De eerste telescoop werd in 1608 door Hans Lipperhey in Nederland gemaakt

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De eerste telescoop werd in 1608 door Hans Lipperhey in Nederland gemaakt"

Transcriptie

1 Telescopen

2 De eerste telescoop werd in 1608 door Hans Lipperhey in Nederland gemaakt Een telescoop werd het eerst voor astronomische waarnemingen door Galileo Galilei ingezet, in 1609 Galilei ontdekte meteen: - De vier grootste satellieten van Jupiter - Kraters op de Maan - Fasen van Venus - De Melkweg bestaat uit een groot hoeveelheid individuele sterren

3 Soorten telescopen De meest fundamentele eigenschap van een telescoop is de diameter van de opening (objectief). Hoe groter de opening, hoe meer licht is verzameld en hoe beter het oplossend vermogen. Twee hoofdtypes: Refractoren (lenzentelescopen): Het objectief is een lens. Maximale grootte ~1 m Reflectoren (spiegeltelescopen): Het objectief is een spiegel. De grootste telescoopspiegels in gebruik hebben een diameter van ~8 m.

4 Credit:

5 Edwin Hubble in de primaire focus van de Hale 5 m telescoop

6 Credit:

7 Hoe werkt een telescoop? Het basisprincipe is eenvoudig: Licht (of andere soorten electromagnetische straling) wordt door een lens of spiegel verzameld en in het brandpunt geconcentreerd. The job of the telescope structure is to keep a few grams of aluminium at the right shape and pointed in the right direction Een telescoop is niet op zichzelf zeer nuttig: Instrumenten zijn noodzakelijk om het licht verder te verwerken en op te nemen.

8 Brandvlak D Optische as F = Brandpuntsafstand F Openingsverhouding = F/D

9 Beeldschaal s s = F tan F s F Voorbeeld: F=100 cm, θ=0.5 o (de Maan) 0.5 deg = 0.5 * π/180 = rad s = 0.87 cm

10 Galileo s telescopen.! Vergroting tot ~20 x, Opening ~2 cm.! Klein beeldveld, ernstige optische aberraties (chromatische en sferische aberratie vanwege primitieve lenzen)

11 Chromatische aberratie Snell s wet:

12 Chromatische aberratie De brekingsindex van licht is is van golflengte (kleur) afhankelijk.! Daardoor kan een enkele lens alleen licht van een kleur concentreren.

13 Hevelius 140-foot telescope, ca Optische aberraties kunnen gereduceerd worden door telescopen met zeer lange brandpuntsafstand te bouwen.

14 Achromatisch refractor Door lenzen van verschillende glassoorten te combineren kan chromatische aberratie gereduceerd worden.

15 Lick refractor, Californien! Gebouwd Moeilijk om lenzen groter dan ~1 m te maken. Ze worden te zwaar en buigen onder hun eigen gewicht.

16 Optiek van moderne telelens Nikon Nikkor zoomlens! mm, f/2.8!! Gewicht: ~1.5 kg

17 Newton s telescoop (1672).! Maakt gebruik van een parabolische spiegel i.p.v. een lens.! Geen chromatische aberratie.

18 Spiegeltelescopen Voor een sferische spiegel bereiken lichtstralen aan de rand een andere focus dan stralen aan de optische as.! Dit effect staat bekend als sferische aberratie.! Sferische aberratie is erger bij snelle spiegels (spiegels met een korte brandpuntsafstand).

19 Een parabolische oppervlak concentreert een parallelle lichtbundel in een punt.! Alle stralen komen op de focus F in fase, als het oppervlak met een nauwkeurigheid van << λ gepolijst is. F

20 Sferische aberratie in HST In een Cassegrain telescoop moeten de vormen van de hoofd- en secundaire spiegels overeenkomen. Dat was in HST niet zo. Resultaat: Onscherpe beelden. Credit: Claire E. Max, UCSC

21 Credit: Claire E. Max, UCSC

22 Off-axis aberraties Een parabolische spiegel kan alleen lichtstralen focusseren die parallel aan de optische as lopen.! In off-axis beelden is coma zichtbaar.! Coma is (veel!) erger voor snelle spiegels.

23 Schmidt telescoop Maakt gebruik van sferische spiegel om een groot beeldveld te realiseren (enkele graden).! Sferische aberratie wordt door een (dunne) correctorlens verwijderd.

24 W. Herschel s 40-foot telescoop (~1790, 126 cm diameter)

25 60-inch (1.5 m) reflector op Mount Wilson Sterrewacht, Californien! Gebouwd The granddaddy of them all.. where many of the problems of telescope design and solutions were first understood (A. Sandage)! Bijvoorbeeld telescoopbuis: Geen gesloten buis maar een open structuur (lichter, betere ventilatie)

26 W.M. Keck Telescope (2 x 10 m) ESO Very Large Telescope (VLT) (4 x 8.2 m)

27 Westerbork Synthese Radio Telescoop (14 antennen van 25 m diameter) Effelsberg 100 m radiotelescoop

28 Chandra X-ray observatory

29 Telescoop monteringen Alt-Az montering:! Lichter, eenvoudiger om te! maken, maar rotatie om drie assen! (az, alt, optische as) noodzakelijk om objecten te volgen. Equatoriaal montering:! Rotatie om een as voldoende om objecten te volgen, maar moet robuster (zwaarder) zijn

30 Equatorial vs. alt-az 2.5 m Isaac Newton Telescope 2.5 m Nordic Optical Telescope

31 Equatoriale telescoopmonteringen Credit:

32 Declinatieas Poolas

33 Beeldvorming in telescopen: De diffractie limiet

34 Diffractie Klassieke dubbele spleet experiment

35 2 1 Constructieve interferentie x Destructieve interferentie x

36 Waar krijgen we minima en maxima? Verschil in afstand tot scherm (F d): l 2 l 1 d sin θ l 1 Aantal n van golflengten λ d θ l 2 θ F n = l 2 l 1 λ = d sin θ λ Constructieve interferentie voor n=0,±1,±2,.. dwz. interferentie patroon heeft maximum waar θ = arcsin nλ d en als θ 1 θ nλ d

37 Interferentiepatroon in dubbele spleet experiment

38 Enkele spleet interferentie d Fase-informatie moet over de gehele spleet geïntegreerd worden voor elke punt op het scherm. F

39 <latexit sha1_base64="0tqfg Enkele spleet interferentie θ nλ/d: Gemiddeld destructieve interferentie d λ

