Verslag Vendelinusvergadering 13 mei 2017
|
|
- Karolien van Doorn
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Verslag Vendelinusvergadering 13 mei 2017 We hadden liefst drie verjaardagen te vieren: Ludo, Jos en Tony. Een hartelijke proficiat en bedankt voor de tractatie. Voor wie er interesse voor heeft: Galileo Limburg gaat naar de open deurdag van het NIKHEF (Nederlands Instituut voor Subatomaire Fysica) op zaterdag 7 oktober 2017 in Amsterdam. Hans Goertz heeft een voorstel. Indien je mee wil doen aan carpooling om samen met Galileo Limburg naar Amsterdam te gaan, neem dan contact op hem (jamgoertz@online.nl) om een eventuele afspraak te maken. Sterrenkundereis Chili 23 februari - 6 maart 2017 Met Govert Schilling en Marieke Baan Deel 2 Martin Bas Nog even iets over ALMA. Voor het eerst is ALMA gekoppeld aan de EHT (Event Horizon Telescope) in een poging de schaduw van de waarnemingshorizon van het superzware zwarte gat in het centrum van ons melkwegstelsel waar te nemen. Daarvoor werden de 66 antennes zo opgesteld dat ze samen één enkele radioantenne met schijnbare diameter van 85 m vormden. Ook was hiervoor een meer accurate atoomklok op basis van een waterstof MASER nodig (de oude was op basis van Rubidium gas en blijft als back-up dienen). De waarnemingen gebeurden van 5 t/m 14 april 2017 in het 1,3 mm golflengte-gebied. De resultaten worden echter pas tegen het einde van het jaar verwacht.
2 De algemene relativiteit voorspelt dat de schaduw rond zou moeten zijn (midden), maar het zou ook elliptisch (links) of afgeplat (rechts) kunnen zijn. De resolutie van de EHT was bij deze opstelling zo n keer groter dan die van de Hubble ruimtetelescoop. De diameter van het zwarte gat is weliswaar ca. 30 x groter dan die van onze zon, maar het bevindt zich wel op een afstand van lichtjaar van de aarde. De dagen ervoor (van 1 t/m 4 april) werd ALMA met de GMVA (Global Millimeter VLBI Array) verbonden. Hierbij deed men in het 3 mm golflengtegebied onderzoek naar de eigenschappen van de aangroei en uitstroom van materie rond het galactisch centrum.
3 EHT GMVA ALMA ziet interstellair vuurwerk in de Orion nevel. Deze explosie vond plaats bij de geboorte van een reeks massieve sterren, zo n 500 jaar geleden.
4 Dus ook de geboorte van sterren kan een gewelddadig en explosief karakter kennen.
5 Van San Pedro de Atacama naar Antofagasta. Uitgestrekte, desolate landschappen Je zit dan ook midden in de woestijn! Even wat kleur met de pittoreske huisjes van Calama
6
7 In de woestijn heb je natuurlijk tal van mogelijkheden voor zonne- en windenergie. Salpeter was vroeger ( ) de belangrijkste bron van inkomsten en zorgde voor grote bedrijvigheid. Omdat salpeter na de eerste wereldoorlog kunstmatig kon worden geproduceerd, stortte deze industrie totaal in, getuigen hiervan de vele ruïnes van nederzettingen in dit gebied. Begraafplaats van Los Apestados (builenpest).
8 Onderweg passeerden we ook de steenbokskeerkring gelegen op zuiderbreedte. Antofagasta ongeveer inwoners tot 1883 behoorde de stad tot Bolivia belangrijkste havenstad van Noord-Chili
9 starparty!! Even materiaal ophalen bij prof. Christian Nitschelm Opbouw kijker vele helpende handen Prachtige locatie, hoog in de bergen
10
11
12 Van Antofagasta naar Cerro Paranal Cerro Paranal
13 4 grote spiegeltelescopen, Unit Telescopes (UT s) genoemd UT 1 ANTU Zon UT 2 KUEYEN Maan UT 3 MELIPAL Zuiderkruis UT 4 YEPUN Venus
14 Very Large Telescope in UT1, en GROOT was die!! 24 m hoog boven de vloer en nog eens 5 m erondertotaal gewicht bewegende delen 430 ton Ritchey - Chrétien reflector met Alt-Azimuth montering kan opereren in Cassegrain, Nasmyth of Coudé focus
15 primaire spiegel van 8,2 m diameter, 175 mm dik en een gewicht van 22 ton gemaakt van Zerodur (keramisch glas) werd in Mainz gefabriceerd en in Evry nabij Parijs gepolijst rust op 150 actuatoren waarmee de vervorming van de spiegel kan worden gecompenseerd (active optics) gemonteerd op een extreem starre constructie van 11 ton om de 2 jaar moeten de spiegels gerecoated worden, dit gebeurt in het MMB (Mirror Maintenance Building) de secundaire spiegel van beryllium heeft een diameter van 0,94 m tertiaire spiegel is vlak elliptisch (inklapbaar) de De VLT beschikt over een uitgebreide reeks instrumenten (20-tal).
