Coaxial Plasmonic Metamaterials for Visible Light M.A. van de Haar

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Coaxial Plasmonic Metamaterials for Visible Light M.A. van de Haar"

Transcriptie

1 Coaxial Plasmonic Metamaterials for Visible Light M.A. van de Haar

2 Samenvatting Optische metamaterialen zijn kunstmatige materialen opgebouwd uit elementen die typisch kleiner zijn dan de golflengte van licht. Deze materialen kunnen optische eigenschappen bezitten die niet bestaan in natuurlijke materialen. Vaak worden metamaterialen gemaakt uit bouwelementen bestaande uit kleine, resonante structuren van edelmetaal die interactie kunnen hebben met de electrische en magnetische componenten van licht. Voor toepassingen in het zichtbare gebied hebben deze metamaterialen echter een aantal beperkingen. Ten eerste worden ze in dit golflengtebereik gekenmerkt door hoge verliezen, en ten tweede is het bijna onmogelijk om deze resonante structuren te fabriceren op de vereiste nanometer schaal. In dit proefschrift beschouwen we een alternatief metamateriaalontwerp, een zogenaamd plasmonisch metamateriaal, dat bestaat uit ultra-dunne lagen van afwisselend metaal en dielectrisch materiaal. De effectieve brekingsindex wordt in dit metamateriaal bepaald door de koppeling van oppervlaktegolven (plasmonen) die propageren op de grensvlakken van het metaal en dielectrisch materiaal. In dit proefschrift bestuderen we de optische eigenschappen van een driedimensionale geometrie die polarizatie-onafhankelijk is. Deze bestaat uit holle Si cylinders die zijn gerangschikt in een hexogenaal rooster, ingebed in metaal. De dispersie van dit metamateriaal kan worden gecontroleerd door de geometrie en de koppeling tussen de coaxiale lichtgeleiders aan te passen. In dit proefschrift laten we zien hoe dit metamateriaal kan worden gemaakt en bepalen we de optische eigenschappen. In Hoofdstuk 2 beschrijven we het fabricageproces van het coaxiale metamateriaal in detail. Het proces is een combinatie van electronenbundellithografie, plasma-etsen, metaalinvulling en het polijsten van het oppervlak met een ionenbundel. We demonstreren hoe dit metamateriaal succesvol gerealiseerd kan worden met cylinders bestaande uit Si of waterstof silsesquioxane (HSQ), verzonken in goud of zilver. We hebben cylinders gemaakt met een buitendiameter variërend van 100 nm tot 1 µm en verschillende dielectrische kanaalbreedtes, de kleinste was slechts 7 nm. 3

3 Samenvatting In Hoofdstuk 3 onderzoeken we de optische eigenschappen van het metamateriaal, zowel experimenteel als theoretisch. We berekenen de dispersie van een enkele plasmonische coaxiale lichtgeleider, waarbij de materialen en de dimensies worden gevarieerd. Hieruit concluderen we dat de dispersie met name erg gevoelig is voor de dielectrische kanaalbreedte. Met de verkregen inzichten ontwerpen we een geometrie die een negative mode index kan hebben. Deze geometrie bestaat uit Si cylinders met een buitendiameter van nm en een kanaalbreedte van nm en is verzonken in Ag. Ook bestuderen we koppeling tussen de coaxiale lichtgeleiders die in een hexagonaal rooster zijn gerangschikt. Hierbij vinden we dat het transmissiespectrum verandert voor ring-tot-ring-afstanden van minder dan 75 nm, terwijl de dispersie significant gaat afwijken voor afstanden kleiner dan 50 nm. Om deze bevindingen te ondersteunen, meten we de Fabry-Pérot resonanties in een 100 nm dik metamateriaal met cathodoluminiscentiespectroscopie. Hoofdstuk 4 beschrijft optische interferometriemetingen op een coaxiaal plasmonisch metamateriaal in het zichtbare spectrale gebied. We laten zien dat zowel de gemeten als gesimuleerde data consistent zijn met een negatieve mode-index in het golflengtegebied λ = nm. Ook bewijzen we experimenteel dat het metamateriaal zich polarizatie-onafhankelijk gedraagt. Hoofdstuk 5 laat zien hoe de plasmonische-nanoaperturen in het metamateriaal gebruikt kunnen worden om door middel van de lichtkracht kleine deeltjes vast te houden. De opsluiting van het licht in het kleine gebied binnen in de coaxen resulteert in grote optische krachten en geometrisch kleine potentiaalputten in het nabije-veld van de aperturen. We onderzoeken numeriek hoe de optische krachten afhankelijk zijn van de coaxgeometrie en vinden dat nanodeeltjes met een diameter van 10 nm en een brekingsindex van n = 2 stabiel kunnen worden vastgehouden met een laserpower van slechts 6 mw. Ook laten we zien dat de optische krachten nauwelijks veranderen als Au gebruikt wordt in plaats van Ag. Het plaatsen van de aperturen in een rooster heeft ook slechts een kleine invloed op de lichtkracht. We beschrijven hoe de optische krachten kunnen worden gemeten met een AFM, en laten de eerste experimentele resultaten zien. In Hoofdstuk 6 bestuderen we de geometrische resonanties van holle Si cylinders. We laten zien dat het introduceren van een gat in het midden van een Si cylinder met een buitendiameter van nm slechts een kleine invloed heeft op de electrische dipool (ED) en magnetische dipool (MD) modes zoals die bekend zijn in Si cylinders zonder gat. We vinden dat de MD mode kan bestaan tot een gatdiameter van 190 nm, wat overeenkomt met een Si wanddikte van slechts 40 nm. We fabriceren holle nanocylinders met een buitendiameter van nm, waarbij we gebruik maken van electronenbundellithografie en plasma-etsen. Het spectrum van de gefabriceerde deeltjes is gemeten met cathodoluminescentieen donkereveldspectroscopie. Verder onderzoeken we op systematische wijze de trends van de verstrooiingsdoorsnede voor verschillende cylindergeometrieën. De gatgrootte is een interessante aanvullende parameter waarmee de resonantiespectra, en het stralingspatroon in het verre veld, kunnen worden gecontroleerd. We 4