40 <latexit sha1_base64="wcp8mof1eholsgh902pigibun1y=">aaacdhicbvhpsxtbfj5dw7wprdees+hrimsdysps5iio7afhc00vsngznx3rwznzdeztjcz7d4p/hoeecp2ngdqkdwy+vh/zhm/sqklhufqqhgsvxq5vbl5qvd5683a7vbp70+wlftguucrtrcodkmlwsjiuxhqwuu4vnqc3xxr9firwydz8ofmby82vjjxiwcltsfv2tev7caynsqr4wr1cxeiitqksugqhqem0x//vd54bvfyvh6iggg9lofwck6uxup20o1evmg+sgv4cdnhizpl2y5zlotroscju3kgfftsuucupfnatuhrychhdr3dkoeea3biav1pdnmcymotwh0mwz58nkq6dm+nuozwna7esnet/tffjk8g4kqyocy14wjqpfvaotc+qsyuc1mwdlqz0bwvxzs0x5h+jfru8e7nw3grv/lwu4mab1vvwn/30l9tybcpd3qde9p2oczjyflxj3roprmv67dm7yd/ygrsywe7z72a92ah+hr/ctrj3za2dreyd+2fc3h84oblr</latexit> <latexit sha1_base64="sijd8j+jhlwoiiwunzito3qexia=">aaacv3icfvdlahrbfl3tahzhrya6dfm4cbpeoseiuhhiy+eyqsyepoamuvr2tjf6nfw3lahph8ufxjvbhfxdah4ltcqdbydzzuxeonmlvaa0vegkt27f2bnbvde7/+dho93+3uovwdve4kq67fxplgjqzxfcijsevh6fytwe5gcfv/7jn/rboxtmywpnrsytkpuufkwsf/yovc9sxquljgssaxjaekuytzub0kvk0n3u1xxb++wfu5tsupb/0aw/sefpguwmgw/jaly4yvqxvhcynmhjahhcdjxwnguejyu1tj1eb6yepbnznezqhcewa9a/b9nzqbssdd4+s2yt/jnrcbpc0uqxaqqtwnvvjf7lm9zuvp01yly1ozwbrwwtgtm2qpivyqmkvyxesk/iruwuhbesyue9bvg7dmyiwzt8u9vw1qjvmqjtyz/j623cjjod0etr+uxv4pddtqgupivnmiqxvifd+axhmaej5/atfshvzo8ekp2ku4kmne3me/glyd4vvbux8q==</latexit> <latexit sha1_base64="qgsddffn20t1ammnupi1tjyufia=">aaacnxicbzdlthsxfiy9llyhvq1l2y1fviluokmecsuodmeyvireitpi4zmtwniekx2mvtsa9+brwhvlx6ebvogd4hvwlkhceirlv/7/hb2fl86vdbhf/4k1f+svx72ubdtfvh33/ko4+fhezyuv0bozyuwg5g6unnbdiqoguqwuywx9+prgnvd/gxuym8c4y2gk+ctivaqo3hqhbay5tq0uf0bfmyiud1ju5dii8lnsu5zlykxbjuufwzmz4pdx2iia0aloc9faiqzzvxcc3rake4ugg0j Complexe notatie voor golfen Complexe amplitude: A(t) =A 0 e 2 i(t t 0) = A 0 e 2 it 0 e 2 it 0 e 2 it = A 0 cos (2 (t t 0 )) + ia 0 sin (2 (t t 0 )) Reële amplitude: Re 0 e 2 it

41 <latexit sha1_base64="pn4hqkad3kxezg6dm5kuz020lco=">aaacihicbvdlsgnbejz1bxxfpyowgarpysoixgrra3qlyftixta724ldzmaxmvkllhvyuzx51a/wjb71h/whjzehxwunrvu33v1hirixvv/mjyyoju9mtk0xzmbn5heki0vnjk41wzqlrawvqzaoumk65vbgzairzcjwiuwe9v2lg9sgx+rm9hjssugo3uymrjnaxdutukcdaaojkfzp9sowfjqn unit vector Ω r Ω r Amplitude van electrische veld vector bij pupil Intensiteit: I = hee? i E(t) =E 0 e i2πνt Het duurt Δt = R /c om de beeldvlak vanaf positie r in de pupil te bereiken. De amplitude is dan E r (t, Ω) = C R E 0e i2πν(t t ) R R pupil = C R E 0e i2πν(t R /c) ( = C R E 0e i2πν t R+Ω r c Integraal over de pupil: ( ) C E sum = R E 0e i2πν t R+Ω r c dr )

42 E sum = pupil C R E 0e i2πν ( t R+Ω r c ) dr Benadering: C/R C/R (opening veel kleiner dan R): E sum (Ω,t)= C ( R ei2πν(t R/c) E 0 e i2πν Ω r c = C R E 0e i2πν(t R/c) = C ( R E t R c = C ( R E t R c ) ) pupil pupil voor pupil functie P(r). P(r)=1 binnen de pupil en P(r)=0 buiten. pupil ( e i2π Ω r λ ( e i2π Ω r λ pupil plane ) dr ) dr ) dr ( P (r)e i2π Ω r λ ) dr

43 E sum (Ω,t)= C R E ( t R c ) pupil plane ( P (r)e i2π Ω r λ ) dr Wij vervangen ζ r λ en kunnen dan Esum op volgende manier uitdrukken: ( E sum (Ω,t)= λ2 C R E t R ) P (ζ)e i2πω ζ dζ c pupil plane waarbij de factoren buiten de integraal onafhankelijk van Ω zijn. F (Ω) = F{P (ζ)} = pupil plane P (ζ)e i2πω ζ dζ Is de Fourier transformatie van de pupil functie P(r/λ).

44 De amplitude diffractie patroon is dan a(ω) = λ R F{P (r/λ)} en de intensiteit diffractie patroon is I(Ω) = a(ω) 2 = a(ω)a (Ω)

45 Interferentiepatroon voor enkele spleet van lengte d: I(θ) sin2 (πd sin θ/λ) (πd sin θ/λ) 2 sin2 (πdθ/λ) (πdθ/λ) 2 I(θ) = 0 voor θ = λ/d Interferentiepatroon is alleen van de verhouding λ/d afhankelijk.

46 Diffractie in een cirkelvormig opening Princiep is hetzelfde als voor enkele spleet; maar wij moeten over een tweedimensionele opening integreren. r θ Resultaat: I(θ) = π2 r 4 m 2 (J 1(2m)) 2 waar m = πr sin θ λ en J1 een Bessel functie is

47 De Rayleigh criterium Diffractiepatroon voor cirkelvormig opening. Minima bij θ =1.22 λ d, 2.33λ d, 3.24λ d, Rayleigh criterium voor oplossing van een telescoop van opening d: θ R =1.22 λ d

48 Single source, Airy disk Two sources, I1=I2, sep = θr I2 = 0.1 I1 I2 = 0.01 I1

49 Spider holding the secondary mirror in Newtonian telescope

50 Diffractiepatronen van verschillende openingen Cirkelvormige opening Pupil Gat in het midden Ondersteuning secundaire spiegel Zeshoekige spiegel I

51 Rayleigh criterium: voorbeelden Het Oog: d~6 mm, λ~500 nm θr = 17 boogseconden (in praktijk: 1-2 boogminuten) 20 cm telescoop, zichtbaar licht: θr = 0.5 boogseconden 35 cm telescoop, θr = 0.3 boogseconden In praktijk: maximale oplossing is ~1 boogsecond omdat het licht door turbulentie in de atmosfeer verstoord wordt Hubble Space Telescope, UV (d=240 cm, λ~200 nm) θr = 0.02 boogseconden 100 m radio telescoop, λ=21 cm θr = 7 boogminuten

Al in 1608 probeerde Hans Lipperhey uit Middelburg een telescoop te patenteren.

