jaardocument 2016 gedeponeerde versie

Transcriptie

1 jaardocument 2016 gedeponeerde versie

2 Duurzame transitie in de zorg voor kind en gezin Jaardocument 2016 Karakter 1

3 Inhoud Voorwoord Raad van Bestuur... 4 Voorwoord Raad van Toezicht Over Karakter - kerngegevens Algemeen Kernactiviteiten: verdeling van patiënten over diagnosegroepen Juridische structuur en interne organisatie Terugblik 2016: Strategie, doelstellingen en prestaties Voortbouwen op de strategie Doelstellingen Resultaten Samenwerking landelijk, regionaal, lokaal Samenwerking op landelijk niveau Regionale en lokale samenwerking Onderzoek, opleiding en onderwijs Kenmerken academische functie Karakter Academie Wetenschappelijke activiteiten Innovatie & Ontwikkeling Leeromgeving Bewaking, beheersing en verbetering van kwaliteit van zorg Algemeen kwaliteitsbeleid Verantwoording kwaliteit van zorg Kwaliteitscommissies Omgaan met klachten: klachtencommissie, -functionaris en pvp Kwaliteit van medewerkers Financieel resultaat en bedrijfsvoering Context van de Jeugdwet Samenvatting financieel resultaat Bedrijfsvoering en risicomanagement Bestuur, toezicht en medezeggenschap Normen voor goed bestuur Raad van Bestuur Raad van Toezicht Samenwerking met de ondernemingsraad

4 7.5 Patiënt- en ouderparticipatie BIJLAGEN A Profiel van de organisatie A.1 Nadere typering van het concern A.2 Kerngegevens GGZ-aanbieders, exclusief jeugdhulp A.3 Personeelsinformatie A.4 Personalia (per ) A.5 Organogram B Bestuur, toezicht en bedrijfsvoering B.1 Governancecode B.2 Bestuursstructuur B.3 Samenstelling toezichthoudend orgaan per B.4 Toezichthoudend orgaan B.4 Wettelijke transparantie-eisen bestuursstructuur B.6 Cliëntenraad B.7 Verantwoording onkosten/declaraties raad van bestuur C Beleid, inspanningen en prestaties C.1 Kwaliteit van zorg GGZ C.2 Klachten C.3 Verloop personeel C.4 Ziekteverzuim C.5 Vacatures D Publicaties, lezingen en promoties E Activiteiten Karakter promovendi en onderzoeksmedewerkers

5 Voorwoord Raad van Bestuur In dit jaardocument blikken we terug op het jaar Wederom een intensief jaar, waarin we - naast kwalitatief goede zorg blijven bieden aan onze complexe patiëntengroep en verdere kennisdeling en kennisontwikkeling - gewerkt hebben aan/in een steeds duidelijker speelveld en we oplossingen bleven zoeken voor problemen die vanwege de decentralisatie per zich op allerlei vlak voordoen. Het tweede jaar van de transformatie is achter de rug. Het zal ook de komende jaren nog het nodige vergen. In 2016 hebben we onze inhoudelijke opdracht rond zorg en kennis voor kinderen en jongeren met complexe psychiatrische problematiek doorgezet. In het licht van de transformatie hebben we de ingezette ambulantisering versneld. In 2016 zijn we geconfronteerd met de grote financiële consequenties van deze ontwikkeling. Gemeenten hebben Karakter verplicht tot een strenger aannamebeleid, leidend tot complexere doelgroep. Dit heeft als gevolg dat de zorg gemiddeld genomen meer tijd vraagt dan waarop de ambulante tarieven zijn gebaseerd. De verdere ambulantisering en flexibilisering heeft verder geleid tot minder bedden (afbouw) en tot minder bedbezetting op de bestaande bedden. De crisisbedden en een schil van open behandelafdelingen daaromheen vervullen de brandweerfunctie in zoveel mogelijk ambulante behandeltrajecten.samenvattend betekent dit dat voor dit gewenste zorginhoudelijke beleid betere tarieven nodig zijn. Daarnaast is voor de klinische capaciteit beschikbaarheidsbekostiging nodig. In 2016 is Karakter veel in gesprek geweest met haar omgeving. Dit heeft geleid tot meer herkenning en erkenning voor wat Karakter voor kinderen en jeugdigen kan betekenen. Dit heeft voor Karakter ook tot meer helderheid geleid wat de rol van gemeenten en andere samenwerkpartners kan zijn. Dit alles in het belang van snellere en betere zorg voor kinderen en jeugdigen zodat zij zich maximaal kunnen ontwikkelen. Daarmee wordt ook onze rol als kennispartner nog belangrijker. Het delen van kennis, het meedenken met andere zorgpartners, en er zijn als het nodig is, blijkt in ons netwerk van grote waarde. Zo zetten we met elkaar verdere stappen naar het voorkomen van het ontstaan, en het voorkomen van verergering, en zoveel mogelijk herstel van klachten. Innovaties - met name op ehealth gebied - zullen hierbij toenemend worden ingezet: omdat het toegankelijk is, een bredere groep kan bereiken en daarmee uiteindelijk kosten kan reduceren. Nadenken over, en vorm en betekenis geven aan innovaties op velerlei vlak was in 2016 een bron van energie en plezier. In dit maatschappelijk verslag leest u meer over de resultaten. Begin 2016 heeft Karakter reorganisaties en bezuinigingen naar aanleiding van de begroting 2016 doorgevoerd en tevens de besturingsfilosofie voor de ondersteunende functies (centraal en decentraal) aangepast. Voor het bestuurlijk centrum is een herontwerp vastgesteld, nader uitgewerkt in een detailontwerp. Hiermee gaan ook bezuinigingen gepaard; de implemetatie vindt in het 1 e kwartaal van 2017 plaats. Het jaar 2016 stond tevens in het teken van een verkenning van kansen en risico s van een intensievere samenwerking (fusie) met het Dr. Leo Kannerhuis. Beide raden van bestuur zijn ervan overtuigd dat er door de fusie een krachtige propositie voor de kwaliteit van zorg en behandeling voor de patiëntengroepen van beider organisaties ontstaat. De fusie versterkt de toekomstbestendigheid van de uitvoering van onze maatschappelijke taak tot zorgverlening en kennisdeling en -ontwikkeling. Inhoud en financiën zijn tijdens onze verkenning intensief belicht en uitgewerkt. Medewerkers uit beide organisaties leverden vanuit diverse werkgroepen ook hun bijdrage. Voorlopige besluitvorming door de raden van toezicht tot bestuurlijke fusie vond eind maart 2017 plaats. Het medezeggenschapstraject is in gang gezet en ook de gesprekken met financiers ten aanzien van de financiële voorwaarden van de fusie lopen. Het jaar 2017 zal dus ook het jaar zijn waarin duidelijk wordt of de beoogde fusieplannen 4

6 daadwerkelijk worden bekrachtigd door een bestuurlijke fusie, uiteindelijk mogelijk uitmondend in een juridische fusie. Wij bedanken onze medewerkers voor hun wederom grote inzet afgelopen jaar. In 2017 zal opnieuw veel van onze medewerkers worden gevraagd. Dialoog is hierbij een belangrijke sleutel. Wij hebben er alle vertrouwen in dat met inzet van onze medewerkers, hun creativiteit en persoonlijke gedrevenheid ook in 2017 weer stappen gezet gaan worden om ons verder te ontwikkelen en blijvend zichtbaar te maken wat de meerwaarde van kinderpsychiatrische zorg is. Onze medewerkers zijn en blijven het belangrijkste om deze mooie opdracht ook in ingewikkelde tijden waar te blijven maken, met de kwaliteit waar de toekomstige generatie recht op heeft. Ook zijn wij onze leden van de centrale ouderraad, de ondernemingsraad en de raad van toezicht erkentelijk voor hun waardevolle advies- en klankbordrol in het afgelopen jaar. Wij bouwen graag samen met ouders, patiënten en samen met onze netwerkpartners en gemeenten aan een goede toekomst met kansen voor onze kinderen/jongeren. 18 mei 2017 dr. Bertine Lahuis voorzitter Raad van Bestuur mr. drs. Koos Lukkien lid Raad van Bestuur 5

7 Voorwoord Raad van Toezicht De raad van toezicht blikt enerzijds terug op een jaar met mooie inhoudelijke resultaten. Deze treft u aan in het voorliggende jaardocument. Met name ook de resultaten van wetenschappelijk onderzoek en diverse innovaties wil de raad van toezicht hierin benadrukken. Anderzijds was 2016 ook een jaar waarin de pijn van de transformatie wordt gevoeld in administratieve processen en in onze financiën. Beide hadden volle aandacht nodig. Helaas heeft Karakter 2016 afgesloten met een negatief resultaat. Meer hierover in Hoofdstuk 6 en in de jaarrekening De raad van bestuur van Karakter heeft zijn duidelijke strategische koers vastgehouden; Karakter kent een sterke positionering. Karakter is er voor de patiënten die complexe psychiatrische diagnostiek en behandeling nodig hebben was het jaar waarin Karakter meer nog dan in voorgaande jaren zijn toegevoegde waarde heeft laten zien. De raad van toezicht heeft dit met belangstelling gevolgd. De raad van toezicht van Karakter vervult een rol in de goedkeuring van strategie en toetsing van de zorginhoudelijke en financiële verantwoording van beleidsuitvoering aan de gestelde doelen. Daarnaast vervult de raad van toezicht een rol als klankbord en adviseur voor de raad van bestuur. Uitgangspunt voor het toezicht is dat de raad van toezicht bewaakt of de organisatie haar maatschappelijke taken uitvoert en of de raad van bestuur de organisatie meeneemt in de veranderingen binnen de maatschappij. De raad van toezicht kiest in zijn werkwijze bewust voor balans tussen inhoudelijke betrokkenheid (als sparring partner van de raad van bestuur ten aanzien van strategie, zorginhoudelijke ontwikkeling en financieel beleid) en feitelijk toezicht houden op afstand, zodat de raad van bestuur zich gesteund voelt in zijn eindverantwoordelijke rol. Tijdens zijn heidag eind oktober 2016 heeft de raad van toezicht uitgebreid van gedachten gewisseld over actuele ontwikkelingen binnen governance. Enkele grote thema s die de raad van toezichtvergaderingen in 2016 domineerden: transformatie en zorgverkoop, begroting, exploitatie. Onderwerp dat elke raad van toezichtvergadering op de agenda stond was de voortgang binnen de verkenning ten behoeve van de beoogde fusie tussen Karakter en het Dr. Leo Kannerhuis. Voor deze beoogde fusie namen leden van de raad van toezicht in wisselende samenstelling deel aan het zogenaamde delegatieoverleg. Dit overleg diende ter voorbereiding op een bredere bespreking van inhoudelijke en financiële vraagstukken rond de beoogde fusie binnen de raad van toezicht. Deze gesprekken verliepen constructief en plezierig. In de eerste helft van 2017 weten we of deze verkenning daadwerkelijk een vervolg krijgt in de vorm van een bestuurlijke fusie. Onze dank gaat uit naar de raad van bestuur van Karakter die voor de taak stond ook in 2016 de organisatie vanuit een heldere positionering verder te transformeren. In 2017 nemen wij afscheid van een van de leden van onze raad van bestuur, de heer mr. drs. P. Lukkien, die afgelopen jaar zijn vervroegd pensioen aankondigde. Met een dienstverband van precies 16 jaar is de raad van toezicht hem zeer erkentelijk voor zijn bijdrage aan het sterke merk, dat Karakter inmiddels is. In hoofdstuk 7 leest u over het gesprek dat Karakter jaarlijks organiseert tussen raad van toezicht en centrale ouderraad en raad van toezicht en ondernemingsraad. Ook de gesprekken met de regiodirecties en stafmanagers voorafgaand aan onze vergaderingen, beschouwt de raad van toezicht als zeer waardevol. Ten slotte willen we als raad van toezicht alle medewerkers van Karakter bedanken voor hun betrokkenheid en het vele werk dat in deze onrustige en spannende tijd voor de patiënten, ouders en met netwerkpartners is verzet. 6

8 Namens de raad van toezicht van Karakter, 18 mei 2017 Prof. dr. E.F. van Furth Voorzitter Raad van Toezicht 7

9 1 Over Karakter - kerngegevens 1.1 Algemeen Karakter is een kinder- en jeugdpsychiatrisch ziekenhuis met locaties in Midden en Oost Nederland en Noord en Midden Limburg, en voorziet Nederland van academische zorg voor kinderen en jongeren (uit meer dan 200 gemeenten). Karakter wordt betrokken als er een vermoeden bestaat van complexe psychiatrische problematiek bij kinderen en jeugdigen (0-23 jaar). Door onze ervaren specialisten - waaronder 49 kinder- en jeugdpsychiaters en 15 klinisch (neuro) psychologen - wordt advies gegeven, in geval van een psychiatrische stoornis een diagnose gesteld en indien nodig een behandeltraject ingezet. Dit traject wordt het liefst zo dicht mogelijk bij huis uitgevoerd en maximaal afgestemd op de vraag van patiënt en ouders. Ook intensieve en flexibele 24/7 behandeling wordt geboden (kort, met participatie van het kindsysteem en in samenspel met behandeling thuis). Als het gaat om complexe problematiek, behandelen we bij Karakter. Wanneer er sprake is van enkelvoudige vraagstukken, vindt het behandelen in afstemming veelal plaats bij onze partners in zorg. Karakter vervult dan een rol als adviseur zodat de patiënt zo snel mogelijk op de juiste plek in zorg komt. Diagnostiek vindt plaats volgens de laatste wetenschappelijke inzichten. Door dialoog en meedenken, met patiënt, ouders en andere professionals, kijken we hoe en via welke weg het beste hulp kan worden geboden om weer zicht te hebben op een goede toekomst. Wij kiezen voor intensieve samenwerking met zorgpartners, kenniscentra, onderwijs en gemeenten. Onze kennis en deskundigheid maken wij breed en gemakkelijk toegankelijk voor onze partners in het zorgnetwerk. Denk aan triage (toeleiding naar de juiste zorg en urgentiebepaling), maar ook aan consultatie en deskundigheidsbevordering, waarmee specialistische kennis voor een grote doelgroep binnen bereik komt. Zo werken wij intensief samen: zowel interdisciplinair als intersectoraal, op regionaal en landelijk niveau met meer dan 50 partners in het brede zorgnetwerk en sociaal domein. Onze keuzes zijn toegespitst op de leefwereld van kind en gezin, waarbij zorg op maat en versterking van het systeem (gezin, school etc.) rondom het kind elementair zijn. Daarbij zien wij twee belangrijke rollen: de rol van specialist in de complexe kinder- en jeugdpsychiatrie en de rol als (kennis)partner van patiënt en (zorg)netwerk. Juist door de samenwerking op al die fronten worden ook onze professionals weer beter in hun vak. Een effectieve behandeling begint met goede diagnostiek. Veel ouders zoeken al jaren naar de juiste inzichten achter het gedrag van hun kind, en zijn opgelucht als Karakter helder maakt wat er speelt. Vijf redenen om voor Karakter te kiezen: 1. Karakter biedt resultaat. Ten eerste door een gedegen diagnose. De behandelingen zijn vorm gegeven volgens de nieuwste inzichten, effectief en efficiënt en met werkelijke aandacht en luisterend oor voor kind, ouders en het netwerk. 2. De behandeling is flexibel en dichtbij. Karakter is tijdelijk 'te gast' bij gezinnen. Maar als crisisopname of klinische opname (tijdelijk) nodig is, heeft Karakter ook interne capaciteit, waarbij letterlijk en figuurlijk ruimte is voor ouders om te verblijven. 3. Karakter gaat uit van de kracht van kind, gezin en netwerk. Door een competentiegerichte benadering leren patiënten hun eigen krachten kennen en inzetten om uitdagingen het hoofd te bieden. 4. Karakter kiest voor zorg op maat. Karakter biedt snelle toegang tot hoogwaardige diagnostiek, (toeleiding tot) de beste behandelprogramma s en adviezen. Niet alle kinderen met psychiatrische zorgvragen hebben een vervolg specialistisch aanbod binnen Karakter nodig: intensieve samenwerking met netwerkpartners in de zorg is dan ook cruciaal. 8

10 5. Bij Karakter werken de beste professionals. Er is altijd een psychiater en/of klinisch(neuro) psycholoog die het kind en de ouders kent, direct betrokken als regiebehandelaar bij het onderzoek. 1.2 Kernactiviteiten: verdeling van patiënten over diagnosegroepen In totaal hebben in 2016 Karakterbreed patiënten zorg ontvangen (in 2015: 8.303). Van deze patiënten waren er nieuw (in 2015: 3.811). De navolgende afbeelding geeft weer in welke diagnosegroepen deze patiënten primair vallen en hoe de verhouding is met de verdeling van diagnosegroepen in In veel gevallen is er sprake van comorbiditeit (zoals persoonlijkheidsstoornissen) naast de primaire diagnostiek. Deze zijn niet in de tabel weergegeven. %%!"#$ & Karakter besteedt het grootste deel van haar patiëntenzorg aan patiënten met de diagnose autisme spectrum stoornissen en ADHD (behorend tot hoofddiagnosegroepen stoornissen in de kindertijd (41% resp. 34% van de patiënten in 2016). Dit komt overeen met de positie die Karakter inneemt als specialist in behandeling van kinderen met deze ziektebeelden. In de strategienota Met Karakter noemt Karakter Licht Verstandelijk Beperkt (LVB) en infants als doelgroepen waarop Karakter zich op landelijk niveau onderscheidt. In de navolgende grafiek is zichtbaar hoe de realisatie van % patiënten in 2016 is ten opzichte van de realisatie in Het % infants laat een stijging zien van 7% in 2015 naar 10% in De % orthopsychiatrie en LVB zijn gelijk gebleven ten opzichte van "'%( & )*+ #$ 9

11 In de beleidsperiode tot en met 2017 wordt de bereikbaarheid en dekkingsgraad tenminste voor de specialistische functies ten aanzien van de doelgroepen LVB en infants uitgebreid. Karakter heeft in maart 2015 het keurmerk TopGGZ voor zorglijn Infants behaald. In 2017/2018 zal Karakter zich inzetten om ook voor LVB en ontwikkelingsstoornissen het TopGGZ keurmerk te behalen. Karakter is uitzonderlijk binnen de kinder- en jeugdpsychiatrische organisaties vanwege de multidisciplinaire diagnostiek en het behandelaanbod voor de jonge kinderen tot 6 jaar. 1.3 Juridische structuur en interne organisatie Karakter is een zelfstandige stichting en wordt aangestuurd vanuit een raad van toezichtmodel. De tweehoofdige raad van bestuur geeft leiding aan een drietal resultaatverantwoordelijke regio s: Gelderland, Overijssel en Universitair Centrum. Elke regio wordt duaal aangestuurd (met integrale verantwoordelijkheid), dat wil zeggen een directeur behandelzaken en een directeur bedrijfsvoering, en biedt zorg vanuit meerdere zorglijnen op meerdere locaties, al dan niet in samenwerking met andere organisaties. De organisatie binnen de regio s is ingedeeld in de zorglijnen ADHD & Gedragsstoornissen, Autisme Spectrum Stoornissen, Licht Verstandelijk Beperkt en Stemmings-, Angst & Overige Stoornissen. De navolgende figuur geeft een overzicht van ons werkgebied en onze vestigingen in

12 Structuur primair proces Een regiodirecteur behandelzaken en een regiodirecteur bedrijfsvoering zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het functioneren van hun regio. Patiënten, kinderen en jeugdigen met ernstige - vaak meervoudige - psychische problematiek kunnen bij alle regio s terecht voor diagnostiek en behandeling en (poli)kliniek en deeltijd. Karakter beschikt daarnaast over een gevarieerd ambulant aanbod waar onder meer Intensive Home Treatment (IHT) en intensieve psychiatrische gezinsbehandeling (IPG) bij gezinnen thuis een belangrijk deel van uit maken. Ook is er deelname aan FACT teams, samen met onze zorgpartners. Karakter is verantwoordelijk voor de BOPZ zorg in Gelderland en Overijssel voor de leeftijd tot 18 jaar, deels vormgegeven in het nieuwe High Intensive Care (HIC) concept. Tenslotte zijn er enkele logeerhuizen. Over onze Specialistische Ondersteuning Huisartsen (SOH) leest u meer in hoofdstuk 2. Karakter Academie De Karakter Academie is een omzet- en resultaatverantwoordelijke netwerkorganisatie, die voor Karakter, haar netwerkpartners en professionals uit heel Nederland, opleiding, onderwijs en onderzoek uitvoert en voortdurend optimaliseert. De Karakter Academie bestaat uit de Programmaraad en de compartimenten Wetenschappelijk Onderzoek (waaronder toetsing wetenschappelijk onderzoek), Leeromgeving (waaronder de opleidingen tot kinder- en jeugdpsychiaters en psychologen en de interne opleiding voor sociotherapeuten) en Innovatie & Ontwikkeling. De Karakter Academie verbindt kennisontwikkeling met kennisdeling door nadrukkelijk te werken als netwerk binnen een netwerk van verschillende organisaties. Alle activiteiten zijn gericht op verbetering en vernieuwing van onderzoek, scholing en zorg. De Karakter Academie is daarmee verantwoordelijk voor advisering met betrekking tot het adequaat toepassen van kennis, het borgen van kennis, en het genereren van nieuwe kennis. Door de interne afstemming tussen de verschillende activiteiten en extern afstemming met samenwerkingspartners, patiënten, gemeenten en klanten, vindt er een ononderbroken natuurlijke kruisbestuiving plaats, waarbij het accent op verbinding en gezamenlijk vormgeven van verbetering van de zorg centraal staat. We stimuleren om anders te denken en te doen. De Karakter Academie functioneert als een resultaatverantwoordelijke eenheid; door voor onderzoek en scholing extern budget te verwerven waar dat mogelijk is en omzet te realiseren door trainingen en opleidingen aan gemeenten en externe professionals aan te bieden. Extern maakt de Karakter Academie blijvend onderdeel uit van nationale en internationale kennisnetwerken. Door de invoering van de Jeugdwet wordt de samenwerking met het sociale domein binnen de gemeenten bestendigd en worden pilots en projecten benut voor innovatie. 11

13 Cocreatie met patiënten, ouders en behandelaren is het afgelopen jaar toegenomen. Binnen meerdere gemeentelijke regio s zijn hier al afspraken over gemaakt of is dit onderdeel van de zorgverkoop. Door aanbieden van scholing en onderzoek in het sociale domein, versterken we de juiste toeleiding van patiënten en geven we vorm aan matched care. Meer over de academische functie en over het werk van de Karakter Academie leest u in hoofdstuk 4 van dit jaardocument. Daarnaast denkt de Karakter Academie mee in toepassingen van ehealth, vraagstukken rondom zorglogistiek en het inzetten van metingen om de kwaliteit van zorg te monitoren en verbeteren. De Karakter Academie heeft een leidende rol in het initiëren en coördineren van een groot aantal (inter)nationale wetenschappelijke onderzoeken. De Programmaraad is onderdeel van de Karakter Academie en richt zich op inhoudelijke kennis rond diagnostiek en behandeling. De Programmaraad geeft het primair proces zodanig inhoudelijk vorm (zorgprogramma s, en daaruit afgeleide zorgpaden) dat het van kwalitatief hoog niveau is, competentiegericht is, conform de laatste wetenschappelijke inzichten ingericht én dat het snel en effectief antwoord geeft op de vraag van de patiënten. Ze adviseert de organisatie over de diagnostiek en behandeling waarvoor de best mogelijke bewijsvoering bestaat. De kennis van de Programmaraad is afkomstig van: interne expertgroepen wetenschappelijk onderzoek de afdeling Innovatie & Ontwikkeling (I&O) het Kenniscentrum Kinder- & Jeugdpsychiatrie binnen de Programmaraad aanwezige expertise. Waar in het verleden met name advies gegeven werd over ambulante behandeling is de taakstelling van de Programmaraad verbreed naar meer intensieve vormen van behandeling. De samenstelling van de Programmaraad is zodanig dat aan deze brede taakstelling voldaan kan worden en wordt gevoed door klankbordgroepen die een brede inbedding en draagvlak weergeven. De Programmaraad van Karakter is als volgt samengesteld:! " # $ %&" " $"' $"$" ' ()'$'*+ Bestuurlijk Centrum In 2015 is een traject gestart om begin 2016 te komen tot een advies over het herontwerp van de ondersteunende functies binnen Karakter, waarom die vanuit het Bestuurlijk Centrum. Daartoe zijn ook de besturingsprincipes voor onze organisatie nader uitgewerkt en vastgesteld: netwerkorganisatie, integrale verantwoordelijkheid en optimale zelforganisatie. Karakter wil op een verantwoorde manier en in lijn met de strategie en besturingsfilosofie komen tot modernere ondersteunende diensten en tevens tot verantwoorde reductie van overhead. In 2016 is het aantal stafmanagers reeds teruggebracht van vier naar twee en zijn als eerste stap twee stafdiensten ingericht: Bedrijfsvoering & Infrastructuur (met Financiën Controlling & ICT (FCI) en Vastgoed & Facility Management (VFM)) en Support (met Marketing & Communicatie (M&C), Human Resource Management (HRM) en het Bestuursbureau/projectenbureau). Na advisering 12

14 door de medezeggenschap wordt het definitief besluit genomen over de precieze inrichting. Toegewerkt wordt naar het volgende model: Zie verder onder paragraaf 2.3 (Herontwerp ondersteuningsfuncties). Organogram Ons organogram (van voor het herontwerp) is opgenomen in bijlage A5. 13

15 2 Terugblik 2016: Strategie, doelstellingen en prestaties 2.1 Voortbouwen op de strategie Karakter kiest voor de kwetsbare doelgroep van kinderen en jongeren met complexe psychiatrische zorgvragen: voor patiënten met (vermoeden van) een psychiatrische ziekte, met ernstige problematiek, een hoog risico en hoge complexiteit (ingewikkelde comorbiditeit). De basis voor het beleid in 2016 was de Strategienota Met Karakter. Daarin heeft Karakter als missie geformuleerd: Voor kinderen en jongeren met een complexe psychiatrische ziekte, en hun gezinnen, verbinden wij onze specialistische kennis met hun zorgvraag. Vanuit vakmanschap biedt Karakter inzicht aan ouders, en de best beschikbare behandeling aan kinderen en jongeren. Zo krijgen zij weer toekomstkansen en kunnen zij meedoen in de maatschappij. Karakter biedt snel toegankelijke specialistische diagnostiek en (toeleiding tot) de beste behandeling aan zoveel mogelijk kinderen en jongeren met een complexe psychiatrische ziekte. Wij werken vanuit passie voor kinderen en jongeren, en geloven in de kracht van de samenwerking tussen kind of jongere, ouder en onze professionals. We nemen onze maatschappelijke verantwoordelijkheid en zijn aanspreekbaar op transparantie in resultaat. Wij delen onze kennis en ervaring, uit wetenschappelijk en toegepast onderzoek, met patiënten en onze partners in het (zorg)netwerk. Door de combinatie van onze academische verankering en regionale spreiding kunnen wij onze kennis breed beschikbaar stellen. In de realisatie van onze missie en visie stellen wij drie kernwaarden centraal: vakmanschap, verbinding en verantwoordelijkheid. De kerncompetenties van onze professionals zijn ontwikkelen, ontmoeten en ondernemen. Onze hoofddoelstellingen in deze beleidsperiode liggen op het vlak van zorg, kennis en een gezonde organisatie: 1. Zorg: hoogwaardige en snel toegankelijke diagnostiek, (toeleiding tot) de beste behandelprogramma s. 2. Kennis: brede beschikbaarheid van specialistische kinder- en jeugdpsychiatrische kennis. 3. Organisatie: een adaptief en wendbaar bedrijf waarin inhoudelijke ontwikkeling en gezonde bedrijfsvoering hand in hand gaan. De hoofddoelstellingen zijn in de Strategienota Met Karakter verder uitgewerkt in ambities en meetbare resultaten. In een jaarlijkse kaderbrief, die richtlijn is voor jaarplannen en begroting, legt de raad van bestuur in overleg met directies en medewerkers de prioriteiten vast. De voorbereiding, uitvoering en evaluatie van jaarplannen en begroting verloopt volgens een goed verankerde beleids- en begrotingscyclus, een belangrijk element in de kwaliteitsborging van Karakter. In juli 2015 heeft de raad van bestuur in de kaderbrief 2016 Transformeren vanuit onze bedoeling de prioriteiten voor het beleid in 2016 vastgesteld. Karakter heeft ervoor gekozen dat de inhoudelijke kaders uit 2015 van toepassing bleven in Vanuit een duidelijke positionering als specialist in kinder- en jeugdpsychiatrische zorg (in zorg, én in opleiding, onderzoek en onderwijs), zijn we blijven geloven in onze eigen kracht. Versteviging van de samenwerking met onze netwerkpartners werd voortgezet. De kaderbrief 2016 richtte zich met name op wat er intern binnen Karakter nodig is om het hoofd te bieden aan dat wat in het externe krachtenveld gebeurt. 14

16 2.2 Doelstellingen 2016 Transformatie betekende voor Karakter dat in 2016 nauwlettender en vanuit ieders verantwoordelijkheid is gestuurd op een versterking van kennis, ambulantiseren/flexibiliseren, zorgprogrammeren/standaardiseren, participeren, digitaliseren, continu verbeteren en professionele zelfsturing. 2.3 Resultaten 2016 De resultaten over 2016 beschrijven we met de drie hoofddoestellingen als kapstok: zorg, kennis en organisatie. Zorg Visie op kinder- en jeugdpsychiatrische zorg Begin 2016 heeft Karakter haar visie op zorg en haar visie op opnamebeleid doorontwikkeld en verbreed naar een visie op kinder- en jeugdpsychiatrische zorg. Dit vanuit de invalshoeken zorg, opleiding, onderzoek en innovatie. Er is geen sprake van koerswijziging ten opzichte van de strategienota Wel wordt nu de nieuwe definitie van gezondheid 1 als vertrekperspectief gehanteerd. Karakter heeft beleid om zo min mogelijk dwang en drang in te zetten. Accent ligt ook op nog meer participatie en regie voor ouders/patiënten en op meer flexibele vormen van behandeling waarbij de context van het gezin nadrukkelijk wordt betrokken (rooming-in, systeemtherapie). De voorwaartse beweging met sneller afschalen en kennis naar het voorveld brengen is nadrukkelijker benoemd. Tevens wordt de verbinding gelegd tussen somatiek en psyche. Informatieveiligheid en digitaal verkeer zijn onderwerpen die meer aandacht krijgen. Kwaliteitsstatuut / professioneel statuut Medio 2016 heeft Karakter het professioneel statuut geëvalueerd en herzien tot een kwaliteitsstatuut. Hierin staat beschreven hoe Karakter de zorgverlening voor de individuele patiënt organiseert. Inhoudelijk betreft het een samenvoeging van het nieuw vereiste kwaliteitsstatuut (binnen de Zorgverzekeringswet) en ons vigerende professioneel statuut. Een kwaliteitsstatuut is voor de Jeugdwet (nog) niet verplicht. Karakter handelt echter proactief vanwege het belang van kwaliteit voor kinder- en jeugdpsychiatrische zorg, ook nu deze onder de Jeugdwet is komen te vallen, in Nederland. Wij dringen er dan ook bij branche en beroepsvereniging op aan dat zo n kwaliteitsstatuut ook onder de Jeugdwet tot stand komt. Het kwaliteitsstatuut is eind november ter advisering voorgelegd aan de Ondernemingsraad; deze heeft inmiddels positief geadviseerd. Cruciaal in het kwaliteitsstatuut is de voorgestelde uitbreiding van de rol van Klinisch (Neuro) Psycholoog. De rol van regiebehandelaar is weggelegd voor de kinder- en jeugdpsychiater en de klinisch (neuro) psycholoog. MediQuest heeft aangegeven op basis van een toets in opdracht van het NZa dat het kwaliteitsstatuut van Karakter voldoet aan de gestelde richtlijnen. Het kwaliteitsstatuut is openbaar, onder meer via de website van Karakter. Infants (0-6 jaar) Op 18 februari 2016 kreeg Karakter het TopGGZ keurmerk voor de zorglijn infants uitgereikt. Karakter ziet dit als een belangrijke erkenning voor de kwaliteit van onze academische zorg en een stimulans om op de ingeslagen weg voort te gaan. De zorglijn Infants is uniek in de multidisciplinaire diagnostiek en het behandelaanbod vanuit een systemische benadering. We krijgen verwijzingen uit heel Nederland en hebben veel expertise opgebouwd; jaarlijks zien we 220 nieuwe kinderen in deze leeftijdsgroep. Een dergelijk volume op een afdeling voor infantpsychiatrie is uniek in Nederland en 1 Gezondheid als het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven (M. Huber). 15

17 stelt ons in staat stevig wetenschappelijk onderzoek te doen, specifiek gericht op jonge kinderen met een psychiatrische diagnose. De afdeling draagt sterk bij aan onderwijs en onderzoek: publicaties, patiëntenzorg, voorzitterschap ontwikkeling zorgprogramma infants binnen het Expertisenetwerk Kinder- en Jeugdpsychiatrie en instrumentontwikkeling zoals de CoSoS (Communicatieve en Sociale ontwikkelingssignalen, voorheen ESAT: Early Screening of Autistic Traits). Ook delen we onze kennis via consultatie met onder meer professionals uit de specialistische ggz, met huisartsen en organisaties voor Integrale Vroeghulp. Afgelopen jaren is de infantszorg binnen Karakter verbreed naar onze andere regio s. Eerst waren de verschillen groot; inmiddels is er meer uniformiteit in de infantzorg Karakterbreed. In juni organiseerde Karakter het symposium infantpsychiatrie vroegherkenning en behandeling van jonge kinderen. Doel van dit symposium was kennisdeling en verdere profilering van Karakter als specialist voor infants. We deelden de stand van zaken rondom infantpsychiatrie met een brede doelgroep die te maken heeft met psychiatrische problematiek rondom jonge kinderen. Met 220 bezoekers is dit congres een succes te noemen. Naast betere naamsbekendheid voor Karakter leverde dit congres relevante input op voor de Karakter Academie over de behoefte en verwachting van de doelgroep. Karakter en Dr. Leo Kannerhuis samen op pad? Karakter en Dr. Leo Kannerhuis zijn in mei 2016 een verkenning tot een voorgenomen fusie gestart. Beide organisaties zijn deels overlappend en deels complementair in kennis en expertise en ontwikkelden zich de afgelopen jaren ook in behandelvisie steeds meer in elkaars richting. De raden van bestuur zijn ervan overtuigd dat in een combinatie de beide organisaties aan patiënten de beste zorg kunnen leveren. En dat zij in combinatie beter instaat zijn om de uitdagingen die op de (kinder en jeugd)psychiatrie de komende jaren afkomen, het hoofd te bieden. Bestuurders en medewerkers van Karakter en het Dr. Leo Kannerhuis hebben hard gewerkt aan een fusieplan dat in januari 2017 is afgerond. Eind maart 2017 is een voorlopig besluit tot bestuurlijke fusie door de raden van toezicht genomen. Daarna is het medezeggenschapstraject met ondernemingsraden en ouderraad/cliëntenraad/familieraad van beide organisaties gestart. Mede op basis van hun adviezen en een aantal financiële voorwaarden nemen de raden van toezicht naar verwachting medio 2017 een definitief besluit tot bestuurlijke fusie. Ambulantisering en flexibilisering Ambulantisering en flexibilisering blijven onverminderd van belang voor Karakter. Wij hanteren binnen Karakter FIB (flexibele intensieve behandeling), IHT (Intensive Home Treatment), HIC (High & Intensive Treatment), IPG (Intensieve Psychiatrische Gezinsbehandeling) en FACT (Function Assertive Community Treatment). FACT wordt in diverse gemeentelijke regio s samen met netwerkpartners ingezet. Wij noemen hier Food Valley en regio Nijmegen. Het FACT team Jeugd in Food Valley biedt hulp aan zorgwekkende en zorgmijdende kinderen en jongeren met psychiatrische problematiek van 0 tot 18 jaar en problemen op meerdere levensgebieden. Het team bestaat uit diverse specialisten (o.a. kinder- en jeugdpsychiater, gedragswetesnchapper) van de drie GGZ instellingen in Food Valley (Eleos, Karakter, Pro Persona). In de regiogemeenten Nijmegen maakt Karakter deel uit van het FACT-team Kind en Jeugd. Dit multidisciplinaire team wordt ingeroepen als er sprake is van complexe psychiatrische problematiek waarbij er onvoldoende aansluiting is bij de reguliere hulpverlening en er problemen zijn op meerdere levensgebieden. Dit FACT-team in regio Nijmegen is ontstaan uit een samenwerking tussen Karakter en ProPersona; disciplines binnen het FACT-team zijn kinder- en jeugdpsychiater, systeemtherapeut, gz-psycholoog, gezinsbehandelaren, psychomotore therapeut en een verpleegkundige-b. Verdere ambulantisering en flexibilisering is inhoudelijk de gewenste richting, ook in het kader van de Jeugdwet. Dit heeft bij Karakter geleid tot minder bedden (afbouw) en tot minder 16

18 bedbezetting op de bestaande bedden. Tevens leiden de alternatieve behandelvormen voor opname (IPG, IHT) tot duurdere verlieslatende DBC s. Ambulantisering heeft ook gevolgen voor ons personeelsbestand. Gemiddeld moet relatief duurder personeel worden ingezet waardoor de betaalbaarheid van de zorg verder in het geding komt. Verdere ambulantisering wil niet zeggen dat er geen enkele klinische capaciteit meer nodig is. Om vanuit onze brandweerfunctie deze klinische capaciteit te behouden, is het noodzakelijk dat Karakter hiervoor een financiële vergoeding ontvangt in de vorm van een zogenaamde beschikbaarheidsbijdrage. Gesprekken met de diverse gemeentelijke regio s en ook landelijk zijn hierover gaande. Andere werkwijze Licht Verstandelijk Beperkt: beter worden doe je thuis Ook in 2016 is binnen de zorglijn LVB hard gewerkt aan de doorontwikkeling van goede psychiatrische zorg voor kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking. De belangrijkste verandering is dat de overtuiging Beter worden doe je thuis vorm gaat krijgen door thuis goede diagnostiek en behandeling te bieden: er wordt vooral in het gezin gewerkt aan vermindering van de klachten. Soms is het nodig om kort opgenomen te worden op de kliniek, en die mogelijkheid blijft bestaan. Soms zijn de problemen zo groot dat het nodig is om kort opgenomen te worden op de crisisafdeling. LVB biedt High & Intensive Care (nu nog crisisafdeling Rots), Medium Care, Flexibele Intensieve Behandeling, Gezinsbehandeling (incl Intensive Home Treatment), individuele en groepsbehandeling door een ervaren multidisciplinair behandelteam (waaronder Training Internaliserende Problematiek (TIP)), Behandeling in de Klas (BinK). Er zijn gesprekken gaande om een FACT-team LVB op te richten in samenwerking met een collega-instelling. Het gaat bij LVB kortom om een veel grotere gerichtheid op thuis behandelen op maat gerelateerd aan de ontwikkeling van patiënt en gezin. Kajak De maatschappij wordt steeds ingewikkelder en vraagt steeds meer van mensen. Maar lang niet iedereen kan meekomen. Dat geldt zeker voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Meer dan de helft van de kinderen en volwassenen met LVB krijgt ook te maken met een psychische stoornis. Voor deze mensen is het extra moeilijk om goede hulp te vinden. De Academische Werkplaats Kajak wil daar iets aan doen. Deze wil bijdragen aan betere hulp voor mensen met LVB en een psychische stoornis door wetenschappelijk onderzoek, onderwijs en beleid. Kajak is in 2016 opgericht door het Kenniscentrum LVB, het Kenniscentrum Kinder- en jeugdpsychiatrie, Karakter, Pluryn, de Bascule en s Heerenloo. Inmiddels doen organisaties uit het hele land mee aan Kajak, waaronder de gemeente Apeldoorn en Amsterdam, wijkteams, orthopedagogische centra en jeugd-ggz organisaties. De kern van de Academische Werkplaats Kajak bestaat uit werkgroepen die vier keer per jaar samenkomen en werken aan een concreet product. De producten variëren van een Handboek LVB en Psychische Stoornissen, onderzoek naar het effect van 17