4 Samenvatting vinden goede overeenkomsten tussen theorie en de experimenten. Samenvattend geeft dit proefschrift inzicht in de optische eigenschappen van coaxiale plasmonische metamaterialen op een experimentele en theoretische wijze. We laten zien dat dit metamateriaal zo kan worden ontworpen dat het een negative brekingsindex heeft. We exploreren het gebruik van de plasmonische structuren als optisch pincet waarmee nanoschaaldeeltjes kunnen worden gevangen. 5

5

6 The work described in this thesis was performed at the FOM-Institute AMOLF, Science Park 104, 1098 XG Amsterdam, The Netherlands.

Light trapping in thin-film solar cells using dielectric and metallic nanostructures M. van Lare

Light trapping in thin-film solar cells using dielectric and metallic nanostructures M. van Lare Light trapping in thin-film solar cells using dielectric and metallic nanostructures M. van Lare Photovoltaica is een duurzame en schone bron van energie en de zon levert meer dan genoeg energie om photovoltaica

Nadere informatie

Samenvatting. Sub-diffractie optica

Samenvatting. Sub-diffractie optica Samenvatting Het bestuderen en manipuleren van licht speelt al vele eeuwen een belangrijke rol in wetenschappelijke en technologische ontwikkeling. Met de opkomst van de nanotechnologie, ontstond ook de

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/44437 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Florijn, H.C.B. Title: Programmable mechanical metamaterials Issue Date: 2016-11-29

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35972 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Wang, Qiang Title: Photon detection at subwavelength scales Issue Date: 2015-10-27

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/40283 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Hou, L. Title: Photothermal studies of single molecules and gold nanoparticles

Nadere informatie

Periodic and Aperiodic Plasmon Lattice Lasers A.H. Schokker

Periodic and Aperiodic Plasmon Lattice Lasers A.H. Schokker Periodic and Aperiodic Plasmon Lattice Lasers A.H. Schokker Met licht kunnen we de wereld om ons heen waarnemen. Dit gebruiken we niet alleen in ons dagelijkse bestaan, maar ook heeft licht de mensheid

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43816 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Waarde, Bob van Title: The lead zeppelin : a force sensor without a handle Issue

Nadere informatie

Tentamen Optica. 19 februari 2008, 14:00 uur tot 17:00 uur

Tentamen Optica. 19 februari 2008, 14:00 uur tot 17:00 uur Tentamen Optica 19 februari 2008, 14:00 uur tot 17:00 uur Zet je naam en studierichting bovenaan elk vel dat je gebruikt. Lees de 8 opgaven eerst eens door. De opgaven kunnen in willekeurige volgorde gemaakt

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/32149 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/32149 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/32149 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Renema, Jelmer Jan Title: The physics of nanowire superconducting single-photon

Nadere informatie

Probing Light Emissions at the Nanoscale with Cathodoluminiscence B.J.M. Brenny

Probing Light Emissions at the Nanoscale with Cathodoluminiscence B.J.M. Brenny Probing Light Emissions at the Nanoscale with Cathodoluminiscence B.J.M. Brenny Licht is alomtegenwoordig, in het dagelijks leven (denk aan zonlicht, lampen of laser pointers) alsook in wetenschappelijk

Nadere informatie

Samenvatting nanokristallen gedoteerde spectroscopie

Samenvatting nanokristallen gedoteerde spectroscopie Samenvatting Dit proefschrift behandelt de eigenschappen van een speciale klasse van halfgeleiders (halfgeleiders zijn materialen die veel slechter geleiden dan een metaal, maar nog altijd veel beter dan

Nadere informatie

in het verticale vlak. Deze waarden komen redelijk goed overeen met de gemeten waarden van respectievelijk 390 en 320 π mm mrad.

in het verticale vlak. Deze waarden komen redelijk goed overeen met de gemeten waarden van respectievelijk 390 en 320 π mm mrad. Samenvatting Versnellers voor ionen, zoals bijvoorbeeld cyclotrons en synchrotrons, hebben allemaal een bron nodig die de ionen produceert. Op het Kernfysisch Versneller Instituut (KVI) in Groningen wordt