Al in 1608 probeerde Hans Lipperhey uit Middelburg een telescoop te patenteren. Telescopen Al in 1608 probeerde Hans Lipperhey uit Middelburg een telescoop te patenteren. Een telescoop werd het eerst voor astronomische waarnemingen door Galileo Galilei ingezet, in 1609 Galilei ontdekte

Nadere informatie

Het horizontale coördinatenstelsel

Het horizontale coördinatenstelsel Het horizontale coördinatenstelsel De positie van een hemellichaam wordt beschreven door - Azimuth: gemeten in graden van noord (0 o ) over oost (90 o ) - Hoogte: 0 o op de horizon, 90 o op zenith - Zenith

Nadere informatie

, met ω de hoekfrequentie en

, met ω de hoekfrequentie en Opgave 1. a) De brekingsindex van een stof, n, wordt gegeven door: A n = 1 +, ω ω, met ω de hoekfrequentie en ( ω ω) + γ ω, A en γ zijn constantes. Geef uitdrukkingen voor de fasesnelheid en de groepssnelheid

Nadere informatie

Astronomische Technieken Hovo Cursus Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU)

Astronomische Technieken Hovo Cursus Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU) Astronomische Technieken Hovo Cursus 2010 Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU) Opbouw van de cursus 15/3: 22/3: 12/4: 19/4: 26/4: 3/5: - Berichten uit de ruimte - Ontvangers op Aarde Paul Groot

Nadere informatie

Hoe werkt een TELESCOOP?

Hoe werkt een TELESCOOP? Hoe werkt een TELESCOOP? rits de Mul voor Cosmos Sterrenwacht okt 2013 Na start loopt presentatie automatisch door 1 De COSMOS Telescoop Meade LX200 AC 16 inch Stralengang: oculairlens bolle spiegel holle

Nadere informatie

Uitwerkingen tentamen Optica

Uitwerkingen tentamen Optica Uitwerkingen tentamen Optica 18 februari 2005 Opgave 1 2 y x 2 = 1 a 2 2 y t 2 (1) a) De eenheid van a moet zijn m/s, zoals te zien aan de vergelijking. a = v is de snelheid waarmee de golf zich voortbeweegt.

Nadere informatie

De telescoop een seecker instrument om verre te sien

De telescoop een seecker instrument om verre te sien De telescoop een seecker instrument om verre te sien Robert Wielinga robert@sonnenborgh.nl 11 e eeuw: ontdekking van de leessteen een druppel water werkt als een vergrootglas brillen vanaf 1300 bolle lens:

Nadere informatie

Inleiding Astrofysica College 2 19 september

Inleiding Astrofysica College 2 19 september Inleiding Astrofysica College 2 19 september 2016 15.45 17.30 Ignas Snellen Wanneer is een ster optimaal zichtbaar? UT = Universal Time = Zonnetijd in Greenwich 21 maart! zon in Lentepunt! UT=12:00! α

Nadere informatie

Hoe werkt een astronoom Achter de schermen van de sterrenkunde

Hoe werkt een astronoom Achter de schermen van de sterrenkunde Hoe werkt een astronoom Achter de schermen van de sterrenkunde Prof. Henny J.G.L.M. Lamers Astronomisch Instituut Universiteit van Amsterdam h.j.g.l.m.lamers@uu.nl www.hennylamers.nl Overveen 15 october

Nadere informatie

TENTAMEN. x 2 x 3. x x2. cos( x y) cos ( x) cos( y) + sin( x) sin( y) d dx arcsin( x)

TENTAMEN. x 2 x 3. x x2. cos( x y) cos ( x) cos( y) + sin( x) sin( y) d dx arcsin( x) FACULTEIT TECHNISCHE NATUURWETENSCHAPPEN Opleiding Technische Natuurkunde Kenmerk: 46055907/VGr/KGr Vak : Inleiding Optica (4602) Datum : 29 januari 200 Tijd : 3:45 uur 7.5 uur TENTAMEN Indien U een onderdeel

Nadere informatie

(B) L_- Tentamen optica en optisch waarnemen

(B) L_- Tentamen optica en optisch waarnemen Tentamen optica en optisch waarnemen 27 maart20l2,15:15-18:00 docenten: dr. W. Vassen, prof.dr. J.F. de Boer Geef altijd een motivatie voor je antwoord. Er zijn 8 vragen. Iedere vraag levert evenveel punten

Nadere informatie

Uitwerkingen tentamen optica

Uitwerkingen tentamen optica Uitwerkingen tentamen optica april 00 Opgave a) (3pt) Voor de visibility, fringe contrast of zichtbaarheid geldt: waarbij zodat V = I max I min I max + I min, () I max = I A + I B + I A I B cos δ met cos

Nadere informatie

Telescoop: optica die licht vergaart in een focus. Detector: registreert, meet de flux. Zeer verschillende technieken voor verschillende golflengtes

Telescoop: optica die licht vergaart in een focus. Detector: registreert, meet de flux. Zeer verschillende technieken voor verschillende golflengtes Telescopen en detectors Telescoop: optica die licht vergaart in een focus Hoe groter, hoe gevoeliger Detector: registreert, meet de flux Hoge efficientie, lage ruis belangrijk Zeer verschillende technieken

Nadere informatie

Uitwerkingen Tentamen Optica

Uitwerkingen Tentamen Optica Uitwerkingen Tentamen Optica februari 006 De volgende uitwerkingen zijn mogelijke manieren van oplossen, maar niet noodzakelijk de enige. Opgave a) Voor geluidsgolven geldt net als voor lichtgolven n m

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Technische Natuurkunde Tentamen Golven & Optica 3AA70 Dinsdag 23 juni 2009 van 14.00 tot 17.00 uur Dit tentamen bestaat uit 4 vraagstukken en 5 pagina s met

Nadere informatie

Telescopen. N.G. Schultheiss

Telescopen. N.G. Schultheiss 1 Telescopen N.G. Schultheiss 1 Inleiding Deze module volgt op de module Lenzen of Lenzen slijpen. Deze module wordt vervolgd met de module Telescopen gebruiken. Je kunt met na deze module een telescoop

Nadere informatie

Technische Universiteit Eindhoven

Technische Universiteit Eindhoven Technische Universiteit Eindhoven Tentamen: Golven en Optica (3BB40) Datum: 24 november 2006 N.B.: Dit tentamen bestaat uit 4 vraagstukken en 5 pagina s met formules (LET OP, formulebladen zijn gewijzigd!!).

Nadere informatie

Uitwerkingen Hertentamen Optica

Uitwerkingen Hertentamen Optica Uitwerkingen Hertentamen Optica 8 maart 008 Opgave a) De vergroting is gegeven door M b/v (zie figuur). Invullen van de lenzen formule + f b v met v 3 cm en b cm (virtueel dus negatief) leert dat f cm.