16 hier zie je bv. FORS (FOcal Reducer en low dispersion Spectrograph) in het Cassegrain focuspunt van UT1 = camera voor zichtbaar licht en spectrograaf
17 4 kleine hulptelescopen (auxiliary telescopes of AT s) gefabriceerd door AMOS (Luik-België) primaire spiegel 1,8 m diameter Ritchey Chrétien reflector met Coudé optisch pad waardoor het licht naar de ondergrondse tunnels wordt gestuurd (interferometrie) de domes zijn verplaatsbaar via een railsysteem 30 verschillende observatie punten gewicht 30 ton herlocatie duurt ca. 3 uur grootste baseline bedraagt 200 m operationeel sinds begin 2007
18 2 survey telescopen met breed beeldveld, onderzoeken systematisch de hemel VISTA: Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy primaire spiegel 4,1 m door Groot Brittanië overgedragen aan ESO first light 01/12/2009 VIRCAM = IR- camera 67 MP
19 VST: VLT Survey Telescope primaire spiegel 2,6 m first light 15/10/2011 OmegaCAM= zichtbaar licht camera 268 MP
20 INTERFEROMETRIE Bij interferometrie wordt het licht van 2 of meer telescopen met elkaar gecombineerd en daarbij treedt interferentie op. Hieronder een voorbeeld van 2 enkelvoudige signalen die in fase zijn en elkaar versterken (constuctieve interferentie), in tegenfase zijn en elkaar opheffen (destructieve interferentie) of willekeurig in fase verschoven zijn. Doen we dit met het licht van 2 telescopen dan ontstaat er ook interferentie, daarbij ontstaat echter geen klassiek beeld zoals we dat gewoon zijn bij een telescoop, maar wel zogenaamde interferentie patronen of fringes. We krijgen een opeenvolging van lichte en donkere lijnen zoals bij het dubbele spleet experiment.
21 Voorbeeld van een puntvormige monochrome lichtbron. De afstand tussen de telescopen (baseline) speelt daarbij een cruciale rol.
22 Wat kunnen we hiermee? Elk periodiek signaal kan ontbonden worden in een reeks sinusvormige signalen (Fourier analyse) die gekenmerkt worden door hun amplituden en frequenties. Men kan echter ook het omgekeerde doen en deze sinusvormige signalen terug bij elkaar voegen om zo het oorspronkelijke signaal terug te verkrijgen. Het is precies datgene wat men doet in een interferometer. Door het meten van het contrast en de fase van de fringes kan men het beeld terug reconstrueren.
23 Met de UT s en AT s gaat men voor verschillende baselines (zowel in lengte als oriëntatie) het fringespatroon opmeten. Om meer oriëntaties mogelijk te maken staan de UT s daarom niet op één lijn opgesteld. Hoe beter de dekking in het uv-vlak des te meer informatie men krijgt over het object, hetgeen resulteert in een beter beeld. De maximale resolutie die men bereikt is gelijk aan die van een telescoop met een diameter die overeenkomt met de grootste baseline (130 m voor de UT s en 200 m voor de AT s). Het lengteverschil in het optisch pad van beide telescopen, wordt door vertragings-lijnen gecompenseerd zodat ze gelijktijdig aankomen op de detector in het VLTI labo.
24 Zicht op de delay tunnel. Deze is 160 m lang en 8 m breed en kan 8 vertragingslijnen bevatten. De delay line (Cat s Eye) bestaat uit een stel spiegels die het licht zeer efficiënt terugsturen in de richting van waar het gekomen is. Het wagentje kan over een afstand van 60 m verplaatst worden en kan zo een lengteverschil van 120 m in het optisch pad compenseren. Ze werden geleverd door Fokker Space uit Leiden.
25 Controle centrum Voor elke telescoop is hier een aparte werkplek. Residentie Verblijf voor de astronomen
26 Toekomst? De E-ELT = European Extremely Large Telescope Waar? Op Cerro Armazones m hoge berg op 20 km van Paranal werken zijn reeds begonnen (heuvel afgeplat) first light voorzien tegen 2024 bouwkosten zijn begroot op ca. 1 miljard euro
27
28 primaire spiegel van 39,3 m spiegel bestaat uit 798 hexagonale segmenten van elk 1,4 m breed koepel krijgt een diameter van ca. 100 m en een hoogte van ca. 80 m
29
Hoe werkt een astronoom Achter de schermen van de sterrenkunde
Hoe werkt een astronoom Achter de schermen van de sterrenkunde Prof. Henny J.G.L.M. Lamers Astronomisch Instituut Universiteit van Amsterdam h.j.g.l.m.lamers@uu.nl www.hennylamers.nl Overveen 15 october
Nadere informatieOptische interferometrie in de astronomie. De Very Large Telescope Interferometer.