19 ehealth bij LVB, richtlijnontwikkeling voor cognitieve gedragstherapie bij mensen met een LVB etc. De programmaleider is een kinder- en jeugdpsychiater vanuit Karakter. In december 2016 De werkplaats is nodig omdat hiermee ontwikkeling van het jonge vak psychiatrie en LVB kan plaatsvinden, op grond van wetenschappelijk onderzoek en samenwerking in de praktijk. De naam Kajak staat symbool voor de gedeelde inspanning om de stroming te bedwingen, of het nu patiënt en hulpverlener, of GGZ en orthopedagogiek betreft: door samen te werken weten we zeker dat we dingen onderzoeken waar mensen ook echt iets aan hebben. Meer maatwerk in onderwijs en zorg Steeds meer organisaties vragen aan gemeenten om onderwijs meer te betrekken. Dit is een positieve ontwikkeling. In het kader van de wet Passend Onderwijs wordt er binnen het onderwijs gewerkt aan Onderwijs Zorg Arrangementen (OZA). Onderwijs en zorg worden meer aan elkaar gekoppeld; betere samenwerking is daarbij nodig. Karakter stelt zich op het standpunt dat OZA s een gezamenlijke verantwoordelijkheid zijn en levert hieraan graag actief een bijdrage. Hoe een OZA er uit komt te zien, is sterk afhankelijk van de onderwijsinstelling, de leerlingpopulatie, de problematiek, soort zorgorganisatie etc. Karakter werkt op het terrein van onderwijs samen om bijvoorbeeld leerbaarheid te vergroten, schooluitval te voorkomen of schoolverzuim te verminderen. In juni 2016 vond een netwerkbijeenkomst plaats voor ouders van thuiszittende kinderen met autisme. Deze avond is georganiseerd door de Karakter Academie en een actief moedernetwerk. Het aantal aanmeldingen was groot: ruim 90 deelnemers vanuit politiek, gemeenten, onderwijs, zorg, leerplicht, onderwijsspecialisten, vrijgevestigde zorgaanbieders, Vanuit Autisme Bekeken. Deze netwerkbijeenkomst is aandacht gevraagd voor de noodzaak van meer maatwerk in onderwijs en zorg, maar ook hulp bij de realisatie van kleinschalige initiatieven. Logeren De begroting van 2016 heeft ons gedwongen tot bezuinigingen. In dit licht is gekeken wat de meest gepaste ingreep was en daarmee onze kernzorgtaak het minste raakte. Dit betekende in 2016 een sluiting van de logeeropvang in Zwolle en Nijverdal. De visie van Karakter is dat logeren niet tot onze primaire kerntaak behoort. Om die reden is ook het logeren Ede reeds overgedragen aan een andere aanbieder (Stichting Rooz). In Overijssel is Stichting Empower aanbieder van logeerhuizen. Decentralisatie jeugdzorg is overgegaan naar fase van Transformatie Vanaf 1 januari 2015 is de decentralisatie van de jeugdhulp een feit. Voor Karakter was dit een grote verandering. Naast ongeveer 200 nieuwe financiers (de gemeenten) een transformatie van het zorglandschap. Samenwerken met lokale teams, nog intensievere samenwerking met netwerkpartners en het meer naar voren brengen van onze kennis en kunde speelt een steeds grotere rol. Een belangrijk agendapunt voor het Transformatie & Verkoopbureau binnen Karakter was de contractering Met negen thuisregio s (in de provincies Overijssel en Gelderland) en een landelijk transitie arrangement (LTA) werden ook voor 2016 contracten gesloten met alle gemeenten in Nederland. Karakter staat goed voor het voetlicht. Door stevig onderhandelen slaagden wij er in de zorg aan de ons toevertrouwde kinderen voort te zetten en voldoende afspraken te maken om ook nieuwe patiënten in behandeling te kunnen nemen. Zo n twee jaar na de decentralisatie merken we dat Karakter erkend wordt als kennisleverancier en als zeer specialistisch innovatief academisch ziekenhuis die zorg levert aan de meest complexe patiënten. Hierbij nemen we een unieke positie in de keten. We realiseren ons eveneens steeds scherper dat de decentralisatie zich niet verhoudt tot een academische organisatie waarbij schaalgrootte essentieel is. Dit is een continu vraagstuk binnen de zorgverkoop. 18

20 Gemeenten worden vanaf de decentralisatie geconfronteerd met kortingen. De contractering stond dan ook voornamelijk in het teken van financiële middelen. Daarnaast zien we dat de regio s, in een verschillend tempo, investeren in de transformatie en de inhoudelijke zorg. Helaas zien we dit zelden vertaald in de zorgverkoop. Transformatie Inhoudelijk is ervoor gekozen vast te houden aan de strategie Met Karakter. Onze uitgangspunten: Karakter kiest voor behandeling van de kwetsbare doelgroep van kinderen en jongeren met complexe, psychiatrische zorgvragen. Daarbij kiezen wij voor het doorzetten van ambulantiseren en flexibiliseren en het verder verkorten van de behandelduur. Voor kinderen en jongeren die niet direct de specialistische zorg nodig hebben, maar wel kunnen profiteren van de specialistische kennis van Karakter, stelt Karakter deze kennis en deskundigheid ter beschikking aan collega zorgaanbieders (waaronder huisartsen, wijkteams, centra voor jeugd en gezin). Om kennis en deskundigheid te blijven ontwikkelen, blijft Karakter zorg verbinden met onderzoek, onderwijs en opleiding. In 2016 is Karakter er in geslaagd een aantal initiatieven in het kader van transformatie te implementeren of verder uit te bouwen, waaronder: - Advies- en consultatielijnen voor (huis)artsen en jeugdhulpprofessionals; - Uitrollen Specialistische Ondersteuning bij de huisarts (SOH); - Verdergaande ambulantisering klinieken (IBC en vergelijkbare vormen); - Verder ontwikkelen en implementeren blended behandelen (beeldbellen, e-health); - Detacheringen bij netwerkpartners; - Uitbreiding FACT teams; - Beperking instroom specialistische GGZ in samenwerking met gemeenten; - Diverse innovatieve projecten. Monitoring en verantwoording Net als in 2015 probeerden gemeenten in toenemende mate zicht te krijgen op de uitnutting van het budget, maar ook op welke kinderen in zorg waren. In tal van gesprekken werd op regio- en op gemeenteniveau gesproken over het budget, inspanningen van Karakter en het verloop van zorgtrajecten. Iedere gemeente hanteerde daarbij eigen standaarden en had specifieke vragen. Ook in 2016 werd in de regio s met een budgetplafond per gemeente duidelijk dat de uitnutting van het door gemeenten beschikbaar gestelde budget grosso modo in de helft van de gemeenten zou worden overschreden en in de andere helft binnen budget zou blijven. In die regio s waar geen verevening tussen gemeenten is afgesproken, leidde dat tot ingewikkelde gesprekken over het budget. In enkele regio s werden maatregelen getroffen om de toestroom naar Karakter te beperken of om te buigen. Andere gemeenten kozen er na uitvoerig overleg over oorzaken voor de overschrijding toe te staan. Administratieve lasten Hoewel één van de doelen van de decentralisatie het verminderen van administratieve lasten was, bleek het in de praktijk volstrekt in het tegendeel uit te werken. Karakter werd ook in 2016 geconfronteerd met grote problemen in het berichtenverkeer en tal van verschillende eisen per regio en gemeenten. Karakter heeft in 2016 wederom stevig kosten moeten maken voor voldoende (extra) formatie en middelen op het gebied van zorginkoop, planning en control en zorgadministratie om de administratieve lastendruk het hoofd te kunnen bieden. Medio 2016 is het zogenaamde doorbraakproject gestart om de interne organisatie rondom controlling en administratie beter vorm te geven. Dit blijft echter geen sinecure; versnippering tussen gemeenten in inkoop evenals op het gebied van facturatie en verantwoording is een feit en neemt eerder toe dan af. Het is te danken aan 19

21 de veerkracht en inzet van medewerkers van Karakter die zich hebben gericht op dit proces dat de werkwijzen tussen gemeenten en Karakter toch vaak zijn verbeterd. Wij realiseren ons daarbij terdege dat ook de gemeenten in administratief opzicht voor een enorme klus staan. Opgeteld betekent dit wel dat zorggeld niet aan zorg maar aan administratieve lasten wordt besteed; het moet immers uit hetzelfde, krimpende budget komen. Landelijk is blijvend geïnvesteerd door medewerkers van Karakter om de processen beter in te richten. Met wisselend succes zijn we hierin geslaagd. Plan, do, check, act Zowel gemeenten als Karakter zijn lerende in een veranderende omgeving. De verkoop- en administratieve organisatie van Karakter evalueert regelmatig haar functioneren. Onder andere door bij gemeenten een enquête uit te zetten over de ervaringen in het inkoopproces maar ook door een interne evaluatie. Zo zijn steeds verdere verbeteringen aangebracht. Nog steeds werken met juridische toetsing van contracten en ook het portfolio blijft continue onderwerp van gesprek. Daarnaast is een systeem voor Customer Relationship Management (CRM) geïmplementeerd ten behoeve van efficiënt en effectief relatiebeheer en vraagt dat nu verdere verbetering door gebruik. Het doorbraakproject loopt nog steeds om de administratieve borging te realiseren. Er zijn algemene verkoopvoorwaarden voor Karakter opgesteld. Belangrijke aandachtspunten voor komend jaar zijn: - Implementatie bekostigingsmodellen vanaf Verdere standaardisatie en toch maatwerk - Verdere administratieve borging - Programma relatiebeheer voor verschillende doelgroepen Zorgprogrammering (incl ROM/effectmeting) Per medio 2016 is het project zorgprogrammering afgerond en in de staande organisatie ingebed. Complimenten voor het resultaat dat de medewerkers van Karakter op het gebied van zorgprogrammering hebben behaald in de periode , zijn op zijn plaats. Er is sprake van veel draagvlak. In genoemde periode zijn zorgprogramma s ontwikkeld en geimplementeerd. Er werd in 2016 maar ook nog in 2017 gewerkt aan het verbeteren van de beschikbare data over zorgprogrammering. Doelstelling is dat een behandelaar altijd over actuele, relevante feedback beschikt om het behandelproces te kunnen verbeteren. Verder is de doelstelling voor komend jaar dat managers de stuurinformatie zelf kunnen genereren. Voor wat effectmeting betreft, is de doelstelling dat Karakter de effectmeting (ROM) eenvoudiger, korter en patiëntvriendelijker wil maken. De huidige ROM-lijsten worden door ouders en secretariaten als belastend ervaren. Bovendien leveren de resultaten van de Kidscreen geen meerwaarde. Het geluid over de huidige ROM speelt breder dan alleen bij Karakter. In november 2016 zijn de eerste gedachten/scenario s over een vernieuwde effectmeting (ROM 2.0) gepresenteerd aan regiodirecteuren. Dit krijgt verdere uitwerking en naar verwachting vindt in het eerste kwartaal van 2017 besluitvorming plaats. Veiligheid Binnen Karakter functioneert een adviesraad Integrale Veiligheid. Deze organiseert de invoering van veiligheidsnormen en toepassing van de richtlijnen, houdt zicht op het veiligheidsniveau van de organisatie en adviseert de raad van bestuur rond beleidsontwikkeling of verbetermaatregelen. In maart 2016 vond een overleg plaats van de adviesraad met deelname van de kwaliteitscommissies Veilig Incidenten Melden en de Geneesmiddelencommissie en ook een vertegenwoordiging van de OR en de Centrale Ouderraad en de raad van bestuur. Hierin is de voortgang van veiligheid in algemene zin en de rol van de adviesraad besproken. In 2016 werd gesignaleerd dat binnen samenwerkingsrelaties niet altijd de verantwoordelijkheden goed worden afgesproken. Acties ter verbetering - ook in bewustwording - zijn hierop voor

22 uitgezet. De belangrijkste speerpunten in 2016 waren het verbeteren van de informatiestromen, verbeteren van de interpreteerbaarheid van de cijfers rondom veiligheid, het terugdringen van dwang en drang en medicatiefouten en het uitbreiden van scholing in 5 steps, een methodiek voor voorkomen van agressie. Competenties in het omgaan met agressief gedrag zowel telefonisch als aan de balie was onder secretariaten een thema in Er zijn als pilot diverse teams getraind in het bespreekbaar maken van suïcidaliteit. Ook is er aandacht geweest voor veiligheidsaspecten van leegstand van gebouwen en gebruik maken van onderhuur. Daarnaast zijn de consequenties van discontinuïteit ten gevolge van bezuinigingen, verschuiving van zorg en verbreding van het takenpakket van medewerkers een constant aandachtspunt. Tevens is in 2016 in het licht van de wet kwaliteit klachten en geschillen in de zorg (WKKGZ) de wijze waarop Karakter met klachten van patiënten/ouders omgaat bezien. Aangezien Karakter al jarenlang werkt met een onafhankelijke klachtenfunctionaris is voor Karakter de overgang niet groot te noemen. Informatieveiligheid Het protocol Meldplicht datalekken is ingevoerd en vanaf begin 2016 is het verplicht een datalek te melden bij de Autoriteit Persoonsgegevens. Naast het meldplicht datalekken is ook nieuwe Europese wetgeving, de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG/GDPR) aangenomen. Hierin wordt het verantwoordelijk en veilig omgaan met data nog eens extra benadrukt. De wetgeving is dusdanig aangepast dat een organisatie moet kunnen aantonen dat informatieveiligheid geregeld is. Om organisaties de gelegenheid te geven te kunnen voldoen aan deze regels, hebben zij twee jaar de tijd gekregen. De burger krijgt verschillende rechten, zoals het recht op inzage, het recht op wijziging en het recht op vergetelheid. Een organisatie moet kunnen aantonen welke data er binnen de organisatie aanwezig is, wie hier toegang toe heeft en hoe de datastromen lopen. Hiervoor moeten processen worden aangepast en contracten met leveranciers worden herzien. Dit houdt in dat er moet worden gecontroleerd hoe een organisatie hieraan aantoonbaar kan voldoen. Om dit te kunnen begeleiden, wordt onder andere verwacht dat een organisatie die omgaat met gevoelige informatie een Data Protection Officer benoemt. Al in juni 2015 heeft Karakter intern een DPO a.i. benoemd. Sinds oktober 2016 is specialistische expertise ingehuurd om Karakter te begeleiden in de voorbereiding op de wetgeving. Huidige stand van zaken en verbeterpunten zijn in 2016 in beeld gebracht. Het proces rond meldplicht datalekken is binnen Karakter verder geoptimaliseerd. Er is nu een jaar ervaring opgedaan met de meldplicht en er is geconstateerd dat intern verbeteringen noodzakelijk zijn. Juist de meldplicht is een extra stimulans om je bewust te zijn van het feit dat je met gevoelige patiëntinformatie omgaat. Dit besef is aanwezig binnen Karakter; echter, de meldplicht is nog niet eenieder bekend. Het komend jaar wordt gebruikt om binnen Karakter de medewerkers verder bewust te maken van informatieveiligheid. Dit wordt ondersteund door het implementeren van een e-learning module informatieveiligheid en het regelmatig verstrekken van informatie op intranet. Ook wordt de infrastructuur van Karakter verder beveiligd waar nodig. Door deze bewustwording gaat het niveau van veiligheid en kennis omhoog en daarmee ook de informatie- en patiëntveiligheid. In het navolgende overzicht zijn de meldingen in 2016 weergegeven. Er is één datalek gemeld bij de Autoriteit Persoonsgegevens. Datalek Soort Gemeld bij AP Status 2016 Telefoonopname door patiënt Misbruik telecommunicatie Ja In afhandeling, proces aangepast Iphone gestolen (2) Verlies apparatuur Nee Op afstand geschoond en aangifte gedaan Ipad gestolen (1) Verlies apparatuur Nee Op afstand geschoond en aangfifte gedaan 21

23 Wet Verplichte GGZ De Wet Verplichte GGZ (WVGGZ) gaat de huidige Wet BOPZ vervangen. De nieuwe wet gaat uit van (ambulant) behandelen en begeleiden en stelt de gedwongen opname niet langer centraal. De nieuwe wet moet eenvoudiger zijn door de rollen en taken van de verschillende actoren anders te formuleren. Hoewel niet duidelijk is wanneer de wet in werking treedt, heeft Karakter hierop geanticipeerd door een onafhankelijke geneesheer-directeur aan te stellen; per draagt mevrouw Lahuis de functie van geneesheer directeur over aan de nieuwe geneesheer directeur drs. M.U. van Grevenstein (en waarnemend geneesheer directeur mevrouw drs. W.M. Homans). Mevrouw Lahuis zal haar klinische werkzaamheden op een andere wijze gaan invullen. De nieuwe geneesheer directeur start in de BOPZ situatie, en zal de transitie van de Wet BOPZ naar de WVGGZ gaan vormgeven. Gekozen is voor de variant waarbij de taken van de geneesheer directeur liggen op het vlak van de verplichte ggz en daarmee samenhangende zorg ter voorkoming van verplichte zorg vanuit het perspectief van de individuele casuïstiek. De kwaliteit van zorg vanuit het perspectief van de kwaliteitswet zorginstellingen blijft primair vallen onder de verantwoordelijkheid van de raad van bestuur en is voor groot deel gedelegeerd aan directeuren (zorg). De samenhang tussen de verplichte ggz en de kwaliteit van zorg wordt gewaarborgd doordat de geneesheer directeur deelneemt aan het overleg tussen regiodirecteuren behandelzaken en bestuurder-psychiater. In een nog op te stellen beleidsplan zullen in 2017 de taken en relaties nader worden uitgewerkt. Participatie Participatie en medezeggenschap van patiënten en ouders ziet Karakter als een groot goed. Ons uitgangspunt is: alleen maar nieuwe ontwikkelingen mét participatie. In paragraaf 7.5 leest u meer over onze formele structuur van medezeggenschap met patiëntenraden en ouderraden en welke onderwerpen daarin aan de orde zijn geweest het afgelopen jaar. In 2016 zijn binnen de regio s aandachtsfunctionarissen benoemd om de voortgang van participatie in de regio s te stimuleren en te monitoren. In het navolgende een aantal van onze participatie-initiatieven. Ervaringsdeskundigheid Karakter zet ervaringsdeskundigheid in binnen de reguliere behandeling. Doelen daarbij zijn: - verminderen van vertragende factoren in proces bijvoorbeeld weerstand, schaamte, angst; - hoop geven, delen van ervaring en laten zien wat de behandeling heeft gedaan; - vertrouwen winnen, ik sta naast je, je hoeft je niet alleen te voelen; - ruimte geven aan emoties, delen van verdriet, teleurstelling en frustraties. Wij werken met ervaringsdeskundige jong volwassenen en ervaringsdeskundige ouders. Dit gebeurt onder begeleiding van Ixta Noa. In 2016 is de inzet binnen de regio s uitgebreid, zodat nu patiënten binnen alle regio s kunnen profiteren van ervaringsdeskundigheid. Naast ervaringsdeskundigen via Ixta Noa, blijken ook een aantal medewerkers te beschikken over ervaring, als ouder, maar ook als patiënt. We experimenteren met een pilot om te bekijken welke meerwaarde dit kan bieden. Spiegelsessies Tijdens een spiegelsessie reflecteren patiënt en ouders/familie op de zorg/behandeling vanuit Karakter; zij vormen de binnenste kring. Onder begeleiding van een gespreksleider worden vooraf vastgestelde onderwerpen besproken. Behandelaren vormen in deze sessies de buitenste kring en mogen niet reageren of interrumperen. Aan het einde van de sessie worden er verbeterpunten opgesteld, waar het team daarna mee aan de slag gaat. Spiegelsessies hebben altijd plaats als kringgesprek waaraan meerdere ouders gelijktijdig deelnemen. In 2016 zijn er binnen Karakter 6 gespreksleiders opgeleid. Dit aantal zal komend jaar verder worden uitgebouwd aangezien er veel belangstelling is voor het houden van spiegelsessies. 22

24 Ervaringen uitwisselen met de raad van bestuur Ook in 2016 heeft de raad van bestuur maandelijks voorafgaand aan het bestuurlijk overleg een gesprek met een ouders en/of patiënt gevoerd. Dit gesprek ging over de ervaringen en over eventuele verbeterpunten in (de organisatie van) de zorg. Rijke ervaringen die ons enorm kunnen helpen om ons werk als Karakter nog beter te doen. Actiepunten zijn direct teruggekoppeld aan de betreffende regio/afdeling, zodat verbeteringen kunnen worden ingezet. Deze lagen in 2016 met name op het terrein van continuïteit van hulpverlening, digitaal inplannen van afspraken en proactief informeren - ook over mogelijkheden die er zijn. Bejegening met warmte, respect en vertrouwen scoren als allerhoogste goed. Innovatieve netwerken Vanuit innovatie ontstaan verbindingen binnen en buiten de organisatie op basis van vragen en behoeften van ouders. Dit leidt tot pilots waarin netwerken, samenwerking, alternatieve financiering en vraaggestuurde zorg een rol spelen. Ouders en patiënten vormen hun eigen netwerken en zorgvormen. Deze vormen ontstaan buiten Karakter, maar in nauwe verbinding ermee. Participatie binnen Karakter leidt zo tot nieuwe initiatieven zoals bij voorbeeld het project schoolverzuim in Arnhem. Karakter start bovenregionaal psychotraumateam Een posttraumatische stressstoornis wordt nogal eens over het hoofd gezien door hulpverleners. Er is landelijk sprake van forse onderdiagnostiek. Dit hangt onder meer samen met de complexe secundaire psychiatrische problematiek en ook DSM-IV blijkt in de praktijk onvoldoende valide en sensitief voor het classificeren van PTSS bij kinderen en jongeren. Verbetering van screening en diagnostiek is essentieel om deze kwetsbare doelgroep goed te kunnen helpen. Karakter heeft een bovenregionaal traumateam geformeerd dat moet bijdragen aan betere diagnostiek en behandeling bij kinderen en jongeren met trauma s. Via de Karakter Kennisbeurs 2016 zijn fondsen beschikbaar gesteld voor scholing en onderzoek. Specialistische Ondersteuning Huisartsen In Nederland is beleid ingezet om meer Jeugdzorg en JeugdGGZ patiënten in de basiszorg en door de huisarts te laten behandelen. Karakter bevordert dit beleid met de inzet van expertise en specialistische ondersteuners voor de kinder- en jeugdpsychiatrie (SOH KJP). Hiermee stijgt de kwaliteit en service voor de kinderen en ouders/opvoeders en wordt het probleemoplossend vermogen van de generalistisch werkende huisarts en van de lokale zorgteams vergroot waardoor beide gerichter en spaarzamer kunnen verwijzen naar de generalistische basis GGZ (GBGGZ) en naar de specialistische GGZ (SGGZ). Deze substitutie beoogt ook kosten te besparen. Karakter biedt huisartsen hulp aan in de vorm van consultatie en inzet van specialistische ondersteuner in de huisartsenpraktijk. De specialistisch ondersteuner - veelal een ervaren GZpsycholoog - brengt snel en doeltreffend de aard en ernst van de klachten in kaart, behandelt waar nodig kortdurend en geeft advies aan kind en ouders. De SOH toetst altijd of er voor een kind zorg en behandeling dichtbij aanwezig is. Als er na verwijzing naar de GGZ sprake is van wachtlijsten, geeft de SOH zo nodig overbruggingshulp. De huisartsen waarderen dit in hoge mate. Karakter is nu meer dan drie jaar op weg met de SOH-interventie en inmiddels werken we samen met ruim 70 huisartsen in onder andere de gemeenten Oude IJsselstreek, Wageningen, Wijchen, Rheden en in de regio Food Valley. In deze regio s werkt Karakter goed samen met andere GGZ-aanbieders. De eerste onderzoeksresultaten van het effect van SOH zijn zeer bemoedigend. De kinderen en de huisartsen zijn tevreden met de laagdrempelige en snelle zorg. We constateren tevens dat duidelijk minder kinderen worden doorverwezen naar de specialistische en generalistische basis GGZ. Zeer recentelijk evalueerden we het effect van SOH in de gemeente Oude IJsselstreek: daar werd in een 23

25 periode van 21 maanden uit de leeftijdscategorie tot 20 jaar 1,6% van de patiënten uit de huisartsenpraktijken met SOH doorverwezen tegenover 4,0% van de patiënten in de controlegroep van huisartsen die niet samenwerkten met een SOH. De SOH-interventie bevordert samengevat de kwaliteit, is laagdrempelig en snel en lijkt kostenbesparend te werken. Karakter onderzoekt dit verder samen met de gemeenten. De SOH draagt bovendien bij aan een hechtere verbinding tussen het sociaal domein en de huisarts, en aan versterking van de ketenzorg. In 2017 wordt binnen de gemeentelijke regio s het aantal initiatieven uitgebreid. Oprichting Kinder Expertisecentrum Oost Nederland (KiECON) Verschillende zorginstellingen waaronder Karakter hebben in 2016 hun krachten gebundeld en samen een nieuw expertisecentrum voor kinderen opgericht. KiECON coördineert de diagnostiek voor kinderen van 0 tot 7 jaar vanuit één centraal punt. Het gaat om kinderen met ontwikkelingsproblematiek op meerdere gebieden. Met de oprichting van KiECON willen de instellingen voorkomen dat ouders met deze kinderen van de ene hulpverlener naar de andere worden verwezen. KiECON is een pilot en wordt - behalve door Karakter - mede vormgegeven door Aveleijn, Accare, Jarabee, Kentalis, Medisch Spectrum Twente, Roessingh en Ziekenhuisgroep Twente. Doel van de pilot is het proces rondom de diagnostiek van kinderen met meervoudige ontwikkelingsstoornissen verbeteren. Deze unieke werkwijze in Nederland geeft tot op heden positieve resultaten. Denkkracht BV In november 2016 is Denkkracht BV opgericht. Denkkracht, centrum voor neuropsychologische expertise is onder de vleugels van Karakter in vier jaar tijd van pilotstatus uitgegroeid tot een volwaardig centrum dat nu zelfstandig verder gaat met als missie het gat tussen zorg en onderwijs te dichten en elk kind met cognitieve problemen de benodigde zorg op maat te bieden. Denkkracht beschikt over een ruime expertise op het gebied van neuropsychologische diagnostiek en behandeling bij kinderen en jeugdigen met een psychiatrische stoornis. Neuropsychologische diagnostiek is het in kaart brengen van cognitieve functies zoals de aandacht (concentratie), het geheugen, de taal en het denkvermogen. Deze expertise is zowel regionaal als bovenregionaal zeer beperkt beschikbaar. Inmiddels bestaat het team Denkkracht uit 11 medewerkers. Denkkracht blijft als expertisecentrum de psychodiagnostiek voor de patiënten van het Universitair Centrum van Karakter uitvoeren. Hierdoor blijft deze expertise voor Karakter behouden, en blijven de medewerkers van Denkkracht getraind in het herkennen van psychiatrische beelden. Denkkracht voert jaarlijks gemiddeld 700 psychologisch onderzoeken uit voor patiënten van het Universitair Centrum. Daarnaast werden er in patiënten met cognitieve- en/of leerproblemen rechtstreeks bij Denkkracht aangemeld. De ambitie voor 2017 is het aantal rechtstreekse aanmeldingen naar Denkkracht te verdubbelen. Denkkracht wordt ook door het Universitair Centrum van Karakter ingezet voor activiteiten voor de 24

26 P-opleidingen, wetenschappelijk onderzoek en stagiaires die binnen Karakter worden opgeleid. 25

27 Kennis Karakter beschouwt zichzelf in belangrijke mate als kennisorganisatie. Ook in de afgelopen strategische periode is kennis een essentiële pijler geweest. Kennis heeft naast en in relatie tot zorg ook een belangrijke plek in onze Strategie Hoofdstuk 4 van dit jaardocument is geheel gewijd aan onze academische werkzaamheden en resultaten rond onderzoek, opleiding en onderwijs. Organisatie Herontwerp ondersteuningsfuncties Deze tijden van transities en andere wijzen van werken vragen ons inziens nadrukkelijk om een andere inrichting van de ondersteuningsfuncties. De werkwijze en organisatie ervan past niet meer bij wat in de (nabije) toekomst wordt gevraagd. In de loop van 2015 is gewerkt aan een schetsontwerp met daarin de besturingsprincipes voor Karakter. Daarna is in 2016 het detailontwerp gemaakt met de besturingsprincipes als uitgangspunt. Naar een schetsontwerp Het schetsontwerp is tot stand gekomen onder externe begeleiding aan de hand van bijeenkomsten in verschillende samenstellingen met raad van bestuur, regiodirecties en stafmanagers, alsmede een bijeenkomst met een diagonaal samengestelde groep van medewerkers uit de organisatie. Uitgangspunt is dat Karakter blijvend een leidende rol als specialist in de kinder- en jeugdpsychiatrie zowel voor zorg en kennis wil spelen ten behoeve van betere zorg in het totale veld voor jeugd. Bij de doorontwikkeling van de organisatie zijn dezelfde principes gehanteerd die steeds meer in de relatie patiënt/professional centraal komen te staan: meer regie bij patiënt en gezin zelf, in dialoog en samenwerking met de professional, met een zorgaanbod dat beter is afgestemd op de vraag van de patiënt. Wat is dan echt nodig, en wat niet of niet meer en niet in die mate. Veel meer horizontalisering: zorgen dat, in plaats van zorgen voor. Dit geldt naar analogie voor onze interne organisatie en samenwerkingsvormen: terug naar de bedoeling. Mede op basis van de transitie binnen de kinder- en jeugdpsychiatrie en de druk die dit legt op onze organisatie, zijn de besturingsprincipes voor de Karakter-organisatie verder aangescherpt, om op basis daarvan tot een passend herontwerp te komen. Als financiële doelstelling is gesteld dat het detailontwerp een miljoen bezuiniging, deels te realiseren in 2017 en deels in 2018, op de totale overhead moet opleveren. In april 2016 kon de raad van bestuur na een zorgvuldig medezeggenschapstraject een definitief besluit nemen over het schetsontwerp. Kern vormen de besturingsprincipes netwerkorganisatie, integrale verantwoordelijkheid en optimale zelforganisatie. Een scherper samenspel tussen regio s en staf is nodig om te kiezen wat echt nodig is in ondersteuning en advies. Portefeuillehouders, programmamanagers en projectleiders dienen vaardig(er) te worden in het vooraf inschatten samen met de adviseurs/ondersteuners wat nodig is. Karakter werkt komende jaren aan de doorontwikkeling van het werken met, en het portfolio van portefeuilles, programma s en projecten. Strategische portefeuilles als zorgverkoop & relatiebeheer en innovatie (incl ehealth en ICT) lagen aan de basis van het globale organisatieontwerp. Na definitieve besluitvorming zijn twee stafmanagers (her)benoemd voor de afdelingen Bedrijfsvoering & Infrastructuur en Support. Een voorlopige werkwijze (tot aan implementatie detailontwerp) is gezocht in het samenvoegen van de stafafdelingen FCI en VFM tot stafafdeling B&I en het samenvoegen van HRM, M&C, Bestuursbureau (incl projectbureau) tot Support. Succesvolle vormen van intern netwerken en samenwerken, zonder scherpe hiërarchie, willen we al werkende weg versterken en uitbouwen. 26

28 Van schetsontwerp naar detailontwerp Een regiegroep met drie regiodirecteuren en de twee nieuw benoemde stafmanagers presenteerde in november 2016 een detailontwerp aan de raad van bestuur. Uitgaande van het schetsontwerp is de organisatieinrichting verder uitgewerkt. Door de samenwerking binnen de nieuwe structuur zal van beide kanten - dus bij de ondersteunende functies centraal maar ook binnen de regio s door op een andere wijze een beroep te doen op capaciteit binnen de ondersteunende diensten - de totale bezuiniging worden gerealiseerd in 2017 en Op basis van het voorgenomen besluit van de raad van bestuur zijn betrokken medewerkers geinformeerd. Het detailontwerp is begin december bij de ondernemingsraad ingediend voor advies. Beoogd is in het eerste kwartaal 2017 het detailontwerp te implementeren. Continu verbeteren Continu Verbeteren is blijvend een belangrijk onderdeel van de Karakterstrategie. Belangrijke principes zijn het creëren van meer toegevoegde waarde voor de klant en het tegengaan van verspillingen. Wij willen zorgen dat we vooral bezig kunnen zijn met dat waar ons hart sneller van gaat kloppen: inzicht voor ouders en toekomst voor kinderen. Karakter werkt nu ruim twee jaar met het programma Continu Verbeteren. De focus ligt op een continu verbeterproces door het inbedden van de Lean-filosofie in strategie en in de praktijk. We werken hierbij nauw samen met onze partner Radboudumc. In 2016 legden we het accent op de ontwikkeling van medewerkers, het zichtbaar maken van resultaten en op de verschuiving van instrumentfase naar principefase. Lean is meer dan de inzet van een instrument als een verbeterbord. We willen terug naar onze bedoeling. Met de raad van bestuur en de regiodirectie is besproken hoe continu verbeteren nog meer in de besturingsfilosofie opgenomen kan worden. Zo wordt het een uitgangspunt/principe van handelen binnen Karakter. In 2016 zijn 34 medewerkers getraind binnen een incompany Lean Basis Training (greenbelt niveau). Een groep van 15 medewerkers is getraind in een Lean Leiderschapstraining. Twee leancoaches zijn in de afrondende fase van een lean/six sigma black belt training. In 2016 heeft een student onderzocht waar we ons op zouden moeten richten als we resultaten zichtbaar willen maken. Deze uitkomst zal komend jaar in de praktijk toegepast worden. Met de regiodirectie en de raad van bestuur lopen conachingstrajecten hoe continu verbeteren vanuit hun rol juist in het sturen van de regio/organisatie ingezet kan worden. Inmiddels wordt binnen veel teams en afdelingen als vanzelfsprekend met methodieken als verbeterborden en verbeterkata gewerkt. Tenslotte is onze betrokkenheid bij het Lidz (Lean in de Zorg) in 2016 vergroot door het organiseren van de themabijeenkomst Lean & Kwaliteit, de bestuurdersgemba die bij Karakter heeft plaatsgevonden, onze deelname aan de congrescommissie van het Lidz jaarcongres en ons initiatief het GGZ-netwerk binnen het Lidz te versterken. Innovatie (inclusief ehealth) Karakter ziet innovatie als cruciaal voor de verdere ontwikkeling van de kinder- en jeugdpsychiatrie. Ons innovatieve en specialistische zorgaanbod in combinatie met het steeds blijven zoeken naar de beste methoden voor diagnostiek en behandeling van kinderen en jongeren met complexe psychiatrische zorgvragen, blijven de pijlers van ons beleid. Karakter is een van de participanten aan Redesigning Psychiatry, een project waarin ontwerpers en filosofen samen met een aantal innovatieve organisaties (waaronder Karakter) een gewenst toekomstbeeld van de geestelijke gezondheidszorg voor 2030 ontwikkelden. Redesigning Psychiatry is ontstaan vanuit de overtuiging dat de geestelijke gezondheidszorg in Nederland toe is aan radicale vernieuwing waarbij menselijke waarden voorop staan. Het resultaat van de eerste fase is een visie die zal dienen als referentiekader voor alle activiteiten in het kader van 27

29 Redesigning Psychiatry. Vanuit de visie worden concrete interventies ontworpen (fase 2). Ook aan fase 2 heeft Karakter haar medewerking toegezegd. In een planning wordt aangegeven welke stappen genomen moeten worden, om geleidelijk van de huidige situatie naar het gewenste toekomstbeeld te bewegen. Redesigning Psychiatry was ook een van de verdiepende thema s tijdens onze Najaarsconferentie eind september. De portefeuille Innovatie is eind 2015 versterkt met een Directeur Innovatie in de persoon van mevrouw dr. H. Snoek. Doelstelling van de portefeuille is uiteindelijk zo goed mogelijk aan te sluiten bij de behoeften van de kinderen en jongeren (en hun) die bij Karakter in zorg komen. Karakter wil anticiperen op alle innovatieve mogelijkheden in de zorg, om de zorg dichter bij kind en gezin te brengen, en ook om deze betaalbaar te houden. Daarbij is het inzetten van de digitale middelen en innovatie onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het uiteindelijke doel van de innovatieactiviteiten is het realiseren van zoveel mogelijk toegevoegde waarde voor patiënten en ouders. Een van de kernwoorden voor innovatie binnen Karakter is ruimte voor experimenteren. In 2016 is voor drie initiatieven een microkrediet verstrekt, een aanmoedigingssubsidie voor de uitwerking van een goed idee. Het gaat om wearables, FIT en doorontwikkeling Straatwijzer. De trainingen voor online behandelen/protocoltrainingen zijn gecontinueerd, waarbij het altijd de voorkeur blijft houden om digitale vaardigheden van elkaar op de werkvloer te leren (olievlek). Ook is beeldbellen verder ingezet in Werken aan innovatie binnen Karakter wordt gestimuleerd vanuit een netwerk van 16 ambassadeurs bestaande uit medewerkers met passie voor verandering en vernieuwing en het zoeken naar mogelijkheden. Daarbij is de blik gericht naar buiten: waar kunnen we samenwerken met ook externe stakeholders? We doen vooral en blijven niet te lang en te veel plannen maar onderzoeken juist wat wel werkt. Dit blijkt een vruchtbare aanpak. Dit zullen we voortzetten in We zorgen daarbij voor zichtbaarheid bij patiënten, ouders, maar ook voor alle collega s en samenwerkingspartners. In 2016 heeft Karakter samen met het expertisenetwerk KJP voor de komende 3 jaar verder geïnvesteerd in de uitbreiding en doorontwikkeling van Jouw Omgeving. Dit is een online platform dat ingezet wordt om online behandelen en digitaal contact mogelijk te maken. De ambitie is om de gebruiksvriendelijkheid te blijven vergroten en de functionaliteit uit te breiden met diverse apps. Twee concrete voorbeelden van innovatie zijn de ontwikkeling van DGDigitaal en de inzet van virtual reality. DGDigitaal is een door een van de medewerkers Karakter ontwikkeld spel waarin de deelnemer in een virtuele stad rondloopt en zo in de gelegenheid komt om diverse (aangeleerde) vaardigheden te oefenen. Deze is inmiddels op de markt gebracht; de verbondenheid met Karakter wordt nog nader vormgegeven. De Serious Game zorgt ervoor dat de patiënt zelf praktisch aan de slag kan. Deze game is een aanvulling op het bestaand behandelaanbod Dialectische Gedragstherapie (DGT), voornamelijk op het onderdeel vaardigheidstraining. Het spel is bedoeld voor jongeren in de leeftijd van jaar met ernstige stemmingswisselingen en emotieregulatieproblemen. Verder ia Karakter gestart met virtual reality. Deze techniek biedt het voordeel voor de patiënt dat hij in een veilige omgeving kan oefenen met moeilijke situaties. Het Expertisenetwerk KJP trekt samen met Jouw Omgeving op in een samenwerking met een ontwikkelaar van virtual reality programma s. Karakter kan hierdoor virtual reality uitproberen met vier exposureprogramma s: straatvrees, angst voor de supermarkt, angst voor de bus en angst voor de dokter. Karakter hoopt de toepassing van virtual reality het komende jaar verder binnen Karakter te kunnen uitrollen zodat meer patiënten van dit innovatieve instrument gebruik kunnen maken. Prijzen en onderscheidingen Karakter is verguld met de prijzen en onderscheidingen die in 2016 zijn uitgereikt aan (medewerkers van) Karakter en voor vormen van zorgen. Naast het eerder genoemde ontvangen TopGGZ keurmerk voor de zorglijn Infants, noemen wij hier: 28