Nadere informatie

Basic Creative Engineering Skills

Basic Creative Engineering Skills Optische systemen Oktober 2015 Theaterschool OTT-1 1 Optische systemen In het theater: Theaterlampen Projectoren Camera s (foto, video, film) In deze les worden achtereenvolgens behandeld: Eigenschappen

Nadere informatie

Beginnen met sterren kijken

Beginnen met sterren kijken Beginnen met sterren kijken Een gids voor kinderen Waar begin je en hoe vind je de beste sterrenkijker in het steeds maar meer uitgebreide telescopenbos wat je op internet kan vinden. Geen eenvoudige opgave,

Nadere informatie

Tentamen Optica. 20 februari Zet je naam, studentennummer en studierichting bovenaan elk vel dat je gebruikt. Lees de 6 opgaven eerst eens door.

Tentamen Optica. 20 februari Zet je naam, studentennummer en studierichting bovenaan elk vel dat je gebruikt. Lees de 6 opgaven eerst eens door. Tentamen Optica 20 februari 2007 Zet je naam, studentennummer en studierichting bovenaan elk vel dat je gebruikt. Lees de 6 opgaven eerst eens door. Opgave 1 We beschouwen de breking van geluid aan een

Nadere informatie

Een refractor bestaat hoofdzakelijk uit twee lenzen, beide (bolvormige) positieve lenzen.

Een refractor bestaat hoofdzakelijk uit twee lenzen, beide (bolvormige) positieve lenzen. Werkstuk door een scholier 1485 woorden 28 februari 2002 5,6 104 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Sterrenkijker 1. Telescopen met refractor-werking Een sterrenkijker, ofwel telescoop, is een soort van grote

Nadere informatie

Hertentamen Optica,11 april 2016 : uitwerkingen

Hertentamen Optica,11 april 2016 : uitwerkingen Hertentamen Optica, april 206 : uitwerkingen. Vis in rechthoekig aquarium (a) De linker figuur toont de stralengang van water naar lucht. ( punt) (b) De breking van licht aan de grenslaag tussen medium

Nadere informatie

FACULTEIT TECHNISCHE NATUURWETENSCHAPPEN. Opleiding Technische Natuurkunde TENTAMEN

FACULTEIT TECHNISCHE NATUURWETENSCHAPPEN. Opleiding Technische Natuurkunde TENTAMEN FACULTEIT TECHNISCHE NATUURWETENSCHAPPEN Opleiding Technische Natuurkunde TENTAMEN Vak : Inleiding Optica (19146011) Datum : 9 november 01 Tijd : 8:45 uur 1.15 uur Indien U een onderdeel van een vraagstuk

Nadere informatie

FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE. Kenmerk: /Gor/Hsa/Rrk. Datum: TENTAMEN

FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE. Kenmerk: /Gor/Hsa/Rrk. Datum: TENTAMEN FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE Kenmerk: /Gor/Hsa/Rrk Datum: Vak : Inleiding Optica (4602) Datum : 9 januari 200 Tijd : 9.00 uur - 2.0 uur TENTAMEN Indien U een onderdeel van een vraagstuk niet kunt maken

Nadere informatie

NOVA Astronomie Nascholing #4 WAARNEEMTECHNIEKEN Groningen 10 mei 2016 J.W.Pel

NOVA Astronomie Nascholing #4 WAARNEEMTECHNIEKEN Groningen 10 mei 2016 J.W.Pel NOVA Astronomie Nascholing #4 WAARNEEMTECHNIEKEN Groningen 10 mei 2016 J.W.Pel millennia lang zag de mensheid de sterrenhemel zó NASCHOLING 10-5- 16 2 de straling die materie uitzendt hangt vooral af van

Nadere informatie

Basiscursus Sterrenkunde. Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 22 Mei 2019

Basiscursus Sterrenkunde. Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 22 Mei 2019 Basiscursus Sterrenkunde Sterrenwacht Tweelingen, Spijkenisse 22 Mei 2019 Inhoud van de les Zijn er nog vragen n.a.v. de vorige les? Deze les: Komeet Wirtanen Sterrenhemel waarnemen Telescopen Komeet Wirtanen

Nadere informatie

FACULTEIT TECHNISCHE NATUURWETENSCHAPPEN Opleiding Technische Natuurkunde TENTAMEN

FACULTEIT TECHNISCHE NATUURWETENSCHAPPEN Opleiding Technische Natuurkunde TENTAMEN FACULTEIT TECHNISCHE NATUURWETENSCHAPPEN Opleiding Technische Natuurkunde Vak : Inleiding Optica (146012) Datum : 5 november 2010 Tijd : 8:45 uur 12.15 uur TENTAMEN Indien U een onderdeel van een vraagstuk

Nadere informatie

Astronomische Technieken Hovo Cursus Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU)

Astronomische Technieken Hovo Cursus Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU) Astronomische Technieken Hovo Cursus 2010 Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU) Opbouw van de cursus 15/3: 22/3: 12/4: 19/4: 26/4: 3/5: - Berichten uit de ruimte - Ontvangers op Aarde Paul Groot

Nadere informatie

FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE. Kenmerk: /vGr. Datum: 24 juli 2000 TENTAMEN

FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE. Kenmerk: /vGr. Datum: 24 juli 2000 TENTAMEN FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE Kenmerk: 46055519/vGr Datum: 24 juli 2000 Vak : Inleiding Optica (146012) Datum : 21 augustus 2000 Tijd : 9.00 uur - 12.30 uur TENTAMEN Indien U een onderdeel van een vraagstuk

Nadere informatie

Uitwerkingen Tentamen Optica

Uitwerkingen Tentamen Optica Uitwerkingen Tentamen Optica Datum van het tentamen: 19 februari 2008 Opgave 1 a) Het hoekoplossend vermogen van een lens (of een holle spiegel) is direct gerelateerd aan het Fraunhofer diffractiepatroon

Nadere informatie

Scherpte en Contrast

Scherpte en Contrast 21 maart 2015 1 Scherpte en Contrast 2 Wat is Scherp? Wat is Contrast? 3 Inhoud van de presentatie Scherpte en Contrast (enige voorbeelden) Airy Disk Afbeeldingsfouten MTF (contrast) Contrastverlies Slotopmerking

Nadere informatie

Antwoorden Eindtoets 8NC00 12 april 2017

Antwoorden Eindtoets 8NC00 12 april 2017 Antwooren Eintoets 8NC 12 april 217 1.1. Onwaar, een fase-contrast microscoop brengt e verschillen in brekingsinex in beel. Er wort geen gepolariseer licht gebruikt us het is niet mogelijk ubbelbrekene

Nadere informatie

Radioastronomie Marijke Haverkorn

Radioastronomie Marijke Haverkorn Radioastronomie Marijke Haverkorn Sterrenkunde onderzoekt alle soorten straling in het electromagnetisch spectrum gamma röntgen ultraviolet infrarood radio zichtbaar licht Eén melkwegstelsel, vele gezichten

Nadere informatie

Officina Stellare Pro RC 250 LC - 250mm Ritchey Chretien - PRO. Robtics

Officina Stellare Pro RC 250 LC - 250mm Ritchey Chretien - PRO. Robtics Pro RC 250 LC - 250mm Ritchey Chretien - Model: OS_PRC250C-PRP Artikel: Fabrikant: Officina Stellare Officina Stellare Pro RC 250 met LK7 glas en gesloten buis - 250mm Ritchey Chretien - De Pro RC Series