Optische interferometrie in de astronomie. De Very Large Telescope Interferometer. Joeri Verbiest Joeri.Verbiest@esat.kuleuven.ac.be 7 februari 2001 Abstract. In deze paper wordt optische interferometrie
Nadere informatieAfb. 1: De lasertelescoop maakt kunstmatige sterren TNO/Fred Kamphues/ESO
Afb. 1: De lasertelescoop maakt kunstmatige sterren. 2012 TNO/Fred Kamphues/ESO Creatie van een kunstmatige ster met lasertechnologie. Er is nog een lange weg te gaan voordat de mens zelf sterren kan maken,
Nadere informatieRadioastronomie Marijke Haverkorn
Radioastronomie Marijke Haverkorn Sterrenkunde onderzoekt alle soorten straling in het electromagnetisch spectrum gamma röntgen ultraviolet infrarood radio zichtbaar licht Eén melkwegstelsel, vele gezichten
Nadere informatieDe sterrenkundepractica van ESA en ESO
De sterrenkundepractica van ESA en ESO Sterrenkunde is een boeiende wetenschap die vaak ook nog eens fraaie foto s oplevert: ideaal voor educatieve doeleinden. De afgelopen jaren hebben NASA 1, ESA 2,
Nadere informatieReiken naar nieuwe hoogten in de astronomie
ESO Europese Zuidelijke Sterrenwacht Reiken naar nieuwe hoogten in de astronomie ESO en astronomie De astronomie is de oudste van de natuurwetenschappen. De aanblik van de majestueuze Melkweg, die zich
Nadere informatieReiken naar nieuwe hoogten in de astronomie
ESO Europese Zuidelijke Sterrenwacht Reiken naar nieuwe hoogten in de astronomie ESO en astronomie tele vraag die ons allen fascineert: is er leven elders in het heelal? ESO is de belangrijkste intergouvernementele
Nadere informatieWe waren alweer talrijk aanwezig en Rosa en Ludo verjaarden. We hebben genoten van hun tractatie! Bedankt.
Verslag Vendelinusvergadering 9 april 2016 We waren alweer talrijk aanwezig en Rosa en Ludo verjaarden. We hebben genoten van hun tractatie! Bedankt. Het sterrenbeeld Orion en de Orionnevel. De astronoom
Nadere informatieAl in 1608 probeerde Hans Lipperhey uit Middelburg een telescoop te patenteren.
Telescopen Al in 1608 probeerde Hans Lipperhey uit Middelburg een telescoop te patenteren. Een telescoop werd het eerst voor astronomische waarnemingen door Galileo Galilei ingezet, in 1609 Galilei ontdekte
Nadere informatieSamenvatting door D woorden 28 november keer beoordeeld. Aardrijkskunde
Samenvatting door D. 1387 woorden 28 november 2016 0 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Kosmografie Onderzoeken van heelal basis wetenschap = fysica Hoofdstuk 1: Structuur van het heelal 1.1 Samenstelling
Nadere informatieTelescoop: optica die licht vergaart in een focus. Detector: registreert, meet de flux. Zeer verschillende technieken voor verschillende golflengtes
Telescopen en detectors Telescoop: optica die licht vergaart in een focus Hoe groter, hoe gevoeliger Detector: registreert, meet de flux Hoge efficientie, lage ruis belangrijk Zeer verschillende technieken
Nadere informatieBig Bang ontstaan van het heelal
Big Bang ontstaan van het heelal Alfred Driessen Amsterdam A.Driessen@utwente.nl 910-heelal.ppt slide 1 datum: 2 oktober 2009 A. Driessen@utwente.nl ESO's Very Large Telescope (VLT) 910-heelal.ppt slide
Nadere informatieClusters van sterrenstelsels
Nederlandse samenvatting In dit proefschrift worden radiowaarnemingen en computer simulaties van samensmeltende clusters van sterrenstelsels besproken. Om dit beter te begrijpen wordt eerst uitgelegd wat
Nadere informatieVerslag Vendelinusvergadering van 10 juni 2017
Verslag Vendelinusvergadering van 10 juni 2017 Alweer waren er enkele personen die verjaarden: we bedanken voor de tractatie Roland en zijn vrouw Usche, Jarkko en Joseph. Het was onze laatste vergadering
Nadere informatieInleiding Astrofysica College 2 19 september
Inleiding Astrofysica College 2 19 september 2016 15.45 17.30 Ignas Snellen Wanneer is een ster optimaal zichtbaar? UT = Universal Time = Zonnetijd in Greenwich 21 maart! zon in Lentepunt! UT=12:00! α
Nadere informatieNOVA Astronomie Nascholing #4 WAARNEEMTECHNIEKEN Groningen 10 mei 2016 J.W.Pel
NOVA Astronomie Nascholing #4 WAARNEEMTECHNIEKEN Groningen 10 mei 2016 J.W.Pel millennia lang zag de mensheid de sterrenhemel zó NASCHOLING 10-5- 16 2 de straling die materie uitzendt hangt vooral af van
Nadere informatiePresentatie bij de cursusbrochure Sterrenkunde voor Jongeren
JongerenWerkGroep voor Sterrenkunde Presentatie bij de cursusbrochure Sterrenkunde voor Jongeren 1 Inhoud Wat is de JWG Sterren en dwaalsterren Alles draait! De zon en de maan Het zonnestelsel Buiten het
Nadere informatieSpectroscopie en centrale dynamica van starburst-stelsels
Nederlandse samenvatting: Spectroscopie en centrale dynamica van starburst-stelsels 1. Sterrenstels/melkwegstelsels(galaxies) Een sterrenstelsel is een enorme verzameling van sterren, zo n paar honderd
Nadere informatieRadiotelescopen. N.G. Schultheiss
1 Radiotelescopen N.G. Schultheiss 1 Inleiding In de module Het uitdijend Heelal hebben we gezien dat het heelal steeds groter wordt. Bijgevolg zijn de lichtstralen van melkwegstelsels die ver van ons