30 Kramer Pollnow Award voor onderzoek ADHD Dr. N. Rommelse, associate professor bij Karakter en Radboudumc heeft begin 2016 de Kramer Pollnow prijs gewonnen voor haar internationaal hoogwaardige onderzoek op het gebied van ADHD. Het gaat om excellent klinisch biologisch onderzoek op het gebied van kinder- en jeugdpsychiatrie, in het bijzonder ADHD. De prijs onderstreept haar bijzonder belangrijke bijdrage aan de toenemende kennis over fundamentele en klinische aspecten van ADHD. Kramer Pollnow Young Investigators Award 2016 Dr. C. Greven ontving in november 2016 de Kramer Pollnow Young Investigators Award voor haar onderzoek naar genetische en omgevingsfactoren bij extreem weinig ADHD-kenmerken. Greven is naast copromotor onder meer projectleider van het onderzoek Mindfulness for Children with ADHD and Mindful Parenting. Ook is zijn wetenschapcoördinator bij Karakter en universitair docent aan het Donders Instituut/Radboudumc. Afscheid en Koninklijke Onderscheiding Prof. dr. R.J. van der Gaag Prof. dr. R.J. van der Gaag is op 23 september 2016 tijdens zijn afscheidsrede als hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Zijn afscheidsrede stond in het teken van loslaten. Loslaten is een essentiële ontwikkelingsvoorwaarde. Van der Gaag, voormalig voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) en de Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot bevordering van de Geneeskunst (KNMG) was jarenlang als hoogleraar aan onze organisatie verbonden. FACT team Jeugd Food Valley excellente score Het FACT team Jeugd in Food Valley werd in april 2016 geaudit door het CCAF. Het team werd gecertificeerd met een excellente score. Diverse aspecten zijn beoordeeld zoals deskundigheid, teambenadering en betrokkenheid cliëntsysteem. Enthousiasme, professionaliteit, goede onderlinge relaties, gedeelde visies, veilig, opbouwend, in voor nieuwe ontwikkelingen kenmerken dit team aldus de auditoren. Zorgmanager van het jaar 2016 Op 30 maart 2016 werd onze bestuursvoorzitter mevrouw dr. B.E. Lahuis verkozen tot zorgmanager van het jaar Zij ontving deze prijs omdat zij in staat is gebleken haar organisatie te moderniseren en de positie in de regio te versterken. Lahuis biedt een mix van bestuurder, zorgverlener en wetenschapper. Toen het tegenzat is ze blijven zoeken naar oplossingen voor haar organisatie. (uit het juryrapport). Mevrouw Lahuis ziet de prijs als een opsteker voor alle medewerkers binnen Karakter. Er is de afgelopen jaren te midden van roerige en lastige tijden namelijk hard gewerkt aan innovatie van onze zorg. Gezamenlijk werden mooie en krachtige vernieuwingen neergezet. Zij doelt daarmee op ambulantisering en flexibilisering van de zorg, nieuwe stappen in het participatiebeleid, de implementatie van e- health, maar ook aan de zorgprogrammering, de infantzorg als ook de HIC en FACT. Daarnaast heeft Karakter een krachtig geluid over de ongewenste effecten van de Jeugdwet laten horen. Uiteindelijk gaat het om onze patiënten. Zij zijn het die de vruchten plukken van verbetering van onze zorg. Onderzoek, opleiding en zorg versterken elkaar en maken innovatie mogelijk. Daardoor zijn we in staat gebleken steeds betere interventies toe te passen. In de hoedanigheid van Zorgmanager van het jaar nam onze bestuursvoorzitter ook de uitnodiging van Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander en Hare Majesteit Koningin Máxima aan voor deelname aan de uitblinkerslunch op Paleis Noordeinde op 1 december jl. 29

31 3 Samenwerking landelijk, regionaal, lokaal Gezien het brede werkgebied van Karakter en het belang van een goede samenwerking in de keten van jeugdzorg/jeugdggz, werkt Karakter in haar regio s, maar ook landelijk, intensief samen met een groot aantal partners. Op zorginhoudelijk terrein met instellingen in jeugdzorg(plus), geestelijke en jeugdgezondheidszorg, verstandelijk gehandicaptenzorg, huisartsen, medisch specialisten en scholen. In beleidsmatig en politiek opzicht werkt Karakter samen met GGZ Nederland, NVvP, Ministerie van VWS, provincies Gelderland en Overijssel, gemeentelijke overheden, Inspectie voor de Gezondheidszorg, VNG, zorgkantoren en zorgverzekeraars. Medewerkers van Karakter nemen deel aan regionale en landelijke beleidsoverleggen, waarin onder meer gesproken wordt over (de wijze waarop) de transitie in de jeugdzorg op verantwoorde wijze kan plaatsvinden en de (kwaliteit van) zorg voor deze kwetsbare groep gewaarborgd blijft. 3.1 Samenwerking op landelijk niveau Vereniging Kenniscentrum KJP Karakter maakt samen met haar partners binnen het Expertisenetwerk Kinder- en Jeugdpsychiatrie (E-KJP) het Landelijk Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie mogelijk. Dit is een landelijke netwerkorganisatie waarin professionals, experts, onderzoekers, ouders en kinderen samenwerken aan de wetenschappelijke onderbouwing van het dagelijks werk in de kinder- en jeugdpsychiatrie. Wetenschappelijke kennis (onder meer ingebracht vanuit UMC s) rond thema s binnen de kinder- en jeugdpsychiatrie wordt vertaald in praktische protocollen. Samenwerking in het Expertisenetwerk Kinder- en Jeugdpsychiatrie (E-KJP) Het Expertisenetwerk KJP wil innovatief inspelen op de zorgvraag van kinderen, jongeren en hun gezinnen door gezamenlijk nieuwe zorgvormen te ontwikkelen en door kennis uit actuele onderzoeken en de expertise van andere leden te delen in het expertisenetwerk. 3.2 Regionale en lokale samenwerking Karakter heeft een intensieve samenwerkingsrelatie met Radboudumc (uitvoering van de academische taken betreffende onderzoek, opleiding en onderwijs, voor de kinder- en jeugdpsychiatrie liggen bij Karakter). Intensief wordt samen gewerkt met Propersona en Dr. Leo Kannerhuis, Jarabee Jeugdhulp, s Heeren Loo, Zozijn en Pluryn. Ook wordt samengewerkt met geïntegreerde GGZ-organisaties als Dimence, GGNet, Mediant en met jeugdzorgorganisaties als onder andere Lindenhout, Trias Jeugdhulp, Ottho Gerhard Heldringstichting, Pactum en Entrea. Met RIBW s kijken wij naar onze inzet bij consultatie. Karakter werkt tevens samen met het onderwijs, met name De Onderwijsspecialisten en de Brouwerij in Gelderland en de Ambelt in Overijssel. In nauw overleg met de (huis)artsen, huisartsgenootschappen en regionale ondersteuningsverbanden (huis)artsen, zorgpartners en gemeenten heeft Karakter ondersteunende diensten ontwikkeld waardoor het probleemoplossend vermogen van het sociale domein wordt versterkt. Het gaat concreet om consultatie aan huisarts/coördinatiepunt/wijkteam/expertiseteam, praktijkondersteuner huisartsen speciaal voor kinderen met psychiatrische problematiek, screening om snel inzicht te krijgen in de problematiek van het kind en advies bij kinderen met neuropsychologische leerproblemen. Meer over de inzet van onze specialistische jeugdgzz in het voorveld leest u in hoofdstuk 2. Contacten met samenwerkingspartners in de regio geeft Karakter onder meer vorm door diverse bestuurlijk overleggen en door deelname aan organisatieoverstijgende project- en werkgroepen op regionaal en landelijk niveau, door het initiëren van verwijzersbijeenkomsten en door als spreker of deelnemer te participeren tijdens congressen dan wel deze vanuit Karakter zelf te organiseren. In Overijssel is Karakter deelnemer in Preventie Partners Twente (PPT), gericht op het zo goed mogelijk gezamenlijk inrichten van alle vormen van jeugdggz in deze regio. Ook is er 30

32 het KiECON, het Kinderexpertisecentrum Oost Nederland. KiECON is een samenwerkingspilot en wordt - behalve door Karakter - mede vormgegeven door Aveleijn, Accare, Jarabee, Kentalis, Medisch Spectrum Twente, Roessingh en Ziekenhuisgroep Twente. KiECON coördineert de diagnostiek voor kinderen van 0 tot 7 jaar vanuit één centraal punt. Verwijzing en aanmelding Huisartsen, jeugdartsen en medisch specialisten zijn sinds 2015 de formele verwijzers voor Karakter. In de navolgende grafiek vindt u het percentage verwijzingen van in 2016 aangemelde patiënten per type verwijzer. 3# &- /%, /" &. - Karakterbreed zijn de huisartsen de topverwijzers. 68% van alle verwijzingen kwam in 2016 van de huisarts; dit was in %. Het deel verwijzingen dat via gemeenten/wijkteams binnenkomt is gestegen van 5% in 2015 naar 9% in Het aandeel dat via de medisch specialist bij Karakter binnenkomt, is ook licht gestegen; van 15% in 2015 naar 17% in Huisartsen, medisch specialisten en jeugdartsen waren in 2016 samen verantwoordelijk voor 90% van alle verwijzingen. Patiënten(beleid) Het Landelijk Platform GGz (LPGGZ) is de koepel van, voor en door patiënten- en familieorganisaties in de ggz. Karakter heeft met name contacten met de lidorganisaties Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA) en Balans. Zorgbelang Gelderland Utrecht ondersteunt onze centrale ouderraad en Ixta Noa is nauw betrokken bij de implementatie van ervaringsdekundigheid binnen Karakter. Karakter geeft patiënten- en ouderparticipatie vorm door onder meer de patiëntvertrouwenspersonen die vanuit de landelijke stichting bij Karakter werken, door de centrale ouderraad, een aantal regionale ouderraden en jongerenraden op diverse locaties en een uitgebreide reeks aan initiatieven rond informele (niet wettelijke) participatie. Meer hierover in hoofdstuk 7. De samenwerking met Quasir, die binnen Karakter een onafhankelijke klachtenfunctionaris heeft gedetacheerd, werd in 2016 voortgezet. Hierover is in hoofdstuk 5 meer informatie opgenomen. 31

33 4 Onderzoek, opleiding en onderwijs Bij Karakter staat de ontwikkeling van kennis en kunde centraal: kennis vergaren, kennis delen en kennis vergroten ten aanzien van het primair proces. Extern maakt de Karakter Academie blijvend en prominent onderdeel uit van nationale en internationale kennisnetwerken. Door de invoering van de Jeugdwet is de afgelopen jaren nauwe samenwerking gezocht met het sociale domein binnen de gemeenten. In 2016 zijn nieuwe pilots en projecten gestart, afgerond, geëvalueerd en benut voor innovatie. Alle activiteiten zijn gericht op verbetering en vernieuwing van onderzoek, scholing en zorg. In 2016 is co-creatie met patiënten, ouders en behandelaren verder vormgegeven binnen zowel de ontwikkeling van patiëntzorg en wetenschappelijk onderzoek. Door aanbieden van scholing en onderzoek in het sociale domein is de samenwerkingsrelatie met stakeholders geïntensiveerd. Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen van de Karakter Academie in 2016 op dit gebied. Vanaf paragraaf 4.2 wordt het onderdeel Karakter Academie specifiek uitgewerkt. De kanttekening die daarbij gemaakt moet worden is dat de academische functie verweven is in de hele infrastructuur van Karakter. Een toelichting op de academische functie leest u in de eerste paragraaf. 4.1 Kenmerken academische functie De jeugd is onze toekomst. Daar moeten we in investeren. Eén van die investeringen is academische kinder- en jeugdpsychiatrie. Die bestaat uit onderzoek naar nieuwe inzichten en behandelmethoden, kennis delen over die nieuwe inzichten en zorgen dat deze vertaald worden naar de beste patiëntenzorg. Graag verwijzen wij u naar de volgende film, waarin prof. dr. Jan Buitelaar vertelt over het belang van academische zorg voor patiënt en samenleving: Belangrijkste kenmerken: 1) Academische patiëntenzorg Als andere specialisten er niet uitkomen of als er heel specifieke vragen zijn (complexe psychiatrie, zeldzame aandoeningen - denk aan een erfelijke afwijking of complexe lichamelijke aandoening bij bepaalde psychiatrische ziekten), dan kunnen academische centra ingeschakeld worden om ingewikkelde diagnostiek en behandeling toe te passen. 2) Wetenschappelijk onderzoek Het wetenschappelijk onderzoek betreft zowel diagnostisch en interventieonderzoek (bijvoorbeeld naar het effect van behandelingen, voorspellers van behandeling, het ontwikkelen van nieuwe diagnostische instrumenten) als observationeel onderzoek om meer inzicht te krijgen in het natuurlijk verloop van bepaalde aandoeningen als in de etiologische factoren (bijvoorbeeld longitudinale cohortstudies inclusief erfelijkheidsonderzoek, beeldvormend hersenonderzoek, markers van fysieke gezondheid en cognitief onderzoek, maar ook observationele analyses van data verzameld middels ROM binnen Karakter). Interventieonderzoek wordt binnen alle regio s van Karakter uitgevoerd en vindt plaats zowel binnen de eigen instelling als in samenwerking met anderen (bijvoorbeeld een andere GGZ-instelling, jeugdzorg, justitiële jeugdinrichtingen en de eerstelijn). Observationeel onderzoek wordt voornamelijk binnen het Universitair Centrum uitgevoerd. Dit vanwege de nabijheid van de faciliteiten die hiervoor nodig zijn, zoals laboratoriumonderzoek (in samenwerking met het Radboudumc) en hersenonderzoek (in samenwerking met het Donders instituut). Speerpunten van het wetenschappelijk onderzoek vormen onderzoek bij kinderen en jongeren met ontwikkelingsstoornissen 32

34 ( neurodevelopmental disorders ) autisme en ADHD, al dan niet in combinatie met elkaar of met agressie, emotieregulatieproblemen, licht verstandelijke beperking, of hoogbegaafdheid. 3) Opleiding van kinder- en jeugdpsychiaters en andere gespecialiseerde kinder- en jeugdpsychiatrie professionals De academische centra bieden opleidingen tot kinder- en jeugdpsychiaters, (klinisch neuropsychologisch en GZ-)psychologen, psychotherapeuten, verpleegkundigen, sociotherapeuten en andere professionals. Tevens vindt vanuit en binnen deze centra onderwijs plaats voor medisch studenten (studenten en co-assistenten geneeskunde en studenten psychologie/pedagogiek - HBO en wetenschappelijk onderwijs, verpleegkunde e.d.). Aan de centra is minimaal één hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie verbonden, die zodanig gepositioneerd is dat hij/zij het academisch klimaat op de taakgebieden patiëntenzorg, onderzoek, onderwijs en opleiding kan bewaken en op peil houden. 4.2 Karakter Academie De doelstelling van de Karakter Academie is om de expertise van Karakter te behouden en te vergroten door met elkaar kennis te ontwikkelen en te delen. De Karakter Academie richt zich primair op innovatie, ontwikkeling, toetsing, geven van onderwijs en het stimuleren en begeleiden van onderzoek. De Karakter Academie kent vier compartimenten: Wetenschappelijk onderzoek, Innovatie & Ontwikkeling, Leeromgeving en de Programmaraad. 1. De afdeling Wetenschappelijk onderzoek verricht interventie en observationeel onderzoek in de kinder- en jeugdpsychiatrie binnen en buiten Karakter, zowel in nationale als internationale samenwerkingsverbanden. 2. De afdeling Innovatie & Ontwikkeling beoogt nieuwe ideeën om de kwaliteit van de behandelingen en de patiëntenzorg te verbeteren, te creëren, op te vangen, te toetsen en tot ontwikkeling te brengen. Zodra een ontwikkeling succesvol wordt geacht, zal de Karakter Academie in overleg met de directie en de raad van bestuur deze overdragen aan de lijnorganisatie om tot structurele inbedding over te gaan. 3. De afdeling Leeromgeving draagt zorg voor een goede uitvoering van de beroepsopleidingen en vaardigheidstrainingen, voor haar eigen medewerkers, maar nadrukkelijk ook voor externe professionals en netwerkpartners. Tevens stimuleert en bewaakt zij de regio s tot het uitvoering geven van een onderbouwd opleidingsklimaat voor alle medewerkers. 4. De Programmaraad heeft de verantwoordelijkheid om zorgprogramma s en zorgpaden te ontwikkelen, te toetsen en bij te stellen. Ook is de Programmaraad verantwoordelijk voor het signaleren van de realisatie in de praktijk. Implementatie en monitoren van het werken met zorgprogramma s is een lijnverantwoordelijkheid. 4.3 Wetenschappelijke activiteiten Bijlage D bevat een overzicht van activiteiten die in 2016 op wetenschappelijk en toepast onderzoeksgebied binnen (of met) Karakter hebben plaatsgehad: een overzicht van publicaties, lezingen en promoties. Implementatie uitkomsten wetenschappelijk onderzoek Het implementeren van de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek (zowel resultaten uit eigen onderzoeken en die van (inter)nationale studies) heeft de hoogste prioriteit binnen Karakter. Naast het feit dat er een groot aantal diagnostiek/behandelstudies loopt binnen Karakter, waarbij een nieuwe interventie wordt aangeboden aan patiënten en zij zo kunnen profiteren van de state-of-the-art kennis op dit gebied, is er een aantal projecten gestart met als specifiek doel wetenschappelijke kennis een effect op de patiëntenzorg te laten hebben. Eén van die projecten is (start 2015) een twitteraccount ScienceInASentence, waarbij de resultaten 33

35 van hoogwaardige publicaties uit binnen- en buitenland tot de kern (één zin) wordt samengevat en getwitterd. Een tweede modus om resultaten van wetenschappelijk onderzoek van groter effect op de werkvloer te laten zijn, zijn de recent gestarte vlogs (youtube.com) waarbij in maximaal 3 minuten resultaten van Karakteronderzoeken worden samengevat voor ouders en behandelaren. Ten derde worden resultaten van onderzoeken besproken op het 3-wekelijkse Academisch Uur en de sheets hiervan zijn Karakterbreed beschikbaar voor behandelaren. Ten vierde is er in alle regio s een groeiend aantal medewerkers die een brugfunctie vervullen, waarbij ze zowel als behandelaar als onderzoeker werkzaam zijn. Hierdoor komt wetenschappelijke kennis snel op de werkvloer en krijgt wetenschappelijk onderzoek input vanuit de werkvloer. Activiteiten Karakter promovendi en onderzoeksmedewerkers Op het terrein van onderzoek hebben Karakteronderzoekers en promovendi in 2016 de nodige resultaten kunnen boeken. Deze treft u aan in bijlage E. Lopende onderzoeksprojecten 2016 Autism 1. Clinical / treatment studies a. Pivotal Response Treatment / Robots as add-on in treatment b. Transporters c. GOAT memantine as add-on treatment (TACTICS) d. Mindfulness bij ASS (samen met UvaMinds) 2. Basal a. High-risk sibling study (EU-AIMS) b. Accelerated longitudinal MRI study LEAP - (EU-AIMS) c. Imaging fronto-striatal circuits and role of glutamate (TACTICS) d. New outcome instruments (EU-AIMS) e. Autism study group meta-analysis of MRI data ENIGMA (NIH) f. Biological origins of Autism (BOA) g. Action understanding (NWO) h. Brain Bank (NWO) i. Hypo-priors in autism (Donders Institute internal grant) j. Amygdala segmentation (Hersenstichting) k. Kleefstra syndrome (Donders Institute internal grant) l. Stumass project m. Microbiome food and cognition (NWO, Marie-Curie) n. Effects of vitamin D supplementation ADHD 1. Clinical / treatment studies a. TRACE elimination diet versus care as usual (ZonMW) b. MindChamp mindfulness (Marie-Curie) c. MASK - DB placebo-controlled discontinuation trial of Risperidone (ZonMW) 2. Basal a. NeuroIMAGE cohort: genetics, imaging, follow-up (TACTICS, NWO) b. Imaging fronto-striatal circuits and role of glutamate (TACTICS) c. Genetic and cognitive architecture (NWO Brain&Cognition) d. Predicting persistence of ADHD (NWO Brain&Cognition) e. Effects of medication on brain structure and functioning (ZONMW) 34

36 f. Effects of stimulants on blood pressure and left ventricular mass (ADDUCE) g. Brain Bank (NWO) h. Working memory training and low IQ i. Development of new cognitive test for ADHD (COTAP) j. Microbiome food and cognition (NWO, Marie-Curie) Conduct disorder / aggression / psychopathy a. Callous-unemotional traits CU2 b. Veilige brein (NWO Brain&Cognition) c. Subtyping of aggression MRI (AGGRESSOTYPE, MATRICS) d. Biofeedback (arousal) intervention (AGGRESSOTYPE, MATRICS) Other a. Religiosity and mental health problems (Willeke van der jagt) b. GOAT memantine as add-on treatment in OCD (TACTICS) c. Imaging fronto-striatal circuits and role of glutamate in OCD (TACTICS) d. Risk for suicidality and pediatric medication (STOP) e. Basic intervention for depression in adolescents with comorbid externalizing/internalizing disorders (Acad Werkplaats Jeugd) f. ROM FRCM (Acad Werkplaats Jeugd) g. Therapeutische relatie binnen klinieken h. COTAPP, onderzoek naar de werking van de Cognitive TestAPPlicatie, een diagnostisch instrument i. Evaluatie specialistische ondersteuning in de kinder- en jeugdpsychiatrie voor huisartsen (SOH KJP): effectiviteit en doelmatigheid; cocreatieve projecten met gemeenten. j. Evaluatie jeugdconsulenten wijkteams cf evaluatie SOH KJP k. Evaluatie samenwerkingsverband KIEZON, multidisciplinaire diagnostiek infants: effectiviteit en doelmatigheid. l. Evaluatie Intensive Home Treatment (IHT) Nijmegen m. Evaluatie samenwerking met ketenpartners n. Evaluatie somatische screening in KJP o. Evaluatie Feedback in Therapy (FIT) vaktherapie p. Deelname aan pilot benchmark KJP angststoornissen q. Evaluatie DGDigitaal Serious Game r. Pilot Evaluatie Animal Assisted Therapy s. Evaluatie implementatie zorgprogrammering (M. Plouvier) t. Evaluatie Intensieve Psychiatrische Thuisbehandeling (IPG) Zwolle u. Evaluatie gebruik apps/e-health v. Evaluatie project schoolverzuim w. Evaluatie proeftuin nascholing en intervisie KJP voor HA en sociaal domein x. Evaluatie project consultatie plus y. Evaluatie project ADHD met Rijnstate (wordt nog opgestart, vertraagd) Kennisbeurs a. Pivotal Response Treatment b. Transporters c. FIT d. Dappere Kat e. Trauma teams 35

37 Subsidies De volgende subsidies zijn in 2016 toegekend/aangevraagd: Large grant Eat2beNice (total about 10.1 M euro) on food and compulsivity has been awarded by the EU. N. Rommelse leads the work package on 4 clinical trials, and her budget is allocated to Karakter. J. Buitelaar leads the work package on brain imaging and his budget is linked to the UMC and the Donders Centre for Cognitive Neuroimaging. As a consequence for Karakter, we have to refine and update all administrative and financial procedures around EU projects (such as keeping time sheets, strict book keeping, etc). C. Greven s grant to the Fonds Psychische Gezondheid for support of the mindfulness project was also awarded (about 49 K euro). R. Knipschild has submitted a ZonMW Fellowship grant to study treatment of PTSD in adolescents; he has been invited for the final stage on interviews. H. Klip has submitted a grant at ZonMW to obtain normative data for FIT 4.4 Innovatie & Ontwikkeling Ambitie I&O biedt een veilige haven van waaruit allerlei netwerkbewegingen in gang worden gezet en versterkt. Momenteel vinden er netwerkbewegingen plaats op het gebied van SOH/SOJ, ervaringsdeskundigheid, preventieve omgevingsgerichte geestelijke gezondheid (project i.s.m. vooralsnog gemeente Nijmegen, WUR, academische werkplaats), verandering van menselijk contact (relatie behandelaar/systeem), nieuwe maatwerkoplossingen voor kinderen met ernstige problematiek (waaronder netwerkproject thuiszittende kinderen). Hier ligt veel potentieel. Participatie vanuit patiënt en ouder maken een nadrukkelijk onderdeel uit van deze netwerkbeweging. Geen creatie & innovatie zonder inbreng vanuit patiënt en ouder. De belangrijkste opdracht is innovatie van het zorgproces te stimuleren en zorg te dragen voor een verdere structurering en conditionering van de kennisontwikkeling binnen en buiten de organisatie. Het gaat in die beweging niet primair om het uitdragen van kennis, maar om telkens weer doelgericht een innoverende, lerende, transformerende en co-creërende organisatie te zijn die de toekomst al doende vorm geeft. Al doende kunnen we met het blijven verbinden en laten samensmelten van interne en externe netwerken ervoor zorgen dat afwijkende stemmen met bijbehorende emoties, twijfels en signalen uit de onderstroom niet worden onderdrukt maar via ongemak en diversiteit in de groep kunnen bijdragen aan groei en beweging. Hierbij willen we ook gemeenten actief helpen om nieuwe initiatieven te ontwikkelen dan wel te monitoren om zodoende de kwaliteit en doelmatigheid van nieuwe initiatieven te borgen. Hoogtepunten 2016 Kennisbeurs De Karakter Kennisbeurs is uitgereikt aan de gezamenlijke onderzoeksaanvraag van Rik Knipschild, Harmien Koopmans, Doenja van Leeuwaarden, Els Kors, Karien Kroeze en Kristel Bijen. Titel: Implementatieplan voor een psychotraumateam ten behoeve van het onderzoek: een singleblind RCT om een gefaseerde traumabehandeling (STAIR-EMDR) te vergelijken met een directe traumagerichte behandeling (EMDR) bij adolescenten met PTSS ten gevolge van meervoudige interpersoonlijke traumatisering. De implementatie van het psychotraumateam is in 2016 volgens planning verlopen. Er zijn daarnaast meerdere fondsaanvragen ingediend voor uitvoering van de RCT. De procedures voor de aanvragen bij het Fonds Slachtoffer Hulp en ZONMW zijn nog lopende. nog lopen. (De hoofdonderzoeker heeft bij ZonMw met dit onderzoek een aanvraag ingediend voor een fellowship.). Bij de fondsaanvragen is het patiëntperspectief nadrukkelijk als uitgangspunt meegenomen, o.a. door het interviewen van 36

38 ouders en patiënten. Het onderwerp trauma krijgt landelijk veel aandacht door toekenning van deze Kennisbeurs. Innovatieve projecten - Geen schoolverzuim voor jongeren met een psychiatrische stoornis; samenwerking sociaal domein succesvol verlopen; mogelijkheden vervolg project worden verkend - Open Space bijeenkomst in samenwerking met moeders van jongeren die thuiszitten. Zie: Denktankbijeenkomsten rondom maatwerkoplossingen, met de moeders actief in Den Haag om te pleiten voor ontschotting van budgetten, voor integraal PGB. Onderzoek naar experimentele financieringsmogelijkheden en samenwerkingsvormen voor (kleinschalige) particuliere maatwerkinitiatieven, zoals bijvoorbeeld de oplossingen/maatwerkprojecten van een aantal ouders met thuiszittende kinderen (organiseren vanuit netwerken). - Uitbreiding project SOH met scholing van huisartsen in Foodvalley en Wageningen - Interviewen van patiënten en ouders om input te verzamelen (i.s.m. portefeuillehouder patiëntparticipatie) rondom diverse onderwerpen - Pilot project ondersteuning SOJ (Specialistische ondersteuning Jeugdartsen) - Samenwerking met gemeentes/vng op het gebied van big data t.b.v. transformatie sociaal domein. - Oriënteren op monitoren van kleinschalige initiatieven - Onderzoek naar Animal assistent therapy - Samenwerking met Zorgbelang, jongerennetwerken, ouder-netwerken, onderzoek naar de mogelijkheden van inzet van ervaringsdeskundigheid - Onderzoek naar uitbreiding/verbreding van consultatielijn - Karakter heeft in 2016 een voortrekkersrol mb.t FIT: Er is veel belangstelling voor FIT, maar er mist een kenniscentrum rondom FIT: daarom gaat Karakter samenwerkingsverbanden o.a. met NJI aan rondom kennisverspreiding FIT in Nederland (Jeugdzorg). ZonMW aanvraag in samenwerking met o.a. Prakticon bij ZonMw - Establishing Dutch Norms for Feedback Informed Treatment (FIT) in Mental Health. Zie ook: - Fondsaanvraag Mindchamp ( Mindfulness training voor ouders van kinderen met ADHD ) is positief beoordeeld door het Fonds Psychische Gezondheid. Het patiëntperspectief vormt uitgangspunt bij projecten, o.a. door interviewen ouders en patiënten. 4.5 Leeromgeving Karakter streeft ernaar een continu lerende organisatie te zijn, voor zichzelf, maar ook voor en met netwerkpartners in brede zin. De Leeromgeving is dé spil binnen Karakter die het leren stimuleert, organiseert en coördineert. Er wordt in de Leeromgeving altijd gestreefd naar kwaliteit, maatwerk, multidisciplinaire samenwerking en betrokkenheid van (interne) deskundigen om zodoende de gewenste professionele groei te realiseren. Door een goede verbinding te maken en te houden met onderzoek, onderwijs en opleiding, garandeert de Leeromgeving kwalitatief hoogstaande opleidingen en werkt het continu aan een goed leerklimaat, waarin medewerkers van én met elkaar leren. Dit met als doel kennis over kinder- en jeugdpsychiatrie te vergroten en de kwaliteit van de zorg continu te verbeteren. In deze paragraaf staan eerst de activiteiten beschreven die de Leeromgeving in 2016 heeft georganiseerd in het kader van de deskundigheidsbevordering van onze medewerkers. Daarna wordt ingegaan op de verschillende BIG-opleidingen die ook in 2016 weer binnen Karakter zijn aangeboden. Deskundigheidsbevordering 2016 De deskundigheidsbevordering die de Leeromgeving binnen Karakter organiseert, sluit aan bij de strategische thema s binnen Karakter. 37

39 1. Thema Patiëntveiligheid Training medicatie Om de twee jaar organiseert de Leeromgeving voor de groep agogische medewerkers een opfristraining. In 2015 zijn we gestart met het bieden van een E-learning module (theorie) voor de drie crisisgroepen van Karakter waarbij ze na afloop een praktijktoetsing hebben gevolgd. In het najaar van 2016 zijn de overige agogische medewerkers in deze nieuwe opzet geschoold met een doorloop in Voor nieuwe medewerkers zijn in 2016 een 1-daagse trainingen georganiseerd (theorie en praktijk met accent op Karakterbeleid). Training injecteren De medische beroepsgroep (verpleegkundigen, verpleegkundig specialisten en AIOS-sen) worden jaarlijks verplicht opgefrist met de vaardigheidstraining injecteren. Deze twee uur durende training is zes keer aangeboden in het najaar van 2016 (3x in elke regio). Kinder- en jeugdpsychiaters sluiten hierbij jaarlijks aan. Training signaleren en communiceren Kindermishandeling Nieuwe medewerkers (behandelaren) van Karakter volgen verplicht de E-learning module Meldcode Kindermishandeling, als onderdeel van hun introductieprogramma. Ter verdieping heeft de Leeromgeving in 2016 een 1-daagse training signaleren en communiceren kindermishandeling in elke regio georganiseerd. Deze training is driemaal gegeven (per training twee dagdelen) door twee interne opgeleide trainers van Karakter. 5 steps trainingen Zowel de preventieve als fysieke trainingen zijn in 2015 afgerond en geëvalueerd. Op basis van deze uitkomsten heeft de Leeromgeving in 2016 voor de drie regio s, in samenwerking met Trifier, een training Sleutelfiguren georganiseerd om de methodiek vervolgens goed in de lijn te kunnen borgen. Daarnaast is de 5 steps trainerspool uitgebreid met behulp van een incompany trainersopleiding door Trifier, zodat we interne en externe klanten beter in hun scholingsbehoefte kunnen voorzien. Training risicotaxatie en suicidepreventie Vanwege de toenemende behoefte binnen Karakter aan risicotaxatie en suïcidepreventie, is de Leeromgeving in 2016 gestart met het organiseren van een 1 daagse pilottraining, gericht op de landelijke multidisciplinaire richtlijn, voor ambulante en klinische medewerkers. De training is uitgevoerd door organisatie 113 online (PITSTOP training) binnen de drie teams zorglijn SAOS in Arnhem, FIB in Ede en het Palet in Almelo. Na afloop is uit de evaluatie gebleken dat het zinvol en noodzakelijk is om deze training in 2017 Karakter breed te gaan organiseren. 2. Thema Ambulantisering Binnen Karakter is de opleiding tot gezinsbehandelaar (ABJ) een belangrijke opleiding in het kader van de ambulantisering. Deze opleiding is gebaseerd op de IAG methodiek (Intensieve Ambulante Gezinsbehandeling). Deze opleiding voor sociotherapeuten wordt door de Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN) incompany gegeven. In 2016 heeft weer een groep medewerkers de opleiding succesvol afgerond, waarmee ruim 130 sociotherapeuten zijn opgeleid om te gaan werken binnen gezinnen. Tevens is er een nieuwe groep (groep 8) van 20 sociotherapeuten met de opleiding gestart. Zij zullen de opleiding begin 2017 afronden. 3. Thema ehealth Karakter kiest steeds meer voor blended behandelen, waarbij de behandeling van patiënten een combinatie is van online contacten en face-to-face contacten. Online contact vraagt een andere manier van aangaan van contacten met patiënten. Daarom is de Leeromgeving in 2014 gestart met het aanbieden van de basistraining online behandelen, welke verplicht is voor alle 38

40 behandelaren. Ook in 2016 is deze training aan (nieuwe) behandelaren gegeven, inmiddels hebben bijna 400 behandelaren deze basistraining gevolgd. Daarnaast zijn in 2016 behandelaren getraind in het werken met blended protocollen zoals BPTG Oudertraining, Dappere Kat, Doepressie, Smaakk! en Surfen op emoties. 4. Management Development (MD) De Leeromgeving organiseert jaarlijks 4 Management Development middagen voor het management en een deel van de beleidsadviseurs. Doel van deze middagen is zowel deskundigheidsbevordering als onderlinge uitwisseling. Relatiebeheer (zowel richting gemeenten als ketenpartners) is een belangrijke strategische expertise voor onze managers en beleidsadviseurs. Twee van de MD-middagen in 2016 hadden dan ook relatiebeheer als thema. Eind 2016 is gestart met een Programma Relatiebeheer voor onze zorglijnmanagers. Dit programma zal doorlopen in 2017 en een deel Daarnaast vinden we het leerzaam om in de keuken van een andere organisatie te kijken d.m.v. werkbezoeken. In 2016 hebben onze managers en beleidsadviseurs kunnen kiezen uit een drietal werkbezoeken aan: Alexander Monro Ziekenhuis (thema Hospitality), Instituut Verbeeten (thema Continu Verbeteren) en Incentro (thema Netwerkorganisatie). 5. Thema Adaptieve en wendbare organisatie: Continu Verbeteren Continu Verbeteren is een belangrijk onderdeel van de Karakterstrategie. Een van de focuspunten t.a.v. continu verbeteren voor 2016 was verspreiding van de kennis en toepassing van de Lean-methodiek. In dit kader zijn we in 2016 i.s.m. Radboudumc gestart met het intern verzorgen van de training Lean Basis en Lean Leiderschap. Inmiddels hebben met veel enthousiasme circa 35 medewerkers de training Lean Basis gevolgd en 16 managers/coördinatoren de training Lean Leiderschap. Ook in 2017 zullen beide trainingen weer worden aangeboden. KJP- opleiding, P-opleiding, opleiding tot Verpleegkundig Specialist In 2016 is de samenwerking binnen de kinder- en jeugdpsychiatrie rond opleidingen doorontwikkeld. Dit uit zich op zowel organisatorisch als beleidsmatig vlak. Ook op financieel gebied worden nu alle opleidingen binnen de Leeromgeving uniform begroot. In onderstaande tabel wordt weergegeven: hoeveel nieuwe personen er in 2016 een opleidingsplaats zijn gestart hoeveel personen hun opleiding hebben voortgezet (doorstroom), inclusief mensen die de opleiding hebben afgerond hoeveel personen hun opleiding hebben afgerond. Opleidingsplaatsen 2016 Gestart/instroom Doorstroom Afgerond Opl tot GZ-psycholoog Opl tot klinisch psycholoog Opl tot klinisch neuropsycholoog Opl tot psychotherapeut Opl tot verpleegkundig specialist Opl tot kinder- en jeugdpsychiater In het kader van het kwaliteitsbeleid vindt periodiek en systematisch evaluatie van de opleidingen plaats. Een belangrijk aspect van de kwaliteitszorg van de verschillende opleidingen betreft de docentprofessionalisering. Binnen Karakter is de docentprofessionalisering vorm gegeven middels het Teach the Teachers programma. Dit programma stelt iedereen die betrokken is bij opleiden in de gelegenheid zich didactisch verder te ontwikkelen. In 2016 zijn we gestart met een nieuw curriculum. De thema s voor dit curriculum zijn tot stand gekomen uit o.a. de opmerkingen en evaluaties van de deelnemers van eerdere Teach the teachers, 39

41 alsmede alle opleiders. De thema s waarmee gestart is zijn: Leren (re)presenteren, leren(d) leren/ontwikkelen en leren (be)oordelen. Alle bijeenkomsten worden zeer hoog gewaardeerd en zijn geaccrediteerd door de verschillende beroepsverenigingen. Voor wat betreft de KJP opleiding is in 2016 gestart met een complete innovatie en renovatie van het onderwijscurriculum. Deze zal in 2017 worden geïmplementeerd. In 2016 is de structuur opleider en plaatsvervangend opleider ook voor de VS-opleiding geharmoniseerd en geïmplementeerd. In 2016 is er gestart met een nieuwe wervings- en selectieprocedure. Deze zal in 2017 verder worden geoptimaliseerd en geformaliseerd. In januari 2016 is Karakter gevisiteerd door de Rinogroep voor de opleiding tot Klinisch Psycholoog, Klinisch Neuropsycholoog en Psychotherapeut. De visitatiecommissie heeft de opleiding zeer positief beoordeeld en complimenteerde Karakter dat ondanks ingrijpende veranderingen in de GGZ, een krimpende formatie en een reorganisatie het opleiden van professionals hoog in het vaandel wordt gehouden Externe opleidingsactiviteiten In 2016 is onder de vlag van de Karakter Academie verder gewerkt aan het in de markt zetten van kennis in de vorm van trainingen, workshops en lezingen. De Karakter Academie is opgezet om meer kennisproducten te kunnen bieden voor meer doelgroepen, met als motto: Verder op de inhoud. Steeds meer behandelaren binnen Karakter leveren een aan kennisdeling over hun expertise. Er zijn meerdere trainingen en workshop gegeven aan jeugdartsen, huisartsen, scholen en andere zorgaanbieders. Er is hard gewerkt aan het versterken van dit concept en aan het vergroten van de naamsbekendheid door bijvoorbeeld een nieuwe website met aansprekende voorbeelden. Een speerpunt in 2016 was vroegsignalering. Een deel van het opleidingsaanbod vindt plaats in samenwerking met partners. Voor de ADOStrainingen is een samenwerking opgezet met Accare en UMC Utrecht, waardoor we vanaf 2015 samen dé professionele aanbieder zijn voor Nederland en België en nog meer professionals kunnen bedienen. In 2016 zijn we gestart om de samenwerking uit te breiden met Yulius en Lucertis om een nog groter bereik te krijgen. In 2016 werken we nog steeds samen met Radboud Centrum Sociale Wetenschappen. In 2016 bieden we via de RINO Groep vier modules op vroegsignalering en traumabehandeling, meerdere incompany opleidingen en dragen meerdere medewerkers bij aan andere opleidingsactiviteiten. 40