Nadere informatie

Basic Creative Engineering Skills

Basic Creative Engineering Skills Spiegels en Lenzen September 2015 Theaterschool OTT-2 1 September 2015 Theaterschool OTT-2 2 Schaduw Bij puntvormige lichtbron ontstaat een scherpe schaduw. Vraag Hoe groot is de schaduw van een voorwerp

Nadere informatie

Faculteit Technische Natuurkunde Tentamen OPTICA voor BMT (3D010) 22 juni 1999, 14:00-17:00 uur

Faculteit Technische Natuurkunde Tentamen OPTICA voor BMT (3D010) 22 juni 1999, 14:00-17:00 uur Faculteit Technische Natuurkunde Tentamen OPTICA voor BMT (3D010) 22 juni 1999, 14:00-17:00 uur Opmerkingen: 1) Lijsten met de punten toegekend door de corrector hangen op het publicatiebord Deeltjesfysica

Nadere informatie

Telescopen > Catadioptrisch Spiegel /lens > Celestron > Celestron OTA > Celestron C9,25 XLT standaard optische buis (CG-5)

Telescopen > Catadioptrisch Spiegel /lens > Celestron > Celestron OTA > Celestron C9,25 XLT standaard optische buis (CG-5) Celestron C9,25 XLT standaard Model: CEL_91025-XLT Artikel: Celestron C9,25 XLT standaard Fabrikant: Celestron Hebt u al een fraaie montering? Celestron levert de perfect bijpassende telescoopbuis met

Nadere informatie

Telescopen > Catadioptrisch Spiegel /lens > Celestron > Celestron OTA > Celestron C9,25 XLT standaard optische buis (CGE)

Telescopen > Catadioptrisch Spiegel /lens > Celestron > Celestron OTA > Celestron C9,25 XLT standaard optische buis (CGE) Celestron C9,25 XLT standaard Model: CEL_91027-XLT Artikel: Celestron C9,25 XLT standaard Fabrikant: Celestron Hebt u al een fraaie montering? Celestron levert de perfect bijpassende telescoopbuis met

Nadere informatie

Het hoofdstuk is ontworpen voor een les van ongeveer 40 min.

Het hoofdstuk is ontworpen voor een les van ongeveer 40 min. Docentenhandleiding voor module 3 Lenzen en telescopen Lenzen zijn een basiscomponent voor de optica. Het is echter niet zo gemakkelijk om te begrijpen hoe ze werken! Lenzen kennen een breed toepassingsbereik.

Nadere informatie

Fysica 2 Practicum. Laser

Fysica 2 Practicum. Laser Fysica Practicum Laser 1. Theorie : Eigenschappen van een laserbundel 1.1. Werking van een gaslaser cf. Douglas C. Giancoli Natuurkunde voor Wetenschap en Techniek, Deel III : Moderne Natuurkunde). 1..

Nadere informatie

maksutov telescoop Maksutov telescoop

maksutov telescoop Maksutov telescoop maksutov telescoop Maksutov telescoop Deze blogpost gaat over de techniek van de Maksutov telescoop via een review van de National Geographic 90/1250 goto telescoop. Lenzen of spiegel? Grofweg onderscheiden

Nadere informatie

Geleid herontdekken van de golffunctie

Geleid herontdekken van de golffunctie Geleid herontdekken van de golffunctie Nascholingscursus Quantumwereld Lodewijk Koopman lkoopman@dds.nl januari-maart 2013 1 Dubbel-spleet experiment Er wordt wel eens gezegd dat elektronen interfereren.

Nadere informatie

Het ontwerpen van een Newtontelescoop

Het ontwerpen van een Newtontelescoop Het ontwerpen van een Newtontelescoop grootte van de vangspiegel gerelateerde afmetingen Jan van Gastel februari 2002 elangrijkste dimensies D= doorsnee hoofdspiegel 29.90 52.30 L F = brandpuntsafstand

Nadere informatie

Tentamen Optica. 19 februari 2008, 14:00 uur tot 17:00 uur

Tentamen Optica. 19 februari 2008, 14:00 uur tot 17:00 uur Tentamen Optica 19 februari 2008, 14:00 uur tot 17:00 uur Zet je naam en studierichting bovenaan elk vel dat je gebruikt. Lees de 8 opgaven eerst eens door. De opgaven kunnen in willekeurige volgorde gemaakt

Nadere informatie

TENTAMEN. x 2 x x2 1. cos( x y) cos ( x) cos( y) + sin( x) sin( y) d dx arcsin( x)

TENTAMEN. x 2 x x2 1. cos( x y) cos ( x) cos( y) + sin( x) sin( y) d dx arcsin( x) FACULTEIT TECHNISCHE NATUURWETENSCHAPPEN Opleiding Technische Natuurunde Kenmer: 46055879/VGr/Hsa Va : Inleiding Optica (460) Datum : februari 008 Tijd : 3.30 uur 7.00 uur TENTAMEN Indien U een onderdeel

Nadere informatie

10/03/2016 Janos Barabas. Collimatie in alle geuren en kleuren

10/03/2016 Janos Barabas. Collimatie in alle geuren en kleuren 10/03/2016 Janos Barabas Collimatie in alle geuren en kleuren Om te beginnen.. I. De beeldvorming van een telescoop II. Wat is collimatie, waarom doen wij het III. Voorbereiding IV. Collimatie instrumenten

Nadere informatie

Inleiding Astrofysica Tentamen 2009/2010: antwoorden

Inleiding Astrofysica Tentamen 2009/2010: antwoorden Inleiding Astrofysica Tentamen 2009/200: antwoorden December 2, 2009. Begrippen, vergelijkingen, astronomische getallen a. Zie Kutner 0.3 b. Zie Kutner 23.5 c. Zie Kutner 4.2.6 d. Zie Kutner 6.5 e. Zie

Nadere informatie

Faculteit Biomedische Technologie. 28 januari 2016, 18:00-21:00 uur

Faculteit Biomedische Technologie. 28 januari 2016, 18:00-21:00 uur Faculteit Biomedische Technologie Tentamen EEKTROMAGNETISME en OPTICA (8NC00) 28 januari 2016, 18:00-21:00 uur Opmerkingen: 1) Het is toegestaan gebruik te maken van het formuleblad (zie Oase 8NC00). Het

Nadere informatie

De meeste telescopen die u vandaag de dag op internet en in de winkels kunt vinden zijn in te delen in drie soorten:

De meeste telescopen die u vandaag de dag op internet en in de winkels kunt vinden zijn in te delen in drie soorten: Hoe werken telescopen? Waarschijnlijk heeft u 's nachts wel eens de hemel in gekeken en bent u op zoek gegaan naar sterrenbeelden, sterren of de maan. Misschien heeft u al geleerd hoe u een sterrenbeeld