Nadere informatieDe Melkweg: visueel. sterren, nevels en stof. De Melkweg: atomair waterstof. atomair waterstof straalt bij een golflengte van 21cm
75 50 25 0-25 0 25 50 75 100 125-25 -50-75 2003 Inleiding Astrofysica De Melkweg: visueel De Melkweg: nabij-infrarood Paul van der Werf Sterrewacht Leiden sterren, nevels en stof nabij-infrarood licht
Nadere informatieSterrenstelsels. prof.dr. Paul Groot Afdeling Sterrenkunde, IMAPP Radboud Universiteit Nijmegen
Sterrenstelsels prof.dr. Paul Groot Afdeling Sterrenkunde, IMAPP Radboud Universiteit Nijmegen Sterrenstelsels Uur 1: Ons Melkwegstelsel Uur 2: Andere sterrenstelsels De Melkweg Galileo: Melkweg bestaat
Nadere informatieEen Heelal vol Ontdekkingen
ESO Europese Organisatie voor Astronomisch Onderzoek op het Zuidelijk Halfrond Een Heelal vol Ontdekkingen Inhoudsopgave Over ESO 3 ESO en Sterrenkunde 4 Onze Wereld Begrijpen 7 Kosmische Geheimen Ontsluieren
Nadere informatieDe Delay Lines voor de Very Large Telescope Interferometer
14_kampues_040659 04-06-2004 09:03 Pagina 14 Nanometer positionering over 60 meter De Delay Lines voor de Very Large Telescope Interferometer Twee Nederlandse bedrijven, Dutch Space en TNO-TPD, hebben
Nadere informatieDe telescoop een seecker instrument om verre te sien
De telescoop een seecker instrument om verre te sien Robert Wielinga robert@sonnenborgh.nl 11 e eeuw: ontdekking van de leessteen een druppel water werkt als een vergrootglas brillen vanaf 1300 bolle lens:
Nadere informatieE-ELT, DE UITDAGING VAN HET MAKEN VAN EEN BETAALBARE 50 MM DIKKE SPIEGEL VAN Ø39M.
E-ELT, DE UITDAGING VAN HET MAKEN VAN EEN BETAALBARE 50 MM DIKKE SPIEGEL VAN Ø39M. ir. Jan Nijenhuis Courtesy ESO HISTORISCHE ONTWIKKELING Trends: Steeds groter. Segmentering i.v.m. kostenreductie. Actieve
Nadere informatieGROOT, GROTER EN E-ELT. Chris Van Bael 2015
GROOT, GROTER EN E-ELT 1609 2022 Chris Van Bael 2015 INLEIDING Een beetje geschiedenis. Ontstaan van ESO, European Southeren Obsevatory Hoe is de 3.6 m telescoop, de NTT en de VLT ontstaan? Wat is active
Nadere informatieDe eerste telescoop werd in 1608 door Hans Lipperhey in Nederland gemaakt
Telescopen De eerste telescoop werd in 1608 door Hans Lipperhey in Nederland gemaakt Een telescoop werd het eerst voor astronomische waarnemingen door Galileo Galilei ingezet, in 1609 Galilei ontdekte
Nadere informatieTweede Bijeenkomst: Zoektocht naar het Verborgen Hemelbeeld. Rond de Waterput donderdag 31 oktober 2013 Allan R. de Monchy
Tweede Bijeenkomst: Zoektocht naar het Verborgen Hemelbeeld Rond de Waterput donderdag 31 oktober 2013 Allan R. de Monchy Twee bijeenkomsten: Donderdag 17 oktober 2013: Historische ontwikkelingen van Astrologie.
Nadere informatieOp deze zonnige namiddag trakteerde Rosa voor haar verjaardag. Proficiat! We verwelkomden ook voor het eerst Beatrice Heinze.
Verslag vergadering Vendelinus 8 april 2017 Op deze zonnige namiddag trakteerde Rosa voor haar verjaardag. Proficiat! We verwelkomden ook voor het eerst Beatrice Heinze. Emergente gravitatie volgens Verlinde
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting De titel van dit proefschrift luidt: Stars and planets at high spatial and spectral resolution, oftewel: Sterren en planeten bij hoge ruimtelijke en spectrale resolutie. Ruimtelijke
Nadere informatieOfficina Stellare Pro RC 250 LC - 250mm Ritchey Chretien - PRO. Robtics
Pro RC 250 LC - 250mm Ritchey Chretien - Model: OS_PRC250C-PRP Artikel: Fabrikant: Officina Stellare Officina Stellare Pro RC 250 met LK7 glas en gesloten buis - 250mm Ritchey Chretien - De Pro RC Series
Nadere informatieOptische Apertuur Synthese
Optische Apertuur Synthese Bart Snqders, Technisch Physische Dienst TNO-TU Delft Postbus 155,2600 AD Delft Figuur 1 Een optisch apertuur synthese systeem in de ruimte Science fiction? Astronomen zullen
Nadere informatieRuud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden
Ruud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden 22 oktober 2010 STERREWACHT LEIDEN ASTROCHEMIEGROEP Prof. Ewine van Dishoeck Prof. Xander Tielens Prof. Harold Linnartz Dr. Michiel Hogerheijde 10 postdocs 12 promovendi
Nadere informatie11/15/16. Inleiding Astrofysica College 8 14 november Ignas Snellen. De melkweg
Inleiding Astrofysica College 8 14 november 2016 15.45 17.30 Ignas Snellen De melkweg 1 De melkweg Anaxagoras (384-322 BC) en Democritus (500-428 BC): Melkweg bestaat uit verwegstaande sterren Galilei
Nadere informatieContents. Nederlandse samenvatting 1. Bibliography 6
Contents Nederlandse samenvatting 1 Bibliography 6 1 De terugkoppeling van protosterren op hun omgeving. Een onderzoek naar heet moleculair gas met Herschel Stervorming Het ontstaan van ons eigen zonnestelsel
Nadere informatieOPTISCHE TELESCOPEN. Senioren Academie Leeuwarden 11 februari 2013 Jan Willem Pel
OPTISCHE TELESCOPEN Senioren Academie Leeuwarden 11 februari 2013 Jan Willem Pel pupil diam. D: variabel 2 tot 8 mm HET MENSELIJK OOG OPTISCH CENTRUM van CORNEA + LENS + GLASACHTIG LICHAAM effectieve brandpuntsafstand:
Nadere informatieRuud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden
Ruud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden 30 oktober 2009 Sterrewacht Leiden Astrochemiegroep Prof. Ewine van Dishoeck Prof. Harold Linnartz Dr. Michiel Hogerheijde 5 postdocs 12 promovendi (aio s) Stervorming
Nadere informatieAstronomische Technieken Hovo Cursus Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU)
Astronomische Technieken Hovo Cursus 2010 Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU) Opbouw van de cursus 15/3: 22/3: 12/4: 19/4: 26/4: 3/5: - Berichten uit de ruimte - Ontvangers op Aarde Paul Groot
Nadere informatieSterrenstelsels: een aaneenschakeling van superlatieven
: een aaneenschakeling van superlatieven Wist u dat! Onze melkweg is een sterrenstelsel! Het bevat zo n 200000000000 sterren! Toch staat de dichtstbijzijnde ster op 4 lichtjaar! Dit komt overeen met 30.000.000
Nadere informatie1 00:00:03,000 --> 00:00:06,000 Dit is het verhaal van een historisch avontuur...
1 00:00:03,000 --> 00:00:06,000 Dit is het verhaal van een historisch avontuur... 2 00:00:10,320 --> 00:00:15,320 Een verhaal over nieuwsgierigheid, moed en doorzettingsvermogen... 3 00:00:19,000 --> 00:00:24,000
Nadere informatieHet nieuwe heelal. de mooiste resultaten van de. Hubble Space Telescope. HST Copernicus, 21 febr 2013. Edwin Hubble. Edwin Hubble.
Het nieuwe heelal de mooiste resultaten van de Hubble Space Telescope Edwin Hubble 1889-1953 Prof. Henny J.G.L.M. Lamers Universiteit van Amsterdam h.j.g.l.m.lamers@uu.nl 1923 Ontdekte dat Andromeda nevel
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Hoewel sterren op het eerste gezicht willekeurig verdeeld lijken, zijn ze in werkelijkheid gegroepeerd in collecties van miljarden sterren. Dergelijke eilanden van sterren, in
Nadere informatieO NSHEELALisongeveer13,7miljardjaargeledenontstaantijdensdeoerknal1.
Nederlandse Samenvatting De Oorsprong en Eigenschappen van Sterrenstelsels O NSHEELALisongeveer13,7miljardjaargeledenontstaantijdensdeoerknal1. VanafditmomentishetHeelalgaanuitdijenenafkoelen. Indebegintijdvan
Nadere informatieAstronomische Technieken Hovo Cursus Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU)
Astronomische Technieken Hovo Cursus 2010 Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU) Opbouw van de cursus 15/3: 22/3: 12/4: 19/4: 26/4: 3/5: - Berichten uit de ruimte - Ontvangers op Aarde Paul Groot
Nadere informatieVoorronde Nederlandse Sterrenkunde Olympiade maart 2017
Voorronde Nederlandse Sterrenkunde Olympiade 2017 16 maart 2017 Leuk dat je meedoet aan de Nederlandse Sterrenkunde Olympiade 2017! Zoals je ongetwijfeld weet is dit de voorronde; de beste inzenders zullen
Nadere informatieDe European Extremely Large Telescope - een blik in het verre heelal
De European Extremely Large Telescope - een blik in het verre heelal Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Onne Slooten 28 January 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/70955
Nadere informatieTelescopen. N.G. Schultheiss
1 Telescopen N.G. Schultheiss 1 Inleiding Deze module volgt op de module Lenzen of Lenzen slijpen. Deze module wordt vervolgd met de module Telescopen gebruiken. Je kunt met na deze module een telescoop
Nadere informatieHet Seyfert sterrenstelsel NGC Hugo Van den Broeck
Het Seyfert sterrenstelsel NGC 1068. Hugo Van den Broeck De Amerikaanse astronoom Carl Keenan Seyfert onderzocht in 1943 de kern van een aantal speciale sterrenstelsels. Hij vond dat de kern van een zeer
Nadere informatie1 00:00:05,240 --> 00:00:08,840 Door ons gezichtsvermogen verder te vergroten dan onze voorouders voor
1 00:00:05,240 --> 00:00:08,840 Door ons gezichtsvermogen verder te vergroten dan onze voorouders voor 2 00:00:08,920 --> 00:00:13,200 mogelijk hielden,banen deze wonderbaarlijke instrumenten, de telescopen,
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Chapter 1 Nederlandse samenvatting 1. Elementen van de sterrenkunde Het heelal is bezaaid met miljarden sterrenstelsels die als eilanden van vele soorten en maten in een donkere oceaan van onvoorstelbare
Nadere informatieWerkstuk Nederlands De Ruimte werkstuk
Werkstuk Nederlands De Ruimte werkstuk Werkstuk door Denise 1472 woorden 24 maart 2019 0 keer beoordeeld Vak Nederlands Het zonnestelsel Inhoudsopgave Inleiding Onderzoeksvraag Het ontstaan Planeten De
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20396 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Bast, Jeanette Elisabeth Title: Hot chemistry and physics in the planet-forming
Nadere informatieHet waarnemen van de Eskimonevel vanuit GENT VISUEEL - FOTOGRAFISCH - SPECTROSCOPISCH
Het waarnemen van de Eskimonevel vanuit GENT VISUEEL - FOTOGRAFISCH - SPECTROSCOPISCH VISUEEL Gedurende de sterrenkijkdagen van 3 en 4 maart 2017 waren de weersomstandigheden niet denderend om het talrijk
Nadere informatieRuud Visser Promovendus, Sterrewacht Leiden
Ruud Visser Promovendus, Sterrewacht Leiden 19 februari 2009 Sterrewacht Leiden Astrochemiegroep Prof. Ewine van Dishoeck Prof. Harold Linnartz Dr. Michiel Hogerheijde 5 postdocs 12 promovendi (aio s)
Nadere informatieHoe werkt een TELESCOOP?