42 5 Bewaking, beheersing en verbetering van kwaliteit van zorg 5.1 Algemeen kwaliteitsbeleid Kwaliteit is een integraal onderdeel van het totale beleid van Karakter. De ambities van Karakter zijn in de Strategienota Met Karakter aangegeven. De beleids- en begrotingscyclus is daarin een planmatige borging. Inhoudelijke borging van geformuleerd beleid ligt bij daartoe specifiek ingerichte kwaliteitscommissies. De verslagen van deze commissies vindt u in paragraaf 5.2. Om continu te kunnen blijven sturen op verbeteren van kwaliteit van zorg en processen, organiseert Karakter zowel externe als interne audits. Daarin wordt op gestructureerde wijze gezocht naar verbeterpunten en het maken van afspraken ter realisatie daarvan. Externe audits: Karakter gehercertificeerd Van 9-17 maart 2016 hebben twee auditoren van Dekra Certification gesprekken gevoerd binnen Karakter. Dit ten behoeve van de beoogde hercertificering in de herfst van De auditoren geven aan dat de professionele standaard bij Karakter zeer hoog is en de medewerkers open en benaderbaar waren in de gesprekken. Bijzonder is dat Karakter tevens positief geaudit is op wetenschappelijk onderzoek. Tot nu toe hadden we vrijstelling van de norm, zoals de meeste instellingen. Aangezien het wetenschappelijk onderzoek een belangrijk onderdeel is van Karakter, hebben we ons laten toetsen op de specifieke norm. Met vlag en wimpel heeft Karakter deze norm behaald. De auditor noemde het een zeer gedegen proces, dat hij nauwelijks zo professioneel was tegen gekomen in andere organisaties. Er zijn in totaal zes tekortkomingen uitgeschreven. Deze zijn in november afgesloten waarmee Karakter is gehercertificeerd tot september Patiëntwaardering Waardering van onze diagnostiek en behandeling door patiënten en hun ouders beschouwen wij als een belangrijke indicator voor de kwaliteit van de behandeling. Karakter voert al meer dan tien jaar een continu patiëntwaarderingsonderzoek uit om handvatten te krijgen voor verbetering van de informatie, inspraak behandelteam en het behandelresultaat. Karakter werkt met de zogenaamde GGZ Thermometer, ontwikkeld door GGZ Nederland en het Trimbos-instituut. Inmiddels is sprake van een digitale vragenlijst, passend bij de wijze waarop Karakter ook digitale vragenlijsten rondom effectmeting bij patiënten en ouders uitzet. Het aantal vragenlijsten dat is geretourneerd ligt in 2016 hoger dan in 2015, het jaar dat de vragenlijst werd gedigitaliseerd. Dit geldt zowel voor jongeren (van 153 in 2015 naar 187 in 2016) als voor ouders (van 484 in 2015 naar 627 in 2016). Ouders beoordelen de totale behandeling/begeleiding met een 7,6. 90% van de ouders zou Karakter bij anderen aanraden. De jongeren beoordelen de totale behandeling/begeleiding met een % van de jongeren zou Karakter bij anderen aanraden. De reacties en tips van ouders en jongeren bieden goede kansen om onze dienstverlening verder te verbeteren en aan te vullen. Aan de hand van de resultaten heeft Karakter besloten door te gaan met storytelling door jongeren op de online media. Zij zijn positief over het effect van behandeling. Verder kiest Karakter ervoor de (online) informatie te verbeteren in het licht van verwachtingsmanagement. Tevens zal in 2017 een nieuwe opzet van het waarderingsonderzoek worden voorbereid, rekeninghoudend met nieuwe ehealthtoepassingen en met LVB-vriendelijkheid Verantwoording kwaliteit van zorg De verantwoording van de GGZ prestatie-indicatoren vindt plaats via een portal van IGZ (veiligheidsindicatoren). De rapportage over de GGZ-indicatoren effectiviteit van zorg, veiligheid en patiëntgerichtheid is in bijlage C1 weergegeven. 41

43 5.3 Kwaliteitscommissies Binnen Karakter functioneren twee kwaliteitscommissies, die elk een specifieke focus hebben op de kwaliteitsverbetering voor de organisatie. Het gaat om de commissie Veilig Incidenten Melden en de Geneesmiddelencommissie. Deze kwaliteitscommissies komen elk jaar twee keer gezamenlijk bij elkaar waarin de verschillende commissies afzonderlijk terugrapporteren met het oogmerk (verbindingen tussen) trends te ontdekken en advies te geven. Dit gebeurt op dezelfde manier twee keer per jaar door de klachtengremia. Verder functioneert er een Lokale Toetsingscommissie Mensgebonden Onderzoek. Over de kwaliteitscommissies in het navolgende meer. Hieronder is per commissie een jaarverslag 2016 opgenomen. Veilig Incidenten Melden (VIM) De VIM-commissie is in discipline en afvaardiging per regio een afspiegeling van de gehele organisatie. Een zorglijnmanager voert de taak als voorzitter uit. Elk benoemd commissielid is lid voor een termijn van 3 jaar, welke eenmaal verlengd kan worden. De VIM-commissie heeft in 2016 alle locaties bezocht. Tijdens deze bezoeken is er een duidelijke werkwijze ontwikkeld. Ieder teamlid heeft zijn eigen taakgebied. Op deze manier is elk onderwerp geborgd en komt deze aan bod tijdens het locatiebezoek. Er is veel tijd besteed aan het inzoomen op de incidentenmeldingen per locatie en de vergelijking met de rest van Karakter. Op deze manier kreeg de locatie beter beeld over de eigen positie in het grotere geheel. Het doel van de locatiebezoeken was tevens het vergroten van de bewustwording om melding te maken. Een melding is geen teken van fout, maar een mogelijkheid om iets te leren. De commissie houdt zicht op het klimaat zodat medewerkers veilig kunnen melden. Tevens is de commissie belast met de vertaling van wet- en regelgeving naar het Karakterbeleid op het gebied van middelen of maatregelen. Deze taken hebben betrekking op beleidsvoorbereiding, beleidsontwikkeling en kwaliteitsbewaking. Deze locatiebezoeken werden doorgaans goed bezocht door medewerkers van de locatie en werden als zeer waardevol en informatief gezien. Ook voor 2017 zijn de locatiebezoeken weer ingepland, waarbij de nadruk zal liggen op het terugdringen van dwang en drang. Bij de VIM-meldingen is een daling van agressie, geweld en grensoverschrijdende incidenten zichtbaar. Vanuit de organisatie wordt met de locatiebezoeken aangegeven dat, doordat patiënten kortere opnames hebben, ouders een grotere rol hebben en ervaren wordt dat er minder agressie incidenten plaats vinden. Ook heeft de ambulantisering van de behandeling een positief effect op het aantal meldingen. Er is echter wel een discrepantie tussen de stijging van het aantal ambulante behandelingen en het aantal meldingen gemaakt door ambulante medewerkers. De medicatiefouten blijven aandacht nodig hebben in de organisatie. De speerpunten van de commissie zijn het verbeteren van de meldingscultuur vanuit ambulante medewerkers (herkennen van meldingswaardige situaties), terugdringen van dwang en drang en de veiligheid van patiënten die nog niet in behandeling zijn. Bij dit laatste gaat het om het verkorten van de aanmeld-, wacht- en behandelwachttijd. Geneesmiddelencommissie In 2016 is de geneesmiddelencommissie vier maal bijeengeweest en heeft tussentijds een aantal keren telefonisch overleg gevoerd. We constateren dat de geneesmiddelencommissie steeds vaker geconsulteerd wordt betreffende medicatievragen. Farmacotherapeutisch overleg is aldus gerealiseerd. Inhoudelijk hebben onder andere het gebruik van canabidol en alternatieven voor middelen die tijdelijk niet leverbaar zijn, aandacht gevraagd. Veranderingen in de vergoedingen van bijvoorbeeld dexamfetamine en aripiprazol zijn door de geneesmiddelencommissie gevolgd en gecommuniceerd. Het terugdringen van het aantal medicatiefouten blijft een speerpunt. Het huidige 42

44 meldsysteem biedt de mogelijkheid om veel informatie beschikbaar te hebben. Het is een punt van overleg geweest welke informatie de beste handvatten biedt voor bijsturing op kwetsbare aspecten in de medicatiedistributie. Het is duidelijk geworden dat verreweg de meeste medicatiefouten in het distributieproces gemaakt worden. Het gebruik van deellijsten in de kliniek en dagbehandeling en dit in samenhang met de leverende apotheek blijkt niet optimaal en staat op de agenda. Dankzij deelname aan de landelijke geneesmiddelencommissie kunnen nationale ontwikkelingen op de voet worden gevolgd en kan Karakter invloed hebben op deze ontwikkelingen. De voorzitter maakt deel uit van het netwerk geneesmiddelencommissies psychiatrie. In 2016 is een samenwerking met de VIM commissie aangegaan in de zin van deelname vanuit de geneesmiddelencommissie aan de locatiebezoeken. De meerwaarde van dergelijke bezoeken is evident, de bijdrage hierin van de geneesmiddelencommissie is nog (te) gering geweest. Het actualiseren van de protocollen in Lex is nog niet goed van de grond gekomen. Het benoemen van een contactpersoon die de geautomatiseerde meldingen ontvangt, is een goede start hiervoor. De richtlijn somatiek is geüpdatet voor dat deel dat over medicatiegebruik gaat. Er is een aanzet gemaakt voor het uniformeren van het gebruik van het Elektronisch Voorschrijfsysteem (EVS), zodat op alle locaties belangrijke informatie op de zelfde plaats in het EPD te vinden is. De geneesmiddelencommissie heeft in 2016 een standpunt geformuleerd over de handelswijze als er een nieuwe medicijn op de markt komt. Aansluiting bij Edifact (een internationale standaard voor elektronisch gegevensuitwisseling) en het landelijk schakelpunt zijn besproken met de raad van bestuur. Begin 2017 vindt besluitvorming plaats. Lokale toetsingscommissie mensgebonden onderzoek De Lokale toetsingscommissie mensgebonden onderzoek ontving in onderzoeksvoorstellen ter toetsing. Het gaat om de volgende studies: - GOAT, interventiestudie bij kinderen met autisme en Obsessief Compulsieve Stoornis. - MindChamp: Mindfulness for Children with ADHD and Mindful Parenting. - Taal als verbinding: Onderzoek naar taalgebruik medici Karakter over kinderen in eindbrieven. - Clinical outcom of Intensive Home Treatment as a new model in the treatment of children an adolescents with psychiatric crisis. - DAVINCI: Onderzoek naar het effect van pivotal response treatment bij kinderen en jongeren met een autisme spectrum stoornis. - Onderzoek naar de effecten van methylfenidaat op het slapen. - Onderzoek naar verschil in kwaliteit van leven bij kinderen met ADHD die een dieetbehandeling of gebruikelijke zorg volgen. - Normeringsonderzoek WISC-V. - Shark Pilot studie sterker dan je stemmen. - Invloed van genotypering op het voorschrijfgedrag van anti-psychotica bij kinderen en jeugdigen met autisme. - Methylfenidaat en het lichtverstandelijk beperkte brein. - Onderzoek naar de werkzame elementen voor gezinnen met zware opvoedproblemen en multiprobleemgezinnen. Wat werkt voor wie en waarom?. Het aantal ingediende aanvragen is in 2016 gedaald ten opzichte van

45 Onderzoek (aantallen) Melding bij lokale toetsingscommissie mensgebonden onderzoek Omgaan met klachten: klachtencommissie, -functionaris en pvp Karakter kent een klachtencommissie die handelt conform het vastgestelde klachtenreglement. Ook wordt sinds 2011 gewerkt met een externe klachtenfunctionaris. De patiëntvertrouwenspersoon (pvp) is er voor klachten van kinderen. Elk jaar komen de klachtengremia tweemaal per jaar bij elkaar. In het voorjaar worden de jaarrapportages gepresenteerd en is de voorzitter van de raad van bestuur aanwezig voor het jaargesprek. In het najaar wordt een onderwerp besproken. In 2016 zijn er voorbereidingen getroffen voor de naderende nieuwe Wet Verplichte GGZ en de Wet Kwaliteit Klachten en Geschillen Zorg (en de betekenis hiervan voor de klachtengremia binnen Karakter). Omdat er binnen Karakter al gebruik werd gemaakt van een klachtenfunctionaris en er voor gekozen is om ook in 2017 de klachtencommissie te behouden, betreffen het kleine wijzigingen in het klachtenproces, die vanaf 1 januari 2017 zijn ingevoerd. Klachtencommissie Patiënten De klachtencommissie heeft in 2016 één klacht ontvangen en behandeld. Deze klacht is ongegrond verklaard. Klachtenfunctionaris De klachtenfunctionaris fungeert als de voordeur voor de klachten binnen Karakter. De ontwikkelingen over de jaren heen, zijn in onderstaande tabel weergegeven. Het aantal klagers/melders, klachten en meldingen is in 2016 afgenomen ten opzichte van De klachten/meldingen gingen over behandeling, communicatie en beleid. Klachten bij klachtenfunctionaris Aantal klagers/melders Totaal aantal klachten Totaal aantal meldingen Aard van de klachten/meldingen Behandeling Communicatie Beleid Anders Patiëntvertrouwenspersoon De patiëntvertrouwenspersoon is er voor klachten van kinderen en jongeren. Het gaat hier veelal om kinderen en jongeren die intensief behandeld worden bij Karakter. In 2016 ontving de patiëntvertrouwenspersoon 11 klachten en werden 11 vragen gesteld. De ontwikkelingen over de jaren heen, zijn in onderstaande tabel weergegeven. Het aantal vragen is vrijwel gelijk gebleven; het aantal vragen is afgenomen van 15 in 2015 naar 11 in Daarnaast zijn er 55 voorlichtingen gegeven door de patiëntvertrouwenspersonen. Klachten bij Patiëntvertrouwenspersoon (PVP) Aantal klachten ingediend bij PVP Aantal vragen ingediend bij PVP Kwaliteit van medewerkers 44

46 Passend bij de strategie kennen we een personeelsbeleid dat medewerkers faciliteert en stimuleert in hun ontwikkeling. Karakter borgt daarmee een omgeving waarin professionaliteit en betrokkenheid een bijdrage leveren aan de patiëntbelangen en een gezonde organisatie. Deze professionaliteit past bij de tendens waarin zelforganisatie steeds vanzelfsprekender wordt. Ook de wil om continue te blijven verbeteren is belangrijk voor onze medewerkers in het dynamische speelveld waarbinnen Karakter werkt. HRM levert hierin een bijdrage door partnerschap te tonen aan het management én oog te hebben voor het werkklimaat van de medewerkers. Hierdoor kunnen we beter inspelen op de vragen van onze patiënten en op alle veranderingen in onze omgeving. De kerncompetenties Ontmoeten, Ondernemen en Ontwikkelen geven aan wat we belangrijke eigenschappen vinden bij onze medewerkers. Competenties die nodig zijn om ook in de toekomst goede patiëntenzorg te kunnen blijven leveren in een stabiele en vitale organisatie. Vanuit het perspectief van de hoofdprocessen van HRM (personeelsplanning, prestatiemanagement en gezondheidsmanagement) worden de ontwikkelingen in 2016 toegelicht. Personeelsplanning Vanuit het proces personeelsplanning zijn onderstaand diverse kengetallen en ontwikkelingen zoals veranderende wetgeving en nieuwe beleidsvorming weergegeven. Aantal FTE, in- en uitstroom en vacatures Aantal FTE Aantal FTE In- en uitstroom personeel Aantal personeelsleden Aantal FTE Instroom personeel in loondienst totale concern in verslagjaar Uitstroom personeel in loondienst totale concern in verslagjaar ,05 85, ,10 88,41 Uit de gegevens hierboven zien we dat het aantal FTE in 2016 met 15 is toegenomen. Als we kijken naar de in- en uitstroom in 2016 kunnen we concluderen dat er ca. 3 FTE meer is uitgestroomd. De in verhouding hoge toename van het aantal FTE is voor een deel te verklaren door het verhogen van het aantal uren bij min-max contracten in de regio Overijssel. Het verschil tussen de in- en uitstroom in aantal personeelsleden is opvallend groter dan het verschil in FTE. Dit is grotendeels te verklaren door de uitstroom van 68 pedagogische medewerkers in 2016, waarvan 66% een dienstverband van 2 of 4 uur had. Als we kijken naar alle functies, dan is 61% van de uitstroom een contract met een deelbetrekking van onder de 50%. Er zijn dus veel contracten met weinig uren beëindigd in Vacatures Totaal aantal vacatures Aantal moeilijk vervulbare vacatures Totaal personeel Personeel patiëntgebonden functies In 2016 zijn er 173 vacatures uitgezet, waarbij in 23 vacatures gezocht werd naar meerdere 45

47 medewerkers voor 1 vacature. In totaal zijn er in 2016 daardoor 200 medewerkers geworven. Er is een stijging van 25% in het aantal vacatures vergeleken met % van de 173 vacatures waren voor patiëntgebonden functies. In 2016 zijn de meeste vacatures voor de functiegroep agogische beroepen uitgezet: 29%. De overige functiegroepen hebben de volgende percentages ten opzichte van het totaal: 24% psychologische en psychotherapeutische beroepen, 14% administratie, automatisering en staf, 9% stagiaires, 7,5% medische beroepen, 3% onderzoekfuncties, 7% verpleegkundige beroepen, 2% managementfuncties. Er zijn in 2016 veel vacatures uitgezet voor zwangerschaps- en ziektevervanging. Het aantal moeilijk vervulbare vacatures in 2016 was 21. Het betreffen verschillende functies waarbij gekeken is naar het aantal reacties en de tijd dat een vacature open heeft gestaan. Met name de functie van Kinder- en Jeugdpsychiater blijft moeilijk vervulbaar. In 2016 is er 11 keer een vacature uitgezet voor deze functie, in vergelijking met 7 keer in In samenwerking met Marketing & Communicatie is gekeken naar mogelijkheden om deze vacatures aantrekkelijker te presenteren. Inhuur flexibel personeel Start People is onze eerste leverancier als het gaat om tijdelijk/flexibel personeel. De overeenkomst is vorig jaar uitgebreid naar alle functiegroepen van Karakter, dus ook de medische, psychologische en psychotherapeutische beroepen. BKV is de second supplier voor de medische, psychologische en psychotherapeutische beroepen. In 2016 zijn er veel Kinderen Jeugdpsychiaters op interim basis aangetrokken; deze zijn vaak via externe bureaus geworven. In 2016 is de wet DBA (vervanging van VAR) ingevoerd. Karakter heeft haar beleid hier op aangepast en handelt hiernaar. Externe samenwerkingsvormen Afgelopen jaar is Karakter steeds meer externe samenwerkingsvormen aangegaan met ketenpartners. Door deze ontwikkeling zijn de dienstverleningsovereenkomsten geactualiseerd conform huidige wetgeving en inzet. Ook het aantal SOH (specialistische ondersteuning huisarts) contracten neemt toe. Hiermee sluit Karakter aan bij de verschuiving naar een participatiemaatschappij, waar de zorg dichter bij de patiënt wordt gebracht. Herontwerp ondersteunende diensten Binnen de ondersteunende diensten heeft in 2016 een reorganisatie plaats gevonden (loopt door in 2017). Afgelopen jaar zijn twee managers benoemd binnen de ondersteunende diensten. Twee nieuwe afdelingen zijn hiermee ontstaan, te weten Karakter Support en Bedrijfsvoering & infrastructuur. Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg Op 1 januari 2016 is de Wkkgz ingegaan. Deze wet vervangt de Kwaliteitswet Zorginstellingen en de Wet klachtenrecht cliënten zorgsector. De overheid wil dat iedereen goede zorg krijgt. Daarom heeft de overheid wettelijk vastgelegd wat goede zorg precies inhoudt en wat er moet gebeuren als mensen een klacht hebben over de zorg. Een onderdeel van deze wet is de vergewisplicht: we moeten de geschiktheid onderzoeken van iemand die beroepsmatig zorg wil gaan verlenen voor onze instelling. Karakter voldoet aan deze vergewisplicht door een VOG te verplichten en het BIG-register te raadplegen. Aanvullend hierop voert Karakter vanaf heden de IGZ-check uit bij aanstellingen van behandelinhoudelijke functies. Deze check wordt uitgevoerd bij de HRM administratie. Kwaliteitsregister jeugd SW In 2016 hebben alle orthopedagogen en psychologen binnen Karakter zich geregistreerd in het Kwaliteitsregister Jeugd (SKJ). De overige HBO/WO geschoolden die niet BIG geregistreerd zijn, hebben zich vooraangemeld. Om deze 100% score te blijven houden is in 2016 verder gekeken naar de nader te formuleren beleid rondom deze registraties. 46

48 Digitalisering personeelsdossiers In het najaar van 2016 zijn de personeelsdossiers online gegaan. Medewerkers kunnen nu hun dossier via Youforce inzien. Bij de HRM administratie worden de digitale personeelsdossiers beheerd en in de toekomst zal het tevens mogelijk worden voor medewerkers om zelf stukken toe te voegen. Introductie nieuwe medewerkers HRM heeft een start gemaakt met de actualisatie van het introductieprogramma voor nieuwe medewerkers, dat nog beter aansluit op de strategie van Karakter en de huidige ontwikkelingen in de samenleving. Prestatiemanagement Vanuit prestatiemanagement is in 2016 de Youforce module Performance Management aangepast. Door deze aanpassingen is er een gebruiksvriendelijker, compacter format ontwikkeld waarbinnen meer ruimte is voor medewerker en manager om zelf items toe te voegen. Dit heeft geresulteerd in een toename van het gebruik ervan. Daarnaast is het format voor 360 feedback geïntroduceerd. Hierdoor wordt een completer beeld van de medewerker gegeven dan alleen de beoordeling van een manager. Dit past bij een toenemende mate van zelforganisatie, waarbij de manager soms op meer afstand staat van zijn medewerkers (toename span of control). Gezondheidsmanagement In 2016 is er, in samenwerking met Metaplanning (arbodienst), verder invulling gegeven aan het Eigen Regie Model. Hierbij heeft zowel medewerker, de manager als ook de HRM en reintegratie adviseur een actieve rol inzake de re-integratie-inspanningen. Meer dan voorheen is er gekeken welke werkzaamheden de medewerker nog wél kan uitvoeren tijdens zijn verzuim. De Eigen Verklaring omtrent Belastbaarheid (EVOB) om medewerkers zelf ook actief mee te laten denken over de re-integratie is in verband met de aanscherping van de Wet Bescherming Persoonsgegevens uiteindelijk niet ingevoerd. Vertrekpunt blijft dat we ons personeelsbeleid willen inzetten conform onze visie op zorg wat kun je wel in plaats van wat kan er niet. Diverse (landelijke) acties zijn ondersteund, zoals de nationale traploopweek, stoppen met roken actie (Stoptober) en de Week van de Werkstress. Tijdens de week van de werkstress zijn workshops op diverse locaties georganiseerd voor medewerkers over balans werk-privé. Deze workshops werden zeer positief en waardevol ervaren. Om blijvend aandacht te vragen voor Gezondheidsmanagement is er een start gemaakt met de ontwikkeling van een eigen intranetsite (portaal). In dit portaal staat informatie over gezondheid en vitaliteit en handige tools om aan je gezondheid en vitaliteit te werken. Verzuim Het verzuim is ten opzichte van 2014 en 2015 iets gestegen en is nu 4,94% De gestelde norm was 4,5 %. De meldingsfrequentie is ook iets gestegen t.o.v. van 2015 maar zit nog ruim onder de gestelde norm van 1,5. Verzuim (excl. Zwangerschap) ,81% 4,86% 4,94% Verzuimfrequentie ,16 1,05 1,10 47

49 Training Om managers te faciliteren bij de begeleiding van verzuimende medewerkers staat er begin 2017 een training hierover gepland. Focus ligt daarbij op de eigen regie die managers maar ook medewerker moeten nemen in het re-integratietraject. Ook de HRM-adviseurs en de bedrijfsarts nemen deel aan deze training om hiermee juiste afstemming te realiseren. Werkkostenregeling Samen met de ondernemingsraad is gekeken naar de invulling van de werkkostenregeling. Besloten is dat een gedeelte van de beschikbare ruimte wordt gereserveerd voor de bevordering van gezondheid en vitaliteit van onze medewerkers. Deze regeling is begin 2017 geëffectueerd. Arbeidsomstandigheden Onze partner BHV.nl heeft ook in 2016 weer onze BHV cursussen verzorgd. Afgelopen jaar hebben 210 medewerkers de incompany herhaling BHV gevolgd. Een aantal van deze trainingen werden gecombineerd met een ontruimingsoefening. In Ede zijn drie ontruimingsoefeningen in combinatie met de BHV-opfristraining gehouden en drie afzonderlijk in het stafgebouw en op één van de groepen. In Zwolle waren er in 2016 twee ontruimingsoefeningen waarvan één in combinatie met een opfristraining BHV een één gewone ontruimingsoefening. In Almelo zijn er in 2016 twee uitgevoerd. Ook in Nijmegen en Oosterbeek zijn ontruimingsoefeningen gehouden. Deze oefeningen zijn onder begeleiding en supervisie van BHV.nl uitgevoerd. In Apeldoorn zijn afgelopen jaar weer drie oefeningen gehouden. Deze oefeningen zijn uitgevoerd in samenwerking met Lindenhout, hoofdhuurder van deze panden. 48

50 6 Financieel resultaat en bedrijfsvoering 6.1 Context van de Jeugdwet In de exploitatie van Karakter worden de gevolgen van de Jeugdwet gevoeld. Deze gevolgen zijn op meerdere plekken in dit verslag beschreven. Om beter met de externe ontwikkelingen om te kunnen gaan, hebben we de interne bedrijfsvoering onder de loep genomen. Dit heeft geleid tot een aangepaste begroting. Hierin zijn onder meer een verdere verhoging van de productiviteitsnorm voor behandelaren verwerkt en zijn maatregelen genomen tot een reductie van efficiencyverliezen door mediaanoverschrijdingen. Inhoudelijk ontwikkelt Karakter zich in haar zorgaanbod conform de bedoelingen van de Jeugdwet en het overheidsbeleid. In 2011 was de omzetverdeling klinisch/ambulant nog 53%/47%, door versnelde ambulantisering lag in 2016 deze verhouding op circa 17%/83%. Zeker ook gezien de gevolgen van de Jeugdwet is een duurzaam en renderend portfolio voor Karakter, ondersteund door een flexibele en wendbare organisatie van belang. In 2017 werken we verder hieraan vanuit het programma Ruimte voor Zorg en Kennis. Voor de bekostiging van onze crisiscapaciteit en de schil met klinische capaciteit continueren we onze inzet om zogenaamde beschikbaarheidsbijdragen vanuit meer gemeentelijke regio s te verwerven. In deze context dienen de hierna volgende analyses van de financiële uitkomsten 2017 te worden geplaatst: in toenemende mate financiële druk niettegenstaande de uitdrukkelijke profilering als 2e/3e lijns zorgaanbieder, waar vanuit het gemeentelijke domein ook om wordt gevraagd. 6.2 Samenvatting financieel resultaat Karakter heeft 2016 afgesloten met een negatief resultaat van -/ (2015: ). Belangrijkste oorzaak van het negatieve resultaat is dat bij een gelijkblijvende omzet de kosten (met name personeel) zijn toegenomen met 1,9 miljoen, alsmede de verliezen door overschrijding van de medianen van de DBC s. Bedrijfsopbrengsten De bedrijfsopbrengsten 2016 bedragen 57,7 mln. (2015: 57,5 mln.) De productiviteit van medewerkers blijft achter bij de intern gestelde norm. Verliezen door overschrijding van de medianen van DBC s zijn substantieel. Onderhanden Werk is gewaardeerd op basis van de afgeleide verkoopwaarde (op basis van harde afsluiting op balansdatum) van de lopende trajecten in plaats van op basis van een ingeschatte minuutprijs en aantallen minuten in het Onderhanden Werk. Bedrijfskosten De personeelskosten zijn - bij een nagenoeg gelijkblijvende fte-inzet - toegenomen met 1,9 miljoen door de volgende factoren: cao; sociale lasten (met name reservering vakantiedagen en LFB-uren); reorganisatievoorziening: toevoeging met 0,6 mln. in verband met reducties in de (centrale) overhead; hogere inschaling patiëntgebonden functies. De overige bedrijfskosten liggen nagenoeg op het niveau van Solvabiliteit De solvabiliteit is ten opzichte van de omzet licht verminderd tot 20,1% (2015: 23,3%). De solvabiliteit ten opzichte van het balanstotaal is gedaald naar 29,4% (2015: 35,2%) 49

51 Risico s 2017 en verder Karakter heeft een sluitende begroting 2017 opgesteld. Teneinde deze te kunnen effectueren, is een herstelplan gemaakt, en inmiddels in uitvoering genomen. Dit herstelplan kent drie belangrijke speerpunten: verdere verhoging van de productiviteitsnorm voor behandelaren; reductie van efficiencyverliezen door mediaanoverschrijdingen; verdere toename van patiënten in zorg in combinatie met reductie van wachtlijsten. Karakter heeft ten behoeve van de begrotingsopstelling 2017 per gemeentelijke samenwerkingsregio een inschatting gemaakt van mogelijk te bereiken productieafspraken. In het voorjaar van 2017 zijn vrijwel alle productieafspraken afgerond. De meeste contractregio s zijn afgestapt van het werken met budgetplafonds; in de regio s waar dit nog wel het geval is, is voldoende ruimte om de begrote omzet te kunnen realiseren binnen het plafond. Het ontbreken van standaardisatie in de administratieve afwikkeling en verantwoording in het gemeentelijk domein leidt tot buitengewoon veel extra handwerk, maatwerk en extra overleg en afstemming tussen gemeenten en zorgaanbieders, i.c. Karakter. Het adequaat terugontvangen van beschikkingen (ofwel Dienstverleningsovereenkomsten, DVO s) vanuit de gemeenten, na verzending van de zogenaamde verzoeken om toewijzing (VOT), is zorgelijk en vormt een groot risico. Wij onderschrijven de constatering van de TAJ in de rapportage uitgebracht in maart 2017, dat zonder ingrepen die dwingen tot standaardisatie, de administratieve lastendruk geen overgangsprobleem blijkt te zijn, maar structureel blijft. Wij voorzien met de nu voor aangekondigde afschaffing DBC-systematiek en invoering van nieuwe bekostigingsmodellen (vaak weer met eigen accenten per gemeentelijke regio) eerder een toename dan afname van deze problematiek. Bijzonder punt voor 2016 is de controle en accountantsverklaring op de omzetverantwoording 2016 van de gemeenten. Voor een deel van de geleverde omzet 2016 (gefactureerde DBC's en onderhanden werk) is door de gemeenten (nog) geen beschikking afgegeven. Aangezien Karakter voor deze geleverde zorg beschikt over een geldige verwijzing conform de Jeugdwet, en voor meer dan 99% van de betreffende DBC's een VOT bij de gemeenten heeft ingediend, is deze omzet volledig verantwoord in de jaarrekening In april 2017 is een actie naar de gemeenten uitgezet gericht op een snelle afhandeling van de ontbrekende DVO s. De accountant heeft aangegeven dat hij vanwege het ontbreken van een te groot deel van de DVO s de omzetverantwoording 2016 (mogelijk) niet van een goedkeurende verklaring kan voorzien, maar dat dit geen consequenties heeft voor de beoordeling van de jaarrekening 2016, gezien het rechtmatige karakter van de geleverde zorg conform Jeugdwet ten aanzien van jeugd-ggz. 6.3 Bedrijfsvoering en risicomanagement De aansturing van de bedrijfsvoering verloopt via een planning en control cyclus, waarbij doelen, activiteiten, kosten en opbrengsten in samenhang worden aangestuurd. Maandelijks wordt gerapporteerd. In de kwartaalrapportages is telkens voorzien in een uitvoerige analyse, waaronder een risicoparagraaf, waarin de risico s worden besproken. De belangrijkste risico s worden hieronder vermeld. Wekelijkse productiemonitor Karakter is vanaf medio februari 2015 in staat om op weekbasis de feitelijk verrichte zorgverlening per gemeente en per Karakter-regio te volgen, afgezet tegen de met die gemeente/gemeentelijke samenwerkingsregio gemaakte productieafspraken. 50

52 Berichtenverkeer Door het ontbreken van standaardisatie op landelijk niveau vergt dit zorgelijk veel aandacht. Met name de terugontvangst van DVO s wordt gezien als groot risico in verband met de rechtmatigheid van de geleverde zorg, ongeacht de rechtsgeldigheid van met name de verwijzingen via de huisarts en de volledige inzending van verzoeken om toewijzing zorg (VOT). Liquiditeit in het gemeentelijk domein Inmiddels is duidelijk geworden dat het maken van betalingsafspraken met gemeenten (van facturen, van Onderhanden Werk, van voorschotten en de verrekening daarvan) noodzaakt tot zeer intensief overleg, meestal tot op gemeentelijk niveau. Anders dan in het overgangsjaar 2015, met tijdige bevoorschottingsafspraken, vergt daarmee de liquiditeitsbewaking in 2016 de grootst mogelijke aandacht. Omzetverantwoording gemeenten De omzetverantwoordingen per gemeente zijn in april 2016 aan gemeenten verstrekt, zonder een (goedkeurende) accountantsverklaring. Aan de gemeenten is gevraagd om voor de DBC s (met geldige verwijzing), waarvoor door Karakter wel een VOT is ingediend, maar waarvoor de gemeenten geen beschikking hebben afgegeven, dit zo spoedig mogelijk af te handelen. Hierna kan de accountant zijn (naar verwachting) goedkeurende verklaring afgeven. Dit traject is erop gericht zoveel mogelijk zekerheid over de in de jaarrekening verantwoorde omzet te verkrijgen. AO/IC Op basis van de belangrijkste rechtmatigheidseisen in het gemeentelijk domein, en op basis van het Algemeen accountantsprotocol financiële productieverantwoording WMO en Jeugdwet (versie 1.0, 30 juni 2016) heeft de AO/IC -functionaris de omzet 2016 gecontroleerd. Dit protocol is het resultaat van besprekingen binnen het programma ISD - financiële controle en goedgekeurd door Copro. In mei 2016 is besloten het daily auditing programma Value Care te vervangen door een ander daily auditing programma Notiz. De AO/IC functionaris heeft meegewerkt om alle bestaande controles opnieuw te ontwikkelen, te testen en te implementeren binnen Karakter. Informatiebeleid, beschikbaarheid en performance van de systemen Evenals over het jaar 2015 zijn hier geen bijzonderheden/calamiteiten te vermelden. 51

53 7 Bestuur, toezicht en medezeggenschap 7.1 Normen voor goed bestuur Karakter houdt zich aan de principes van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Karakter speelt in op veranderingen in de wet- en regelgeving en de financieringsstructuur. Karakter wordt bestuurd volgens de actuele inzichten en normen voor goed bestuur en toezicht op zorgorganisaties, zoals de Zorgbrede Governancecode (versie 2010); komend jaar zullen statuten en reglementen waar nodig worden geactualiseerd naar de Zorgbrede Governancecode (versie 2017). Naast deze integrale inbedding van de zorgbrede governancecode volgt de raad van bestuur de gedragscode voor de goede bestuurder, zoals opgesteld door de NVZD, vereniging van bestuurders in de gezondheidszorg. De beloning van de bestuurders is conform de beloningscode bestuurders van de NVZD: de raad van toezicht toetst deze jaarlijks aan de vigerende wet- en regelgeving. Verder is de voorzitter raad van bestuur geaccrediteerd conform de NVZD. Een overzicht van de onkosten/declaraties raad van bestuur in 2016 is opgenomen in bijlage B. De inkomsten uit externe functies in 2016 van de voorzitter raad van bestuur van Karakter komen ten goede aan de Karakter Academie voor opleiding en onderzoek. In overleg met de voorzitter van de Karakter Academie zal de definitieve keuze waaraan de gelden worden besteed tot stand komen. In beginsel zal het toekennen van gelden met name bedoeld zijn om talentvolle medewerkers te ondersteunen, bijvoorbeeld in het verhogen van de kansen op het verwerven van externe subsidies, het stimuleren van innovatieve projecten in brede zin en het bevorderen van onderwijsactiviteiten. 7.2 Raad van Bestuur De raad van bestuur bestuurt de organisatie. Dit houdt onder meer in dat het bestuur verantwoordelijk is voor de realisatie van de (maatschappelijke) doelstellingen van Karakter, de integrale strategie en het beleid, de daaruit voortvloeiende professionele ontwikkeling, organisatieontwikkeling en resultaatontwikkeling. De raad van bestuur bestaat uit een voorzitter en een lid. Portefeuilleverdeling vindt plaats op basis van kennis en achtergrond van beide bestuurders. Hierbij hanteert Karakter het principe van integrale verantwoordelijkheid. Vanuit haar achtergrond is de voorzitter raad van bestuur eindverantwoordelijk voor de besturing en strategiekeuze van de organisatie in het totaal en heeft als primaire portefeuilles de kwaliteit van zorg, de stafafdeling Support, de Karakter Academie (opleiding/onderwijs/onderzoek) en innovatie. Het lid raad van bestuur heeft de portefeuille bedrijfsvoering en heeft daarmee als primaire verantwoordelijkheid de beleidsterreinen financiën, informatiebeleid en automatisering, vastgoed & facilitymanagement ondergebracht bij de stafafdeling Bedrijfsvoering & Infrastructuur. Hiertoe behoort ook de aansturing van de concerncontroller, welke direct onder de raad van bestuur is aangesteld. Een van de taken van de raad van bestuur is de afstemming met en tussen interne en externe belanghebbenden. De raad van bestuur bepaalt de koers en kaders op basis van een heldere strategische visie en stuurt op hoofdlijnen en de afgesproken resultaten. Hiertoe maakt hij gebruik van een vastgestelde jaarlijkse cyclus van planning en control, waarvan kaderbrief, jaarplannen en begrotingen deel uitmaken. Deze plannen per regio worden jaarlijks met de regiodirecties en stafmanagers in een najaarsconferentie besproken, en op onderlinge synergie getoetst. Daar waar de raad van bestuur verantwoordelijk is voor het bepalen van positionering, koers en strategie (het richten), is de laag van regiodirectie/stafmanagers verantwoordelijk voor de vertaling hiervan naar concrete doelstellingen (het inrichten) en geven de ook duaal ingerichte koppels van zorglijnmanagers vorm aan het sturen op realisatie (het verrichten). De regiodirectie is sinds 2015 nog nadrukkelijker strategisch medeverantwoordelijk, vooral ook 52

54 extern (relaties, zorgverkoop etc.). De decentrale verantwoordelijkheden zullen verder toenemen aangezien we toegroeien naar een netwerkorganisatie met meer zelforganisatie. Karakter heeft gekozen voor het werken met integraal management en resultaatverantwoordelijke teams, waarbij de stafafdelingen een adviserende en ondersteunende rol vervullen, en op concernniveau een control-rol. Tabel 2 Samenstelling raad van bestuur Naam Bestuursfunctie Nevenfuncties Mevr. dr. B.E. voorzitter Bestuurslid Nederlandse Vereniging voor Lahuis portefeuillehouder behandelzaken Psychiatrie (NVvP) Lid bestuur Netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGZ Lid Raad van Toezicht Intrakoop Lid Adviescommissie Kwaliteitsinstituut voor de Zorg Lid Comité van Aanbeveling van het Marikenhuis te Nijmegen Lid Raad van Toezicht De Kleine Prins Lid Commissie Zorgvisie en Normering GGZ Nederland dhr. mr. drs. P. Lukkien lid portefeuillehouder bedrijfsvoering Lid Platform Jeugd GGZ Nederland Lid Commissie Financiering en bekostiging GGZ Nederland Arbiter Scheidsgerecht Gezondheidszorg Lid Commissie arbeidszaken NVZD De raad van bestuur legt rechtstreeks verantwoording af aan de raad van toezicht. Tussen de raad van bestuur en de raad van toezicht bestaat een open, goede en snelle communicatie. De raad van bestuur en de regiodirecteuren (inclusief Karakter Academie) vormen het directieoverleg (DO). Eén keer per maand vergadert het DO over Karakterbrede, strategische zaken. Het Strategisch Beraad bestaat uit raad van bestuur, regiodirecteuren (inclusief Karakter Academie), Karakter Academie, controller, stafmanagers, directeur Innovatie en hoogleraar, en komt 2 á 3 keer per jaar bijeen om strategische onderwerpen verder uit te diepen. De raad van bestuur en de stafdiensten vormen het Bestuurlijk Centrum. Voor specifieke onderdelen zijn er (kwaliteits)commissies ten behoeve van advies, informatie en signalering. Taken en bevoegdheden van deze commissies zijn reglementair vastgelegd. Nieuwe initiatieven worden voorbereid door stuur- en projectgroepen. Alle regiodirecteuren hebben naast hun regioverantwoordelijkheid een portefeuille aangaande concernbrede zaken (zoals Veiligheid, Continu Verbeteren, Transformatie & Verkoop, Specialistische Ondersteuning, Innovatie, Participatie, Samenwerking scholen). De medezeggenschap van patiënten, ouders en medewerkers heeft een formele plaats in de organisatie. Deze medezeggenschap komt niet alleen in regulier overleg tot uitdrukking, maar ook door vertegenwoordiging van bijvoorbeeld de ondernemingsraad en centrale ouderraad tijdens beleidsdagen voor directie en stafmanagers uit te nodigen in de zogenaamde voor- en najaarsconferenties. Daarnaast zijn er ook vele informele (niet vanuit de wet) participatiemogelijkheden. Hierover meer in paragraaf 7.5. De raad van bestuur wordt gehonoreerd conform de beloningscode bestuurders van de NVZD, de raad van toezicht wordt bezoldigd conform de landelijke adviesregeling van de NVTZ. De bezoldiging past binnen de normen van de Wet Normering Topinkomens. 53