Nadere informatie

Faculteit Biomedische Technologie. 9 april 2018, 18:00-21:00 uur

Faculteit Biomedische Technologie. 9 april 2018, 18:00-21:00 uur Faculteit Biomedische Technologie Tentamen ELEKTROMAGNETISME en OPTICA (8NC00) 9 april 2018, 18:00-21:00 uur Opmerkingen: 1) Het is toegestaan gebruik te maken van het uitgedeelde formuleblad. Het is ook

Nadere informatie

Tentamen Golven & Optica (NS-104B)

Tentamen Golven & Optica (NS-104B) Tentamen Golven & Optica (NS-104B) 30 juni 2010, 3 uur - Maak elke opgave op een apart vel en voorzie die van naam en studentnummer - Gebruik van een (grafische) rekenmachine is toegestaan, gebruik van

Nadere informatie

OPTISCHE TELESCOPEN. Senioren Academie Leeuwarden 11 februari 2013 Jan Willem Pel

OPTISCHE TELESCOPEN. Senioren Academie Leeuwarden 11 februari 2013 Jan Willem Pel OPTISCHE TELESCOPEN Senioren Academie Leeuwarden 11 februari 2013 Jan Willem Pel pupil diam. D: variabel 2 tot 8 mm HET MENSELIJK OOG OPTISCH CENTRUM van CORNEA + LENS + GLASACHTIG LICHAAM effectieve brandpuntsafstand:

Nadere informatie

TW2040: Complexe Functietheorie

TW2040: Complexe Functietheorie TW2040: Complexe Functietheorie week 4.9, maandag K. P. Hart Faculteit EWI TU Delft Delft, 13 juni, 2016 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie 1 / 41 Outline III.6 The Residue Theorem 1 III.6 The

Nadere informatie

Observationele Sterrenkunde

Observationele Sterrenkunde Observationele Sterrenkunde Søren S. Larsen s.larsen@astro.ru.nl Afdeling Sterrenkunde / IMAPP Assistenten: - Emilio Enriquez (e.enriquez@astro.ru.nl) - Tjibaria Pijloo (t.pijloo@astro.ru.nl) - Roque Ruiz

Nadere informatie

Heliostaat voor de Leidse Sterrewacht

Heliostaat voor de Leidse Sterrewacht Heliostaat voor de Leidse Sterrewacht Kees Moddemeijer, 17 sept 2016 Inhoud: 1. Introductie, aanpassingen aan het gebouw. 2. Optisch ontwerp heliostaat. 3. Mechanisch ontwerp. 4. Integratie in het gebouw.

Nadere informatie

Faculteit Biomedische Technologie Tentamen OPTICA (8N040) 16 augustus 2012, 9:00-12:00 uur

Faculteit Biomedische Technologie Tentamen OPTICA (8N040) 16 augustus 2012, 9:00-12:00 uur Faculteit Biomedische Technologie Tentamen OPTICA (8N040) 16 augustus 2012, 9:00-12:00 uur Opmerkingen: 1) Lijsten met de punten toegekend door de corrector worden op OASE gepubliceerd. De antwoorden van

Nadere informatie

Voorblad bij tentamen - Optica 3BOX1

Voorblad bij tentamen - Optica 3BOX1 Voorblad bij tentamen - Optica 3BOX1 (in te vullen door de examinator) Tentamen/vakcode: 3BOX1 Aantal deelnemers: 190 Datum: 8 Januari 016 Begintijd: 9:00 schriftelijk / notebook (*) Eindtijd: 1:00 open

Nadere informatie

Eindronde Natuurkunde Olympiade 2016 theorietoets deel 1

Eindronde Natuurkunde Olympiade 2016 theorietoets deel 1 Eindronde Natuurkunde Olympiade 2016 theorietoets deel 1 1 Volleybal (6pt) Neem een dunne bolvormige bal gevuld met lucht als eenvoudig model voor een volleybal. Het materiaal van de bal is niet veerkrachtig

Nadere informatie

Spiegel. Herhaling klas 2: Spiegeling. Spiegel wet: i=t Spiegelen met spiegelbeelden. NOVA 3HV - H2 (Licht) November 15, NOVA 3HV - H2 (Licht)

Spiegel. Herhaling klas 2: Spiegeling. Spiegel wet: i=t Spiegelen met spiegelbeelden. NOVA 3HV - H2 (Licht) November 15, NOVA 3HV - H2 (Licht) Herhaling klas 2: Spiegeling Spiegel wet: i=t Spiegelen met spiegelbeelden Spiegelen van een object (pijl), m.b.v. het spiegelbeeld: Spiegel 1 2 H.2: Licht 1: Camera obscura (2) Eigen experiment: camera

Nadere informatie

Robtics. Plane Wave 17 inch CDK Astrograph. > Plane Wave 17 inch CDK Astrograph

Robtics. Plane Wave 17 inch CDK Astrograph. > Plane Wave 17 inch CDK Astrograph Model: PW_CDK17 Artikel: Fabrikant: PlaneWave instruments Deze 17 inch F 6,8 astrograph is alles wat u zich kunt wensen indien deepsky astrofotografie uw hoofddoel is. De kijker heeft een vlak beeldveld

Nadere informatie

HL 204 HL 207 HL 214 HL 226/228

HL 204 HL 207 HL 214 HL 226/228 HL 204 HL 207 HL 214 HL 226/228 Inleiding Astrofysica College 3 28 september 2015 13.45 15.30 Ignas Snellen Astrofysica: licht, atomen en energie Zwartlichaamstralers (black body) Stralingswetten 1. Vrije

Nadere informatie

Vraag Antwoord Scores

Vraag Antwoord Scores Beoordelingsmodel Opgave Splijtstof in een kerncentrale maximumscore 3 235 7 87 U + n Ba + Kr + 2 n of 92 0 56 36 0 235 7 87 U + n Ba + Kr + 2n één neutron links van de pijl en twee neutronen rechts van

Nadere informatie

Naam: Klas: Toets Eenvoudige interferentie- en diffractiepatronen VWO (versie A)

Naam: Klas: Toets Eenvoudige interferentie- en diffractiepatronen VWO (versie A) Naam: Klas: Toets Eenvoudige interferentie- en diffractiepatronen VWO (versie A) Opgave 1 Twee kleine luidsprekers L 1 en L hebben een onderlinge afstand van d = 1,40 m. Zie de figuur hiernaast (niet op

Nadere informatie

Inleiding Optica (146012).

Inleiding Optica (146012). Inleiding Optica (146012). Cursusjaar: 2007-2008 De leerstof van week tot week en begripsvragen. Besteed ca. 10 uur per week aan thuis-zelfstudie (dus excl. de colleges!) Maak zo veel mogelijk vraagstukken.