Hoe werkt een TELESCOOP? rits de Mul voor Cosmos Sterrenwacht okt 2013 Na start loopt presentatie automatisch door 1 De COSMOS Telescoop Meade LX200 AC 16 inch Stralengang: oculairlens bolle spiegel holle
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Actieve Galactische Kernen We weten nu dat er een super-massief zwart gat in het centrum van elk sterrenstelsel aanwezig is. In de meeste sterrenstelsels, bevat het zwarte gat
Nadere informatieSPACE. Een visuele verkenningstocht naar de rand van het heelal en het begin van de tijd. Govert Schilling
SPACE Een visuele verkenningstocht naar de rand van het heelal en het begin van de tijd Govert Schilling Copyright 2014 Govert Schilling en Fontaine Uitgevers bv Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze
Nadere informatieDe stichting Astronomisch Onderzoek in Nederland
LOFAR ASTRON en LOFAR De stichting Astronomisch Onderzoek in Nederland (ASTRON) bedenkt en vervaardigt instrumenten voor sterrenkundig onderzoek. De radiosterrenwacht in Westerbork is een goed voorbeeld
Nadere informatieSamenvatting. Sterrenstelsels
Samenvatting Sterrenstelsels De Melkweg, waarin de Zon één van de circa 100 miljard sterren is, is slechts één van de vele sterrenstelsels in het Heelal. Sterrenstelsels, ook wel de bouwstenen van het
Nadere informatieDatareductie en stabiliteitsanalyse van IC3328
Faculteit Wetenschappen Vakgroep Fysica en Sterrenkunde Datareductie en stabiliteitsanalyse van IC3328 door Jelle Dhaene Promotor: Prof. Dr. S. De Rijcke Masterproef ingediend tot het behalen van de graad
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Op een heldere avond kunnen we aan de hemel een witte, op sommige plekken onderbroken band van licht tegenkomen. Wat we zien zijn miljoenen sterren die samen de schijf van ons eigen sterrenstelsel, de
Nadere informatieTE TAME I LEIDI G ASTROFYSICA WOE SDAG 6 FEBRUARI 2013,
TE TAME I LEIDI G ASTROFYSICA WOE SDAG 6 FEBRUARI 2013, 14.00-17.00 LEES O DERSTAA DE GOED DOOR: DIT TE TAME OMVAT VIER OPGAVES OPGAVE 1: 2.5 PU TE OPGAVE 2: 2.5 PU TE OPGAVE 3: 2.5 PU TE OPGAVE 4: 2.5
Nadere informatiePandora's cluster, 2/12/2018. inhoud. Het vroege heelal. HOVO-Utrecht 9 februari HOVO-Utrecht 9 februari 2018
2/12/2018 Evolutie van het vroege heelal: proces van samenklonteringen vanaf de gelijkmatige verdeling tot de huidige structuur: de vorming van clusters en superclusters in het kosmische web vanaf 10 miljard
Nadere informatieAvontuurlijke ruimtestages. 6 dagen / 5 nachten (van dag 1 om 17 u. tot en met dag 6 om 15 u.)