55 7.3 Raad van Toezicht De taken en bevoegdheden van de raad van toezicht zijn verwoord in de statuten. Deze statuten zijn getoetst aan de in 2010 ingevoerde Zorgbrede Governancecode en daarmee congruent bevonden. In 2016 vond een beperkte wijziging van de statuten plaats in het licht van de oprichting van Denkkracht BV. De raad van toezicht ziet erop toe dat de uitvoering van het bestuursbeleid strookt met de vastgestelde en goedgekeurde strategische beleidskaders en uitgangspunten. De raad van toezicht en de raad van bestuur maken daarbij afspraken over de ijkpunten die de raad van toezicht hanteert. De raad van bestuur koppelt de voortgang in realisatie van beleid terug aan de raad van toezicht, mede middels een voortgangsrapportage. Samenstelling In maart 2016 zijn twee nieuwe leden aangetreden die eind 2015 waren benoemd: mevrouw ir. E. van Zeggeren MBA en de heer drs. M.J.N. van Wessem. Per 1 november 2016 zijn de heren H. Luik MHA en prof. dr. E.F. van Furth gewisseld van functie binnen de raad van toezicht in verband met de nieuwe functie van dhr. Luik als tijdelijk bestuursvoorzitter van Zorginstelling Careyn. De heer Van Furth is per genoemde datum voorzitter van de raad van toezicht en de heer Luik vicevoorzitter. Tabel 3 Samenstelling Raad van Toezicht (per ) Naam Aandachtsgebied Functies Datum eerste benoeming dhr. H. Luik MHA Voorzitter tot Vice-voorzitter per Lid remuneratiecommissie Lid selectiecommissie dhr. prof. dr. E.F. van Furth dhr. drs J. Hagens RA mevr. A.G.M. van Rossum MBA Vice-voorzitter tot Voorzitter per Lid auditcommissie primair proces Lid selectiecommissie Lid Voorzitter auditcommissie financiën Lid Lid auditcommissie primair proces Lid selectiecommissie a/i voorzitter raad van bestuur Careyn Directeur Behandelzaken GGZ Rivierduinen Centrum Eetstoornissen Ursula, Bijzonder hoogleraar Eetstoornissen/ afdeling Psychiatrie/LUMC CFO College ter Beoordeling van Geneesmiddelen Lid raad van bestuur Antonius Ziekenhuis Nieuwegein december 2011 maart 2014 december 2011 oktober 2010 Benoemingstermijn 4 jaar Herbenoemd in jaar Herbenoeming in jaar Herbenoemd in jaar Herbenoemd in 2014 mevr. prof. dr. E.M. Sent dhr. drs. M.J.N. van Wessem mevr. ir. E. van Zeggeren MBA Lid Lid auditcommissie financiën Lid Lid auditcommissie financiën Lid Lid auditcommissie primair proces Hoogleraar Radboud Universiteit Partner K+V Interim management / management search Directeur Marketing & Communications TNO maart 2013 maart 2016 maart jaar Herbenoeming in jaar Herbenoeming in jaar Herbenoeming in 2020 De leden raad van toezicht hebben uiteenlopende achtergronden en vervullen diverse kennisgebieden op zowel zorg- en onderwijsinhoudelijk, financieel, bedrijfseconomisch, juridisch en bestuurlijk gebied vanuit ervaringen in gezondheidszorg, wetenschappelijk onderwijs, (semi) publieke sectoren en bedrijfsleven. De honorering van de leden raad van toezicht is verantwoord via DigiMV. 54

56 Jaarverslag raad van toezicht De raad van toezicht kwam in 2016 vijfmaal bijeen. Daarnaast heeft één heidag eind oktober plaatsgevonden. De raad van bestuur was bij alle vergaderingen alsook bij de heidag aanwezig. De accountant nam deel aan de raad van toezicht vergadering in mei Elke vergadering van de raad van toezicht start met een presentatie van belangrijke ontwikkelingen binnen zorglijnen, regio of stafdiensten. Hiermee komen onderwerpen die op de beleidsagenda van Karakter staan ook voor de raad van toezicht praktisch in beeld. In 2016 waren Overijssel (netwerkontwikkeling, Intensive Home Treatment), Universitair Centrum (infants, Specialistische Ondersteuning Huisartsen), FCI, Marketing & Communicatie en Bestuursbureau geagendeerd. Ook vond in november 2016 een jaarlijks gesprek met de centrale ouderraad (door leden van de auditcommissie primair proces van de Raad) plaats met als gespreksonderwerpen participatie en de beoogde fusie met het Dr. Leo Kannerhuis. Met de ondernemingsraad sprak de raad van toezicht in 2016 tweemaal (mei, december). De raad van toezicht wordt niet alleen bij strategische beleidsmatige en begrotingsonderwerpen, maar ook bij (strategische) zorginhoudelijke ontwikkelingen en innovatie betrokken. In 2016 hebben vanzelfsprekend zaken als jaarplannen en begroting op de agenda gestaan en is de raad van toezicht (ook in de auditcommissie financiën) op de hoogte gebracht van de wijze waarop de onderhandelingen met gemeentelijke overheden zijn verlopen. Daarnaast heeft de raad van bestuur de raad van toezicht geïnformeerd over calamiteiten en de kaderbrief Verder stonden belangrijke ontwikkelingen als bezuinigingsmaatregelen, informatieveiligheid, Denkkracht BV en Wet Verplichte GGZ geagendeerd. Thema s ter bespreking Via de voortgangsrapportage is de raad van toezicht onder meer geïnformeerd over diverse interne conferenties, relevante wetswijzigingen (bijv. WVGGZ) en over de portefeuilles Zorgverkoop & Relatiebeheer, Specialistische Ondersteuning, Veiligheid, Participatie en Innovatie. Ook werd in de voortgangsrapportage de stand van zaken binnen regio s en stafdiensten besproken. Elke vergadering staat een actueel overzicht Karakter in de media geagendeerd. Dit overzicht geeft een goed beeld van de publicitaire aandacht. Thema s ter goedkeuring, instemming dan wel vaststelling De raad van toezicht heeft in 2016 onder meer goedkeuring gegeven aan: - mandatering remuneratiecommissie tot vaststelling normering salariëring rvb en normering honorering rvt - verankering werkgeversrol rvt in reglement rvt - herzien reglement raad van toezicht - contractvorm nieuwe toekomstige leden rvb - voorleggen onkostendeclaraties rvb aan voorzitter - begroting leningfinanciering en hypothecaire zekerheid - uitstel deponering jaarrekening 2015 i.v.m. landelijke controleproblematiek cggz - verkenning samenwerking/fusie Karakter - Dr. Leo Kannerhuis - deponering WNT-gegevens - benoeming mevrouw A. van Rossum tot voorzitter auditcommissie Primair Proces - wisseling voorzitterschap - vicevoorzitterschap - maatschappelijk verslag jaarrekening business case Denkkracht - statutenwijziging - herzien reglement raad van bestuur 55

57 Auditcommissies financiën en primair proces De raad van toezicht kent een tweetal auditcommissies uit zijn midden: een auditcommissie primair proces en een auditcommissie financiën. Deze auditcommissies hebben als doel het kunnen uitdiepen van inhoudelijke discussies en formuleren van concrete adviezen, ieder op het eigen beleidsterrein. Auditcommissie primair proces De Auditcommissie primair proces is in 2016 driemaal bijeen geweest, in april en in november tweemaal. De extra vergadering in november 2016 was gewijd aan de kwaliteit van zorg bij Dr. Leo Kannerhuis in het licht van de beoogde fusie. Bij de bijeenkomsten van de Auditcommissie primair proces zijn de voorzitter raad van bestuur en, ter ondersteuning, de bestuurssecretaris aanwezig. Aan de hand van een inzichtelijk en kwantitatief overzicht met inhoudelijke prestatie-indicatoren (de zogenaamde bestuursbeoordeling) wordt binnen deze commissie gesproken over de zorginhoudelijke ontwikkelingen, trends en dilemma s. Hierbij komen kwalitatieve aspecten naar voren als ontwikkeling in opnameduur, patiëntveiligheid en veiligheidsmanagementsysteem, registraties van en ontwikkeling toepassen dwang en drang (middelen of maatregelen), veilig incidenten melden (VIM), behandelde klachten en oplossingsrichtingen. Ook wordt het maatschappelijk verslag in deze commissie besproken, voordat dit wordt vastgesteld in de gehele raad van toezicht. Verder zijn beheersing van risico s en uitkomsten van interne en externe audits expliciet agendapunt. Naast bespreking van de genoemde meer reguliere onderwerpen, zijn in 2016 de effecten van de Jeugdwet (de Transitie) op de kwaliteit van zorg en de risico s Auditcommissie financiën De Auditcommissie financiën is in 2016 vier maal bijeen geweest: in februari, april en in november tweemaal. De extra vergadering in november 2016 was gewijd aan de financiën bij Dr. Leo Kannerhuis in het licht van de beoogde fusie. Bij de bijeenkomsten van de Auditcommissie financiën zijn het lid raad van bestuur en de manager FCI/concerncontroller aanwezig. De accountant nam in 2016 deel aan twee vergaderingen van de Auditcommissie financiën (april, november). Op de agenda van deze Auditcommissie stonden dit jaar onderwerpen als begroting 2016/zorgverkoop, bedrijfsresultaten 2015, zelfonderzoek, treasury, exploitatieverloop 2016, managementletter interim controle, doorbraakproject (administratieve vraagstukken ten gevolge van de Jeugdwet), financiële kaders in relatie tot begroting In het bijzonder is gesproken over de afronding van de jaarrekening 2015 gezien de problematiek rond omzetbepaling in de GGZ-sector, en daardoor het vraagstuk van een tijdige deponering van de jaarrekening met goedkeurende accountantsverklaring. Daarbij is telkenmale het aspect van risicobeheersing, en de daartoe getroffen maatregelen, aan de orde geweest. Remuneratie- en selectiecommissie De remuneratiecommissie is een vaste commissie binnen de raad van toezicht - bestaande uit de voorzitter en de vice-voorzitter - die toezicht houdt op en voorstellen doet omtrent benoeming, beloning en beoordeling van de raad van bestuur. Naast de remuneratiecommissie is er een selectiecommissie raad van toezicht, die zich bezig houdt met de werving en selectie van de nieuwe leden van de raad van toezicht als zich vacatures voordoen. Ook de drie toezichthouders die deze commissie vormen zijn in tabel 3 benoemd. De wijzigingen in 2016 zijn beschreven onder Samenstelling. Verder is in het najaar van 2016 is de procedure opgestart voor de werving en selectie van een nieuw lid raad van bestuur; in september heeft dhr. mr. drs. P. Lukkien laten weten per 1 juli 2017 met vervroegd pensioen te gaan. 56

58 7.4 Samenwerking met de ondernemingsraad De medezeggenschapsstructuur van Karakter bestaat uit een ondernemingsraad op centraal niveau. Daarnaast zijn er decentrale onderdeelcommissies. Ondernemingsraad De raad van bestuur constateert ook dit verslagjaar dat het overleg en de verhoudingen met de ondernemingsraad open en constructief zijn. De enthousiaste leden van de ondernemingsraad zetten zich sterk in om een kritische en positieve bijdrage aan Karakter te leveren. Om de ondernemingsraad goed te informeren en te betrekken bij de beleidsvoorbereiding, vinden niet alleen de overlegvergaderingen plaats (acht overlegvergaderingen in 2016), maar nemen delegaties van de ondernemingsraad ook deel aan de voor- en najaarsconferenties. Daarnaast zijn er twee overlegvergaderingen met de raad van toezicht geweest (mei, december). De ondernemingsraad en de raad van bestuur wisselen tijdens elke overlegvergadering kort van gedachten over de lopende zaken in de organisatie. De raad van bestuur meldt de ontwikkelingen binnen de organisatie en de regio s. De ondernemingsraad doet verslag van zaken die spelen in de onderdeelcommissies en bij de achterban. De ondernemingsraad heeft over een veelheid aan vaak omvangrijke en complexe onderwerpen advies uitgebracht aan de raad van bestuur. Veel van de adviezen werden overgenomen. Ook wordt de ondernemingsraad vaak vroegtijdig betrokken bij onderwerpen. Hierdoor ervaart de ondernemingsraad zich als een volwaardige gesprekspartner. In 2016 werd de OR bijvoorbeeld geïnformeerd over voortgang op portefeuilles en binnen regio s en stafdiensten, begroting 2016, jaardocument 2015, kaderbrief 2017, vrijwillige vertrekregeling, notulen en voortgangsrapportages van Directie Overleggen, besluitenlijsten rvb, bestuursbeoordeling, aanstelling Directeur Innovatie, tweede fase Gelderse Werkgeverij, verplichte vrije dag 2017, samenwerking met Dr. Leo Kannerhuis en nieuwbouw Ede. De lijst van adviesaanvragen in 2016 omvat de volgende onderwerpen: - herontwerp Bestuurlijk Centrum (schetsontwerp) - Denkkracht: oprichting BV - Denkkracht: overgang medewerkers - herontwerp ondersteuningsfuncties Karakter (detailontwerp) - kwaliteitsstatuut Van de laatste twee loopt de adviestermijn nog door in In 2016 vroeg de raad van bestuur instemming om over de volgende onderwerpen: - wijziging Performance Management - reintegratieprotocol - werkervaringsplaatsen - klachtenprocedure individuele medewerker Samenstelling ondernemingsraad per 31 december 2016 Dagelijks Bestuur Bert Hardeman Voorzitter Nadine Schalk Vicevoorzitter OR leden Ruud Ekhart linking pin met OC Gelderland Jildou van der Velde linking pin met OC Overijssel Ambtelijk secretaris Hans van der Horst Ingrid Huijser Ilona Heuver - Schonewille Marieke van Iterson linking pin met OC Universitair Algemeen OR lid Algemeen OR lid 57

59 Aandachtsgebieden HRM Financiën Bestuurlijk Centrum Bert Hardeman, Hans van der Horst, Ilona Schonewille Ruud Ekhart, Ingrid Huijser, Nadine Schalk, Jildou van der Velde Ingrid Huijser, Nadine Schalk Onderdeelcommissies De ondernemingsraad heeft drie onderdeelcommissies ingesteld. Deze commissies overleggen met de regiodirectie. De samenstelling van de onderdeelcommissies was per 31 december 2016: Gelderland Overijssel Universitair Cluster - Jorien Barten - Rutger Grit - Diana Meijerink - Seiger - Marieke Sand - Jamie Hendriks - Sandy Uffing 7.5 Patiënt- en ouderparticipatie Patiëntparticipatie is bij Karakter sinds ruim 10 jaar in de organisatie en haar beleidsproces ingebed. Afgelopen jaren is hier nadrukkelijker aandacht aan gegeven gezien de in dit jaardocument beschreven veranderingen en ontwikkelingen. Met de transitie jeugdzorg geeft Karakter sinds 2015 de wettelijke verankering van participatie conform de Jeugdwet vorm via patiëntenraden, de Regionale Ouderraden (ROR) en een Centrale Ouderraad (COR). De patiëntenraden richten zich op het gevraagd en ongevraagd adviseren over die onderwerpen die de dagelijkse praktijk beïnvloeden (bejegening, omgevingsfactoren, sociaal klimaat, facilitaire voorzieningen). De ouderraden richten zich op het gevraagd en ongevraagd adviseren over meer beleidsmatige keuzen waarvoor Karakter, op regionaal dan wel breder organisatieniveau, staat. Denk daarbij aan participatie en kwaliteit van zorg. Regionale ouderraden en patiëntenraden Naast de centrale ouderraad wordt gewerkt met een ouderraad per regio. Ook zijn er patiëntenraden actief. De regionale ouderraden komen circa zesmaal per jaar bijeen; de frequentie van patiëntenraden verschilt erg per locatie. De regionale ouderraden geven samen met betrokken directie/management dikwijls vorm aan het organiseren van diverse thema-avonden voor ouders op inhoudelijk terrein (delen ervaringen, delen nieuwe inzichten behandelmethodiek). Daarnaast zijn er binnen Karakter vormen van participatie die Karakter belangrijk vindt maar die geen wettelijke verankering kennen (informele participatie): - patiëntpanels/ouderpanels: het betrekken van vooraf geselecteerde doelgroep ouders bij inhoudelijke thema s, ontwikkelingen in de afdeling of organisatie (bijvoorbeeld in het kader van ambulantiseren, flexibiliseren en terugdringen dwang en drang). - inzet ervaringsdeskundigen - spiegelsessies: patiënt en ouders/familie reflecteren op de zorg/behandeling vanuit Karakter, zij vormen de binnenste kring. Onder begeleiding van een gespreksleider worden vooraf gestelde onderwerpen besproken. Behandelaren vormen in deze sessie de buitenste kring en mogen niet reageren of interrumperen. Aan het einde van de sessie worden er verbeterpunten opgesteld, waar het team daarna mee aan de slag gaat. Karakter wordt zo bewust van hoe de inzet en professie worden ervaren door patiënten/ouders. Vanuit hun perspectief en vanuit hun interpretaties. - delen van ervaringsverhalen - ouderavonden, themabijeenkomsten - deelname ouders aan behandelplanbespreking - aanwezigheid van familie op de groep, o.a. via methodiek Familie als Bondgenoot 58

60 - ervaringen uitwisselen met raad van bestuur (maandelijks op een van de locaties in gesprek met patiënt/ouders) - patiëntwaarderingsonderzoek - participatie verbetertrajecten, bijv. gebruiksvriendelijkheid behandelplan, veiligheidsbeleving wachtkamers - betrokkenheid ouders bij audits - patiëntcommunicatie on- en offline, schriftelijk en digitaal Centrale Ouderraad (COR) Op centraal niveau is een betrokken centrale ouderraad actief. Deze COR heeft binnen Karakter het mandaat om de advisering over beleidsmatige, financiële en organisatorische zaken conform de Jeugdwet voor haar rekening te nemen. De COR werkt op basis van een daartoe opgesteld reglement samen met Karakter en heeft een adviserende rol. Naast het feit dat de adviesnormen worden gevolgd die zijn vastgelegd in de Jeugdwet, wordt de centrale ouderraad bij alle Karakterbrede inhoudelijke en organisatorische beleidsontwikkelingen betrokken. Jaarlijks wordt een jaaragenda opgesteld, waarin vooraf wordt bepaald welke onderwerpen per vergadering worden geagendeerd. Van elke vergadering wordt een verslag met daaruit voortvloeiende afspraken en actiepunten vastgelegd. Om dit structureel goed vorm te geven, heeft Karakter ondersteuning ingehuurd van een adviseur van Zorgbelang Gelderland Utrecht. Deze adviseur ondersteunt naast deze praktische rol onze centrale ouderraad ook in het formuleren van adviezen, het volgen van ontwikkelingen in cliëntparticipatie in Nederland etc. Om de centrale ouderraad goed te betrekken bij de beleidsontwikkeling en positioneringskeuzen van Karakter, neemt een vertegenwoordiging van de COR deel aan de voorjaars- en najaarsconferentie, beide onderdeel van de reguliere beleidscyclus van Karakter. Samenstelling en zittingstermijnen van de centrale ouderraad (per ) voorv., voorl., titel benoeming termijn eindigt op Mevrouw J.G. Wermenbol-Fanto e Mevrouw Y. Litjens e Mevrouw S. Spithoven-van der Sman e , afgetreden per Mevrouw mr. L. M.T. Otten e , verlengd tot Mevrouw E. P. de Kuiper e Mevrouw T.H.V.M. Schamp e Mevrouw M. M. van der Lans e De heer A. J. Willemsen e Mevrouw J.C. Coster e Gespreksonderwerpen centrale ouderraad (COR) In 2016 kwam de centrale ouderraad 6 maal met de voorzitter raad van bestuur bijeen: in januari, maart, mei, juni, september, november. De belangrijkste onderwerpen waren: - veiligheid - participatie, inclusief ervaringsdeskundigheid - begroting financiële consequenties weekendverlof - externe audit - privacy en gegevensuitwisseling - maatschappelijk verslag jaarrekening bestuursbeoordelingen 2015 en eerste halfjaar zorgprogrammering - beoogde fusie Karakter Dr. Leo Kannerhuis - herorientatie nieuwbouw Ede 59

61 - stand van zaken zorgverkoop - patientwaarderingsonderzoek - specialistische ondersteuning - Denkkracht - continu verbeteren - toekomstverkenning participatie binnen Karakter - innovatie - Wet Kwaliteit Klachten en Geschillen Zorg (WKKGZ) - Wet Verplichte GGZ - besturingsprincipes en schetsontwerp ondersteuningsfuncties - klachtenrapportages - effectmeting (ROM) - redesigning psychiatry - kaderbrief 2017 Een van de terugkerende onderwerpen was de toekomstverkenning rond participatie binnen Karakter. Op welke manier kan Karakter op een moderne, eigentijdse manier vorm geven aan participatie, die past bij de behoeften van ouders/patiënten? Op 31 mei 2016 vond op initiatief van de COR bij Zorgbelang Gelderland Utrecht een bijeenkomst Zin in de toekomst plaats. Doel was met COR leden en leden van de regionale ouderraden te kijken welke vormen van medezeggenschap toegevoegd kunnen worden aan formele structuren om hiermee participatie binnen en buiten Karakter te optimaliseren. In een afwisselend programma is gewerkt aan het inzichtelijk maken van de contouren van de richting voor Karakter en het toekomstbeeld van participatie binnen Karakter. Tevens werden procesafspraken gemaakt. In het najaar is door de COR-leden gewerkt aan een advies aan de raad van bestuur van Karakter. Dit advies wordt naar verwachting begin januari 2017 aan de raad van bestuur voorgelegd. De volgende adviesaanvragen zijn in 2015 bij de COR ingediend: - begroting maatschappelijk verslag jaarrekening 2015 De COR heeft ook advies uitgebracht over de gevolgen van de begroting 2016; een adviesaanvraag die in december 2015 vanuit de raad van bestuur van Karakter werd ingediend. Alle adviezen waren positief. De COR heeft ook in 2016 haar jaarlijkse gesprek met een afvaardiging van de (auditcommissie primair proces van de) raad van toezicht gehad waarin van gedachten is gewisseld over participatie en de beoogde fusie met Dr. Leo Kannerhuis. In 2016 traden twee nieuwe leden toe tot de centrale ouderraad. Het gaat om de heer A.J. Willemsen en mevrouw J.C. Coster; beiden met onder meer financiële expertise. In maart 2016 trad mevrouw L. Ensink af na het aflopen van haar tweede zittingstermijn. Na een verlengde zittingstermijn is in mei 2016 afscheid genomen van de heer T. Proot. Tevens namen wij afscheid van mevrouw S. Spithoven-van der Sman, die om persoonlijke redenen haar lidmaatschap in de tweede termijn beëindigde. 60

62 BIJLAGEN 61

63 A Profiel van de organisatie A.1 Nadere typering van het concern A.1.1 Typering concern Typering concern Typering ja/nee Universitair Medisch Centrum 2 nee Algemeen Ziekenhuis nee Categoraal Ziekenhuis nee Revalidatiecentrum nee Zelfstandig behandelcentrum nee Indien UMC of ziekenhuis, revalidatiecentrum of ZBC: vergunning of aanwijzing Wet - bijzondere medische verrichtingen Indien UMC of ziekenhuis: traumacentrum - Geestelijke gezondheidszorg ja Maatschappelijke Opvang (MO) en vrouwenopvang (VO) nee Gehandicaptenzorg nee Indien gehandicaptenzorg: onderwijsinstelling vallend onder rechtspersoon die WTZizorg - verleent Forensische zorg nee Verpleging, verzorging en thuiszorg nee Indien VVT: jeugdgezondheidszorg - Kraamzorg nee Omvang concern kleiner dan 10 fte personeel nee Overige WNT-plichtige organisaties nee Jeugdhulpaanbieder (nb solistisch werkende jeugdhulpaanbieders vallen niet onder ja de verplichting tot het aanleveren van een jaardocument) Gecertificeerde instelling nee Justitiele Jeugdinrichting nee A.1.2 Nadere typering GGZ-instellingen en forensische zorg Nadere typering GGZ-instellingen Typering ja/nee Behandeling zonder verblijf ja Behandeling met verblijf ja Forensische behandeling zonder verblijf nee Forensische behandeling met verblijf nee Indien ja: justitieel FPC dan wel FPK met tbs-plaatsen - Kleinschalig wonen (voorheen: beschermd wonen) nee Begeleid Zelfstandig Wonen / ambulante begeleiding nee Dagactiviteiten nee Verslavingszorg nee 2 Karakter voert voor Radboudumc de academische KJP-taken uit. 62

64 A.1.3 Doelgroepen Wlz Doelgroepen patiënten Wlz-zorg Doelgroep Somatische aandoening of beperking Psychogeriatrische aandoening of beperking Psychiatrische aandoening Lichamelijke handicap Verstandelijke handicap Zintuiglijke handicap of communicatieve stoornis Ja/nee nee nee ja nee nee nee A.1.4 Private zorg- of dienstverlening Privaat gefinancierde zorg- of dienstverlening Hebt u in 2016 zorg of diensten verleend die zijn gefinancierd vanuit niet-publieke middelen? Ja/nee ja A.1.5 Uitbestede zorg en zorg in onderaanneming De gegevens uit de tabel over onderaanneming zijn niet openbaar. Deze worden dan ook niet in het papieren of digitale jaardocument weergegeven, maar zijn via DigiMV op te vragen. A.1.6 Nadere typering jeugdhulp Doelgroep Jeugdhulp gemeentelijk gefinancierd (gesloten jeugdhulp s.v.p. hieronder aangeven) Gesloten jeugdhulp Maatschappelijk werk en welzijn, Wmo gefinancierd Maatschappelijke opvang en vrouwenopvang, Wmo gefinancierd Onderwijsfunctie vallend onder dezelfde rechtspersoon die jeugdhulp verleent Ja/nee ja nee nee nee nee A.1.7 Uitbestede jeugdhulp en jeugdhulp in onderaanneming De gegevens uit de tabel over onderaanneming zijn niet openbaar. Deze worden dan ook niet in het papieren of digitale jaardocument weergegeven, maar zijn via DigiMV op te vragen. 63

65 A.2 Kerngegevens GGZ-aanbieders, exclusief jeugdhulp Kerngegevens GGZ Aantal/bedrag Totaal aantal patienten(18+) waaraan ggz wordt verleend Aantal Aantal patienten (18+) in zorg op 1 januari van verslagjaar (a) 239 Aantal nieuw ingeschreven patienten (18+) in verslagjaar (b) 253 Totaal aantal patienten (18+) in zorg/behandeling in verslagjaar (c=a+b) 492 Aantal uitgeschreven patienten (18+) in verslagjaar (d) 190 Aantal patienten (18+) in zorg/behandeling op van verslagjaar (e=c-d) 302 Aantal Zvw patienten Aantal Aantal Zvw patienten op 1 januari van verslagjaar (a) 239 Aantal nieuw ingeschreven Zvw patienten in verslagjaar (b) 253 Totaal aantal Zvw patienten in zorg/behandeling in verslagjaar (c=a+b) 492 Aantal uitgeschreven Zvw patienten in verslagjaar (d) 190 Aantal Zvw patienten op van verslagjaar (e=c-d) 302 Aantal Wlz patienten Aantal Aantal Wlz patienten op 1 januari van verslagjaar (a) 0 Aantal nieuw ingeschreven Wlz patienten in verslagjaar (b) 0 Totaal aantal Wlz patienten in zorg/behandeling in verslagjaar (c=a+b) 0 Aantal uitgeschreven Wlz patienten in verslagjaar (d) 0 Aantal Wlz patienten in Zvw op van verslagjaar (e=c-d) 0 Capaciteit Het aantal bedden/plaatsen dat beschikbaar is voor dagelijkse planning van 300 opnames, verblijf of voor dagbehandeling Waarvan klinische bedden (Zvw en Wlz) 8 Productie Zorgverzekeringswet Basis GGZ Aantal/ Aantal openstaande zorgproducten basisggz op 1 januari van verslagjaar 6 Aantal in verslagjaar geopende zorgproducten basisggz 2 Aantal in het verslagjaar gesloten zorgproducten basis GGZ 4 Aantal openstaande zorgproducten basis GGZ op in verslagjaar 4 Omzet gefactureerde zorgproducten basisggz (exclusief verrekende bedragen met 491 verzekeraars) (ontleend aan het instellingensysteem niet uit DIS) Productie Zorgverzekeringswet Gespecialiseerde GGZ Aantal/ Aantal openstaande DBC s/dbc zorgproducten op 1 januari van verslagjaar 161 gespecialiseerde GGZ (ontleend aan het instellingensysteem niet uit DIS) Aantal in verslagjaar geopende DBC s / DBC zorgproducten gespecialiseerde GGZ 335 (ontleend aan het instellingensysteem niet aan DIS) Aantal in het verslagjaar gesloten DBC s / DBC zorgproducten gespecialiseerde 258 GGZ (ontleend aan het instellingensysteem niet uit DIS) Aantal openstaande DBC s / DBC zorgproducten op van verslagjaar 238 gespecialiseerde GGZ (ontleend aan het instellingensysteem niet uit DIS) Omzet gefactureerde DBC s / DBC zorgproducten gespecialiseerde GGZ (exclusief verrekende bedragen met verzekeraars) ontleend aan het instellingensysteem niet uit DIS) Aantal ZZP GGZ zorgproducten / zorgprofielen in Zvw 0 Omzet gafactureerde GGZ zorgproducten/zorgprofielen Zvw Productie Wlz Aantal/ Aantal ZZP/zorgprofiel B dagen in verslagjaar 0 Omzet gefactureerde ZZP s / ZZP producten/zorgprofielen 0 Productie Forensische zorg (bekostigd door Min. v. Justitie) Aantal Aantal openstaande DBBC s op 1 januari van verslagjaar - Aantal in verslagjaar geopende DBBC s (ontleend aan het instellingensysteem niet - uit DIS) Aantal in het verslagjaar gesloten DBBC s (ontleend aan het instellingensysteem - niet uit DIS) Aantal openstaande DBBC s op van verslagjaar - Omzet gefactureerde DBBC s (exclusief verrekende bedragen met verzekeraars) - 64

66 Aantal ZZP dagen in verslagjaar forensische zorg in justitieel kader - Personeel GGZ Aantal Aantal patientegebonden (ggz) personeelsleden in loondienst op van 675 verslagjaar (a) Aantal patientgebonden (ggz) personeel in loondienst in fte op van 518,04 verslagjaar (b) Aantal niet-patientgebonden (overige GGZ) personeelsleden in loondienst op van verslagjaar (c) Aantal niet-patientgebonden (overig ggz)personeel in loondienst infte op van 168,37 verslagjaar (d) Totaal aantal (ggz) personeelsleden in loondienst op van verslagjaar (a+c) 894 Totaal aantal (ggz) personeel in loondienst in fte (b+d) 686,41 Aantal psychiaters in loondienst op van verslagjaar 49 Aantal psychiaters in loondienst in fte op van verslagjaar 44,01 Personeel jeugdhulp / gecertificeerde instellingen Aantal fte personeelsleden in loondienst jeugdhulp per begin verslagjaar 671 Waarvan ingezet voor buurt/wijkteam 0 Aantal fte personeelsleden in loondienst jeugdbescherming/jeugdreclassering per 0 begin verslagjaar Aantal fte personeelsleden in loondienst JJI s per begin verslagjaar 0 Aantal fte personeelsleden in loondienst Wmo gefinancierd / overig per begin 0 verslagjaar Aantal fte personeelsleden in loondienst jeugdhulp per einde verslagjaar 686 Waarvan ingezet voor buurt/wijkteam 0 Aantal fte personeelsleden in loondienst jeugdbescherming/jeugdreclassering per 0 einde verslagjaar Aantal fte personeelsleden in loondienst JJI s per einde verslagjaar 0 Aantal fte personeelsleden in loondienst Wmo gefinancierd overig per einde 0 verslagjaar 65

67 A.3 Personeelsinformatie Deze bijlage is niet openbaar en wordt derhalve ook niet in het papieren of digitale jaardocument opgenomen. De gegevens worden geleverd aan de brancheorganisaties, VWS, IGZ en het CBS. A.4 Personalia (per ) Raad van Toezicht dhr. H. Luik MHA Voorzitter tot Vice-voorzitter vanaf dhr. prof. dr. E.F. van Furth Vicevoorzitter tot Voorzitter vanaf mevr. drs. S. Bentvelsen-Prins Lid tot dhr. drs. J. Hagens RA Lid mevr. A.G.M. van Rossum MBA Lid mevr. prof. dr. E.M. Sent Lid dhr. drs. M.J.N. van Wessem Lid vanaf mevr. ir. E. van Zeggeren MBA Lid vanaf Raad van Bestuur mevr. dr. B.E. Lahuis dhr. mr. drs. P. Lukkien Hoogleraar psychiatrie Radboudumc dhr. prof. dr. J.K. Buitelaar Voorzitter Lid Universitair Centrum (UC) Hoogleraar klinische kinder- en jeugdpsychiatrie Radboudumc dhr. prof. dr. R.J. van der Gaag Universitair Centrum (UC) tot Kinder- en jeugdpsychiaters mevr. dr. B.E. Lahuis Bestuurlijk Centrum mevr. drs. M.C. Bergman-van Boetzelaer Gelderland tot mevr. drs. J.C. den Boer Gelderland dhr. drs. A. den Hertog Gelderland mevr. drs. I.I. Koopman Gelderland mevr. drs. A.N.M. Lamote Gelderland mevr. drs. J.M.C. Went Gelderland mevr. drs. H.M. Zuidervaart Gelderland mevr. drs. F.J. Hesta - van der Meer Gelderland dhr. drs. B. Hochstenbach Gelderland mevr. drs. M.J.E. Schuur Gelderland dhr. drs. M.U. van Grevenstein Gelderland dhr. drs. W.B. Groen Gelderland mevr. drs. K. Vermeulen Gelderland mevr. drs. M. Langeslag Gelderland mevr. drs. S.M. Bouwman Gelderland mevr. drs. M.F.C. Teluij Gelderland mevr. drs. I.M. van der Heijden Gelderland mevr. drs. M. van Hees - Plugge Gelderland mevr. drs. L.W.E. Koop-Bosch Gelderland vanaf mevr. drs. F.B. Velders Gelderland vanaf dhr. drs. P.M. Boeting Overijssel dhr. drs. J.W.R. Dijkstra Overijssel tot mevr. drs. W. van der Jagt-Jelsma Overijssel mevr. drs. J.A. Knolle-Rijnberk Overijssel mevr. drs. W.M. Homans Overijssel dhr. drs. B. Nusselder Overijssel mevr. drs. E. Wasterval Overijssel 66

68 dhr. drs. G.H. Witteveen Overijssel mevr. dr. H. Snoek Overijssel dhr. drs. R. de Jong Overijssel mevr. drs. N.S. Saridjan Overijssel mevr. drs. D. Biemans Overijssel mevr. drs. D.M.L. van Meerendonk Overijssel mevr. drs. A.H. Horlings Overijssel vanaf dhr. drs. G. Kroesbergen UC mevr. drs. L.F.A. Vandeberg UC dhr. drs. R.P. van den Brand UC dhr. drs. P.C.M. Herpers UC mevr. drs. M.M.M. Janssen UC mevr. drs. M. van Dongen-Boomsma UC mevr. drs. G.H.H. van de Loo-Neus UC mevr. drs. T. Nieuwenhuis UC dhr. dr. W.G. Staal UC mevr. drs. J.C. Visser UC mevr. drs. N.H. Wils UC mevr. drs. O.L.J. Peerbooms UC mevr. drs. J.B. Muskens UC mevr. drs. L. Hoekstra UC mevr. drs. J.C.C. van de Meijdenberg UC mevr. drs. N.P. ter Huurne UC mevr. drs. S. Schreuder UC Klinisch psychologen mevr. drs. S.L. Roording-Ragetlie mevr. dr. D.I.E. Slaats-Willemse Klinisch neuro psychologen mevr. drs. K.M. van den Berg dhr. drs. F. Jonkman mevr. drs. H.C. Hoek mevr. drs. M.J.R. Veenendaal-van Onna mevr.drs. M. Neeleman mevr. drs.c.t.e. Peters mevr. drs. M.J.T.G.A. Lamers mevr. drs. J.E.C. Neumann dhr. drs. E. Speelman dhr. drs. F.J. Esmeijer dhr. drs. H.A. van der Meiden mevr. drs. A.H. Westenbroek mevr. drs. E.M.M. van der Zee Regiodirecteuren behandelzaken mevr. drs. I.I. Koopman dhr. drs. B. Nusselder mevr. drs. N.H. Wils MHBA Gelderland UC UC UC UC UC UC Gelderland Gelderland Gelderland Gelderland Gelderland Overijssel Overijssel Overijssel Gelderland Overijssel UC Regiodirecteuren bedrijfsvoering dhr. W.H. Dommerholt MBA Overijssel tot dhr. J.J.F. van den Brink MBA MSc Overijssel vanaf mevr. drs. S.C. van Dongen MBA Gelderland dhr. drs. J.F. van Geenhuizen UC Manager stafdienst dhr. drs. A.P.T.J. van Boekholt MHBA MCM HRM, Bestuursbureau en Leeromgeving Support tot vanaf dhr. ing. J.P. Boonstra Vastgoed & Facility Management tot

69 Bedrijfsvoering & Infrastructuur vanaf dhr. ir. H.S.B. Hoevenaren RC Financiën Controlling & ICT tot mevr. drs. B. Lijzenga Marketing & Communicatie dhr. dr. W.G. Staal Karakter Academie (voorzitter) dhr. drs. J.F. van Geenhuizen Karakter Academie (directeur bedrijfsvoering) Ondernemingsraad en onderdeelcommissies mevr. W.H.T. Slütter voorzitter Bestuurlijk Centrum tot dhr. B. Hardeman vicevoorzitter / voorzitter Gelderland mevr. N.M. Schalk OR-lid /vicevoorzitter UC dhr. E.J. Keizers OR lid UC tot mevr. I. Heuver - Schonewille OR-lid Overijssel dhr. R. Ekhart OR-lid Gelderland mevr. B.A.M. Broens OR lid Overijssel tot dhr. J.M. van der Horst OR lid UC vanaf mevr. I.S. Huijser OR lid Bestuurlijk Centrum vanaf mevr. J. van der Velde OR lid Overijssel vanaf mevr. J.M.M. van Iterson ambtelijk secretaris Bestuurlijk Centrum mevr. J. Hendriks OC lid UC mevr. S.A. Uffing OC lid UC dhr. L. Meems OC lid Overijssel tot mevr. B.A.M. Broens OC lid Overijssel tot mevr. D. Meijerink Seiger OC lid Overijssel vanaf mevr. M. Sand OC lid Overijssel vanaf mevr. J.J.C. Barten OC lid Gelderland dhr. R. Grit OC lid Gelderland Klachtencommissie dhr. R.H.M. de Leeuw Voorzitter jurist dhr. V. Romviel Secretaris jurist mevr. N. van Hoven Lid gedragswetenschapper dhr. drs. A. den Hertog Lid kinder- en jeugdpsychiater dhr. drs. G.H. Witteveen Lid kinder- en jeugdpsychiater mevr. mr. L.M.T. Otten Lid via Centrale Ouderraad (COR) mevr. Y. Litjens Lid via COR Klachtenfunctionaris mevr. A. Winkel Via Quasir Veilig Incidenten Melden dhr. K. van Starrenburg voorzitter Gelderland mevr. B. van Donkelaar secretaris Bestuurlijk Centrum mevr. E. Bruin Lid Bestuurlijk Centrum mevr. K. Ros Lid Bestuurlijk Centrum mevr. O. Peerbooms Lid UC mevr. G. Boerboom Lid UC mevr. S. le Doux Lid Gelderland mevr. E. van der Zee Lid Overijssel mevr. A. van Berkum Lid Overijssel 68