Nadere informatie

Uitwerkingen Hertentamen Optica

Uitwerkingen Hertentamen Optica Uitwerkingen Hertentamen Optica 20 maart 2006 De volgende uitwerkingen zijn mogelijke manieren van oplossen, maar niet noodzakelijk de enige. Opgave 1 a) Dispersie is het fenomeen dat een medium een golflengte

Nadere informatie

Kees Moddemeijer 18 mrt Schiefspiegler

Kees Moddemeijer 18 mrt Schiefspiegler Kees Moddemeijer 18 mrt 2017 Schiefspiegler Enkele bijzondere aspecten van schiefspiegler ontwerpen De Kutter telescoop Toepassen van een correctielens De heliostaat van de Leidse Sterrewacht Vergelijken

Nadere informatie

Werkblad 2.3: Elektrondiffractie aan Grafiet

Werkblad 2.3: Elektrondiffractie aan Grafiet Werkblad 2.3: Elektrondiffractie aan Grafiet In dit experiment wordt de afstand tussen naburige atomen in een grafietkristal bepaald. Grafiet is een kristallijne vorm van koolstof waarbij het kristal is

Nadere informatie

Werkblad 2.2: Doppelspalt Simulatie voor Fysische Optica en voor Quantum Verschijnselen 1

Werkblad 2.2: Doppelspalt Simulatie voor Fysische Optica en voor Quantum Verschijnselen 1 Werkblad 2.2: Doppelspalt Simulatie voor Fysische Optica en voor Quantum Verschijnselen 1 Vandaag doe je: I. De simulatie van quantum golven/deeltjes op http://phet.colorado.edu (geen gedetailleerde instructies,

Nadere informatie

Faculteit Biomedische Technologie Tentamen OPTICA (8N040) 26 juni 2012, 14:00-17:00 uur

Faculteit Biomedische Technologie Tentamen OPTICA (8N040) 26 juni 2012, 14:00-17:00 uur Faculteit Biomedische Technologie Tentamen OPTICA (8N040) 26 juni 2012, 14:00-17:00 uur Opmerkingen: 1) Lijsten met de punten toegekend door de corrector worden op OASE gepubliceerd. De antwoorden van

Nadere informatie

Samenvatting door D woorden 28 november keer beoordeeld. Aardrijkskunde

Samenvatting door D woorden 28 november keer beoordeeld. Aardrijkskunde Samenvatting door D. 1387 woorden 28 november 2016 0 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Kosmografie Onderzoeken van heelal basis wetenschap = fysica Hoofdstuk 1: Structuur van het heelal 1.1 Samenstelling

Nadere informatie

De snelheid van de auto neemt eerst toe en wordt na zekere tijd constant. Bereken de snelheid die de auto dan heeft.

De snelheid van de auto neemt eerst toe en wordt na zekere tijd constant. Bereken de snelheid die de auto dan heeft. Opgave 1 Een auto Met een auto worden enkele proeven gedaan. De wrijvingskracht F w op de auto is daarbij gelijk aan de som van de rolwrijving F w,rol en de luchtwrijving F w,lucht. F w,rol heeft bij elke

Nadere informatie

1. Langere vraag over de theorie

1. Langere vraag over de theorie 1. Langere vraag over e theorie a) Lei e voorwaaren af voor constructieve en estructieve interferentie bij het twee-spletenexperiment van Young. Druk eze voorwaaren uit zowel in functie van e hoek θ over

Nadere informatie

Cursus Inleiding in de Sterrenkunde

Cursus Inleiding in de Sterrenkunde Cursus Inleiding in de Sterrenkunde Sterrenbeelden naamgeving ca. 3000 v Chr. (Kreta) 48 klassieke sterrenbeelden, w.o. Dierenriem nu 88 officieel (door I.A.U.) met blote oog ca. 6000 sterren sternamen:

Nadere informatie

Fotograferen en beeldbewerken van een totale zonsverduistering. A. van Kranenburg

Fotograferen en beeldbewerken van een totale zonsverduistering. A. van Kranenburg Fotograferen en beeldbewerken van een totale zonsverduistering A. van Kranenburg Zonsverduistering: meest spectaculaire astronomische bezienswaardigheid! Ik heb er 4 opgezocht over de hele wereld: - 11

Nadere informatie

Eindronde Natuurkunde Olympiade 2015 theorietoets deel 1

Eindronde Natuurkunde Olympiade 2015 theorietoets deel 1 Eindronde Natuurkunde Olympiade 2015 theorietoets deel 1 Opgave 1 Botsend blokje (5p) Een blok met een massa van 10 kg glijdt over een glad oppervlak. Hoek D botst tegen een klein vastzittend blokje S

Nadere informatie

Spikes en Spiders. en het. Bahtinovmasker

Spikes en Spiders. en het. Bahtinovmasker Spikes en Spiders en het Bahtinovmasker Jac Brosens 11-2015 Wat vindt je mooier? Deze afbeelding? ( De vraagstelling betreft de invloed van de spikes op het beeld dus niet de verdere kwaliteit van de opname.

Nadere informatie

Inleiding Astrofysica College 3 10 oktober Ignas Snellen

Inleiding Astrofysica College 3 10 oktober Ignas Snellen Inleiding Astrofysica College 3 10 oktober 2016 15.45 17.30 Ignas Snellen Straling, energie en flux Astrofysica: licht, atomen en energie Zwartlichaamstralers (black body) Stralingswetten Een object dat

Nadere informatie

De wondere wereld van de obstructievrije telescopen

De wondere wereld van de obstructievrije telescopen De wondere wereld van de obstructievrije telescopen De wieg van de Schiefspiegler in België & Nederland Een passie sinds 1970 Nomenclatuur & Classificatie Obstructievrije telescopen kunnen opgedeeld worden

Nadere informatie

Hoe groot moet mijn vangspiegel zijn? Jan van Gastel

Hoe groot moet mijn vangspiegel zijn? Jan van Gastel Hoe groot moet mijn vangspiegel zijn? Jan van Gastel Het door de amateur meest gebouwde type telescoop is de Newton-telescoop. Misschien wel de meest gestelde vraag van zelfbouwers van Newton-telescopen

Nadere informatie

De European Extremely Large Telescope - een blik in het verre heelal

De European Extremely Large Telescope - een blik in het verre heelal De European Extremely Large Telescope - een blik in het verre heelal Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Onne Slooten 28 January 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/70955

Nadere informatie

Verslag Vendelinusvergadering 13 mei 2017

Verslag Vendelinusvergadering 13 mei 2017 Verslag Vendelinusvergadering 13 mei 2017 We hadden liefst drie verjaardagen te vieren: Ludo, Jos en Tony. Een hartelijke proficiat en bedankt voor de tractatie. Voor wie er interesse voor heeft: Galileo

Nadere informatie

Inleiding Astrofysica College 2 15 september 2014 13.45 15.30. Ignas Snellen

Inleiding Astrofysica College 2 15 september 2014 13.45 15.30. Ignas Snellen Inleiding Astrofysica College 2 15 september 2014 13.45 15.30 Ignas Snellen Samenvatting College 1 Behandelde onderwerpen: Sterrenbeelden; dierenriem; planeten; prehistorische sterrenkunde; geocentrische

Nadere informatie

Eindronde Natuurkunde Olympiade 2018 theorietoets deel 1

Eindronde Natuurkunde Olympiade 2018 theorietoets deel 1 Eindronde Natuurkunde Olympiade 2018 theorietoets deel 1 1. Spelen met water (3 punten) Water wordt aan de bovenkant met een verwaarloosbare snelheid in een dakgoot met lengte L = 100 cm gegoten en dat