Nadere informatie

Cover Page. Author: Voltan, Stefano Title: Inducing spin triplet superconductivity in a ferromagnet Issue Date:

Cover Page. Author: Voltan, Stefano Title: Inducing spin triplet superconductivity in a ferromagnet Issue Date: Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43299 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Voltan, Stefano Title: Inducing spin triplet superconductivity in a ferromagnet

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/46596 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Carattino, A. Title: Gold nanorod photoluminescence : applications to imaging

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting Een 'quantum dot' is een kristallijne strucuur waarvan de afmetingen in drie dimensies zijn beperkt, zodat de golffuncties van de elektronen opgesloten zijn in dit volume. De typische afmetingen

Nadere informatie

Three-Dimensional Visualization of Contact Networks in Granular Material C.E. Carpentier

Three-Dimensional Visualization of Contact Networks in Granular Material C.E. Carpentier Three-Dimensional Visualization of Contact Networks in Granular Material C.E. Carpentier Samenvatting 10 190 Hoofdstuk 10 Driedimensionale visualisatie van contactnetwerken in granulair materiaal Het onderzoek

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/36145 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/36145 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/36145 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Turner, Monica L. Title: Metals in the diffuse gas around high-redshift galaxies

Nadere informatie

Faculteit Biomedische Technologie Tentamen OPTICA (8N040) 16 augustus 2012, 9:00-12:00 uur

Faculteit Biomedische Technologie Tentamen OPTICA (8N040) 16 augustus 2012, 9:00-12:00 uur Faculteit Biomedische Technologie Tentamen OPTICA (8N040) 16 augustus 2012, 9:00-12:00 uur Opmerkingen: 1) Lijsten met de punten toegekend door de corrector worden op OASE gepubliceerd. De antwoorden van

Nadere informatie

Uitwerkingen Tentamen Optica

Uitwerkingen Tentamen Optica Uitwerkingen Tentamen Optica Datum van het tentamen: 19 februari 2008 Opgave 1 a) Het hoekoplossend vermogen van een lens (of een holle spiegel) is direct gerelateerd aan het Fraunhofer diffractiepatroon

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37091 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Devid, Edwin Johan Title: Exploring charge transport properties and functionality

Nadere informatie

The Color of X-rays. Spectral Computed Tomography Using Energy Sensitive Pixel Detectors E.J. Schioppa

The Color of X-rays. Spectral Computed Tomography Using Energy Sensitive Pixel Detectors E.J. Schioppa The Color of X-rays. Spectral Computed Tomography Using Energy Sensitive Pixel Detectors E.J. Schioppa Samenvatting Het netvlies van het oog is niet gevoelig voor deze straling: het oog dat vlak voor het

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/24306 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Verhagen, T.G.A. Title: Magnetism and magnetization dynamics in thin film ferromagnets

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20843 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Schramm, Sebastian Markus Title: Imaging with aberration-corrected low energy

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 Appendix A hoofdstuk 3 hoofdstuk 4 (hoofdstuk 5)

Hoofdstuk 2 Appendix A hoofdstuk 3 hoofdstuk 4 (hoofdstuk 5) Telecommunicatie beheerst steeds sterker de hedendaagse samenleving en kan niet meer worden weggedacht. De hoeveelheid informatie die de wereld rondgestuurd wordt, groeit elke dag. Het intensief gebruik

Nadere informatie

Polymeren zijn grote moleculen die zijn opgebouwd uit een beperkt aantal soorten bouwblokken waarvan er een groot aantal in een molecuul zijn verwerkt. Meestal bestaat een polymeermolecuul uit een lange

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22238 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22238 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22238 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Verbiest, Gerard Jan Title: Unravelling heterodyne force microscopy Issue Date:

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/32852 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Kautz, Jaap Title: Low-energy electron microscopy on two-dimensional systems :

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28966 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Heeres, Erwin Title: Manipulating carbon nanotubes towards the application as novel

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/39638 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Pelt D.M. Title: Filter-based reconstruction methods for tomography Issue Date:

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/44732 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Torren, Alexander J.H. van der Title: Growing oxide thin films in a low-energy

Nadere informatie

Electron transport through single gold atoms and hydrogen molecules switching on the atomic scale Trouwborst, Marius Leendert

Electron transport through single gold atoms and hydrogen molecules switching on the atomic scale Trouwborst, Marius Leendert University of Groningen Electron transport through single gold atoms and hydrogen molecules switching on the atomic scale Trouwborst, Marius Leendert IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's

Nadere informatie

Wie is Simac? Simac Electronics

Wie is Simac? Simac Electronics RF over Fiber Wie is Simac? Simac Electronics eerste werkmaatschappij Simac bestaat sinds 1 oktober 1971 Ingenieursbureau in T&M en verbindingsoplossingen Simac Techniek Holding met ca.1000 medewerkers

Nadere informatie

9. Nederlandse Samenvatting

9. Nederlandse Samenvatting 9. Nederlandse Samenvatting Cellen in ons lichaam zitten niet alleen. Iedere cel is omgeven door andere cellen en een fiber netwerk genaamd de extracellulaire matrix (ECM). Dit netwerk geeft structuur

Nadere informatie

Samenvatting. Introductie

Samenvatting. Introductie Samenvatting Introductie Wanneer er een spanning wordt aangelegd over een metaal, gaat er een stroom lopen. Deze stroom bestaat uit elektronen, elementaire deeltjes met fundamentele lading e = 1.6 10 16

Nadere informatie

Chapter 28 Bronnen van Magnetische Velden. Copyright 2009 Pearson Education, Inc.

