan de oost- en westzijde stuwwal). Als gevolg van pyrietoxidatie kan nitraatbelasting leiden tot verhoogde gehaltes aan zware metalen die bij de oxidatie uit het pyriet vrijkomen. De herkomst van de PAK s lijkt het spooremplacement De Zanderij te zijn, al is dat bij gebrek aan metingen op de locatie en waarnemingsputten niet definitief vast te stellen. Uit nader onderzoek blijken de huidige risico s voor de winning beperkt. 6.3 Risico s in preventie Het intrekgebied en grondwaterbeschermingsgebied lijkt nog niet goed verwerkt in de bestemmingsplannen van de gemeente. Dit vormt een risico voor de winning, omdat initiatiefnemers nu geen duidelijkheid krijgen vanuit het bestemmingsplan ten aanzien van de restricties die gelden voor activiteiten en functies. 6.4 Risico s waterkwantiteit en relatie met vergunning Het uitnutten van de winvergunning wordt momenteel niet beperkt door de omgeving. Uit de onderzoeksopgaven in de gebiedsbeheerplannen Natura2000 moet blijken of de instandhoudingsdoelen Natura2000 gevolgen kunnen hebben voor de inzetbare capaciteit. 30

39 6.5 Risico s ruimtelijke ontwikkelingen Er zijn geen nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen die relevant zijn voor de waterkwaliteit van de winning. 6.6 Beoordeling actuele risico s De provincie Overijssel hanteert in verband met het overzicht over alle winningen een indeling waarbij de risico s worden gescoord. Deze indeling geeft in een sterk vereenvoudigd overzicht voor welke aspecten risico s actueel zijn. Deze indeling is ook in de eerste gebiedsdossiers gehanteerd. De indeling met de score zijn weergegeven in afbeelding 6.1. De legenda is opgenomen in tabel 6.2. Afbeelding 6.1 Samenvattend overzicht beoordeling actuele risico s Toelichting beoordeling (zie ook tabel 6.2): de winning Nijverdal is kwetsbaar. In het ruwwater wordt de signaleringswaarde voor meerdere stoffen overschreden. Het risico van de belasting uit diffuse bronnen is potentieel hoog en leidt in enkele winputten tot overschrijding voor nitraat. In deze put blijkt tevens sprake van een stijgende trend voor nitraat. Het instellen van een early warning systeem kan hierbij helpen om vroegtijdig ontwikkelingen te kunnen volgen. Er zijn diverse lijnbronnen aanwezig, waaronder een provinciale weg waarbij echter gedeeltelijk voorzieningen zijn aangebracht waarmee het risico wordt beperkt. De belasting van puntbronnen is nader onderzocht. De verontreiniging met PAK s bij het spoorwegemplacement De Zanderij is nader onderzocht en blijkt geen specifiek risico meer. De planologische bescherming is niet op orde, omdat het intrekgebied en het grondwaterbeschermingsgebied niet geheel is opgenomen in de bestemmingsplannen. Er zijn recente modelberekeningen beschikbaar die kleine afwijkingen laten zien met de vigerende beschermingszones rondom de winning. In de nieuwe berekeningen lijkt de 25 jaarszone meer zuidelijker te liggen. 31