Nadere informatie

Basiscursus Sterrenkunde

Basiscursus Sterrenkunde Basiscursus Sterrenkunde Les 1 Sterrenwacht Tweelingen te Spijkenisse 24 April 2019 Inhoud van de cursus Inleiding Geschiedenis Afstanden in het heelal Het zonnestelsel Onze zon en andere sterren Sterrenstelsels

Nadere informatie

Hoofdstuk 3: Licht. Natuurkunde VWO 2011/2012. www.lyceo.nl

Hoofdstuk 3: Licht. Natuurkunde VWO 2011/2012. www.lyceo.nl Hoofdstuk 3: Licht Natuurkunde VWO 2011/2012 www.lyceo.nl Hoofdstuk 3: Licht Natuurkunde 1. Mechanica 2. Golven en straling 3. Elektriciteit en magnetisme 4. Warmteleer Rechtlijnige beweging Trilling en

Nadere informatie

3HAVO Totaaloverzicht Licht

3HAVO Totaaloverzicht Licht 3HAVO Totaaloverzicht Licht Algemene informatie Terugkaatsing van licht kan op twee manieren: Diffuus: het licht wordt in verschillende richtingen teruggekaatst (verstrooid) Spiegelend: het licht wordt

Nadere informatie

Ruud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden

Ruud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden Ruud Visser Postdoc, Sterrewacht Leiden 22 oktober 2010 STERREWACHT LEIDEN ASTROCHEMIEGROEP Prof. Ewine van Dishoeck Prof. Xander Tielens Prof. Harold Linnartz Dr. Michiel Hogerheijde 10 postdocs 12 promovendi

Nadere informatie

DE XXXII INTERNATIONALE NATUURKUNDE OLYMPIADE

DE XXXII INTERNATIONALE NATUURKUNDE OLYMPIADE NEDELAND DE XXXII INTENATIONALE NATUUKUNDE OLYMPIADE ANTALYA, TUKIJE PACTICUM TOETS Zaterdag, 30 juni 001 Lees dit eerst: 1. Voor het experiment heb je 5 uur tot je beschikking.. Gebruik uitsluitend de

Nadere informatie

Kijken naar het heelal

Kijken naar het heelal Kijken naar het heelal GROEP 7-8 75 65 minuten 1 en 45 De leerling: weet dat de uitvinding van de telescoop voor bewijzen heeft gezorgd dat de aarde niet het middelpunt van het heelal is weet dat je met

Nadere informatie

Eindronde Natuurkunde Olympiade practicumtoets deel: Omvallend melkpak

Eindronde Natuurkunde Olympiade practicumtoets deel: Omvallend melkpak Eindronde Natuurkunde Olympiade 2019 practicumtoets deel: Omvallend melkpak 2019 Ronde 3 Natuurkunde Olympiade Hoe stabiel is een melkpak? Inleiding Het is maar goed dat er een dop op een melkpak zit.

Nadere informatie

INVLOEDEN VAN BUITENAF OP TELESCOOP AFBEELDINGEN EN DE GEVOLGEN DAARVAN

INVLOEDEN VAN BUITENAF OP TELESCOOP AFBEELDINGEN EN DE GEVOLGEN DAARVAN INVLOEDEN VAN BUITENAF OP TELESCOOP AFBEELDINGEN EN DE GEVOLGEN DAARVAN Kwaliteit Kwaliteit van telescopen wordt bepaalt door meerdere parameters n.l. Kwaliteit van het ontwerp. Kwaliteit van de optiek.

Nadere informatie

Practicum Atoom- en Molecuulfysica : het Zeeman-effect

Practicum Atoom- en Molecuulfysica : het Zeeman-effect 1 Practicum Atoom- en Molecuulfysica : het Zeeman-effect 1. Theoretische berekening In dit practicum zullen wij de opsplitsing van de 3 S 3 P transitie (λ = 546,07 nm) van 1 Hg 0 (de groene Hg-lijn) in

Nadere informatie

Faculteit Technische Natuurkunde Proeftentamen OPTICA voor BMT (3D010) 8 maart 1999, 14:00-17:00 uur

Faculteit Technische Natuurkunde Proeftentamen OPTICA voor BMT (3D010) 8 maart 1999, 14:00-17:00 uur Faculteit Technische Natuurkunde Proeftentamen OPTICA voor BMT (3D010) 8 maart 1999, 14:00-17:00 uur Opmerkingen: 1)Het cijfer afhalen vindt plaats op 15 maart 1999. De oproeplijsten hangen op het publicatiebord

Nadere informatie

6.1 Voortplanting en weerkaatsing van licht 6.2 Spiegel en spiegelbeeld

6.1 Voortplanting en weerkaatsing van licht 6.2 Spiegel en spiegelbeeld 6.1 Voortplanting en weerkaatsing van licht 6.2 Spiegel en spiegelbeeld Lichtbronnen: Directe lichtbronnen produceren zelf licht Indirecte lichtbronnen reflecteren licht. Je ziet een voorwerp als er licht

Nadere informatie

11/15/16. Inleiding Astrofysica College 8 14 november Ignas Snellen. De melkweg

11/15/16. Inleiding Astrofysica College 8 14 november Ignas Snellen. De melkweg Inleiding Astrofysica College 8 14 november 2016 15.45 17.30 Ignas Snellen De melkweg 1 De melkweg Anaxagoras (384-322 BC) en Democritus (500-428 BC): Melkweg bestaat uit verwegstaande sterren Galilei

Nadere informatie

Lesmateriaal bovenbouw

Lesmateriaal bovenbouw Lesmateriaal bovenbouw Workshopdag Satellieten 8 oktober 2008 Space Expo, Noordwijk Bouw je eigen telescoop Benieuwd naar het oppervlak van de maan? Of de ringen van Saturnus? Deze dingen staan te ver

Nadere informatie

Hoofdstuk 4: Licht. Natuurkunde Havo 2011/2012.

Hoofdstuk 4: Licht. Natuurkunde Havo 2011/2012. Hoofdstuk 4: Licht Natuurkunde Havo 2011/2012 www.lyceo.nl Hoofdstuk 4: Licht Natuurkunde 1. Kracht en beweging 2. Licht en geluid 3. Elektrische processen 4. Materie en energie Beweging Trillingen en

Nadere informatie

TWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2015 TOETS APRIL :00 12:45 uur

TWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2015 TOETS APRIL :00 12:45 uur TWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2015 TOETS 1 22 APRIL 2015 11:00 12:45 uur 1 Eenheden. (3 punten) Hoe hangt de snelheid van golven in een vloeistof af van de dichtheid en de bulk modulus van de vloeistof?

Nadere informatie

Big Bang ontstaan van het heelal

Big Bang ontstaan van het heelal Big Bang ontstaan van het heelal Alfred Driessen Amsterdam A.Driessen@utwente.nl 910-heelal.ppt slide 1 datum: 2 oktober 2009 A. Driessen@utwente.nl ESO's Very Large Telescope (VLT) 910-heelal.ppt slide

Nadere informatie