Chapter 28 Bronnen van Magnetische Velden. Copyright 2009 Pearson Education, Inc. Chapter 28 Bronnen van Magnetische Velden Magnetisch Veld van een Stroomdraad Magneetveld omgekeerd evenredig met afstand tot draad : Constante μ 0 is de permeabiliteit van het vacuum: μ 0 = 4π x 10-7

Nadere informatie

Samenvatting. Figuur 1. Golven in de natuur.

Samenvatting. Figuur 1. Golven in de natuur. Overal om ons heen zijn golven: geluid wordt overgebracht door geluidsgolven, aan zee zie we golven op het wateroppervlak, soms voelen wij seismische golven, we maken voortdurend gebruik van elektromagnetische

Nadere informatie

Matthias Van Wonterghem, Pieter Vanhulsel Aluminium en hoge snelheid, een mooie toekomst?

Matthias Van Wonterghem, Pieter Vanhulsel Aluminium en hoge snelheid, een mooie toekomst? Matthias Van Wonterghem, Pieter Vanhulsel Aluminium en hoge snelheid, een mooie toekomst? Milieu is een hot topic. En terecht. Het is nu dat er moet gediscussieerd worden om onze huidige levenskwaliteit

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20093 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Guédon, Constant Marcel Title: Molecular charge transport : relating orbital structures

Nadere informatie

Samenvatting EEN MID INFRAROOD ELLIPSOMETER

Samenvatting EEN MID INFRAROOD ELLIPSOMETER SAMENVATTING In het begin van de vorige eeuw werd het fenomeen supergeleiding ontdekt. Als bepaalde materialen worden afgekoeld tot onder een kritische temperatuur geleiden ze stroom zonder weerstand.

Nadere informatie

UvA-DARE (Digital Academic Repository) Magnetic optical scatterers and backaction. Kwadrin, A. Link to publication

UvA-DARE (Digital Academic Repository) Magnetic optical scatterers and backaction. Kwadrin, A. Link to publication UvA-DARE (Digital Academic Repository) Magnetic optical scatterers and backaction Kwadrin, A. Link to publication Citation for published version (APA): Kwadrin, A. (2014). Magnetic optical scatterers and

Nadere informatie

Samenvatting. Inleiding

Samenvatting. Inleiding Samenvatting In dit hoofdstuk wordt een samenvatting gegeven van de inhoud van dit proefschrift. De inleiding van deze samenvatting is bedoeld voor de leek. Het tweede gedeelte van de tekst is wat technischer

Nadere informatie

/14 /28 /28 /30 /100. Naam:.. Studentnr.:.. Resultaten: Totaal: Opgave 1 Opgave 2 Opgave 3 Opgave 4

/14 /28 /28 /30 /100. Naam:.. Studentnr.:.. Resultaten: Totaal: Opgave 1 Opgave 2 Opgave 3 Opgave 4 Tentamen: Fysische Chemie en Kinetiek (4052FYSCK-1415FWN) Datum: 17-4-2015 Tijd/tijdsduur: 9:00-12:00; 3 uur Plaats: Grote en Kleine Pastizaal, ChemE, Delft Docent(en) en/of tweede lezer: Prof. dr. M.T.M.

Nadere informatie

Supersymmetric Lattice Models. Field Theory Correspondence, Integrabillity T.B. Fokkema

Supersymmetric Lattice Models. Field Theory Correspondence, Integrabillity T.B. Fokkema Supersymmetric Lattice Models. Field Theory Correspondence, Integrabillity T.B. Fokkema De gecondenseerde materie is een vakgebied binnen de natuurkunde dat tot doel heeft om de fysische eigenschappen

Nadere informatie

Formules en begrippen Okt 2006

Formules en begrippen Okt 2006 Elektrische Antenne Factor [EAF] EAF E = 20 log (E/V o ) db/m E de elektrische veldsterkte in V/m (of V/m) V o de antenne spanning in V (of V) De elektrische veldsterkte kan nu bepaald worden door de Elektrische

Nadere informatie

Citation for published version (APA): van der Eb, J. W. (2000). Cerium, one of nature's purest puzzles Groningen: s.n.

Citation for published version (APA): van der Eb, J. W. (2000). Cerium, one of nature's purest puzzles Groningen: s.n. University of Groningen Cerium, one of nature's purest puzzles van der Eb, Jeroen Wichert IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it.

Nadere informatie

Figuur 1. Representatie van de dubbele helix en de structuren van de verschillende basen.