Euro Space Center 15/12/2013 1/5 ACTIVITEITENPROGRAMMA Astronomiestage 6 dagen - 5 nachten Duur 6 dagen / 5 nachten (van dag 1 om 17 u. tot en met dag 6 om 15 u.) Timing n Dag 1 17.00 u : Aankomst / onthaal
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting T IJDENS het aanschouwen van de pracht van de sterrenhemel bekruipt menigeen een gevoel van verwondering en nietigheid, waarna al gauw vragen rijzen omtrent haar oorsprong, samenstelling
Nadere informatieTentamen Optica. 19 februari 2008, 14:00 uur tot 17:00 uur
Tentamen Optica 19 februari 2008, 14:00 uur tot 17:00 uur Zet je naam en studierichting bovenaan elk vel dat je gebruikt. Lees de 8 opgaven eerst eens door. De opgaven kunnen in willekeurige volgorde gemaakt
Nadere informatieDe mooiste waarnemingen van de
De mooiste waarnemingen van de Hubble Space Telescope Prof. Henny J.G.L.M. Lamers Universiteit van Amsterdam h.j.g.l.m.lamers@uu.nl Edwin Hubble 1889-1953 1923 Ontdekte dat Andromeda nevel buiten ons melkweg
Nadere informatieDe mooiste waarnemingen van de
De mooiste waarnemingen van de Hubble Space Telescope Edwin Hubble 1889-1953 Prof. Henny J.G.L.M. Lamers Universiteit van Amsterdam h.j.g.l.m.lamers@uu.nl www.hennylamers.nl 1923 Ontdekte dat Andromeda
Nadere informatieDe mooiste waarnemingen van de
De mooiste waarnemingen van de Hubble Space Telescope Edwin Hubble 1889-1953 Prof. Henny J.G.L.M. Lamers Universiteit van Amsterdam h.j.g.l.m.lamers@uu.nl www.hennylamers.nl 1923 Ontdekte dat Andromeda
Nadere informatieTENTAMEN INLEIDING ASTROFYSICA WOENSDAG 14 DECEMBER,
TENTAMEN INLEIDING ASTROFYSICA WOENSDAG 14 DECEMBER, 14.00-17.00 LEES ONDERSTAANDE IN DETAIL: DIT TENTAMEN OMVAT VIER OPGAVES OPGAVE 1: 2.5 PUNTEN OPGAVE 2: 2.5 PUNTEN OPGAVE 3: 2.5 PUNTEN OPGAVE 4: 2.5
Nadere informatieSTERREN EN MELKWEGSTELSELS
STERREN EN MELKWEGSTELSELS 5. Piet van der Kruit Kapteyn Astronomical Institute University of Groningen the Netherlands Voorjaar 2007 Outline Differentiële rotatie Massavedeling Ons Melkwegstelsel ontleent
Nadere informatieDe Melkweg. - Sterverdeling - Structuur - Gas verdeling - Kinematica
De Melkweg - Sterverdeling - Structuur - Gas verdeling - Kinematica Groothoek opname van de zuidelijke hemel met daarin de Melkweg Omdat de melkweg een afgeplatte sterverdeling is waar we midden in zitten
Nadere informatie6.1. Boekverslag door K woorden 22 mei keer beoordeeld
Boekverslag door K. 1555 woorden 22 mei 2002 6.1 301 keer beoordeeld Vak ANW 1. Inleiding Ik doe mijn werkstuk over ons zonnestelsel, omdat het me boeit wat er verder is dan onze aarde. Ook doe ik mijn
Nadere informatieInleiding. Ik heb hiervoor gekozen omdat ik het heel interessant vind en ik had een onderwerp nodig.
Het heelal Inleiding Ik heb hiervoor gekozen omdat ik het heel interessant vind en ik had een onderwerp nodig. Hoofdstukken Hoofdstuk 1 Het Heelal. blz. 3 Hoofdstuk 2 Het Zonnestelsel. blz. 4 Hoofdstuk
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Stervorming Zware sterren, reuzen, spelen een belangrijke rol, zowel bij de evolutie van ons Melkwegstelsel, alsook voor ons bestaan in de ruimste betekenis. Hoe zwaarder een ster, des te korter is zijn
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Het vraagstuk van onze oorspong fascineert mensen van jong tot oud. Binnen dit vraagstuk specialiseert de extragalactische sterrenkunde zich op het ontstaan van sterrenstelsels
Nadere informatieZwart gat Simulatie KORTE BESCHRIJVING
Zwart gat Simulatie KORTE BESCHRIJVING Veel kinderen hebben ooit al gehoord van een zwart gat, en ze weten dat het een bodemloze put is. Als iets in een zwart gat valt, kan het er onmogelijk uit ontsnappen
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22837 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Juan Ovelar, Maria de Title: Imaging polarimetry for the characterisation of exoplanets
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/42923 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Krause-Feldmeier, A. Title: The assembly history of the milky way nuclear star
Nadere informatieJo van den Brand Nikhef en Vrije Universiteit Amsterdam
Jo van den Brand Nikhef en Vrije Universiteit Amsterdam Hoe meet men zwaartekrachtsgolven http://journals.aps.org/prl/abstract/10.1103/physrevlett.116.061102 Numerical relativity simulation for GW150914
Nadere informatieWerkstuk ANW Zwarte gaten
Werkstuk ANW Zwarte gaten Werkstuk door een scholier 2033 woorden 8 juni 2001 6,5 152 keer beoordeeld Vak ANW Wat is een zwart gat? Een object van een bepaalde massa, oefent aantrekkingskracht uit op een
Nadere informatieEdy Vorming van het planetenstelsel Tony
Verslag vergadering Vendelinus 12 mei 2018 We hadden ditmaal liefst vier (!) verjaardagen te vieren: Ludo, Jarkko, Jos en Tony. Een dikke proficiat en bedankt voor het tracteren. Edy opende de vergadering
Nadere informatieSterrenstof. OnzeWereld, Ons Heelal
Sterrenstof OnzeWereld, Ons Heelal Mesopotamie: bestudering van de bewegingen aan het firmament vooral voor astrologie. Veel van de kennis, ook over bedekkingen (waaronder maans- en zonsverduisteringen)
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/36145 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/36145 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Turner, Monica L. Title: Metals in the diffuse gas around high-redshift galaxies
Nadere informatiePeriodiek systeem voor amateurastronomen. Guido Gubbels
Periodiek systeem voor amateurastronomen Guido Gubbels Urania, WGAS, 27 sep 2018 Astronomie Sedert 1981 Visueel waarnemen Verenigingsleven 1981 - LVSW 1981 - VVS 1982 1995: JVS-VVS Triangulum 1989-2004:
Nadere informatieStar formation and the ISM Loenen, Aede Folkert
Star formation and the ISM Loenen, Aede Folkert IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below.