40 Tabel 6.2 Legenda actuele risico s Verwaarloosbaar risico (1) Beperkt risico (2) Actueel risico (3) Kwetsbaarheid winning Weinig kwetsbaar. Matig kwetsbaar. Kwetsbaar. Ruwwaterkwaliteit Geen verontreinigingen in het ruwwater aangetroffen. Wel verontreinigingen in ruwwater, maar geen overschrijding van een signaleringswaarde Wel verontreinigingen in ruwwater, overschrijding van een signaleringswaarde Belasting diffuse bronnen, puntbronnen en lijnbronnen Combinatie van kwetsbaarheid en belasting leidt niet tot een knelpunt. Belasting is zodanig, dat het grondig volgen van de ontwikkelingen onder en boven maaiveld voldoende zal zijn. Nader onderzoek gewenst om de aard en omvang van het risico in te schatten. Dit kan aanleiding zijn voor het opstellen van maatregelenpakketten. Planologische bescherming Bescherming via het bestemmingsplan voldoende gewaarborgd. - * Bescherming via het bestemmingsplan onvoldoende gewaarborgd. Berekende en vigerende beschermingszones Reistijdberekeningen op basis van het meest actuele model en de nieuwste inzichten zijn gelijk aan de vigerende beschermingszones. Er is geen reden tot actualisatie. Reistijdberekeningen op basis van het meest actuele model en de nieuwste inzichten zijn vrijwel gelijk aan de vigerende beschermingszones. Reistijdberekeningen op basis van het meest actuele model en de nieuwste inzichten wijken af van de vigerende beschermingszones. * de planologische bescherming voldoet wel of niet, categorie 2 is daarom niet relevant. 6.7 Resterende opgave De winning Nijverdal kent de volgende resterende opgave om te komen tot een duurzaam veiliggestelde drinkwaterbron: - als gevolg van de belasting vanuit de landbouw worden bij de winning Nijverdal in enkele winputten nitraat en zware metalen boven de (75 %) signaleringswaarde aangetroffen. Bij nitraat is er tevens sprake van een stijgende trend; - in enkele winputten worden PAK s boven de signaleringswaarde aangetroffen. De verwachting is dat deze afkomstig zijn van het spoorwegemplacement De Zanderij, waar PAK s boven de interventiewaarde zijn aangetroffen. Uit onderzoek blijkt dat het risico voor de winning na sanering beperkt is. Het volgen van de PAK s in de winputten blijft een aandachtspunt; - het intrekgebied en het grondwaterbeschermingsgebied is nog niet conform de omgevingsverordening opgenomen in alle bestemmingsplannen. 6.8 Monitoringsbehoefte en geschiktheid early warning Vitens werkt momenteel aan de opzet van een early warning monitoringssysteem die gebruikt kan worden voor alle drinkwaterwinningen - mondelinge mededeling Martin de Jonge. Voor de winning Nijverdal is dit nog niet gerealiseerd, maar wel voorzien. Er is vooral behoefte aan het vroegtijdig signaleren van het gedrag en de te verwachten gehaltes van nitraat, zware metalen en PAK s (tussen de winning en het spoorwegemplacement). 32

41 7 REFERENTIES 1 Provincie Overijssel (2010). Gebiedsdossier Nijverdal. 2 Provincie Overijssel (2017). Omgevingsverordening. 3 Royal Haskoning (2012). Risico s riolering voor kwetsbare drinkwaterwinningen in Overijssel. 4 Tauw (2016). Onderzoek puntverontreinigingen niet-kwetsbare drinkwaterwinning Nijverdal. 5 Infram / RPS (2015). Quickscan risico's doorgaande wegen in Grondwaterbeschermingsgebieden. 6 Landelijke projectgroep gebiedsdossiers (2016). Protocol gebiedsdossiers voor drinkwaterwinningen. Eindconcept 2 november Tauw Aan de slag met de methodiek Gebiedsgerichte Grondwaterbescherming. 8 Veiligheidsreigo Twente (2015). Regionaal crisisplan Twente. 9 Waterschap Drents Overijsselse Delta (2015) Crisisplan waterschap Drents Overijsselse Delta. 10 Waterschap Vechtstromen (2015). Crisisplan waterschap Vechtstromen. 11 Vitens (2016). Evaluatie 2015 Antropogene stoffen. 12 Vitens (2016). Kwaliteitsrapportage Vitens drinkwater Programmateam Water (2015) Protocol voor monitoring en toetsing drinkwaterbronnen KRW. 14 Vitens (2016). Interne Excel-bestanden ruwwaterrapportage met gemiddeld gemeten gehaltes per pompput over de periode voor macroparameters en metalen. 15 Vitens (2016). Interne Excel-bestanden ruwwaterrapportage met gemiddeld gemeten gehaltes per pompput over de periode voor organische microverontreinigingen. 16 Vitens (2016). Interne Excel-bestanden ruwwaterrapportage met afgeleide trends per stof over de periode Witteveen+Bos (2015). Risico s wateraanvoer voor drinkwaterbronnen. 18 ProRail (2012). Handboek Incidentmanagement Rail. 19 RHDHV (2015). Gemeentelijk Rioleringsplan Hellendoorn 20 Waterschap Vechtstromen (2015). Calamiteitenbestrijdingsplan Oppervlaktewaterverontreiniging. deze tekst laten staan i.v.m. laatste pagina berekening, wordt niet geprint 33

42

43