Figuur 1. Representatie van de dubbele helix en de structuren van de verschillende basen. Het DNA molecuul is verantwoordelijk voor het opslaan van de genetische informatie die gebruikt wordt voor de ontwikkeling en het functioneren van levende organismen. Aangezien het de instructies voor

Nadere informatie

Dynamics of Water Interacting with Biomolecules C.C.M. Groot

Dynamics of Water Interacting with Biomolecules C.C.M. Groot Dynamics of Water Interacting with Biomolecules C.C.M. Groot Samenvatting Leven speelt zich af in vloeibaar water. Het menselijk lichaam bestaat bijvoorbeeld voor gemiddeld 65% uit water, en de meeste

Nadere informatie

Schriftelijk examen: theorie en oefeningen Fysica: elektromagnetisme

Schriftelijk examen: theorie en oefeningen Fysica: elektromagnetisme Schriftelijk eamen: theorie en oefeningen 2010-2011 Naam en studierichting: Aantal afgegeven bladen, deze opgavebladen niet meegerekend: Gebruik voor elke nieuwe vraag een nieuw blad. Zet op elk blad de

Nadere informatie

Basisprincipes glasvezelcommunicatie

Basisprincipes glasvezelcommunicatie Basisprincipes glasvezelcommunicatie Jan Engelen v.009 A. Inleiding 0. Historisch overzicht Het gebruik van licht om boodschappen over te brengen is zeer oud. Een kort "historisch" overzicht vindt men

Nadere informatie

Tentamen Optica. 20 februari Zet je naam, studentennummer en studierichting bovenaan elk vel dat je gebruikt. Lees de 6 opgaven eerst eens door.

Tentamen Optica. 20 februari Zet je naam, studentennummer en studierichting bovenaan elk vel dat je gebruikt. Lees de 6 opgaven eerst eens door. Tentamen Optica 20 februari 2007 Zet je naam, studentennummer en studierichting bovenaan elk vel dat je gebruikt. Lees de 6 opgaven eerst eens door. Opgave 1 We beschouwen de breking van geluid aan een

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4

Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Dit proefschrift gaat over celdeling in bacteriën. Voor mij is het fascinerende van een bacterie zoals Escherichia coli dat het zich ongelofelijk snel kan vermenigvuldigen door in lengte te groeien en

Nadere informatie

in een isolator? Dr. Erik van Heumen

in een isolator? Dr. Erik van Heumen Hoe verandert een metaal op de nanoschaal in een isolator? Dr. Erik van Heumen Outline Hoe/waarom verandert een metaal in een isolator? Hoe maak je dit zichtbaar op de nanoschaal? Metaal Isolator overgang

Nadere informatie

TENTAMEN INLEIDING ASTROFYSICA WOENSDAG 14 DECEMBER,

TENTAMEN INLEIDING ASTROFYSICA WOENSDAG 14 DECEMBER, TENTAMEN INLEIDING ASTROFYSICA WOENSDAG 14 DECEMBER, 14.00-17.00 LEES ONDERSTAANDE IN DETAIL: DIT TENTAMEN OMVAT VIER OPGAVES OPGAVE 1: 2.5 PUNTEN OPGAVE 2: 2.5 PUNTEN OPGAVE 3: 2.5 PUNTEN OPGAVE 4: 2.5

Nadere informatie

Uitwerkingen Tentamen Optica

Uitwerkingen Tentamen Optica Uitwerkingen Tentamen Optica februari 006 De volgende uitwerkingen zijn mogelijke manieren van oplossen, maar niet noodzakelijk de enige. Opgave a) Voor geluidsgolven geldt net als voor lichtgolven n m

Nadere informatie

Faculteit Technische Natuurkunde Tentamen OPTICA voor BMT (3D010) 22 juni 1999, 14:00-17:00 uur

Faculteit Technische Natuurkunde Tentamen OPTICA voor BMT (3D010) 22 juni 1999, 14:00-17:00 uur Faculteit Technische Natuurkunde Tentamen OPTICA voor BMT (3D010) 22 juni 1999, 14:00-17:00 uur Opmerkingen: 1) Lijsten met de punten toegekend door de corrector hangen op het publicatiebord Deeltjesfysica

Nadere informatie

Dutch summary. Nederlandse samenvatting. Een bijdrage aan de grijp-puzzel

Dutch summary. Nederlandse samenvatting. Een bijdrage aan de grijp-puzzel Dutch summary Nederlandse samenvatting Een bijdrage aan de grijp-puzzel Mensen kunnen op allerlei manieren van elkaar verschillen. Sommige mensen hebben kleine handen, andere juist grote, sommige mensen

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20901 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Chimento, Philip Title: Two-dimensional optics : diffraction and dispersion of

Nadere informatie

Huygens Institute - Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences (KNAW)

Huygens Institute - Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences (KNAW) Huygens Institute - Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences (KNAW) Citation: J. de Boer, Levensbericht A.M.J.F. Michels, in: Jaarboek, 1969-1970, Amsterdam, pp. 265-267 This PDF was made on 24 September

Nadere informatie

Eindronde Natuurkunde Olympiade practicumtoets deel: Omvallend melkpak

Eindronde Natuurkunde Olympiade practicumtoets deel: Omvallend melkpak Eindronde Natuurkunde Olympiade 2019 practicumtoets deel: Omvallend melkpak 2019 Ronde 3 Natuurkunde Olympiade Hoe stabiel is een melkpak? Inleiding Het is maar goed dat er een dop op een melkpak zit.