Nadere informatieBeginnen met sterren kijken
Beginnen met sterren kijken Een gids voor kinderen Waar begin je en hoe vind je de beste sterrenkijker in het steeds maar meer uitgebreide telescopenbos wat je op internet kan vinden. Geen eenvoudige opgave,
Nadere informatieVerslag Vendelinusvergadering 9 juni 2012
Verslag Vendelinusvergadering 9 juni 2012 Ook deze maand waren er twee jarigen, Roland en zijn vrouw Usche. Proficiat en danke voor de tractatie. Zoals jullie weten is de eerst volgende vergadering in
Nadere informatiemaksutov telescoop Maksutov telescoop
maksutov telescoop Maksutov telescoop Deze blogpost gaat over de techniek van de Maksutov telescoop via een review van de National Geographic 90/1250 goto telescoop. Lenzen of spiegel? Grofweg onderscheiden
Nadere informatieTelescopen > Catadioptrisch Spiegel /lens > Meade > Meade ETX > Meade ETX-90 Observer. Robtics
Telescopen > Catadioptrisch Spiegel /lens > Meade > Meade ETX > Model: - Artikel: Fabrikant: Meade Meade ETX-90 observer Meade ETX-90 observer Portable Observatory De ideale beginners (reis) telescoop
Nadere informatieWaarneemvoorstel. Wetenschappelijke Onderbouwing
Waarneemvoorstel Wetenschappelijke Onderbouwing Van idee tot data Tenzij je zelf een hoop geld hebt om je eigen telescoop te bouwen, zul je telescooptijd moeten aanvragen. Dit is een competitief proces.
Nadere informatie115mm F/7 APO. Jupiter waarnemen
115mm F/7 APO Jupiter waarnemen Jupiter waarnemen Jupiter waarnemen Jupiter waarnemen Jupiter waarnemen Jupiter Diameter 142.984 km Afstand tot de Zon 778 miljoen km Omlooptijd om Zon 11 jaar en 10 maanden
Nadere informatie12/2/16. Inleiding Astrofysica College november Ignas Snellen. Kosmologie. Studie van de globale structuur van het heelal
Inleiding Astrofysica College 10 28 november 2016 15.45 17.30 Ignas Snellen Kosmologie Studie van de globale structuur van het heelal 1 12/2/16 Afstanden tot sterrenstelsels Sommige sterren kunnen als
Nadere informatieBEGINNEN MET ASTROFOTOGRAFIE Een gids voor starters
BEGINNEN MET ASTROFOTOGRAFIE Een gids voor starters Hoe begin je nu aan astrofotografie. Is het echt onbetaalbaar? Kan het met bescheiden middelen? Is het voor iedereen haalbaar om hiermee te beginnen?
Nadere informatieGravitatie en kosmologie
Gravitatie en kosmologie FEW cursus Jo van den Brand Sferische oplossingen: 10 november 2009 Ontsnappingssnelheid Mitchell (1787); Laplace (± 1800) Licht kan niet ontsnappen van een voldoend zwaar lichaam
Nadere informatieVariabele Sterren. Instability strip: Cepheiden RR Lyrae W Virginis sterren. Rode reuzen op de z.g. instability strip in het HR diagram
Variabele Sterren Cepheiden Lyrae W Virginis sterren ode reuzen op de z.g. instability strip in het H diagram De pulsatie en variabiliteit onstaan doordat in de buitenlagen van zulke sterren de He + nogmaals
Nadere informatieTENTAMEN. x 2 x 3. x x2. cos( x y) cos ( x) cos( y) + sin( x) sin( y) d dx arcsin( x)
FACULTEIT TECHNISCHE NATUURWETENSCHAPPEN Opleiding Technische Natuurkunde Kenmerk: 46055907/VGr/KGr Vak : Inleiding Optica (4602) Datum : 29 januari 200 Tijd : 3:45 uur 7.5 uur TENTAMEN Indien U een onderdeel
Nadere informatieBeginnen met astrofotografie Dobson telescoop. Dobson Telescoop Richtprijs +/- 300mm GoTo Dobson ( Skywatcher / Orion )
Beginnen met astrofotografie Dobson telescoop Voor planeetfotografie voldoet een Dobson of een telescoop op een azimutale montering. Voor Deepsky fotografie is een Equatoriale montering aanbevolen. Meer
Nadere informatieCoaxial Plasmonic Metamaterials for Visible Light M.A. van de Haar
Coaxial Plasmonic Metamaterials for Visible Light M.A. van de Haar Samenvatting Optische metamaterialen zijn kunstmatige materialen opgebouwd uit elementen die typisch kleiner zijn dan de golflengte van
Nadere informatiePracticum World Wide Telescope
Practicum World Wide Telescope Onderzoeksvraag Hoe kan ik het programma World Wide Telescope inzetten om meer inzicht te krijgen in deelvragen van de sterrenkunde. Inleiding World Wide Telescope is het
Nadere informatie