70 Lokale toetsingscommissie Mensgebonden Onderzoek dhr. dr. W.G. Staal voorzitter UC mevr. S.P.T. van Rosmalen-Kaijadoe secretaris Karakter Academie mevr. drs. S.L. Roording lid Gelderland dhr. drs. A. den Hertog lid Gelderland mevr. dr. H. Klip lid Karakter Academie Geneesmiddelencommissie mevr. J.C.C. van den Meijdenberg voorzitter UC mevr. J.M.C. Went lid Gelderland mevr. G. van den Esker-Duker lid Overijssel dhr. J. van den Brink lid Overijssel mevr. A. de Frankrijker lid (extern) Apotheker vacant secretaris Bestuurlijk Centrum Opleidingscommissie gedragswetenschappen dhr. drs. E. Speelman Voorzitter, P-Opleider Gelderland mevr. drs. A. Westenbroek Vicevoorzitter, Overijssel plaatsverv.p-opleider mevr. drs. M. Lahey lid Best. Centrum mevr. B. van Uden lid Best. Centrum tot mevr. A. Reinders lid, I.o. tot GZ psycholoog Gelderland tot mevr. A. van de Leeden lid, I.o. tot GZ psycholoog Gelderland tot mevr. A. van der Waa lid, I.o. tot GZ psycholoog Gelderland mevr. L. van de Kempe rouleert met N. van lid, I.o. tot GZ psycholoog UC Woerden mevr. N. van Woerden rouleert met L. van de lid, I.o. tot GZ psycholoog UC Kempe mevr. N. Hoex lid, I.o. tot GZ psycholoog Gelderland vanaf mevr. C. Colvoort lid, I.o. tot PT Overijssel tot mevr. W. Dijkstra lid, I.o. tot PT Overijssel vanaf mevr. W. van de Vlugt, rouleert met E. lid, I.o. tot KNP UC Santegoeds dhr. E. Santegoeds rouleert met W. van de Vlugt lid, I.o. tot KNP UC vanaf dhr. R. de Jong lid, I.o. tot KP Overijssel mevr. N. Baas lid, I.o. tot KP Overijssel vanaf mevr. I. Verbeet lid, praktijkopleider GZ UC Opleidingscommissie kinder- en jeugdpsychiatrie dhr. dr. W.G. Staal opleider UC mevr. dr. H. Snoek plv opleider Overijssel mevr. drs. E. Wasterval voorzitter Overijssel mevr. E.H.T. Knipping - van Gent notulist Karakter Academie mevr. G.M.J. Beugels lid Karakter Academie mevr. dr. B.E. Lahuis lid Raad van Bestuur dhr. drs. B. Nusselder lid Overijssel mevr. drs. J.C. Visser lid UC tot 1-1 mevr. drs. H.M. Zuidervaart lid Gelderland tot 1-1 mevr. drs. S.M. Bouwman lid Gelderland vanaf 1-1 dhr. drs. N.P. Ter Huurne lid Gelderland vanaf 1-1 mevr. drs. M.J.R. Van Onna lid (roulerend) UC / Karakter Academie dhr. W.F. Sipman lid (roulerend) UC / Karakter Academie dhr. F.W. Van Henten lid Gelderland / Karakter Academie mevr. drs. C.T.E. Peters lid (roulerend) Karakter Academie dhr. drs. F. Jonkman lid (roulerend) Karakter Academie mevr. drs. J. Jacobs lid (roulerend) UC mevr. drs. D. Biemans lid, i.o. Overijssel tot mevr. drs. M. van Hees - Plugge lid, i.o. Gelderland tot 1-8 mevr. drs. L.W.E. Koop - Bosch lid i.o. Gelderland/UC mevr. drs. M. Verburg lid, i.o. Gelderland/UC - det 69

71 mevr. dr. F.P. Velders lid, i.o. Gelderland/UC tot 1-5 mevr. drs. J. van Melick lid, i.o. UC vanaf 1-11 mevr. drs. A. Oosterling lid, i.o. UC dhr. drs. R.A. Siebes lid, i.o. Gelderland/UC mevr. drs. P.C. van Loon lid, i.o. Gelderland/UC mevr. drs. C. Oosterhof lid, i.o. Overijssel mevr. drs. D. ten Wolde lid, i.o. Overijssel mevr. drs. W.C. H. Chatrou lid Mondriaan groep mevr. drs. A.X. Rutten lid GGZ Eindhoven dhr. drs. M. van der Reijden lid Dr. Leo Kannerhuis mevr. drs. J. Langbroek lid i.o. Gelderland vanaf 1-12 mevr. drs. M. Visscher lid i.o. Overijssel vanaf 1-10 mevr. drs. L. van Brakel lid i.o. UC vanaf 1-10 mevr. drs. I. de Man lid i.o. UC vanaf 1-10 mevr. drs. M. van Dijk lid i.o. Overijssel vanaf 1-10 mevr. drs. I. Langerak lid i.o. Overijssel vanaf 1-10 mevr. drs. L. Vink lid i.o. UC vanaf 1-10 dhr. drs. S. Kraai lid i.o. Gelderland 70

72 A.5 Organogram!!! Infants Infants worden binnen alle drie de regio s behandeld. Binnen het Universitair Centrum heeft deze behandeling een plek binnen de zorglijn ASS en Infants (twee zorglijnen onder één duaal koppel). Locaties Universitair Centrum Gelderland Overijssel Arnhem, Nijmegen, Tiel, Uden, Doetinchem Apeldoorn, Ede, Oosterbeek, Horst (Limburg) Almelo, Enschede, Hengelo, Zwolle 71

73 B Bestuur, toezicht en bedrijfsvoering B.1 Governancecode Code Hanteert uw concern de zorgbrede Governance Code? Ja Zo nee, welke andere code? - B.2 Bestuursstructuur Structuur Welke bestuursstructuur is op uw concern van toepassing? Wat is de samenstelling van de raad van bestuur of directie? Antwoordcategorie Eindverantwoordelijke Raad van Bestuur met Raad van Toezicht Tweehoofdig met voorzitter B.3 Samenstelling toezichthoudend orgaan per Samenstelling toezichthoudend orgaan Naam Bestuursfunctie Nevenfuncties dhr. H. Luik MHA a/i voorzitter raad van bestuur Careyn Voorzitter van de Stichting Revalidatie Ziekenhuizen (SRZ) Lid ING-adviesraad gezondheidszorg Arbiter Scheidsgerecht Gezondheidszorg Lid bestuur Symbiant B.V. (2010-heden) Lid bestuur Nuges (nucleair samenwerkingsverband Noord-Holland Noord) (2010-heden) dhr. prof. dr. E.F. van Furth Directeur Behandelzaken GGZ Rivierduinen * Eetstoornissen Ursula, *Kristal Centrum Psychiatrie en Verstandelijke Beperking Kinderen & Jeugd Bijzonder hoogleraar Eetstoornissen/ afdeling Psychiatrie/LUMC Voorzitter Nederlandse Academie voor Eetstoornissen Lid diverse commissies bij Stichting TOPGGz erkend mevr. prof. dr. E.M. Sent Hoogleraar Radboud Universiteit Lid Eerste Kamer der Staten-Generaal Lid Raad van Toezicht, Introdans Lid Raad van Toezicht, Atria Lid Bestuurlijk Forum Gelderland Bestuurslid Prof. F. De Vries-Stichting Lid Sociaal Wetenschappelijke Raad (SWR) van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) Lid Curatorium, Wiardi Beckmanstichting Lid Vereniging Aegon Lid Raad van Advies "Erasmus Journal for Philosophy and Economics" Redacteur "Journal of Institutional Economics" dhr. drs. J. Hagens RA mevr. A.G.M. van Rossum MBA dhr. drs. M.J.N. van Wessem mevr. ir. E. van Zeggeren MBA CFO CBG College ter Beoordeling van Geneesmiddelen Lid raad van bestuur Antonius Ziekenhuis Nieuwegein Partner K+V Interim management / management search Directeur Marketing & Communications TNO (Nederlandse organisatie voor toegepast natuurwetenschappelijk onderzoek) Vice voorzitter Regio Midden Nederland VVD DGA Raccount BV, Penningmeester Stichting wijngaard Hoog Beek & Royen Voorzitter Stichting Service Rotary Zeist Vice-voorzitter RvT Woongoed, Zeist Lid Raad van Toezicht De Waalboog Nijmegen Lid RvT, lid onderwijscie. en auditcie. Rijn IJssel college Bestuurslid Stichting OndernemingsFonds Arnhem Bestuurslid Stichting Toon Hermans Huis Arnhem Penningmeester Muziektheater De Plaats DGA LeefWel BV Lid Raad van Toezicht Comensha (Coordinatiecentrum Mensenhandel) 72

74 B.4 Toezichthoudend orgaan Vraag Zijn nieuwe leden op openbare wijze geworven? Beschikt de raad over ten minste een lid met voor de zorgorganisatie relevante kennis en ervaring? Zijn er besluiten van het bestuur waaraan het toezichthoudend orgaan dit verslagjaar goedkeuring heeft verleend (goedkeuring dan wel vaststelling)? Heeft u gewaarborgd dat de leden van het toezichthoudend orgaan onafhankelijk zijn? Heeft het toezichthoudend orgaan haar eigen functioneren geëvalueerd? Hoeveel vergaderingen heeft het toezichthoudend orgaan gehouden in het verslagjaar? Bij hoeveel van deze vergaderingen was de raad van bestuur aanwezig? Bestaat er regulier overleg met de externe accountant? Laat het toezichthoudend orgaan zich door verschillende bronnen voorzien van informatie? Tekstveld Ja, dit gebeurt via openbare kennisgeving Ja Ja, onderwerpen: - mandatering remuneratiecommissie tot vaststelling normering salariëring rvb en normering honorering rvt - verankering werkgeversrol rvt in reglement rvt - herzien reglement raad van toezicht - contractvorm nieuwe toekomstige leden rvb - voorleggen onkostendeclaraties rvb aan voorzitter - begroting leningfinanciering en hypothecaire zekerheid - uitstel deponering jaarrekening 2015 i.v.m. landelijke controleproblematiek cggz - verkenning samenwerking/fusie Karakter - Dr. Leo Kannerhuis - deponering WNT-gegevens - benoeming mevrouw A. van Rossum tot voorzitter auditcommissie Primair Proces - wisseling voorzitterschap - vicevoorzitterschap - maatschappelijk verslag jaarrekening business case Denkkracht - statutenwijziging - herzien reglement raad van bestuur Ja, in het reglement en binnen de cultuur van onderling aanspreken Ja, dit is in het reglement geregeld. Eenmaal per jaar wordt een vergadering van de RvT gehouden waarin het functioneren van de Raad als geheel en van de individuele leden alsmede het functioneren van de RvB als orgaan en van de individuele leden van de RvB wordt geëvalueerd. Ook de relatie tussen de beide organen wordt in de evaluatie betrokken. 5 5 Ja, binnen de auditcommissie financiën (in 2016 in april en november) en tijdens de RvT vergadering in mei als de jaarrekening wordt vastgesteld. De informatievoorziening is opgenomen in het reglement. 73

75 B.4 Wettelijke transparantie-eisen bestuursstructuur B.4.1 Wettelijke transparantie-eisen bestuursstructuur: algemeen Wettelijke transparantie-eisen bestuursstructuur Transparantie-eis Antwoordcategorie Is er een orgaan dat toezicht houdt op het beleid van de dagelijkse of algemene ja leiding van de instelling en deze met raad ter zijde staat? Is het toezichthoudend orgaan zodanig samengesteld dat de leden ten opzichte ja van elkaar, de dagelijkse en algemene leiding van de instellingen en welk deelbelang dan ook onafhankelijk en kritisch kunnen opereren? Legt het concern schriftelijk en inzichtelijk de verantwoordelijkheidsverdeling ja tussen het toezichthoudend orgaan en de dagelijkse of algemene leiding vast, evenals de wijze waarop interne conflicten tussen beide organen worden geregeld? Heeft uw concern de rechtsvorm van stichting of vereniging (als bedoeld in ja artikel 344 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek)? Zo nee, welke rechtsvorm heeft uw concern? - B.4.2 Wettelijke transparantie-eisen bestuursstructuur: stichting met meer dan 50 werknemers Bevoegdheid indienen enquêteverzoek Transparantie-eis Als uw concern de rechtsvorm van een stichting of vereniging heeft: zijn er meer dan 50 personen werkzaam (artikel 2 WOR)? Zo ja: Kent u in uw statuten aan een orgaan dat de patiënten van de instelling vertegenwoordigt, de in artikel 346, onder c van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek bedoelde bevoegdheid toe tot het indienen van een verzoek als bedoeld in artikel 345 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek (dit is een verzoek tot enquête [onderzoek naar beleid] door de Ondernemingskamer van het Gerechtshof in Amsterdam)? Aan wie heeft het concern buiten het orgaan dat de patiënten vertegenwoordigt deze bevoegdheid toegekend? Antwoordcategorie ja ja - B.4.3 Wettelijke transparantie-eisen bestuursstructuur stichting: statutenwijziging Wijziging statuten Transparantie-eis Hebben er in de statuten of bedrijfsvoering belangrijke veranderingen plaatsgevonden? Zo ja, welke veranderingen betrof het (antwoord in steekwoorden)? Wettelijke transparantie-eisen bedrijfsvoering Transparantie-eis Heeft de instelling schriftelijk vastgelegd welk orgaan/organen van de instelling welke bevoegdheden heeft/hebben ten aanzien van welk onderdeel of aspect van de bedrijfsvoering? Heeft de instelling schriftelijk (en inzichtelijk) vastgelegd hoe de zorgverlening georganiseerd wordt, van welke andere organisatorische verbanden daarbij gebruik wordt gemaakt en wat de aard is van de relaties met die andere verbanden, waaronder begrepen verantwoordelijkheden, taken en beslissingsbevoegdheden? Ja/nee ja vanwege oprichting Denkkracht (artikelen 2.2, 6.3e, art. 6.3e1) Ja/nee ja ja 74

76 Ten behoeve van welke instellingen heeft u investeringen gedaan (ook indien in het buitenland gevestigd? Worden de activiteiten van de instelling waarvoor de toelating(-en) geldt/gelden, in ieder geval financieel onderscheiden van andere activiteiten van de instelling? Zijn in de financiële administratie van de instelling ontvangsten en betalingen duidelijk traceerbaar naar bron en bestemming, en is duidelijk wie op welk moment welke verplichtingen voor of namens de instelling is aangegaan? - ja ja B.6 Cliëntenraad Heeft uw organisatie een cliëntenraad? Wordt/worden de cliëntenraad/raden in financiële zin ondersteund? Zijn er het afgelopen jaar door de cliëntenraad gevraagd adviezen uitgebracht, zo ja hoeveel Zijn er het afgelopen jaar door de clientenraad ongevraagd adviezen uitgebracht, zo ja hoeveel Hebben deze adviezen tot maatregelen geleid in de instelling, geef hier een percentage Heeft uw concern een commissie van vertrouwenslieden ingesteld? Heeft uw concern zich aangesloten bij een landelijke commissie? ja ja ja, 3: begroting 2016 maatschappelijk verslag 2015 jaarrekening 2015 nee n.v.t. ja ja B.7 Verantwoording onkosten/declaraties raad van bestuur 2016 B.E. Lahuis P. Lukkien Reis-/verblijfskosten binnenland 318,35 567,98 Reis-/verblijfskosten buitenland 3.015,38 0,00 Kosten auto (brandstof, parkeren) 7.852, ,26 Zakelijke kosten waaronder representatiekosten 1.043, ,45 Opleidingskosten3 zie voetnoot 0,00 Congressen zie voetnoot 3.868,84 (Digitale) hulpmiddelen (laptop, telefoon, Ipad/tablet)4 0,00 0,00 Lidmaatschappen (NVvP, NVZD) zie voetnoot 1.254,38 Overige kosten (rechtsbijstandverzekering, literatuur) 1.525, ,40 3 Kosten voor deskundigheidsbevordering, herregistratie als medisch specialist, (reis)congreskosten en lidmaatschappen beroepsvereniging voor de portefeuillehouder behandelzaken worden vergoed met als richtsnoer de AMS-regeling. 4 Krachtens arbeidscontract ter beschikking gesteld. 75

77 C Beleid, inspanningen en prestaties C.1 Kwaliteit van zorg GGZ C.1.1 Geboden zorg Functies geleverd door organisatorische eenheid (meerdere antwoorden mogelijk) Geestelijke gezondheidszorg Verslavingszorg Forensiche Psychiatrie RIBW ja/nee ja nee nee nee Langdurige zorg (behandeling/beleiding langer dan 1 jaar) Verleent uw instelling langdurige zorg? ja/nee ja C.1.2 Kwaliteitsindicatoren Type zorginstelling ZORGSOORTEN Extramurale / ambulante behandeling / begeleiding korter dan 2 jaar Extramurale / ambulante behandeling / begeleiding langer dan 2 jaar Intramurale klinische behandeling (ook SGLVG-GZ) Forensische zorg op strafrechtelijke titel extramuraal Forensische zorg op strafrechtelijke titel intramuraal (ook SGLVG-strafrechtelijke titel) Dagactiviteiten / dagbesteding ja/nee ja ja ja nee nee nee Diagnosegroepen DIAGNOSEGROEPEN Karakter levert zorg aan de volgende diagnosegroepen: stoornissen in de kindertijd schizofrenie en andere psychotische stoornissen stemmingsstoornissen angststoornissen overige stoornissen ja/nee ja ja ja ja ja Totaal aantal patiënten dat zorg heeft ontvangen in Opmerkingen Omdat Karakter relatief weinig patiënten met de diagnose: persoonlijkheidsstoornissen, delirium/ dementie/amnestische en andere cognitieve stoornissen en aan een middel gebonden stoornis in behandeling heeft, zijn deze ondergebracht in de categorie overige stoornissen. 76

78 EFFECTIVITEIT VAN ZORG Verandering in de ernst van de problematiek VERANDERING IN DE ERNST VAN DE PROBLEMATIEK (patiëntenperspectief) 1.2a Oordeel van de patiënt over verandering van de ernst van de problematiek Aantal patiënten dat positief heeft geantwoord op beide vragen (13, 14): Heeft u door de behandeling of begeleiding meer greep op uw problemen gekregen? (vraag 13) Bent u door de behandeling / begeleiding voldoende vooruit gegaan? (vraag 14) 506 Totaal aantal patiënten dat vraag 13 én 14 heeft beantwoord 814 % b Verandering in de ernst van de problematiek: aantal gemeten DBC s Aantal afgesloten meetbare behandel-dbc s in Het aantal afgesloten behandel-dbc s waarbij de ernst van de problematiek op systematische wijze is gemeten 3048 Percentage afgesloten behandel-dbc s waarbij de ernst van de problematiek op systematische wijze is gemeten 56% 1.2c Gebruikte instrumenten voor het meten van de verandering in ernst van de problematiek Klachten en symptomen vragenlijst: CBCL Kwaliteit van leven vragenlijst: Kidscreen 1.2d Gemiddelde delta t-score van alle evalueerbare DBC s die in de periode 1/1/2016 tot en met 31/12/2016 zijn afgesloten Gemiddelde delta T 4.1 Het aantal waarnemingen waarop de delta T is gebaseerd 30 Opmerkingen De gegevens bij 1.2b komen uit de zorgmonitor van het Kenniscentrum Kjp. De gegevens bij 1.2d komen uit BRaM van het SBG. Het SBG zegt hierover: De getoonde resultaten dienen vooralsnog met grote terughoudendheid geïnterpreteerd te worden, aangezien de behandeleffectrapportage op een beperkte gegevensset gebaseerd is en de achterliggende methodiek nog in ontwikkeling is. 77

79 Verandering in het dagelijks functioneren van de patiënt VERANDERING IN HET DAGELIJKS FUNCTIONEREN VAN DE PATIENT 1.3a Het op systematische wijze meten van het dagelijks functioneren Aantal afgesloten meetbare behandel-dbc s in Het aantal afgesloten behandel-dbc s waarbij het dagelijks functioneren op systematische wijze is gemeten 0 Percentage afgesloten behandel-dbc s waarbij het dagelijks functioneren op systematische wijze is gemeten 0 1.3b Verandering in het dagelijks functioneren na behandeling Gemiddelde delta T - Het aantal waarnemingen waarop de delta T is gebaseerd - Opmerkingen In het kader van ROM wordt voor de kinder- en jeugdpsychiatrie de HoNOSCA als meetinstrument voor 'dagelijks functioneren' geadviseerd. Dit meetinstrument is binnen Karakter niet opgenomen in de ROM systematiek. Verandering in de ervaren kwaliteit van leven van de patiënt VERANDERING IN DE ERVAREN KWALITEIT VAN LEVEN VAN DE PATIENT Gebruikte instrumenten voor het meten van de verandering Welk(e) instrument(en) gebruikt u voor het meten van de verandering in de ervaren kwaliteit van leven? Kidscreen 1.4a Het op systematische wijze meten van de ervaren kwaliteit van leven Aantal afgesloten meetbare behandel-dbc s in Het aantal afgesloten behandel-dbc s waarbij de ervaren kwaliteit van leven op systematische wijze is gemeten 1531 Percentage afgesloten behandel-dbc s waarbij de ervaren kwaliteit van leven op systematische wijze is gemeten 28% 1.4b Verandering in ervaren kwaliteit van leven na behandeling Gemiddelde delta T 2.8 Het aantal waarnemingen waarop de delta T is gebaseerd 200 Opmerkingen De gegevens bij 1.4a komen uit de zorgmonitor van het Kenniscentrum Kjp. De gegevens bij 1.4b komen uit BRaM van het SBG. Het SBG zegt hierover: De getoonde resultaten dienen vooralsnog met grote terughoudendheid geïnterpreteerd te worden, aangezien de behandeleffectrapportage op een beperkte gegevensset gebaseerd is en de achterliggende methodiek nog in ontwikkeling is. 78

80 Drop-out - per diagnosegroep DROP-OUT - PER DIAGNOSEGROEP Aantal patiënten waarvan de behandeling is afgesloten met als reden eenzijdige beëindiging door de patiënt : stoornissen in de kindertijd schizofrenie en andere psychotische stoornissen stemmingsstoornissen angststoornissen overige stoornis(sen) Totaal aantal patiënten waarvan de behandeling/begeleiding is afgesloten in verslagjaar: stoornissen in de kindertijd schizofrenie en andere psychotische stoornissen stemmingsstoornissen angststoornissen overige stoornis(sen) Percentage patiënten waarvan de behandeling is afgesloten met als reden eenzijdige beëindiging door de patiënt ten opzicht van het totaal aantal patiënten waarvan de behandeling/begeleiding is afgesloten in verslagjaar: stoornissen in de kindertijd schizofrenie en andere psychotische stoornissen stemmingsstoornissen angststoornissen overige stoornis(sen) % 0% 2% 2% 2% Standaardprocedure voor somatische screening STANDAARDPROCEDURE VOOR SOMATISCHE SCREENING Is er een standaardprocedure voor somatische screening van cliënten met schizofrenie binnen de doelgroep in de instelling? Wordt in het cliëntregistratiesysteem vastgelegd of een somatische screening heeft plaatsgevonden en is op basis van dit systeem een overzicht samen te stellen bij welke cliënten een screening heeft plaatsgevonden? Worden deze overzichten door de organisatie structureel gebruikt als (stuur)informatie voor managers of professionals? Opmerkingen Bij alle klinische patiënten wordt een somatische screening afgenomen. Deze is opgenomen in ons EPD, daaruit zijn geen lijsten te genereren. ja nee nee Tijdig contact na ontslag uit de kliniek TIJDIG CONTACT NA ONTSLAG UIT DE KLINIEK Aantal patiënten dat na ontslag uit de kliniek bij dezelfde zorgaanbieder binnen twee weken een ambulant of deeltijdcontact heeft: stoornissen in de kindertijd schizofrenie en andere psychotische stoornissen stemmingsstoornissen angststoornissen overige stoornis(sen) Totaal aantal patiënten ontslagen uit de kliniek: stoornissen in de kindertijd schizofrenie en andere psychotische stoornissen stemmingsstoornissen angststoornissen overige stoornis(sen) Percentage patiënten dat na ontslag uit de kliniek bij dezelfde zorgaanbieder binnen twee weken een ambulant of deeltijdcontact heeft: stoornissen in de kindertijd schizofrenie en andere psychotische stoornissen stemmingsstoornissen % 21% 55% 79

81 angststoornissen overige stoornis(sen) Opmerkingen 61% 25% VEILIGHEID Beschikbaarheid medicatieoverzicht BESCHIKBAARHEID MEDICATIEOVERZICHT Hanteert de instelling een voorschrijfsysteem voor medicatie? Biedt dit systeem de mogelijkheid per patiënt een actueel medicatieoverzicht te genereren? Worden deze overzichten door de organisatie structureel gebruikt als (stuur)informatie voor managers of professionals? ja ja ja Aantal patiënten Het aantal patiënten van Karakter waarvoor tussen 01/01/2016 en 31/12/2016 een medicatieopdracht is uitgeschreven Het aantal patiënten van Karakter van wie de voorschrijver op het moment van voorschrijven een actueel medicatieoverzicht tot zijn/haar beschikking had % Opmerkingen Beleid is het secretariaat bij elke nieuwe aanmelding de medicatiegegevens opvraagt bij de apotheek. De overzichten worden wel gebruikt als informatie voor professionals, niet als stuurinformatie voor managers. Insluiting: aantallen en duur INSLUITING IN SEPAREERRUIMTE Worden de interventies in het cliëntregistratiesysteem vastgelegd met de Argusset en zijn op basis van dit systeem overzichten samen te stellen? Worden deze overzichten door de organisatie structureel gebruikt als (stuur)informatie voor managers of professionals? ja ja Klinische patiënten Gemiddeld aantal separatie-interventie per klinische verblijfsdag in 2016 Het aantal separatie-interventies 47 Totaal aantal klinisch verblijfsdagen Gemiddeld aantal separatie-interventies per klinische verblijfsdag 0,00 De gemiddeld duur van de separaties in 2016 Totaal aantal separatie-episodes 207 Totale duur van separatie-episodes 2095:07 Gemiddelde duur (in uren) van de separaties 10:07 Opmerkingen Opgave van het aantal interventies is gedaan conform Argus. De cijfers aangaande de separaties zijn gekleurd door slechts enkele ernstige patienten die veel en wat betreft duur langere separaties op hun naam hebben staan. Al deze individuele casuistiek staat altjd onder extra aandacht. 80

82 PATIENTGERICHTHEID Informed consent INFORMED CONSENT Heeft u ingestemd met uw behandel- of begeleidingsplan? Aantal patiënten dat heeft ingestemd met het behandel-/begeleidingsplan (vraag 6) 729 Totaal aantal patiënten dat de vraag heeft beantwoord uit de Thermometer Cliëntwaardering 814 % 90 Keuzevrijheid KEUZEVRIJHEID Kon (kunt) u meebeslissen over de behandeling of begeleiding die u zou krijgen (krijgt)? Aantal patiënten dat keuzevrijheid heeft ervaren (vraag 4) 732 Totaal aantal patiënten dat de vraag heeft beantwoord uit de Thermometer Cliëntwaardering 814 % 90 Vervulling zorgwensen VERVULLING ZORGWENSEN Werd (wordt) het behandel- of begeleidingsplan naar wens uitgevoerd? Vond (vindt) u de behandeling of begeleiding de juiste aanpak voor uw problemen en klachten? Aantal patiënten dat positief heeft geantwoord op beide vragen (vraag 11, 12) 637 Totaal aantal patiënten met antwoord op beide vragen uit de Thermometer Cliëntwaardering 814 % 78 Adequate bejegening door hulpverlener ADEQUATE BEJEGENING DOOR HULPVERLENER Toonde (toont) de hulpverlener voldoende respect voor u? Vond (vindt) u de hulpverlener voldoende geïnteresseerd in u en uw mening? Aantal patiënten dat positief heeft geantwoord op beide vragen (vraag 9, 10) 764 Totaal aantal patiënten met antwoord op beide vragen uit de Thermometer Cliëntwaardering 814 % 94 Adequate informatieverstrekking over de behandeling/begeleiding ADEQUATE INFORMATIEVERSTREKKING OVER DE BEHANDELING/BEGELEIDING Heeft u voldoende informatie gekregen over de behandel- en begeleidingsmogelijkheden van de zorgaanbieder? Heeft u voldoende informatie gekregen over de aanpak van uw behandeling of begeleiding? Heeft u voldoende informatie gekregen over het te verwachten resultaat van uw behandeling of begeleiding? Aantal patiënten dat alle vragen positief heeft beantwoord (vraag 1, 2,3) 672 Totaal aantal patiënten met antwoord op alle 3 de vragen uit de Thermometer 814 Cliëntwaardering % 83 81

83 C.1.4 Verklaring Verklaring van het bestuur van de instelling Deze indicatoren zijn naar waarheid ingevuld met gebruikmaking van de voorschriften en richtlijnen waarmee de kwaliteitsgegevens worden geschoond en de indicatoren worden gecasemixt. ja/nee ja C.2 Klachten Klachtenfunctionaris Gegeven Kunnen patiënten in uw concern terecht bij een klachtenfunctionaris conform de WKKGZ? Beschikt u over een regeling voor een effectieve en laagdrempelige opvang en afhandeling van klachten jegens de cliënt van uw instelling conform de Wet Kwaliteit, klachten en geschillen zorg? Geschillencommissie Gegeven Bent u aangesloten bij een onafhankelijke geschilleninstantie conform de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg? Zo ja,welke? Antwoordcategorie ja ja Antwoordcategorie ja via GGZ Nederland Aantallen klachten Gegeven Aantal Aantal klachten ingediend bij de klachtencommissie 1 Aantal klachten als percentage van het gemiddeld aantal personeelsleden in fte s 0,15% Aantal door de klachtencommissie in behandeling genomen klachten 1 Aantal klachten waarover de klachtencommissie advies heeft uitgebracht 1 Aantal klachten dat gegrond is verklaard 0 Was er in het verslagjaar een vertrouwenspersoon beschikbaar? ja Zo ja, hoe vaak is deze geraadpleegd/contact mee geweest? 22 C.3 Verloop personeel Verloop personeel Verloop personeel Aantal personeelsleden Aantal FTE Instroom personeel in loondienst totale concern in verslagjaar ,97 Uitstroom personeel in loondienst totale concern in verslagjaar ,41 C.4 Ziekteverzuim Ziekteverzuim alle sectoren met uitzondering van UMC s Verzuim Percentage Verzuim totaal personeel in loondienst (alle sectoren behalve UMC s) 4,94% 82

84 C.5 Vacatures Vacatures Vacatures Totaal aantal vacatures per einde verslagjaar Aantal moeilijk vervulbare vacatures per einde verslagjaar Totaal personeel Waarvan personeel met patiënt/-patiëntgebonden functies C.6 Economische ratio s Economische ratio s Verzuim 2016 Rentabiliteit -3,1% Liquiditeit 106,5% Solvabiliteit 29,4% 83

85 D Publicaties, lezingen en promoties Publicaties Lezingen Promoties Publicaties 1. Adams, H.H., Hibar, D.P., Chouraki, V., Stein, J.L, Nyquist, P.A. Renteria, M.E.,... Greven, C.U.,... & Thompson, P.M. (2016). Novel genetic loci underlying human intracranial volume identified through genome-wide association. Nature Neuroscience. [Epub ahead of print] [IF 16.87] 2. Aebi M, van Donkelaar MM, Poelmans G, Buitelaar JK, Sonuga-Barke EJ,Stringaris A, Consortium I, Faraone SV, Franke B, Steinhausen HC, van Hulzen KJ. Gene-set and multivariate genome-wide association analysis of oppositionaldefiant behavior subtypes in attention-deficit/hyperactivity disorder. Am J Med Genet B Neuropsychiatr Genet Jul;171(5): doi: /ajmg.b PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Akkermans SE, Luijten M, van Rooij D, Franken IH, Buitelaar JK. Putamen functional connectivity during inhibitory control in smokers and non-smokers.addict Biol Dec 5. doi: /adb [Epub ahead of print] PubMed PMID: Van Andel H, Post W, Jansen L, Van der Gaag RJ, Knorth E, Grietens H. Optimizing foster family placement for infants and toddlers: A randomized controlled trial on the effect of the foster family intervention. Am J Orthopsychiatry. 2016;86(3): doi: /ort PubMed PMID: Asherson P, Buitelaar J, Faraone SV, Rohde LA. Adult attention-deficit hyperactivity disorder: key conceptual issues. Lancet Psychiatry Jun;3(6): doi: /S (16) Review. PubMed PMID: Bakker, M., Greven, C.U., Buitelaar, J.K., & Glennon, J. (2016). Practitioner Review: Psychological treatments in children and adolescents with conduct disorder problems: A systematic review and meta-analysis. Journal of Child Psychology and Psychiatry. [Epub ahead of print] [IF 5.42] 7. Banaschewski T, Buitelaar J, Chui CS, Coghill D, Cortese S, Simonoff E, Wong IC. Methylphenidate for ADHD in children and adolescents: throwing the baby out with the bathwater. Evid Based Ment Health Nov;19(4): doi: /eb PubMed PMID: Bijen, C. Eén centraal punt voor diagnostiek kinderen van 0 tot 7 jaar in Oost-Nederland, verschenen in tijdschrift VROEG signaleren & Vroeghulp bij ontwikkelingsstoornissen, maart Blair RJ, Veroude K, Buitelaar JK. Neuro-cognitive system dysfunction and symptom sets: A review of fmri studies in youth with conduct problems. Neurosci Biobehav Rev Oct 26. pii: S (16) doi: /j.neubiorev [Epub ahead of print] Review. PubMed PMID: Bralten J, Greven CU, Franke B, Mennes M, Zwiers MP, Rommelse NN, Hartman C, van der Meer D, O'Dwyer L, Oosterlaan J, Hoekstra PJ, Heslenfeld D, Arias-Vasquez A, Buitelaar JK. Voxel-based morphometry analysis reveals frontal brain differences in participants with ADHD and their unaffected siblings. J Psychiatry Neurosci. 2016;41(4): Brittlebank A, Hermans M, Bhugra D, Pinto da Costa M, Rojnic-Kuzman M, Fiorillo A, Kurimay T, Hanon C, Wasserman D, van der Gaag RJ. Training in psychiatry throughout Europe. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci Mar;266(2): doi: /s PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Brugman S, Cornet LJ, Smeijers D, Smeets K, Oostermeijer S, Buitelaar JK, Verkes RJ, Lobbestael J, de Kogel CH, Jansen LM. Examining the reactive proactive questionnaire in adults in forensic and non-forensic settings: A variable- and person-based approach. Aggress Behav Sep 7. doi: /ab [Epub ahead of print] PubMed PMID: Demontis D, Lescai F, Børglum A, Glerup S, Østergaard SD, Mors O, Li Q, Liang J, Jiang H, Li Y, Wang J, Lesch KP, Reif A, Buitelaar JK, Franke B. Whole-Exome Sequencing Reveals Increased Burden of Rare Functional and Disruptive Variants in Candidate Risk Genes in Individuals With Persistent Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry Jun;55(6): doi: /j.jaac PubMed PMID: Dommerholt, E en Meijer, M. Openheid en feedback zijn onmisbaar. Inzicht (wij zijn de zorg IZZ) juni 2016 (nummer 2) paginanummers 14 en Dijkhuis RR, Ziermans TB, Van Rijn S, Staal WG, Swaab H. Self-regulation and quality of life in high-functioning young adults with autism. Autism Jul 11. pii: [Epub ahead of print] PubMed PMID: Duifhuis EA, den Boer JC, Doornbos A, Buitelaar JK, Oosterling IJ, Klip H. The Effect of Pivotal Response Treatment in Children with Autism Spectrum Disorders: A Non-randomized Study with a Blinded Outcome Measure. J Autism Dev Disord Nov 4. [Epub ahead of print] PubMed PMID: van Ewijk H, Noordermeer SD, Heslenfeld DJ, Luman M, Hartman CA, Hoekstra PJ, Faraone SV, Franke B, Buitelaar JK, Oosterlaan J. The influence of comorbid oppositional defiant disorder on white matter microstructure in attention- 84

86 deficit/hyperactivity disorder. Eur Child Adolesc Psychiatry Jul;25(7): doi: /s PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Feng J, Shan L, Du L, Wang B, Li H, Wang W, Wang T, Dong H, Yue X, Xu Z, Staal WG, Jia F. Clinical improvement following vitamin D3 supplementation in Autism Spectrum Disorder. Nutr Neurosci Jan 18. [Epub ahead of print] PubMed PMID: Flamarique I, Santosh P, Zuddas A, Arango C, Purper-Ouakil D, Hoekstra PJ, Coghill D, Schulze U, Dittmann RW, Buitelaar JK, Lievesley K, Frongia R, Llorente C, Méndez I, Sala R, Fiori F, Castro-Fornieles J; STOP consortium.. Development and psychometric properties of the Suicidality: Treatment Occurring in Paediatrics (STOP) Suicidality Assessment Scale (STOP-SAS) in children and adolescents. BMC Pediatr Dec 13;16(1):213. PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Forde NJ, Zwiers MP, Naaijen J, Akkermans SE, Openneer TJ, Visscher F, Dietrich A, Buitelaar JK, Hoekstra PJ. Basal ganglia structure in Tourette's disorder and/or attention-deficit/hyperactivity disorder. Mov Disord Nov 10. doi: /mds [Epub ahead of print] PubMed PMID: Forde NJ, Kanaan AS, Widomska J, Padmanabhuni SS, Nespoli E, Alexander J, Rodriguez Arranz JI, Fan S, Houssari R, Nawaz MS, Rizzo F, Pagliaroli L, Zilhäo NR, Aranyi T, Barta C, Boeckers TM, Boomsma DI, Buisman WR, Buitelaar JK, Cath D, Dietrich A, Driessen N, Drineas P, Dunlap M, Gerasch S, Glennon J, Hengerer B, van den Heuvel OA, Jespersgaard C, Möller HE, Müller-Vahl KR, Openneer TJ, Poelmans G, Pouwels PJ, Scharf JM, Stefansson H, Tümer Z, Veltman DJ, van der Werf YD, Hoekstra PJ, Ludolph A, Paschou P. TS-EUROTRAIN: A European-Wide Investigation and Training Network on the Etiology and Pathophysiology of Gilles de la Tourette Syndrome. Front Neurosci Aug 23;10:384. doi: /fnins PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID:PMC Francx W, Llera A, Mennes M, Zwiers MP, Faraone SV, Oosterlaan J, Heslenfeld D, Hoekstra PJ, Hartman CA, Franke B, Buitelaar JK, Beckmann CF. Integrated analysis of gray and white matter alterations in attention-deficit/hyperactivity disorder. Neuroimage Clin Mar 4;11: doi: /j.nicl PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Greven CU, Merwood A, van der Meer JM, Haworth CM, Rommelse N, Buitelaar JK. The opposite end of the attention deficit hyperactivity disorder continuum: genetic and environmental aetiologies of extremely low ADHD traits. J Child Psychol Psychiatry. 2016;57(4): Greven CU, van der Meer JM, Hartman CA, Lappenschaar MG, Buitelaar JK, Rommelse NN. Do High and Low Extremes of ADHD and ASD Trait Continua Represent Maladaptive Behavioral and Cognitive Outcomes? A Population-Based Study. J Atten Disord Mar Greven, C.U., Merwood, A. van der Meer J. Haworth, C.M.A., Rommelse, N.N.J., & Buitelaar, J.K. (2016). The opposite end of the ADHD continuum: Genetic and environmental aetiologies of extremely low ADHD traits. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 57, [IF 5.42] 26. Groenman, A.P., Greven, C.U., van Donkelaar M.M.J., Schellekens, A., van Hulzen, K.J.E., Rommelse, N.N.J., Hartman, C.A., Hoekstra, P.J., Luman, M., Franke, B., Faraone, S.V., Oosterlaan, J., & Buitelaar, J.K. (2016). Dopamine and serotonin genetic risk scores predicting substance and nicotine use in attention-deficit/ hyperactivity disorder. Addiction Biology, 21, [IF 5.57] 27. Groenman AP, Greven CU, van Donkelaar MM, Schellekens A, van Hulzen KJ, Rommelse N, Hartman CA, Hoekstra PJ, Luman M, Franke B, Faraone SV, Oosterlaan J, Buitelaar JK. Dopamine and serotonin genetic risk scores predicting substance and nicotine use in attention deficit/hyperactivity disorder. Addict Biol. 2016;21(4): Guadalupe T, Mathias SR, vanerp TG, Whelan CD, Zwiers MP, Abe Y, Abramovic L, Agartz I, Andreassen OA, Arias- Vásquez A, Aribisala BS, Armstrong NJ, Arolt V,Artiges E, Ayesa-Arriola R, Baboyan VG, Banaschewski T, Barker G, Bastin ME, Baune BT, Blangero J, Bokde AL, Boedhoe PS, Bose A, Brem S, Brodaty H, Bromberg U, Brooks S, Büchel C, Buitelaar J, Calhoun VD, Cannon DM, Cattrell A, Cheng Y,, Marquand AF, Martin NG, Martínez-Zalacaín I, Martinot JL, Mataix-Cols D, Mather K, McDonald C, McMahon KL, Medland SE, Menchón,, J, Franke B, Thompson PM, Glahn DC, Mazoyer B, Fisher SE, Francks C. Human subcortical brain asymmetries in 15,847 people worldwide reveal effects of age and sex. Brain Imaging Behav Oct 13. [Epub ahead of print] PubMed PMID: De Haas, M., Smeekens, I., Njeri, E., Haselager, P., Buitelaar, J. K., Lourens, T., Staal, W., Glennon, J.C. & Barakova, E. I. (2016). Personalizing education game play with a robot partner. International Conference on Robotics in Education 2016, Springer Series: Advances in Intelligent Systems and Computing (online first). 30. Häge A, Banaschewski T, Buitelaar JK, Dijkhuizen RM, Franke B, Lythgoe DJ, Mechler K, Williams SC, Dittmann RW; TACTICS Consortium.. Glutamatergic medication in the treatment of obsessive compulsive disorder (OCD) and autism spectrum disorder (ASD) - study protocol for a randomised controlled trial. Trials Mar 17;17(1):141. doi: /s PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Hartman CA, Geurts HM, Franke B, Buitelaar JK, Rommelse NN. Changing ASD-ADHD symptom co-occurrence across the lifespan with adolescence as crucial time window: Illustrating the need to go beyond childhood. Neurosci Biobehav Rev. 2016; 71: Hassink-Franke LJ, Janssen MM, Oehlen G, van Deurzen PA, Buitelaar JK, Wensing M, Lucassen PL. GPs' experiences with enhanced collaboration between psychiatry and general practice for children with ADHD. Eur J Gen Pract Sep;22(3): doi: / PubMed PMID: Herpers PC, Klip H, Rommelse NN, Greven CU, Buitelaar JK. Associations between high callous-unemotional traits and quality of life across youths with non-conduct disorder diagnoses. Eur Child Adolesc Psychiatry May;25(5): doi: /s PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Hoekstra PJ, Buitelaar JK. Response to: The evidence base of methylphenidate for children and adolescents with attention-deficit/hyperactivity disorder is in fact flawed. Eur Child Adolesc Psychiatry Sep;25(9): doi: /s z. PubMed PMID:

87 35. Hoekstra PJ, Buitelaar JK. Is the evidence base of methylphenidate for children and adolescents with attentiondeficit/hyperactivity disorder flawed? Eur Child Adolesc Psychiatry Apr;25(4): doi: /s PubMed PMID: Holz NE, Boecker-Schlier R, Buchmann AF, Blomeyer D, Jennen-Steinmetz C, Baumeister S, Plichta MM, Cattrell A, Schumann G, Esser G, Schmidt M, Buitelaar J, Meyer-Lindenberg A, Banaschewski T, Brandeis D, Laucht M. Ventral striatum and amygdala activity as convergence sites for early adversity and conduct disorder. Soc Cogn Affect Neurosci Oct 2. pii: nsw120. [Epub ahead of print] PubMed PMID: Inglis SK, Carucci S, Garas P, Häge A, Banaschewski T, Buitelaar JK, Dittmann, RW, Falissard B, Hollis C, Kovshoff H, Liddle E, McCarthy S, Nagy P, Neubert A, Rosenthal E, Sonuga-Barke E, Wong I, Zuddas A, Coghill DC; ADDUCE Consortium.. Prospective observational study protocol to investigate long-term adverse effects of methylphenidate in children and adolescents with ADHD: the Attention Deficit Hyperactivity Disorder Drugs Use Chronic Effects (ADDUCE) study. BMJ Open Apr 26;6(4):e doi: /bmjopen PubMed PMID: ;PubMed Central PMCID: PMC van der Jagt-Jelsma W, de Vries-Schot MR, de Jong R, Hartman CA, Verhulst FC, Klip H, van Deurzen PA, Buitelaar JK. Religiosity and mental health of pre-adolescents with psychiatric problems and their parents: the TRAILS study. Eur Psychiatry Oct;30(7): doi: /j.eurpsy PubMed PMID: Kok L, van der Waa A, Klip H, Staal W. The effectiveness of psychosocial interventions for children with a psychiatric disorder and mild intellectual disability to borderline intellectual functioning: A systematic literature review and metaanalysis. Clin Child Psychol Psychiatry Jan;21(1): doi: / Review. PubMed PMID: Kovshoff H, Banaschewski T, Buitelaar JK, Carucci S, Coghill D, Danckaerts M, Dittmann RW, Falissard B, Grimshaw DG, Hollis C, Inglis S, Konrad K, Liddle E, McCarthy S, Nagy P, Thompson M, Wong IC, Zuddas A, Sonuga-Barke EJ. Reports of Perceived Adverse Events of Stimulant Medication on Cognition, Motivation, and Mood: Qualitative Investigation and the Generation of Items for the Medication and Cognition Rating Scale. J Child Adolesc Psychopharmacol Aug;26(6): doi: /cap PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Lahuis, B (2016) Rapport BES-eilanden Visie op Kinder- en Jeugdpsychiatrie zorg Karakter. 42. Lahuis, B (herfst 2016) Vakgebieden in ontwikkeling: transities en transformaties, Vakblad Tijdstroom. 43. Lahuis, B. (mei 2016) Interview n.a.v. Zorgmanager van het jaar 2016, Zorgvisie. 44. Lahuis, B. (juni 2016) De bodem komt in zicht. Zorgvisie. 45. van Lieshout M, Luman M, Twisk JW, van Ewijk H, Groenman AP, Thissen AJ, Faraone SV, Heslenfeld DJ, Hartman CA, Hoekstra PJ, Franke B, Buitelaar JK, Rommelse NN, Oosterlaan J. A 6-year follow-up of a large European cohort of children with attention-deficit/hyperactivity disorder-combined subtype: outcomes in late adolescence and young adulthood. Eur Child Adolesc Psychiatry. 2016;25(9): Loth E, Spooren W, Ham LM, Isaac MB, Auriche-Benichou C, Banaschewski T, Baron-Cohen S, Broich K, Bölte S, Bourgeron T, Charman T, Collier D, de Andres-Trelles F, Durston S, Ecker C, Elferink A, Haberkamp M, Hemmings R, Johnson MH, Jones EJ, Khwaja OS, Lenton S, Mason L, Mantua V, Meyer-Lindenberg A, Lombardo MV, O'Dwyer L, Okamoto K, Pandina GJ, Pani L, Persico AM, Simonoff E, Tauscher-Wisniewski S, Llinares-Garcia J, Vamvakas S, Williams S, Buitelaar JK, Murphy DG. Identification and validation of biomarkers for autism spectrum disorders. Nat Rev Drug Discov Jan;15(1):70-3. doi: /nrd PubMed PMID: Ma I, van Holstein M, Mies GW, Mennes M, Buitelaar J, Cools R, Cillessen AH, Krebs RM, Scheres A. Ventral striatal hyperconnectivity during rewarded interference control in adolescents with ADHD. Cortex Sep;82: doi: /j.cortex PubMed PMID: Ma I, Lambregts-Rommelse NN, Buitelaar JK, Cillessen AH, Scheres AP., Decision-making in social contexts in youth with ADHD. Eur Child Adolesc Psychiatry Aug 23. [Epub ahead of print] PubMed PMID: Marquand AF, Wolfers T, Mennes M, Buitelaar J, Beckmann CF. Beyond Lumping, and Splitting: A Review of Computational Approaches for Stratifying Psychiatric, Disorders. Biol Psychiatry Cogn Neurosci Neuroimaging Sep;1(5): Review. PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Marquand AF, Rezek I, Buitelaar J, Beckmann CF. Understanding Heterogeneity in Clinical Cohorts Using Normative Models: Beyond Case-Control Studies. Biol Psychiatry Oct 1;80(7): doi: /j.biopsych PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC van der Meer D, Hoekstra PJ, Bralten J, van Donkelaar M, Heslenfeld DJ, Oosterlaan J, Faraone SV, Franke B, Buitelaar JK, Hartman CA. Interplay between stress response genes associated with attention-deficit hyperactivity disorder and brain volume. Genes Brain Behav Sep;15(7): doi: /gbb PubMed PMID: van der Meer D, Hartman CA, Pruim RH, Mennes M, Heslenfeld D, Oosterlaan J, Faraone SV, Franke B, Buitelaar JK, Hoekstra PJ. The interaction between 5-HTTLPR and stress exposure influences connectivity of the executive control and default mode brain networks. Brain Imaging Behav Oct 13. [Epub ahead of print PubMed PMID: van der Meer JM, Hartman CA, Thissen AJ, Oerlemans AM, Luman M, Buitelaar JK, Rommelse NN. How 'core' are motor timing difficulties in ADHD? A latent class comparison of pure and comorbid ADHD classes. Eur Child Adolesc Psychiatry. 2016;25(4): Middeldorp, C.M., Hammerschlag, A.R., Ouwens, K.G., Groen-Blokhuis, M.M., St Pourcain, B., Greven, C.U. & Boomsma, D.I. (2016). A genome-wide association meta-analysis of attention-deficit/hyperactivity disorder symptoms in population-based pediatric cohorts. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 55, [IF 7.15] 55. Möricke E, Buitelaar JK, Rommelse NN. Do We Need Multiple Informants When Assessing Autistic Traits? The Degree of Report Bias on Offspring, Self, and Spouse Ratings. J Autism Dev Disord. 2016;46(1): Mostert JC, Shumskaya E, Mennes M, Onnink AM, Hoogman M, Kan CC, Arias Vasquez A, Buitelaar J, Franke B, Norris DG. Characterising resting-state functional connectivity in a large sample of adults with ADHD. Prog 86

88 Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry Jun 3;67: doi: /j.pnpbp PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC VanDerNagel JE, Kiewik M, van Dijk M, Didden R, Korzilius HP, van der Palen, J, Buitelaar JK, Uges DR, Koster RA, de Jong CA. Substance use in individuals with mild to borderline intellectual disability: A comparison between self-report, collateral-report and biomarker analysis. Res Dev Disabil Apr 25. pii: S (16) doi: /j.ridd [Epub ahead of print] PubMed PMID: Neumann, C., Zwaanswijk, M., Groen W. (2016). Lichte verstandelijke beperkingen in de levensloop. In: Staal, W., Vorstman, J., Van der Gaag, R. J. (red). Leerboek ontwikkelingsstoornissen in de levensloop. Een integrale medische en psychologische benadering. Utrecht: De Tijdstroom. 59. Naaijen J, de Ruiter S, Zwiers MP, Glennon JC, Durston S, Lythgoe DJ, Williams SC, Banaschewski T, Brandeis D, Franke B, Buitelaar JK. COMPULS: design of a multicenter phenotypic, cognitive, genetic, and magnetic resonance imaging study in children with compulsive syndromes. BMC Psychiatry Oct 26;16(1):361. PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Naaijen J, Forde NJ, Lythgoe DJ, Akkermans SE, Openneer TJ, Dietrich A, Zwiers MP, Hoekstra PJ, Buitelaar JK. Frontostriatal glutamate in children with Tourette's disorder and attention-deficit/hyperactivity disorder. Neuroimage Clin Nov 16;13: PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Naaijen J, Zwiers MP, Amiri H, Williams SC, Durston S, Oranje B, Brandeis D, Boecker-Schlier R, Ruf M, Wolf I, Banaschewski T, Glennon JC, Franke B, Buitelaar JK, Lythgoe DJ. Fronto-Striatal Glutamate in Autism Spectrum Disorder and Obsessive Compulsive Disorder. Neuropsychopharmacology Dec 14. doi: /npp [Epub ahead of print] PubMed PMID: O Dwyer, L., Tanner, C., van Dongen, E., Greven, C.U., Bralten, J., Zwiers, M., Franke, B., Oosterlaan, J., Heslenfeld, D., Hoekstra, P., Groen, W., Rommelse, N.N.J., & Buitelaar, J.K. (2016). Decreased left caudate volume is associated with increased severity of autistic-like symptoms in a cohort of ADHD patients and their unaffected siblings. PLOS ONE, 11: e [IF 3.53] 63. Oerlemans AM, Burmanje MJ, Franke B, Buitelaar JK, Hartman CA, Rommelse NN. Identifying Unique Versus Shared Preand Perinatal Risk Factors for ASD and ADHD Using a Simplex-Multiplex Stratification. J Abnorm Child Psychol. 2016;44(5): Oerlemans AM, Hartman CA, Franke B, Buitelaar JK, Rommelse NN. Does the cognitive architecture of simplex and multiplex ASD families differ? J Autism Dev Disord. 2016;46(2): Oldehinkel M, Beckmann CF, Franke B, Hartman CA, Hoekstra PJ, Oosterlaan J, Heslenfeld D, Buitelaar JK, Mennes M. Functional connectivity in cortico-subcortical brain networks underlying reward processing in attention-deficit/hyperactivity disorder. Neuroimage Clin Oct 8;12: PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Oldehinkel M, Beckmann CF, Pruim RH, van Oort ES, Franke B, Hartman CA, Hoekstra PJ, Oosterlaan J, Heslenfeld D, Buitelaar JK, Mennes M. Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder symptoms coincide with altered striatal connectivity. Biol Psychiatry Cogn Neurosci Neuroimaging Jul;1(4): PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Onnink AM, Franke B, van Hulzen K, Zwiers MP, Mostert JC, Schene AH, Heslenfeld DJ, Oosterlaan J, Hoekstra PJ, Hartman CA, Vasquez AA, Kan CC, Buitelaar J, Hoogman M. Enlarged striatal volume in adults with ADHD carrying the 9-6 haplotype of the dopamine transporter gene DAT1. J Neural Transm (Vienna) Aug;123(8): doi: /s x. PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Rausch A, Zhang W, Haak KV, Mennes M, Hermans EJ, van Oort E, van Wingen G, Beckmann CF, Buitelaar JK, Groen WB. Altered functional connectivity of the amygdaloid input nuclei in adolescents and young adults with autism spectrum disorder: a resting state fmri study. Mol Autism Jan 28;7:13. doi: /s x. PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Reed VA, Buitelaar JK, Anand E, Day KA, Treuer T, Upadhyaya HP, Coghill DR, Kryzhanovskaya LA, Savill NC. The Safety of Atomoxetine for the Treatment of Children and Adolescents with Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder: A Comprehensive Review of Over a Decade of Research. CNS Drugs Jul;30(7): doi: /s Review. PubMed PMID: Remschmidt H, Buitelaar JK. Herman van Engeland ( ). Eur Child Adolesc Psychiatry Aug;25(8): doi: /s PubMed PMID: von Rhein D, Oldehinkel M, Beckmann CF, Oosterlaan J, Heslenfeld D, Hartman, CA, Hoekstra PJ, Franke B, Cools R, Buitelaar JK, Mennes M. Aberrant local striatal functional connectivity in attention-deficit/hyperactivity disorder. J Child Psychol Psychiatry Jun;57(6): doi: /jcpp PubMed PMID: Richards JS, Arias Vásquez A, Franke B, Hoekstra PJ, Heslenfeld DJ, Oosterlaan J, Faraone SV, Buitelaar JK, Hartman CA. Developmentally Sensitive Interaction Effects of Genes and the Social Environment on Total and Subcortical Brain Volumes. PLoS One May 24;11(5):e doi: /journal.pone PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Richards JS, Arias Vásquez A, van Rooij D, van der Meer D, Franke B, Hoekstra PJ, Heslenfeld DJ, Oosterlaan J, Faraone SV, Hartman CA, Buitelaar JK. Testing differential susceptibility: Plasticity genes, the social environment, and their interplay in adolescent response inhibition. World J Biol Psychiatry May 12:1-14. [Epub ahead of print] PubMed PMID: Richards JS, Hartman CA, Franke B, Hoekstra PJ, Heslenfeld DJ, Oosterlaan J, Arias Vásquez A, Buitelaar JK. Erratum to: Differential susceptibility to maternal expressed emotion in children with ADHD and their siblings? Investigating plasticity genes, prosocial and antisocial behaviour. Eur Child Adolesc Psychiatry Feb;25(2): doi: /s PubMed PMID: Richards JS, Arias Vásquez A, von Rhein D, van der Meer D, Franke B, Hoekstra PJ, Heslenfeld DJ, Oosterlaan J, Faraone SV, Buitelaar JK, Hartman CA. Adolescent behavioral and neural reward sensitivity: a test of the differential 87

89 susceptibility theory. Transl Psychiatry Apr 5;6:e771. doi: /tp PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Roessner V, Banaschewski T, Becker A, Buse J, Wanderer S, Buitelaar JK, Sergeant JA, Sonuga-Barke EJ, Gill M, Manor I, Miranda A, Mulas F, Oades RD, Roeyers H, Steinhausen HC, Faraone SV, Asherson P, Rothenberger A. Familiality of Co-existing ADHD and Tic Disorders: Evidence from a Large Sibling Study. Front Psychol Jul 19;7:1060. doi: /fpsyg PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Rommelse N, Buitelaar JK, Hartman CA. Structural brain imaging correlates of ASD and ADHD across the lifespan: a hypothesis-generating review on developmental ASD-ADHD subtypes. J Neural Transm (Vienna) Dec 21. doi: /s [Epub ahead of print] Review. PubMed PMID: Rommelse NN, Hartman CA. Review: changing (shared) heritability of ASD and ADHD across the lifespan. Eur Child Adolesc Psychiatry. 2016;25(3): Rommelse N, van der Kruijs M, Damhuis J, Hoek I, Smeets S, Antshel KM, Hoogeveen L, Faraone SV. An evidencedbased perspective on the validity of attention-deficit/hyperactivity disorder in the context of high intelligence. Neurosci Biobehav Rev. 2016;71: Salomone E, Beranová Š, Bonnet-Brilhault F, Briciet Lauritsen M, Budisteanu M, Buitelaar J, Canal-Bedia R, Felhosi G, Fletcher-Watson S, Freitag C, Fuentes J, Gallagher L, Garcia Primo P, Gliga F, Gomot M, Green J, Heimann M, Jónsdóttir SL, Kaale A, Kawa R, Kylliainen A, Lemcke S, Markovska-Simoska S, Marschik PB, McConachie H, Moilanen I, Muratori F, Narzisi A, Noterdaeme M, Oliveira G, Oosterling I, Pijl M, Pop-Jordanova N, Poustka L, Roeyers H, Rogé B, Sinzig J,Vicente A, Warreyn P, Charman T. Use of early intervention for young children with autism spectrum disorder across Europe. Autism Feb;20(2): doi: / PubMed PMID: Schweren LJ, Hartman CA, Heslenfeld DJ, Groenman AP, Franke B, Oosterlaan J, Buitelaar JK, Hoekstra PJ. Age and DRD4 Genotype Moderate Associations Between Stimulant Treatment History and Cortex Structure in Attention- Deficit/Hyperactivity Disorder. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry Oct;55(10): e3. doi: /j.jaac PubMed PMID: Schweren LJ, Hartman CA, Zwiers MP, Heslenfeld DJ, Franke B, Oosterlaan J, Buitelaar JK, Hoekstra PJ. Stimulant treatment history predicts frontal-striatal structural connectivity in adolescents with attention-deficit/hyperactivity disorder. Eur Neuropsychopharmacol Apr;26(4): doi: /j.euroneuro PubMed PMID: Sokolova E, Groot P, Claassen T, van Hulzen KJ, Glennon JC, Franke B, Heskes T, Buitelaar J. Statistical Evidence Suggests that Inattention Drives Hyperactivity/Impulsivity in Attention Deficit-Hyperactivity Disorder. PLoS One Oct 21;11(10):e doi: /journal.pone PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Taylor, M., Lichtenstein, P., Larsson, H., Anckarsäter, H., Greven, C.U., & Ronald, A (2016). Is there a female protective effect against Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder? Evidence from two representative twin samples. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 55, [IF 7.15] 84. Thissen AJ, Bralten J, Rommelse NN, Arias-Vasquez A, Greven CU, Heslenfeld D, Luman M, Oosterlaan J, Hoekstra PJ, Hartman C, Franke B, Buitelaar JK. The role of age in association analyses of ADHD and related neurocognitive functioning: A proof of concept for dopaminergic and serotonergic genes. Am J Med Genet B Neuropsychiatr Genet Jan Torrico B, Chiocchetti AG, Bacchelli E, Trabetti E, Hervás A, Franke B, Buitelaar JK, Rommelse N, Yousaf A, Duketis E, Freitag CM, Caballero-Andaluz R, Martinez-Mir A, Scholl FG, Ribasés M; ITAN., Battaglia A, Malerba G, Delorme R, Benabou M, Maestrini E, Bourgeron T, Cormand B, Toma C. Lack of replication of previous autism spectrum disorder GWAS hits in European populations. Autism Res Jul 15. doi: /aur [Epub ahead of print] PubMed PMID: Veroude K, von Rhein D, Chauvin RJ, van Dongen EV, Mennes MJ, Franke B, Heslenfeld DJ, Oosterlaan J, Hartman CA, Hoekstra PJ, Glennon JC, Buitelaar JK. The link between callous-unemotional traits and neural mechanisms of reward processing: An fmri study. Psychiatry Res Sep 30;255: doi: /j.pscychresns PubMed PMID: Visser, J., Greven, C.U., Rommelse, N.N.J., & Buitelaar, J.K. (2016). Autism spectrum disorder and attentiondeficit/hyperactivity disorder in early childhood: A review of unique and shared characteristics and developmental antecedents, Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 65, [IF 8.80] 88. Visser JC, Rommelse NN, Greven CU, Buitelaar JK. Autism spectrum disorder and attention-deficit/hyperactivity disorder in early childhood: A review of unique and shared characteristics and developmental antecedents. Neurosci Biobehav Rev. 2016;65: Vollebregt MA, Zumer JM, Ter Huurne N, Buitelaar JK, Jensen O. Posterior alpha oscillations reflect attentional problems in boys with Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Clin Neurophysiol May;127(5): doi: /j.clinph PubMed PMID: van de Vondervoort I, Poelmans G, Aschrafi A, Pauls DL, Buitelaar JK, Glennon JC, Franke B. An integrated molecular landscape implicates the regulation of dendritic spine formation through insulin-related signalling in obsessive-compulsive disorder. J Psychiatry Neurosci Jun;41(4): PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Wang T, Shan L, Du L, Feng J, Xu Z, Staal WG, Jia F. Serum concentration of 25-hydroxyvitamin D in autism spectrum disorder: a systematic review and meta-analysis. Eur Child Adolesc Psychiatry Apr;25(4): doi: /s Review. PubMed PMID: Wolfers T, van Rooij D, Oosterlaan J, Heslenfeld D, Hartman CA, Hoekstra PJ, Beckmann CF, Franke B, Buitelaar JK, Marquand AF. Quantifying patterns of brain activity: Distinguishing unaffected siblings from participants with ADHD and healthy individuals. Neuroimage Clin Jul 2;12: doi: /j.nicl PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC

90 93. Zayats T, Jacobsen KK, Kleppe R, Jacob CP, Kittel-Schneider S, Ribasés M, Ramos-Quiroga JA, Richarte V, Casas M, Mota NR, Grevet EH, Klein M, Corominas J, Bralten J, Galesloot T, Vasquez AA, Herms S, Forstner AJ, Larsson H, Breen G, Asherson P, Gross-Lesch S, Lesch KP, Cichon S, Gabrielsen MB, Holmen OL, Bau CH, Buitelaar J, Kiemeney L, Faraone SV, Cormand B, Franke B, Reif A, Haavik J, Johansson S. Exome chip analyses in adult attention deficit hyperactivity disorder. Transl Psychiatry Oct 18;6(10):e923. doi: /tp PubMed PMID: Lezingen & interviews 1. 8 januari 2016, Psychopathy symposium at Leuven University, Belgium, Jan Buitelaar januari 2016, Samenwerkingsverband Passend Onderwijs Apeldoorn, Selectief Mutisme en ons team, Marie-Anne Lamers en Sabine Koenraads januari 2016, Workshop psychiatrische diagnostiek voor KJP-ers Delft, KPO en klinisch redenenen bij LVB, Wouter Groen 4. Januari 2016, Interview in magazine of Dutch patient organization for children with developmental disorders Balans about my research on the overlap of etiological factors underlying ADHD and autism, Nanda Lambregts-Rommelse februari 2016, The genetic and neural landscape of ADHD. Lecture at the American University of Beirut, Lebanon, Jan Buitelaar februari 2016, Findings from the NeuroIMAGE study. Lecture at the American University of Beirut, Lebanon, Jan Buitelaar februari 2016, nascholing psychiatrie aan het Radboud UMC te Nijmegen, titel: Diagnostiek en behandeling van problematische gehechtheid in de complexe klinische praktijk, E. van der Zee 8. Februari 2016, International Neuropsychology Society London, Neurocognition, adaptive functioning and psychopathology in Kleefstra Syndrome, Karlijn Vermeulen 9. Februari 2016, Nijmegen, The Netherlands Symposium the behavioral science of ADHD, The role of neuropsychology in diagnosing ADHD, Nanda Lambregts-Rommelse 10. Februari 2016, Nijmegen, The Netherlands, Health care psychologists, The scientific practice of health care psychologists, Nanda Lambregts-Rommelse 11. Februari-juni 2016, Nijmegen, The Netherlands, Academic Meeting Karakter, Do s and don ts in scientific writing, Nanda Lambregts-Rommelse maart 2016, Project Proeftuin Wageningen, Opleiding verwijzers, verbeteren samenwerking tussen verwijzers onderling, Maarten van Grevenstein maart 2016, presentatie bij TRIAS (KanZ), betreft medicatie bij hun jongeren, Willeke van der Jagt maart 2016, Landelijke opleiding KJP, samenwerking AVG/KJP, Hanneke Rensen maart Seminar on Research methodology for the Turkish Society of Child and Adolescent Psychiatry, Antalya, Turkey, Jan Buitelaar maart 2016, Workshops op VSO Mariendael; 'Suïcidaal en zelfbeschadigend gedrag', Rik Knipschild maart 2016, Voorjaarscongres NVvP, Behandeldillema s LVB, Wouter Groen, Suzanne Bouwman, Rik Knipschild, Inge vd Heijden, Marcel Simons, Bram Hochstenbach, Anke Heinemann, Anne van der Waa april 2016, Snoek H, van den Brink J, Lindhout I, Snoek M; NvvP Voorjaarscongres, Discussiegroep: Kinder- en jeugdpsychiatrie, een jaar na de transitie: samen beter verder?! april 2016, de Jong RK, Snoek H; NvvP Voorjaarscongres, Workshop: Directe feedback tijdens de behandeling: samen kennis genereren over wat werkt april 2016, Directe feedback tijdens behandeling - VJC NVvP 2016, Heddeke Snoek en Rint de Jong april 2016, Plenary Lecture Findings from the NeuroIMAGE study at an international ADHD Conference, Tel Aviv, Israel, Jan Buitelaar april 2016, Project Proeftuin Wageningen, Opleiding verwijzers, verbeteren samenwerking tussen verwijzers onderling, Maarten van Grevenstein april 2016, Plenary Lecture Autism as a complex and heterogeneous disorder, at the Congress on Autism: Challenges and Solutions. Moscow, Russia, Jan Buitelaar 24. April 2016, Nijmegen, The Netherlands, Academic Meeting Karakter, Genderdysforia and autism spectrum disorders, Nanda Lambregts-Rommelse mei 2016, boek: Leerboek ontwikkelingsstoornissen in de levensloop. Een integrale medische en psychologische visie Wouter Staal, Jacob Vorstman, Rutger Jan van der Gaag (redactie) mei 2016, boek: Leerboek ontwikkelingsstoornissen in de levensloop, Hoofdstuk LVB in de levensloop, Conny Neumann, Wouter Groen, Marieke Zwaanswijk mei 2016, Workshop op het NtVP Jaarcongres; 'Controversen in de zorg na psychotrauma - de bruikbaarheid van het concept dissociatie', Rik Knipschild juni Lecture on the Longitudinal European Autism Project (LEAP) at the joined meeting of the Spanish and American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, San Sebastian, Jan Buitelaar juni, Landelijk aios onderwijs; Utrecht, Laatste ontwikkelingen rondom de rol van de kinderpsychiater in Nederland, Lahuis, B juni Farewell symposium Ralf Dittmann. Lecture on TACTICS project a translational study. Mannheim, Jan Buitelaar juni 2016, The nature and nurture of ADHD: a developmental perspective, Corina Greven juni,corc international conference London; Londen, ROM the Dutch perspective, Lahuis, B juni 2016, presentatie aan de gemeente Hellendoorn m.b.t. DBC werking en het administratieve proces tussen GGZ, Stephanie Beldhuis 89

91 juni 2016, ENIGMA, Geneva. Presentation on ASD working group, Jan Buitelaar juni 2016, Dankzij de robot losser in de omgang. Interview met I. Smeekens, M. van Dongen-Boomsma en J. C. Glennon. Algemeen Dagblad, De Gelderlander, BN de Stem, e.a juni 2016, Smeekens, I., Beuker, K. Introductie Pivotal Response Treatment: Gedragstherapeutische behandeling gericht op motivatie en communicatie bij kinderen met een autisme spectrum stoornis. Congres Infantpsychiatrie Vroegherkenning en behandeling van jonge kinderen Nijmegen juni 2016, Seminar on Emotions and autism for the Deparment of Child and Adolescent Psychiatry, Koeln, Jan Buitelaar juni, symposium organizer and chair Positive mental health: The role of genetics and environmental sensitivity, European Conference of Positive Psychology, Greven, C juni, speaker The positive side of attention-deficit/ hyperactivity disorder, European Conference of Positive Psychology, Greven, C. Saum, G, & Buitelaar, J. 40. Juni, Ontwikkelingsstoornisen in perspectief, inleiding op het thema ontwikkelingsstoornis, Wouter Staal 41. Juni, Interview David Douglas for Thompson Reuters ADHD and OCD Show Disorder-Specific Brain Abnormalities ( Corina Greven juli 2016, AIOS Klinische Genetica Radboudumc, Gedragsproblemen bij patiënten met een genetische diagnose: Autisme en andere psychopathologie. Gedragsproblemen bij patiënten met een genetische diagnose, Karlijn Vermeulen augustus 2016, poster presentation Mindfulness for children with ADHD and their parents: a feasibility pilot study, Mind and Life European Summer Research Institute meeting, Siebelink, N., Buitelaar, J., Bogels, S., Speckens, A, Greven, C augustus 2016, Presentation at the workshop on research by Monash University Melbourne and Donders Institute for Brain Cognition and Behaviour. Prato, Jan Buitelaar september 2016, e-learning, Leerpad: De patient met een ernstige verstandelijke beperking, Karlijn Vermeulen september 2016, Symposium Vroege Ontwikkelingsstoornissen, Utrecht, Diagnostiek en behandeling van LVB, Karlijn Vermeulen september 2016, Lezing over ADHD niet-farmacologische behandelingen op symposium Ontwikkelingsstoornissen in Utrecht, Jan Buitelaar September 2016, Smeekens, I., Van Dongen-Boomsma, M., Den Boer, J. C., Oosterling, I. J., Buitelaar, J. K., Barakova, E. I., Lourens, T., Staal, W.G.* & Glennon, J. C.* (2016). Using a robot in treatment for children with autism spectrum disorder (ASD): A study exploring factors of effectiveness. Autism Europe Congres Edinburgh. *joint last authorship september 2016, Lecture on The Longitudinal European Autism Study: 50. validating biomarkers by mapping symptoms and cognition on the brain at the 29th ECNP congress, Vienna, Jan Buitelaar september 2016, Top paper session lecture on Child and Adolescent Disorders at the 29th ECNP congress, Vienna, Jan Buitelaar september 2016, Referaat voor het Landelijk Psychotraumacentrum en het landelijk Centrum Seksueel Geweld; 'diagnostiek en behandeling van dissociatieve stoornissen bij kinderen', Rik Knipschild september: Congress 10 jaar HRM in de Zorg; Bussum, Psychiatrie in transitie, Lahuis, B september 2016, Smeekens I. Gebruikt van de NAO robot in behandeling voor jonge kinderen met autisme. Open Dag Donders Instituut Nijmegen september 2016, Coordination of the representation (e.g. with demonstrations) of the Donders Wonders ( at the Donders Open Day, Greven C september 2016, Project Proeftuin Wageningen, Opleiding verwijzers, verbeteren samenwerking tussen verwijzers onderling, Maarten van Grevenstein september 2016, Wasterval E, presentatie voor huisartsen van Wierden en Enter, betreft Psychofarmaca bij kinderen en jeugdigen september 2016, landelijk onderwijs AIOS psychiatrie, Neuropsychiatrie, J]enny den Boer, Heddeke Snoek 59. September 2016, Neurodevelopmental Disorders Meeting 2016 Amsterdam, syndroom specifieke profielen in cognitief functioneren bij mensen met een VB, Karlijn Vermeulen 60. September 2016, Nijmegen, the Netherlands, Donders sessions, On gender, genderdysphoria and autism, Dietary approaches to ADHD, N. Lambregts-Rommelse oktober 2016, Feedback Informed Treatment: Catch the fit between you and your patient - Academisch Uur Karakter Nijmegen, Rint de Jong oktober, Junior Eunethydis ADHD conference: on the reading committee; invited chair of the session on aetiology of ADHD, Berlin, Corina Greven oktober, poster presentation The dimensionality of ADHD looking at both sides of the ADHD trait continuum, Berlin, Greven, C., Buitelaar, J., Salum, G oktober 2016, Invited plenary lecture on NeuroIMAGE Findings from a Large Prospective ADHD Case-control study at the 4th EUNETHYDIS International Conference in Berlin, Jan Buitelaar oktober 2016, Studiedag cluster 4 school (Verschoorschool Nunspeet), titel: ADHD, Theorie in Praktijk, Astrid Westenbroek oktober 2016, Workshop on subtyping aggression, at the combined training seminar of the four EU FP7 supported aggression consortiums (Aggressotype, MATRICS, FEMNAT-CD, and ACTION), Nijmegen, NL, Jan Buitelaar 67. October 2016, Eunethydis, Berlin, Germany, ADHD and autism N. Lambregts-Rommelse 68. October 2016, Eunethydis, Berlin, Germany, Dietary approaches to ADHD, N. Lambregts-Rommelse 69. Oktober 2016, KIZ, Tijdschrift over kwaliteit en veiligheid in zorg, De zorg laat zich best becijferen. Lean-virus verspreidt zich bij Karakter. Maartje de Vries en Esther Veenstra 90

92 70. 3 november, KiZ congres Zorg op maat ; Arnhem, Psychiatrie in transitie, Lahuis, B november 2016, Seminar on NeuroIMAGE a prospective longitudinal ADHD cohort study, and on Neurofeedback studies for the Graduate School in Tubingen, Jan Buitelaar november 2016, Seminar on Neurodevelopmental Disorders at the RKBU, Uni Research Health programme in Bergen, Norway, Jan Buitelaar november 2016, Congres Stichting Bio, Papendal Arnhem, Klinische aspecten LVB, Wouter Groen november, Congres vrouwelijke leiders in de zorg; Zeist, De Gun-factor, Lahuis, B november 2016, Foodvalley Nijkerk, Vroegsignalering, CJG/Sociale Wijkteams, Carien Hubert november 2016, Grevenstein, M. van, workshop congres van Wijk tot Wetenschap, Utrecht, project proeftuin Wageningen november 2016, Congres van Wijk tot Wetenschap, Utrecht, #ScienceInASentence, Fleur Velders, Rik Knipschild november 2016, Congres 'van wijk tot wetenschap' landelijk kenniscentrum kinder- en jeugdpsychiatrie; 'behandeling van PTSS: haastige spoed, zelden goed?', Rik Knipschild november 2016, Congres van Wijk tot Wetenschap, Utrecht, Praktische psychiatrische diagnostiek bij LVB, Wouter Groen, Anke Heinemann, Anne van der Waa november 2016, Smeekens, I. De inzet van een robot binnen Pivotal Response Treatment voor jonge kinderen met een autisme spectrum stoornis (ASS). Congres van Wijk tot Wetenschap Utrecht november 2016, Rino nascholing, 'Zicht op kleintjes', externaliserende problematiek, Carien Hubert 82. November 2016, 1-daagse cursus RINO Utrecht; Traumasensitief hulpverlenen, Rik Knipschild, Esther Leuning 83. November 2016, NVA Congres, Ontwikkeling van het brein gedurende de levensloop, Wouter Staal 84. November 2016, NVN-NvVP congress, Autism Spectrum Disorders across the span of life, Wouter Staal 85. November 2016, the Netherlands, The validity of ADHD in the context of high intelligence, European Advanced Diploma Specialist in Gifted Education, N. Lambregts-Rommelse 86. November en december 2016, 3-daagse cursus RINO Utrecht; psychotrauma bij kinderen en jongeren, Rik Knipschild, Doenja van Leeuwaarden december 2016, GGZ Centraal, Zelfbeeld behandeling Conny Neumann, Eddie Speelman december 2016, Boek: Handboek psychiatrie en lichte verstandelijke beperking Kajak, hoofdstuk Gedragsstoornissen bij mensen met een (L)VB, Lidwien Kok, Anne van der Waa & Robert Didden december 2016, Boek: Handboek psychiatrie en lichte verstandelijke beperking Kajak, hoofdstuk ADHD, Sammy Roording, Dorine Slaats-Willemse, Jan Buitelaar december 2016, Boek: Handboek psychiatrie en lichte verstandelijke beperking Kajak, hoofdstuk CGT voor LVB, Conny Neumann, Anke Heinemann, Anne van der Waa, Lidwien Kok december 2016, Boek: Handboek psychiatrie en lichte verstandelijke beperking Kajak, hoofdstuk klinische genetica, Karlijn Vermeulen december 2016, Raadhuis Ede, Wethouders jeugd Foodvalley, SOH Jeugd GGZ, Carien Hubert december 2016, Referaat voor medewerkers van Centrum Jeugd en Gezin Apeldoorn; 'Diagnostiek, indicatiestelling en behandeling van PTSS', Rik Knipschild december 2016, Boek Autisme Spectrum Stoornissen, hoofdstuk Diagnostiek en behandeling van patienten met combinatie van LVB en autisme spectrum, Karlijn Vermeulen december 2016, Conny Neumann en Eddie Speelman, Seminar GGZ Centraal, Comet versus EMDR rechtsom december 2016, Biemans D., Renske; Timmerman R.; Zwiers R., SOLK advh casus voor verpleegkundigen kinderafdeling ZGT Almelo december 2016: Referaat voor Jeugd Partners Twente; 'Gevolgen van chronische stress in de kindertijd', Rik Knipschild 98. December 2016: 4p interview in Kind en Adolescent Praktijk about the topic of my research, working as researcher and clinician, and winning the Kramer-Pollnow price, N. Lambregts-Rommelse Promoties 1. March 23rd 2016: Myriam Harfterkamp Atomoxetine and autism spectrum disorders at Rijksuniversiteit Groningen (Prof. dr. P. Hoekstra, Prof. dr. JK Buitelaar) 2. May 17th, 2016: Madelon Vollebregt Neuronal oscillations with children with ADHD. A journey towards the development of potential new treatments for children with ADHD at Radboud University (Prof. dr. JK Buitelaar, Prof. dr. O. Jensen) 3. June 9th, 2016: Marten Onnink Understanding adult ADHD. From genes to brain to behavior at Radboud University (prof. dr. B. Franke, Prof. dr. JK Buitelaar, dr. M. Hoogman) 4. July 1th, 2016: Alina Lartseva Reading emotional language in Autism Spectrum Disorders at Radboud University (Prof. dr. JK Buitelaar, Prof. dr. T. Dijkstra) 5. September 22nd 2016, Winke Francx On neural networks related to ADHD as a continuous disorder at Radboud University (Prof. dr. JK Buitelaar, Prof. dr. C. Beckmann, dr. M. Mennes, dr. M. Zwiers) 6. October 3rd 2016, Marianne Oldehinkel Investigation of cortico-striatal network dysfunction in ADHD using applications of resting state fmri at Radboud University (Prof. dr. JK Buitelaar, Prof. dr. C. Beckmann, dr. M. Mennes) 7. November 1th 2016, Gerard The Chronic Fatigue Syndrome: Targeting Serotonin and Insulin-Like Growth Factor at Radboud University ((Prof. dr. JK Buitelaar, Prof. dr. J. van der Meer, Prof. dr. G. Blijenberg) 8. November 8th 2016, Joanneke van der Nagel Is it just the tip of the iceberg? Substance Use and Misuse in Individuals with Intellectual Disability (sumid) at Radboud University (Prof. dr. C. de Jong, Prof. dr. JK Buitelaar, Prof. dr. R. Didden). 9. December 8th 2016, Pierre Herpers Callous-unemotional traits in a cross-disorder perspective at Radboud University Nijmegen (Prof. dr. JK Buitelaar, mw. Dr. Nanda Lambregts-Rommelse, mw.dr. C. Greven) 10. December 14th 2016, Lizanne Schweren MR Imaging of the effects of methylphenidate on brain structure and function in ADHD at Rijksuniversiteit Groningen (Prof. dr. P. Hoekstra en Prof. dr. JK Buitelaar, mw. Dr. C. Hartman). (cum laude) 91