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35907 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Yang Liu Title: Quantifying the toxicity of mixtures of metals and metal-based

Nadere informatie

Antwoorden Tentamen Fysica van de Vaste Stof woensdag 2 maart 2011, uur

Antwoorden Tentamen Fysica van de Vaste Stof woensdag 2 maart 2011, uur Antwoorden Tentamen ysica van de Vaste Stof woensdag 2 maart 2011, 14.00 17.00 uur 1. ermigassen in astrofysica (3 + 4 +3 = 10) a. Gegeven dat de massa van de zon M z = 2 x 10 30 kg is (voornamelijk waterstof),

Nadere informatie

Je weet dat hoe verder je van een lamp verwijderd bent hoe minder licht je ontvangt. Een

Je weet dat hoe verder je van een lamp verwijderd bent hoe minder licht je ontvangt. Een Inhoud Het heelal... 2 Sterren... 3 Herzsprung-Russel-diagram... 4 Het spectrum van sterren... 5 Opgave: Spectraallijnen van een ster... 5 Verschuiving van spectraallijnen... 6 Opgave: dopplerverschuiving...

Nadere informatie

Na(3s) Na(3p) He(1s 2 )+hν(58 nm) + Na +

Na(3s) Na(3p) He(1s 2 )+hν(58 nm) + Na + In dit proefschrift worden experimenten beschreven waarbij ionen of atomen met een bepaalde snelheid op een ensemble van doelwitatomen worden gericht. Wanneer twee deeltjes elkaar voldoende genaderd hebben,

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21709 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Siemens, Alexander Oltmann Nicolaas Title: Elasticity and plasticity : foams near

Nadere informatie

Uitwerkingen Hertentamen Optica

Uitwerkingen Hertentamen Optica Uitwerkingen Hertentamen Optica 20 maart 2006 De volgende uitwerkingen zijn mogelijke manieren van oplossen, maar niet noodzakelijk de enige. Opgave 1 a) Dispersie is het fenomeen dat een medium een golflengte

Nadere informatie

FACULTEIT TECHNISCHE NATUURWETENSCHAPPEN Opleiding Technische Natuurkunde TENTAMEN

FACULTEIT TECHNISCHE NATUURWETENSCHAPPEN Opleiding Technische Natuurkunde TENTAMEN FACULTEIT TECHNISCHE NATUURWETENSCHAPPEN Opleiding Technische Natuurkunde Vak : Inleiding Optica (146012) Datum : 5 november 2010 Tijd : 8:45 uur 12.15 uur TENTAMEN Indien U een onderdeel van een vraagstuk

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/21759 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/21759 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21759 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Wijts, Geert Title: Magnetic resonance force microscopy at millikelvin temperatures

Nadere informatie

Ecologische risicobeoordeling is gericht op het voorspellen van nadelige. effecten van stoffen op natuurlijke populaties. In het algemeen wordt

Ecologische risicobeoordeling is gericht op het voorspellen van nadelige. effecten van stoffen op natuurlijke populaties. In het algemeen wordt Samenvatting Ecologische risicobeoordeling is gericht op het voorspellen van nadelige effecten van stoffen op natuurlijke populaties. In het algemeen wordt hierbij de voorspelde blootstelling aan de stof

Nadere informatie

GridPix: Development and Characterisation of a Gaseous Tracking Detector W.J.C. Koppert

GridPix: Development and Characterisation of a Gaseous Tracking Detector W.J.C. Koppert GridPix: Development and Characterisation of a Gaseous Tracking Detector W.J.C. Koppert Samenvatting Deeltjes Detectie in Hoge Energie Fysica De positie waar de botsing heeft plaatsgevonden in een versneller

Nadere informatie

Flying Sensor Rapport

Flying Sensor Rapport Flying Sensor Rapport Locatie: Dintelse Gorzen Noord-Brabant Nederland Vluchtdatum: 21-mei-2014 Flying Sensor: Pelican Client: Natuurmonumenten HiView Costerweg 1V 6702AA Wageningen www.hiview.nl info@hiview.nl

Nadere informatie

Citation for published version (APA): Winters, D. F. A. (2004). Polarization transfer in ion-surface scattering Groningen: s.n.

Citation for published version (APA): Winters, D. F. A. (2004). Polarization transfer in ion-surface scattering Groningen: s.n. University of Groningen Polarization transfer in ion-surface scattering Winters, Danyal Ferdinant Alexander IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish

Nadere informatie

University of Groningen. Electron Holography of Nanoparticles Keimpema, Koenraad

University of Groningen. Electron Holography of Nanoparticles Keimpema, Koenraad University of Groningen Electron Holography of Nanoparticles Keimpema, Koenraad IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/36422 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Díaz Morales, Oscar Alfonso Title: Catalysis of the electrochemical water oxidation

Nadere informatie

FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE. Kenmerk: /Gor/Hsa/Rrk. Datum: TENTAMEN

FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE. Kenmerk: /Gor/Hsa/Rrk. Datum: TENTAMEN FACULTEIT TECHNISCHE NATUURKUNDE Kenmerk: /Gor/Hsa/Rrk Datum: Vak : Inleiding Optica (4602) Datum : 9 januari 200 Tijd : 9.00 uur - 2.0 uur TENTAMEN Indien U een onderdeel van een vraagstuk niet kunt maken

Nadere informatie

Chapter 8b Samenvatting Een katalysator is een stof die de snelheid van een chemische reactie verhoogt, zonder daarbij zelf verbruikt te worden. Boven

Chapter 8b Samenvatting Een katalysator is een stof die de snelheid van een chemische reactie verhoogt, zonder daarbij zelf verbruikt te worden. Boven Een katalysator is een stof die de snelheid van een chemische reactie verhoogt, zonder daarbij zelf verbruikt te worden. Bovendien kan door middel van een katalysator de selectiviteit van een reactie,

Nadere informatie

Het gezichtsvermogen is één van de meest krachtige zintuigen die we bezitten. Met onze ogen kunnen we, behoorlijk gevoelig, interacties waarnemen

Het gezichtsvermogen is één van de meest krachtige zintuigen die we bezitten. Met onze ogen kunnen we, behoorlijk gevoelig, interacties waarnemen Samenvatting Het gezichtsvermogen is één van de meest krachtige zintuigen die we bezitten. Met onze ogen kunnen we, behoorlijk gevoelig, interacties waarnemen tussen materie en electro-magnetische golven.

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/25580 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Kamran, Muhammad Title: Photosynthetic light reactions at the gold interface Issue

Nadere informatie

Statistiek voor Natuurkunde Opgavenserie 4: Lineaire regressie

Statistiek voor Natuurkunde Opgavenserie 4: Lineaire regressie Statistiek voor Natuurkunde Opgavenserie 4: Lineaire regressie Inleveren: Uiterlijk 15 februari voor 16.00 in mijn postvakje Afspraken Overleg is toegestaan, maar iedereen levert zijn eigen werk in. Overschrijven

Nadere informatie

Schriftelijk examen: theorie en oefeningen Fysica: elektromagnetisme

Schriftelijk examen: theorie en oefeningen Fysica: elektromagnetisme Schriftelijk examen: theorie en oefeningen 2010-2011 Naam en studierichting: Aantal afgegeven bladen, dit blad niet meegerekend: Gebruik voor elke nieuwe vraag een nieuw blad. Zet op elk blad de vermelding

Nadere informatie

Verslag practicum vaste-stoffysica: De karakteristieken van een H-α zonnefilter

Verslag practicum vaste-stoffysica: De karakteristieken van een H-α zonnefilter Verslag practicum vaste-stoffysica: De karakteristieken van een H-α zonnefilter Alexander Steen Terje Hansen Frederik Wauters Hendrik Van de Moortele 1 ste licentie natuurkunde 1 1. Inleiding We willen

Nadere informatie

Opgave Zonnestelsel 2005/2006: 7. 7 Het viriaal theorema en de Jeans Massa: Stervorming. 7.1 Het viriaal theorema

Opgave Zonnestelsel 2005/2006: 7. 7 Het viriaal theorema en de Jeans Massa: Stervorming. 7.1 Het viriaal theorema Opgave Zonnestelsel 005/006: 7 7 Het viriaal theorema en de Jeans Massa: Stervorming 7. Het viriaal theorema Het viriaal theorema is van groot belang binnen de sterrenkunde: bij stervorming, planeetvorming

Nadere informatie

Clusters van sterrenstelsels

Clusters van sterrenstelsels Nederlandse samenvatting In dit proefschrift worden radiowaarnemingen en computer simulaties van samensmeltende clusters van sterrenstelsels besproken. Om dit beter te begrijpen wordt eerst uitgelegd wat

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20358 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20358 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20358 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Witsenburg, Tijn Title: Hybrid similarities : a method to insert relational information

Nadere informatie

Optical response of nanohybrids: effects of exciton-plasmon interaction Nugroho, Bintoro Siswo

Optical response of nanohybrids: effects of exciton-plasmon interaction Nugroho, Bintoro Siswo University of Groningen Optical response of nanohybrids: effects of exciton-plasmon interaction Nugroho, Bintoro Siswo IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF)

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING Nederlandse samenvatting Wereldwijd zijn er miljoenen mensen met diabetes mellitus, hetgeen resulteert in aanzienlijke morbiditeit en mortaliteit. Bekende oogheelkundige complicaties

Nadere informatie

TWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2017 TOETS APRIL :00 12:45 uur

TWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2017 TOETS APRIL :00 12:45 uur TWEEDE RONDE NATUURKUNDE OLYMPIADE 2017 TOETS 1 12 APRIL 2017 11:00 12:45 uur 1 Eenheden. (3 punten) Een helikopter kan stil hangen in de lucht als de motor van de helikopter een vermogen levert. Een

Nadere informatie

Self-Assembly via Anisotropic Interactions. A.C. Newton

Self-Assembly via Anisotropic Interactions. A.C. Newton Self-Assembly via Anisotropic Interactions. A.C. Newton Samenvatting Zelforganisatie, de spontane formatie van structurele orde, zie je terug op verschillende ordes van grootte, van amfifiele moleculen

Nadere informatie

Lichtmeting aan LED verlichting

Lichtmeting aan LED verlichting Lichtmeting aan LED verlichting Tristimulus versus Spectrale Instrumenten Theo Duncker LED Lampen 1 Watt 2 Chromatische analyse Groen Oranje/ Geel Rood Blauw 3 Gekleurde LED s Relatieve Schaal 468 nm 515

Nadere informatie

Summary in Dutch. Samenvatting

Summary in Dutch. Samenvatting Samenvatting In de theorie van het menselijk kapitaal zijn kennis en gezondheid uitkomsten van bewuste investeringsbeslissingen. Veel van de keuzes hieromtrent lijken in de praktijk echter niet weldoordacht.

Nadere informatie

Samenvatting Inleiding

Samenvatting Inleiding Inleiding In onze dagelijkse ervaring wordt de wereld om ons heen goed beschreven door de klassieke mechanica die voornamelijk door Newton is ontwikkeld. Een van de kenmerken hiervan is dat aan voorwerpen

Nadere informatie

Samenvatting. Injectie van SiC deeltjes in Al

Samenvatting. Injectie van SiC deeltjes in Al In technologische toepassingen wordt het oppervlak vaak het meeste belast. Dit heeft geleid tot het ontstaan van een nieuw vakgebied, de oppervlakte technologie. Constructie-onderdelen falen door hoge

Nadere informatie

Daidalos bouwfysisch ingenieursbureau

Daidalos bouwfysisch ingenieursbureau Invloed van zonwering op de daglichttoetreding in kantoren project: studie van de invloed van een zonwering het visueel comfort in kantoren in samenwerking met Amber Imaging (programmatuur interface) opdrachtgever:

Nadere informatie

Citation for published version (APA): Shen, C. (2006). Wave Propagation through Photonic Crystal Slabs: Imaging and Localization [S.l.]: s.n.

Citation for published version (APA): Shen, C. (2006). Wave Propagation through Photonic Crystal Slabs: Imaging and Localization [S.l.]: s.n. University of Groningen Wave Propagation through Photonic Crystal Slabs Shen, Chuanjian IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it.

Nadere informatie

TENTAMEN. x 2 x 3. x x2. cos( x y) cos ( x) cos( y) + sin( x) sin( y) d dx arcsin( x)

TENTAMEN. x 2 x 3. x x2. cos( x y) cos ( x) cos( y) + sin( x) sin( y) d dx arcsin( x) FACULTEIT TECHNISCHE NATUURWETENSCHAPPEN Opleiding Technische Natuurkunde Kenmerk: 46055907/VGr/KGr Vak : Inleiding Optica (4602) Datum : 29 januari 200 Tijd : 3:45 uur 7.5 uur TENTAMEN Indien U een onderdeel

Nadere informatie

De Large Hadron Collider 2.0. Wouter Verkerke (NIKHEF)

De Large Hadron Collider 2.0. Wouter Verkerke (NIKHEF) De Large Hadron Collider 2.0 Wouter Verkerke (NIKHEF) 11 2 De Large Hadron Collider LHCb ATLAS CMS Eén versneller vier experimenten! Concept studie gestart in 1984! Eerste botsingen 25 jaar later in 2009!!

Nadere informatie

Opgave 1 Vervormd vierkant kristal en elektronische structuur (totaal 24 punten)

Opgave 1 Vervormd vierkant kristal en elektronische structuur (totaal 24 punten) 3NC2 Gecondenseerde materie 215 Extra tentamen, 1 april 215 Algemeen: Beargumenteer je antwoorden. Vermeld zowel de gebruikte basisformules als de tussenstappen in de afleiding. Mogelijk te gebruiken formules:

Nadere informatie

Nieuwe lichtbronnen en optiek voor perfecte lichtcontrole. Youri Meuret

Nieuwe lichtbronnen en optiek voor perfecte lichtcontrole. Youri Meuret Nieuwe lichtbronnen en optiek voor perfecte lichtcontrole Youri Meuret Nieuwe lichtbronnen Optische eigenschappen van een lichtbron Spectrum Stralingspatroon & Luminantie Controle van het stralingspatroon

Nadere informatie

Hoofdstuk 22 De Wet van Gauss

Hoofdstuk 22 De Wet van Gauss Hoofdstuk 22 De Wet van Gauss Electrische Flux De Wet van Gauss Toepassingen van de Wet van Gauss Experimentele Basis van de Wetten van Gauss en Coulomb 22-1 Electrische Flux Electrische flux: Electrische

Nadere informatie

spectrograaf. Omgekeerd, de horizontale spleet kan men zien als een horizontale balk in de pupil van het gemeten oog. Alleen het licht afkomstig uit

spectrograaf. Omgekeerd, de horizontale spleet kan men zien als een horizontale balk in de pupil van het gemeten oog. Alleen het licht afkomstig uit Samenvatting Dit proefschrift beschrijft de ontwikkeling van een nieuw optisch instrument voor onderzoek van het levende menselijk oog. Het instrument projecteert een lichtbundel in het oog. Een klein

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/31602 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Cuylle, Steven Hendrik Title: Hydrocarbons in interstellar ice analogues : UV-vis

Nadere informatie