93 E Activiteiten Karakter promovendi en onderzoeksmedewerkers Aleksandra Berezowska is onder leiding van Esther Leuning, Martine van Dongen-Boomsma en Wouter Staal begonnen als onderzoeksassistent binnen het project Eye-Catcher. Het project wordt gefinancierd door het Fonds Psychische Gezondheid en gaat in op het effect van EMDR bij jongeren met autisme die wel of geen trauma hebben ervaren. In het kader van het onderzoek hebben Aleksandra en Esther in 2015 een pilot studie uitgevoerd. De resultaten van deze pilot studie zullen in 2016 bekend worden gemaakt in de vorm van een short report. Daarnaast zullen Aleksandra en Esther in 2016 ook van start gaan met de inclusie en dataverzameling van het onderzoek. Anke Heinemann en Mandy Lamberts-Froma zijn in 2015 van start gegaan met het onderzoek naar de werkzaamheid van de blended Dappere Kat, een cognitief gedragstherapeutisch programma gericht op het reduceren van angstproblematiek bij kinderen. Hiervoor hebben zij in 2014 de kennisbeurs gewonnen. Kinderen met angstproblematiek en mogelijke comorbiditeit van een ASS, ADHD en/of een LVB nemen deel aan dit exploratieve onderzoek, wat in 2016 vooral in het licht van inclusie gestaan heeft. Deze loopt door in 2017 en medio 2017 worden de eerste resultaten verwacht. Daarnaast heeft Anke samen met Conny Neumann, Lidwien Kok en Anne van der Waa een hoofdstuk over CGT bij LVB geschreven in het in december verschenen Handboek Psychiatrie en lichte verstandelijke beperking, onder redactie van Robert Didden, Pieter Troost, Xavier Moonen en Wouter Groen. Anne van der Waa is binnen Karakter werkzaam als orthopedagoog i.o.t. GZ-psycholoog en coördineert daarnaast het normeringsonderzoek van de WISC-V in samenwerking met Pearson. Het normeringsonderzoek richt zich op het vertegenwoordigen van de LVB-doelgroep binnen de normen van de binnenkort uit te geven Nederlandse vertaling van de WISC-V. Verzamelen van data loopt nog tot eind mei Daarnaast heeft Anne in samenwerking met collega s Anke Heinemann en Conny Neumann en Lidwien Kok en Robert Didden twee hoofdstukken geschreven in het dit jaar uitgegeven Handboek psychiatrie en verstandelijke beperking. In 2017 zal Anne haar promotieonderzoek naar de relatie tussen adaptief functioneren en kwaliteit van leven bij kinderen en jongeren met LVB continueren. Annemieke Brinkman is coördinator van het normeringsonderzoek naar de Cognitieve Taak Applicatie (COTAPP). De COTAPP is ontwikkeld door Nanda Lambregts-Rommelse (Karakter, Radboudumc), Patrick de Zeeuw (Universiteit Utrecht), Catharina Hartman (Accare, UMCG) en Marjolijn Luman (VU Amsterdam) om meer zicht te krijgen op cognitieve functies die (naast intelligentie) belangrijk zijn voor schools functioneren, zoals concentratie, afleidbaarheid, werkgeheugen, beloningsgevoeligheid en het vermogen om te kunnen wachten. Naast het inhoudelijk meedenken over de COTAPP geeft Annemieke leiding aan ongeveer 15 studenten die aan het COTAPP onderzoek meewerken voor het opdoen van ervaring of het schrijven van hun masterscriptie. Vanaf september 2015 tot en met december 2016 hebben ongeveer 650 kinderen aan het onderzoek deelgenomen. In de eerste helft van 2017 zullen de laatste 400 tot 500 kinderen geïncludeerd worden om uiteindelijk te komen tot een representatieve normgroep van kinderen tussen de 6 en 12 jaar. Naast haar werk in het wetenschappelijk onderzoek is Annemieke 16 tot 24 uur werkzaam als orthopedagoog bij Karakter (zorglijn SAOS, cluster Gelderland). Cecilia Mazzetti en Eveline van Bijnen doen onderzoek naar de oorzaak van gerichte aandachtsproblemen bij kinderen met ADHD (Shark 2). Met behulp van neuro-imaging technieken (MRI-scan en magnetoencefalografie/meg) zal worden onderzocht op welke manier kinderen met ADHD hun aandacht richten en wat de invloed van medicatie hierbij is. 30 jongens met ADHD, onder behandeling van stimulantia, en 30 jongens zonder ADHD zullen worden onderzocht en met elkaar worden vergeleken. Christian Utzerath voert als promovendus een onderzoek uit naar (hypo-)priors in ASS. Hoe we de wereld om ons heen waarnemen, is niet alleen het resultaat van de zintuigelijke prikkels die we binnenkrijgen we wegen deze prikkels bovendien altijd onbewust af tegen onze kennis van en onze verwachtingen over de wereld, zogenaamde priors. Recente theorieën stellen namelijk dat dit afwegingsproces in autisme dusdanig anders verloopt omdat mensen met ASS voortdurend door hun zintuigelijke input verrast worden. Als gevolg daarvan kan simpele waarneming al een stressvolle ervaring worden, en kunnen complexere processen zoals sociale interactie snel een overweldigend karakter krijgen. In het hypopriors project wordt er met behulp van fmri en MEG hersenscans nagegaan of er daadwerkelijk een disbalans tussen iemands verwachtingen en zintuigelijke informatie bestaat in autisme, ten opzichte van mensen zonder autisme. Jeugdigen met en zonder autisme (22 per groep, jaar) ondergaan hersenscans, eerst met fmri en dan vervolgens met MEG. Gedurende deze scans doen ze eenvoudige waarnemingstakjes. Tijdens deze taken wordt zichtbaar hoe deelnemers hun priors (verwachtingen) met zintuigelijke informatie combineren. Op dit moment zijn de meeste deelnemers voor de fmri geïncludeerd en liggen er alle benodigde stappen voor de data-analyse klaar. Daarom worden later dit jaar de eerste resultaten voor de fmri verwacht, en kan het onderzoek doorstromen naar de MEG scans, waarmee het project in de winter afgerond wordt. Ellen Duifhuis, GZ-psycholoog in opleiding tot klinisch psycholoog, en Jenny den Boer, kinder- en jeugdpsychiater hebben hun onderzoek vanuit de Karakter Kennisbeurs afgerond. Zij vergeleken de effecten van Pivotal Response Treatment met Treatment as Usual bij jonge kinderen met autisme. Hun artikel waaraan ook Annelies Doornbos, Iris Oosterling, Jan Buitelaar en Helen Klip meewerkten, is inmiddels gepubliceerd in het Journal of Autism and Developmental Disorders. Jenny is nu nog betrokken bij de lopende PRT onderzoeken binnen Karakter. Esmé Möricke heeft haar laatste artikel in het kader van het SOSO-project (Screenings- Onderzoek Sociale Ontwikkeling) afgemaakt en ingediend. Het artikel gaat niet alleen over de voorspelbare waarde van diverse typen (probleem)gedrag bij 14 en 36 maanden op de aanwezigheid van autistisch gedrag op de leeftijd van 4-5 jaar, maar ook over het verband tussen (probleem)gedrag van het kind op deze drie leeftijden en de mate van ervaren opvoedingsstress bij beide ouders als het kind 4-92

94 5 jaar is. Daarnaast heeft Esmé haar manuscript geschreven dat inhoudelijk positief beoordeeld is. Ze is momenteel bezig met de afronding van haar proefschrift en ze hoopt dat in de zomer van 2017 te verdedigen. Francesca Waddington begon in juni 2015 met haar promotieonderzoek met Nanda Rommelse, Barbara Franke en Jan Buitelaar. Het project richt zich op de beoordeling van probleemherkenning van emoties in ASS en ADHD uit de RDoC perspectief. Tot nu toe is Francesca begonnen met training in neuroimaging, modelleringstechnieken en genetica. Verder zijn de eerste 3 artikelen gepland, met 2 van deze artikelen klaar voor review aan het begin van In het afgelopen jaar dit werk is gepresenteerd in de MiND Annual Meeting en het Donders Poster Session. Het is de bedoeling dat dit werk zal worden gepresenteerd op conferenties in 2017, inclusief op het ADHD World Congress. Geeske Boerboom heeft het onderzoek in het kader van haar opleiding tot verpleegkundig specialist naar of er sprake is van klinisch relevante somatische afwijkingen bij jongeren tussen de 6 en 18 jaar die verwezen worden naar Karakter Kinder- en jeugdpsychiatrie afgerond. Gigi van de Loo-Neus is in het kader van haar promotietraject betrokken bij de MASK studie, voornamelijk bij de placebocontrolled multicenter discontinuation trial bij kinderen die langer dan 2 jaar methylfenidaat gebruiken. Daarnaast is ze betrokken zijn bij het TRACE onderzoek. Dit betreft onderzoek naar het effect van een op het RED-dieet gelijkend dieet, in vergelijking met een ander dieet en CAU. Tevens is zij betrokken bij het Shark-2 onderzoek en het GOAT onderzoek binnen Karakter. In 2017 worden de data van het ADDUCE project vrijgegeven over de cardiale bijwerkingen van ADHD waarbij in drie landen in Europa een groep kinderen met methylfenidaat vergeleken is met een controle groep. Ook de data van het Crosssectioneel onderzoek naar linkerventrikelhypertrofie en bloeddruk veranderingen van ADDUCE woerden in 2017 verwacht. Deze papers worden dit jaar geschreven. Daarnaast is zij nog verbonden aan het onderzoek van Wendy van Summeren naar Slow Cognitive tempo bij kinderen met ADHD (en ASS?). Halewijn Drent is werkzaam als promovendus bij Accare op het onderzoek naar de invloed van gezins- en omgevingsfactoren op behandelsucces, genaamd: Wat bepaalt het succes van een behandeling? Een onderzoek naar gezins- en omgevingsfactoren. Met dit ZonMw gefinancierde project trachten de onderzoekers een inzicht te krijgen in welke aspecten, buiten de eigenlijke behandeling om, van invloed zijn op het resultaat van een gevolgde behandeling. Hierbij wordt niet alleen gekeken naar de invloed op de ernst van de problematiek, maar ook naar behandeluitval (drop-out) en het überhaupt niet op komen dagen voor de aangeboden zorg (no-show). In 2016 is de dataverzameling afgerond. In totaal hebben 810 gezinnen aangegeven mee te willen doen aan het onderzoek, waarvan 422 gezinnen met zowel de eerste als de tweede meting hebben meegedaan. Tevens is er een start gemaakt met het schrijven van het eerste artikel naar determinanten van motivatie van ouders om in behandeling te gaan, voordat de eigenlijke behandeling is begonnen. Betrokken (hoofd-)onderzoekers bij het project zijn: Andrea Dietrich, Pieter Hoekstra, Barbara van den Hoofdakker en Jan Buitelaar. Ineke Cornelissen is als coördinator werkzaam op een grootschalig Europees onderzoek naar de biologische processen van Autisme Spectrum Stoornissen (ASS), EU-AIMS LEAP. Zij werkt in een onderzoeksteam met 7 anderen, waaronder 2 promotiestudenten (Carsten Bours en Annika Rausch), 2 onderzoeksmedewerkers (Maartje Graauwmans en Annemiek Kruit) en 3 personen die werkervaring opdoen. In 2016 hebben 110 families deelgenomen aan een tweede meting (na een eerste meting maanden eerder). In de eerste helft van 2017 zal de rest van de families voor de tweede meting komen en zal de dataverzameling uiteindelijk afgerond worden. Iris Smeekens (promovenda Karakter, RadboudUMC) heeft in 2016 de werving voor de PicASSo-onderzoek, effectonderzoek naar Pivotal Response Treatment (PRT) met en zonder inzet van een robotje bij kinderen met ASS van 3 t/m 8 jaar, verder uitgebreid naar alle locaties van Karakter. Eind 2016 is de actieve werving van dit onderzoek afgerond. Daarnaast is de werving voor het DAVINCI-onderzoek, effectonderzoek PRT bij kinderen met ASS van 9 t/m 15 jaar, gestart in mei 2016 en wordt dit momenteel uitgebreid naar alle locaties van Karakter. In 2016 is Iris verder bezig geweest met het opstellen van het protocol voor een Cochrane systematic review naar de effecten van Pivotal Response Treatment (PRT) bij mensen met autisme. Verder heeft Iris een poster presentatie gegeven op het Autism Europe Congres over de opzet van het PicASSo project en heeft ze een presentaties gegeven op het Infants congres en congres van Wijk tot Wetenschap. Naast haar onderzoekstaken werkt Iris als PRT behandelaar binnen Karakter en heeft ze samen met Annuska van der Vegte gewerkt aan een autisme en PRT scholing voor leerkrachten, wat begin 2017 via de Karakter Academie gegeven gaat worden. Janne Visser heeft een 2016 vergelijkend literatuuronderzoek gepubliceerd in het tijdschrift Neuroscience & Biobehavioral Reviews. Hierin beschrijft zij onder andere welke voorlopers in termen van gedrag, temperament en cognitie er vergelijkbaar en juist heel verschillend zijn bij ASS en ADHD in de leeftijd van 0 tot 6 jaar. Zij heeft net een paper afgerond over follow-up van het DIANE project (vroegdiagnostiek en interventie van ASS). Hierbij is zijn de ontwikkeltrajecten - over 3 tijdstippen van gemiddeld 2 tot 6 jaar - van de hele groep DIANE kinderen gestratificeerd in verschillende meer homogene subgroepen gebaseerd op beloop ASS symptomen. Om deze groepen verder te karakteriseren is vervolgens gekeken naar beloop van cognitie, taal en ADHD-gerelateerde kenmerken binnen deze groepen. Janne heeft in februari haar proefschrift afgerond. Jet Muskens is sinds 2015 de coördinator van coassistenten waarbij zij het keuze coschap geprofessionaliseerd heeft waardoor er momenteel iedere maand twee keuze coassistenten in Nijmegen zijn en al meerdere coassistenten als ANIOS binnen Karakter werkzaam zijn. Zij is de coördinator vanuit Karakter voor het landelijke onderwijs van kinder- en jeugdpsychiaters in opleiding en de coördinator van de organisatie van de PAOH nascholingen over kinder- en jeugdpsychiatrie samen met het Radboudumc en Pro Persona. Samen met Rutger Jan van der Gaag schreef zij het hoofdstuk Het onderzoek van het kind / de jongere in ontwikkeling voor het boek Ontwikkelingsstoornissen in perspectief wat in 2016 uitgegeven zal 93

95 worden. Jet werkt momenteel aan twee internationale publicaties; een overzichtsartikel over somatische klachten bij ontwikkelingsstoornissen en een artikel over de effectiviteit van IHT binnen de kinder- en jeugdpsychiatrie. Karin Beuker is op dit moment bezig met het afronden van haar vierde artikel over de follow-up van het SOSO-project. Hoe gaat het nu volgens ouders en leerkrachten met de kinderen die op 1-jarige leeftijd zijn gescreend met de ESAT? Naast het afronden van haar proefschrift werkt Karin 4 dagen per week als GZ-psycholoog bij Karakter Arnhem in de zorglijn ASS en infants. Karlijn Vermeulen is promovenda op het project Gedrag & Genen. In 2016 werkte zij aan een viertal papers en twee boekhoofdstukken. Twee papers zijn aangeboden voor publicatie en momenteel under review. Het eerste paper gaat over psychopathologie bij zeldzame syndromen, waaronder het Kleefstra Syndroom. Het tweede paper gaat over de behandeling van psychopathologie bij het Kleefstra Syndroom. De andere twee papers gaan over de inzet van meetinstrumenten bij mensen met een matig tot zeer ernstige verstandelijke beperking en over stress bij ouders van kinderen met een zeldzaam genetisch syndroom. Voor het handboek Psychiatrie en Lichte Verstandelijke Beperking schreef zij mee aan de hoofdstukken Klinische Genetica en Autisme Spectrum Stoornissen. Daarnaast was zij betrokken bij de ontwikkeling van een e-learning voor psychiaters over ontwikkelingsstoornissen, waarbij zij een leerpad ontwikkelde over psychiatrische diagnostiek bij mensen met een matig tot zeer ernstige verstandelijke beperking. Karlijn gaf onderwijs aan de AIOS kinder- en jeugdpsychiatrie, AIOS klinische genetica en AVG. Ze hield lezingen op verschillende congressen, waaronder de Neurodevelopmental Disorders Meeting en de INS mid year meeting. Thans is zij betrokken bij de ontwikkeling van de Generieke Module voor mensen met een Licht Verstandelijke Beperking van het Trimbos Instituut en bij de ontwikkeling van de multidisciplinaire richtlijn Probleemgedrag bij Verstandelijke Beperking. Ze begeleid een viertal AVG i.o. bij hun onderzoeksproject in het kader van de opleiding en een AIOS psychiatrie bij het opzetten van onderzoek naar het microbioom bij het Kleefstra Syndroom. Karlijn is naast haar onderzoekswerk ook klinisch werkzaam als kinder- en jeugdpsychiater bij Karakter in Horst en voorzitter van het platform Psychiatrie en Verstandelijke Beperkingen binnen de NVvP. In 2016 startte zij psychiatrische counselling bij Poli Zeldzaam in het RadboudUMC en werkte zij tevens als consulent voor het Centrum voor Consultatie en Expertise bij casus waarbij de psychiatrische zorg voor kinderen met een verstandelijke beperking was vastgelopen. Kirsten Smeets heeft in 2016 haar onderzoek gecombineerd met de opleiding tot GZ-psycholoog in het UMC Utrecht afdeling psychiatrie. Ze heeft het afgelopen jaar een aantal artikelen afgerond die zich richten op het voorspellen van behandelverloop na het volgen van de Agressie Regulatie Training (o.a. het in kaart brengen van neurocognitieve voorspellers van behandelsucces). Hierbij heeft ze samengewerkt met de Bascule en de onderzoeksgroep van James Blair van het NIMH, USA. Op 15 mei 2017 zal Kirsten haar proefschrift verdedigen onder begeleiding van Jan Buitelaar, Nanda Rommelse, Floor Scheepers & Robbert-Jan Verkes. Liesbeth Hoekstra is werkzaam als kinder- en jeugdpsychiater bij Karakter Nijmegen. Naast haar klinische werk volgt zij een promotietraject over autisme (de invloed van genen en interventies op het brein en het effect van het brein op gedrag en vice versa). Het afgelopen jaar is zij bezig geweest met (fundamenteel onderzoek naar) de analyse van de dikte van de hersenschors (smri) van een groep kinderen (6-12jaar)met autisme en zonder autisme (n=111). In het bredere perspectief heeft ze hiervoor ook beschikbare adolescentendata en volwassenendata betrokken. De analyse hiervan is bijna afgerond en ze zal verder schrijven aan publicatie hiervan. De door haar verzamelde data is met een andere onderzoeksvraag geïncludeerd in het ENIGMA project, dat door Daan van Rooij als eerste auteur in artikel is gesubmit voor publicatie. Daarnaast is Liesbeth spreker geweest bij een door SCEM georganiseerd kinderneurologie congres (over normaal en niet-normaal gedrag) en bij het door Karakter-Infants georganiseerde congres over vroeginterventies bij infants (over de inzet van psychofarmaca tijdens de behandeling van het jonge kind). Zij heeft met Tineke de Vos een presentatie verzorgd tijdens het academisch uur over juridische kaders in de behandeling (over gezag, toestemming, informatieuitwiiseling en kindermishandeling). Naast de binnen het academisch cluster gebruikelijke werkbegeleiding en mentoraat van co-assistenten en arts-assistenten geeft Liesbeth het (algemeen kinder-en jeugdpsychiatrie en ADHD) onderwijs aan de huisartsenopleiding. Na haar zwangerschapsverlof heeft zij samen met Jet Muskens en Josine van de Meijdenberg een concepthoofdstuk geschreven voor het handboek ziekenhuispsychiatrie en is zij, naast het eerstgenoemde artikel, bezig geweest met de voorbereidende werkzaamheden voor een experimentele behandeling in onderzoeksverband van een autistische jongen met een specifieke gendeletie (n=1). Loes Vinkenvleugel heeft zich in 2016 bezig gehouden met het Zebra-project, waar ze momenteel onderzoek doet naar vroegtijdige kenmerken en ontwikkeling van autisme bij broertjes en zusjes van kinderen met een ASS-diagnose (zie Mirjam Pijl). Naast de werving en organisatie van het project voert ze de onderzoeksdagen met de Brusjes uit. In dit jaar zijn de eerste kindjes geweest voor de 36 maanden (en tevens eind-) meting. De fase waarin we de onderzoekstrajecten gaan afsluiten is begonnen! Daarnaast zijn we ook nog gestart met de laatste inclusies van kindjes van 5 maanden oud; het project loopt dus nog wel even. Verder is het traject van de ADOS-training afgerond in 2016; de verdiepingstraining is behaald. Loes is nu volledig gecertificeerd voor alle modules van de ADOS. In augustus is ze bij Karakter begonnen als psycholoog om in het kader van het Picasso en Davinci project blind de ADOS afnames te doen. Momenteel werkt ze aan een artikel betreffende de relatie tussen huiltjes van high risk vs low risk kinderen, die we bij het onderzoek op 5m en 10m hebben opgenomen. Deze huiltjes zijn akoestisch geanalyseerd in samenwerking met een team in Italië. Middels deze analyses wordt gekeken naar verschillen in akoestische kenmerken en een eventueel verband met temperament, slaap en autisme kenmerken op 14 maanden. In 2017 wordt dit artikel afgerond. Margreet Bierens werkt als onderzoeksassistent binnen Karakter in Nijmegen aan twee ZonMW-gefinancierde projecten die zijn geïnitieerd door Accare in samenwerking met het UMCG. Deze projecten kijken naar het gebruik van psychofarmaca bij kinderen en jongeren, specifiek methylfenidaat en antipsychotica. Per januari zal Margreet ook klinisch werk gaan verrichten 94

96 binnen de zorglijn ASS, in Arnhem. Zij blijft haar onderzoekswerk naast het klinische werk doen omdat zij de combinatie wetenschappelijk onderzoek en klinisch werk heel waardevol vindt. Anne-Flore Matthijssen is promovenda op de Methylfenidaat Afbouw Studie bij Kinderen (MASK). Off-label Risperidon bij Kinderen en Adolescenten: afbouw studie (ORKA), waaraan naast Karakter en Accare ook De Bascule en GGZ Centraal meewerken, is het promotie onderzoek van Mariken Dinnissen. Beide onderzoeken zijn een dubbel blind gerandomiseerd placebo gecontroleerd afbouwtrial. Momenteel is de dataverzameling van MASK afgerond, waarbij we veel patiënten vanuit Karakter hebben kunnen includeren. ORKA is bezig met het includeren van de laatste proefpersonen en ook aan dit onderzoek heeft Karakter een belangrijke bijdrage geleverd. De verwachting is dat de eerste bevindingen in de loop van 2017 (MASK) en eind 2017 (ORKA) bekend zullen zijn. Naast de afbouwtrials loopt voor beide projecten tevens een dossieronderzoek (audit) waarvoor in medische dossiers van kinderen die een voorschrift voor methylfenidaat of een antipsychoticum hebben gekregen, wordt gekeken in hoeverre de bestaande richtlijnen zijn gevolgd op het gebied van diagnostiek en het voorschrijven van deze medicatie. De audit rond methylfenidaat is afgerond en resultaten zullen in de loop van 2017 bekend worden, de audit rond antipsychotica is in 2016 van start gegaan en resultaten volgen in Betrokken (hoofd-)onderzoeker en/of behandelaar bij deze projecten zijn Pieter Hoekstra, Barbara van den Hoofdakker, Andrea Dietrich, Jan Buitelaar, Gigi van de Loo-Neus en Wouter Staal. Manon de Korte is vanaf januari 2017 aan het werk als promovenda binnen Karakter. Ze zal onderzoek gaan doen naar de werkzame factoren in behandeling naar ASS, onder begeleiding van Martine van Dongen-Boomsma en Jan Buitelaar. In eerste instantie zal ze, zoals in het afgelopen jaar als onderzoeksassistent, Iris Smeekens ondersteunen in de PRT onderzoeken (PicASSo-project en DAVINCI-project). Omdat de werving voor het PicASSo-project inmiddels gestopt is maar voor het DAVINCI-project nog in volle gang is, zal zij met name de coördinatie van dit project op zich nemen. Tevens zal ze in maart de opleiding tot PRT-therapeut gaan volgen. Momenteel is Manon ook nog werkzaam voor het Zebra-project. Ze neemt tijdens onderzoeksdagen klinische metingen af bij jonge kinderen en hun ouders en houdt zich daarnaast bezig met de coördinatie van de data-invoer en internationale data-upload. Haar werkzaamheden binnen het Zebra-project zal ze eind maart beëindigen, zodat ze zich volledig op haar promotie-onderzoek kan richten. Mijnke Janssen heeft is promovenda op twee onderzoeksonderwerpen: de selectie en het effectief gebruik van kwaliteiteitsindicatoren in de kinder- en jeugdpsychiatrie en de Tornadostudie, het door ZonMW gesubsidieerde doelmatigheidsonderzoek naar de verbeterde organisatie van de zorg rondom ongecompliceerde ADHD (Tornadoprogramma). Het Tornadoprogramma combineerde versnelde diagnostiek, gevolgd door psycho educatie bij de gespecialiseerde GGZinstelling en medicatiebehandeling door de huisarts, die daarvoor online geaccrediteerd getraind werd. Er werden 208 ambulante patiënten geïncludeerd. Het Tornadoprogramma verkortte de wachttijd tot behandeling met gemiddeld 72 dagen en verminderde de kosten aanzienlijk (4101 euro per patiënt na 1 jaar), terwijl de klinische resultaten goed en vergelijkbaar waren met care as usual. Ook bleken de deelnemende huisartsen tevreden over het Tornadoprogramma en hun rol daarin. Het artikel met de belangrijkste resultaten van de Tornadostudie is momenteel under review bij een internationaal peer reviewed tijdschrift. De uitkomsten van het kwalitatieve deel van dit onderzoek (n.a.v. interviews met huisartsen, is inmiddels gepubliceerd in een Europees tijdschrift voor huisartsgeneeskunde. Mijnke zal op 31 maar 2017 haar proefschrift verdedigen aan de Radboud Universiteit te Nijmegen. Mireille Bakker heeft zich het afgelopen jaar verdiept in de CU2 dataset. Daarover heeft ze een drietal papers voorbereid ter indiening over de verschillen in: hormonen, eye-tracking (in samenwerking met Carsten Bours, promovendus aan het Donders Institute), en inhibitie (in samenwerking met Pierre Herpers psychiater Karakter Kinder- en Jeugdpsychiatrie) bij mannelijke jongeren met agressieproblemen (ODD, CD, en ASD in vergelijking met een controle groep). Haar bevindingen heeft ze het afgelopen jaar gepresenteerd tijdens verscheidende (inter-)nationale congressen waaronder het ISRA en de Donders Discussions en als gastspreker voor tweedejaars psychologie studenten op de Radboud Universiteit van Nijmegen. Aanvullend heeft Mireille in samenwerking met Leonie Hennissen een review geschreven over de effecten van methylfenidaat, amfetamines en atomoxetine bij kinderen met ADHD op het cardiovasculair systeem, deze is eind 2016 ingediend. Mireille is ook betrokken geweest bij het opzetten van een meerdaagse workshop voor junior onderzoekers van verschillende internationale onderzoeksprojecten gericht op jongeren met ODD/CD. Momenteel helpt Mireille mee aan de dataverzameling voor het grote internationale AGGRESSOTYPE/MATRICS project waarbij jongeren met ODD of CD ook centraal staan. Naast haar onderzoek werkzaamheden is Mireille ook klinische betrokken door het leren van de ADOS afname. Eind 2017 rond Mireille haar proefschrift af, waarna zij graag de klinische kant verder opzoekt in de vorm van bijvoorbeeld de GZ-opleiding. Mirjam Gaal heeft in 2016 in het kader van haar opleiding tot verpleegkundig specialist, onderzoek gedaan naar de invloed van methylfenidaat op het slaapgedrag bij kinderen van 6 tot 12 jaar met de diagnose ADHD, ten einde de behandelmogelijkheden voor slaapproblemen te vergroten en zo de slaapproblemen te verminderen. Mirjam Pijl heeft het afgelopen jaar een artikel gepubliceerd over een nieuw meetinstrument dat zich richt op de verandering in sociaal communicatief gedrag bij jonge kinderen met ASS, namelijk de Brief Observation of Social Communication Change (BOSCC). Uit haar onderzoek blijkt dat de BOSCC een veelbelovend instrument is om verandering over tijd te meten. De resultaten zijn in 2016 gepresenteerd op de International Meeting for Autism Research (IMFAR) in Baltimore. Verder heeft Mirjam een artikel ingediend over de lange termijn effecten van een vroegdetectie programma voor ASS (Oosterling et al., 2010), na een periode zonder actieve investering. Uit het onderzoek blijkt dat het positieve effect op de leeftijd van diagnose van kinderen met ASS niet wordt behouden op de lange termijn. Daarnaast coördineert Mirjam de werving en klinische dataverzameling van het Zebra-project (Zusjes En BRoertjes van kinderen met Autisme). In het teken van dit onderzoeksproject zijn inmiddels een groot aantal ouder-kind interacties gecodeerd a.d.h.v. een codeerschema (ontwikkeld door Mirjam en 95

97 collega s aan de universiteit van Gent). In het aankomend jaar hoopt Mirjam de analyses te kunnen uitvoeren en de resultaten in een artikel te publiceren. Momenteel werkt ze aan een artikel over vroege kenmerken van temperament bij brusjes van kinderen met ASS. Naast deze onderzoeksactiviteiten is Mirjam ook klinisch betrokken, o.a. door deelname in het Landelijk Netwerk Autisme Jonge Kind (LNAJK). Natalie Forde, een onderzoekster uit Ierland, promoveert, net als Thaïra Oppeneer op het onderzoek TS-EUROTRAIN ( Ze zit nu in haar laatste jaar. Het TS-EUROTRAIN onderzoek kijkt naar de hersenen van kinderen met een chronische ticstoornis en ADHD door middel van een hersenscan (MRI) en afname van computertaakjes. De werving van haar studie is in 2015 voltooid. Vanaf dat moment is Natalie met haar collega s gestart met data analyses. Natalie keek daarin specifiek naar de structuren en stofwisseling van het brein. Tot nu toe vond ze geen structurele verschillen in de basale ganglia bij kinderen met een ticstoornis en/of ADHD (Forde et al., 2016, movement disorders). De basale ganglia zijn belangrijke structuren in het brein die betrokken zijn bij motorische en cognitieve processen. Glutamaat is de voornaamste stimulerende neurotransmitter in het brein. Het onderzoeksteam vond ook geen verband tussen de glutamaat concentraties in relatie tot ticstoornissen of ADHD. Er was echter wel een verband met obsessief compulsieve symptomen bij kinderen met een ticstoornis (Naaijen & Forde et al., 2016, neuroimage: clinical). Natalie zet haar onderzoek naar structurele verbindingen in het brein voort, terwijl Thaïra de werking van het brein verder onderzoekt. De betrokken hoofdonderzoekers bij het UMCG zijn Pieter Hoekstra en Andrea Dietrich, en Jan Buitelaar, Karakter Nijmegen. Nienke Siebelink is in april 2015 gestart met haar PhD traject bij Jan Buitelaar en Corina Greven. Het afgelopen jaar heeft zij een pilot project uitgevoerd om de haalbaarheid te onderzoeken van een mindfulness training bij kinderen (8-16 jaar) met ADHD (en co-morbiditeit) en hun ouders binnen Karakter. De resultaten van de pilotstudie zijn via posterpresentaties gedeeld in de wetenschappelijke gemeenschap en voor een breder publiek via een artikel op de karakter website. Hierop volgend is het MindChamp project gestart: een gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek (RCT) naar de effectiviteit van deze mindfulness training als aanvulling op de gebruikelijke zorg bij ADHD. Het project is goedgekeurd door de ethische toetsingscommissie en de werving en dataverzameling zijn in volle gang. Reeds twee groepen hebben de training gevolgd en een derde is gaande. Het komende jaar zal worden gebruikt voor de voortzetting van de werving en dataverzameling voor MindChamp. Daarnaast zal het protocol van deze RCT beschreven worden in een artikel en worden gepubliceerd. Niki Kamphuis, Annick Bosch en Jolanda van der Meer werken samen aan het TRACE-project, dat in 2015 van start is gegaan. In dit project wordt de lange termijn effectiviteit van dieetbehandeling in vergelijking met gebruikelijke zorg onderzocht bij kinderen met gedragsproblemen. Ook beoogt de TRACE-studie de biologische werking van dieetbehandelingen te achterhalen, zodat beter voorspeld kan worden bij wie een dieetbehandeling zal werken. Om dit doel te bereiken werken Karakter, Triversum, Accare en het RIVM samen aan dit project. Inmiddels zijn de eerste 50 deelnemende gezinnen geïncludeerd, toch mogen de eerste resultaten ten aanzien van lange termijn effectiviteit niet eerder dan 2018 verwacht worden. In het voorjaar van 2017 zal Balans Magazine in een themanummer over voeding uitgebreid aandacht besteden aan TRACE. Nina Molendijk, GZ-psycholoog in opleiding tot klinisch neuropsycholoog en winnaar van de Karakter Kennisbeurs 2013, is per 1 april 2013 gestart met het wetenschappelijk onderzoek Emoties leren herkennen. Middels een gerandomiseerd placebogecontroleerde interventie studie onderzoekt zij de effectiviteit van "The Transporters" methode. Onderzocht wordt of kinderen met een autisme spectrum stoornis en een lager IQ (IQ 60-90) door deze methode beter in staat zijn om emoties en daarbij behorende gezichtsuitdrukkingen te herkennen en te begrijpen. Afgelopen jaar is de inclusie van het onderzoek afgerond. Momenteel lopen de follow up metingen nog door. We hopen in de zomer van 2017 de resultaten van deze interventiestudie te publiceren. In samenwerking met Dorine Slaats, Helen Klip, Nanda Rommelse en Jan Buitelaar zullen we hiernaast begin 2017 een artikel te publiceren over de relatie tussen IQ en sociale informatieverwerking bij kinderen met een autisme spectrum stoornis. Pauline Geuijen startte in februari 2016 met haar Master stage Biomedische Wetenschappen. Onder leiding van Nanda Rommelse onderzocht zij, met behulp van (Neuro)IMAGE data, de relatie tussen ADHD en overgewicht binnen gezinnen. Hieruit bleek dat zowel kinderen met ADHD als hun onaangedane broertjes en zusjes, vergeleken met populatieprevalentie data, vaker overgewicht hebben. Bij de onaangedane broertjes en zusjes kwam overgewicht even vaak voor als bij de kinderen met ADHD zelf. De belangrijkste voorspeller voor overgewicht bij kinderen met ADHD en hun onaangedane broertjes en zusjes bleek de aanwezigheid van overgewicht bij hun ouders te zijn. Op dit moment worden de laatste hand gelegd aan een artikel dat ter publicatie aangeboden zal worden. Daarnaast werkt Pauline sinds juli 2016 als onderzoeksassistent op het SOH KJP project. Voor dit project evalueert zij de lopende pilots, waarbij GZ-psychologen worden ingezet in de huisartsenpraktijk als specialistische ondersteuning van de huisarts (SOH) op het gebied van kinder- en jeugdpsychiatrie (KJP). Pierre Herpers heeft, samen met Jan Buitelaar, het hoofdstuk Ontwikkeling van het geweten geschreven voor het Leerboek ontwikkelingsstoornissen in de levensloop. Een integrale medische en psychologische benaderlng. Dit boek is in het voorjaar uitgegeven. In december is hij gepromoveerd op het onderwerp Callous-unemotional traits in a cross-disorder perspective. Dit onderzoek laat zien dat bepaalde persoonlijkheidskenmerken (kilheid/ongevoeligheid), die vooral gekoppeld worden aan ernstige gedragsstoornissen, ook kunnen voorkomen bij jongeren met andere psychiatrische problemen zoals ADHD en autisme. Hoe sterker deze persoonlijkheidskenmerken aanwezig zijn, hoe slechter deze jongeren functioneren in hun dagelijkse leven. Het is dus belangrijk om te onderzoeken hoe deze specifieke groep jongeren een beter behandelaanbod geboden kan krijgen. René Blom (Psychomotorisch Therapeut en Mindfulness trainer in Zwolle) werkte aan het onderzoek naar Mindfulness bij kinderen en pubers met ASS en hun ouders. Hij schreef mee in het protocol en aan het artikel MYmind: Mindfulness training for 96

98 Youngsters with autism spectrum disorders and their parents door Esther de Bruin, René Blom, Franka Smit, Francisca van Steensel and Susan Bögels. Dit artikel is in 2015 gepubliceerd in het Amerikaans tijdschrift Autism en in het Wetenschappelijke Tijdschrift voor Autisme. In 2016 is er vanuit de UvA gestart met kwalitatief onderzoek naar wat nou maakt dat Mindfulness werkt bij ASS. Deelnemende ouders en kinderen/jongeren vanuit Karakter werden geïnterviewd. Ook nam Karakter deel aan de single case study naar mindfulness bij jongeren met ASS en internaliserende problematiek. Ook hierin werken Karakter en UvA Minds samen. Rik Knipschild is binnen Karakter werkzaam als psychotraumatoloog en GZ-psycholoog. Hij heeft samen met collega s Doenja van Leeuwaarden, Harmien Koopmans, Els Kors, Karien Kroeze en Kristel Bijen een onderzoeksvoorstel geschreven waarmee ze middels een single-blind Randomized Controlled Trial (RCT) willen onderzoeken of een gefaseerde traumabehandeling (STAIR + EMDR) bij adolescenten met complexe PTSS meerwaarde heeft en noodzakelijk is voorafgaand aan een traumagerichte behandeling (EMDR). Om de beschreven RCT uit te kunnen voeren is door hen in 2015 een projectplan geschreven waarmee zij de Kennisbeurs van Karakter gewonnen hebben. Dit projectplan heeft als voornaamste doel: het implementeren en trainen van een bovenregionaal psychotraumateam. In 2016 zijn, in het kader van de Kennisbeurs, vervolgens 20 collega s van tien verschillende locaties aangesloten bij het psychotraumateam en zijn zij getraind in diverse PTSS-gerelateerde diagnostische instrumenten en behandelinterventies. De tweede voorwaarde die gerealiseerd moet worden om de RCT uit te kunnen voeren is het werven van subsidie. Eind 2016 heeft Rik samen met collega s een subsidieaanvragen geschreven en ingediend. De aanvragen zullen begin 2017 beoordeeld worden. Rint de Jong doet een Randomized Controlled Trial onderzoek met als hoofdvraag of het toepassen van de Feedback Informed Treatment (FIT) als vorm van routine outcome monitoring een positief effect heeft op de effectiviteit van behandelingen. Op basis van de huidige literatuur wordt verwacht dat er een zeker positief effect is en dan met name bij die patiënten die dreigen af te haken in therapie. Binnen de actuele literatuur over het gebruik van feedback is onder andere de vraag of de eerder gevonden positieve effecten ook teruggevonden bij specifieke doelgroepen zoals de kinder- en jeugdpsychiatrie waar de problematiek over het algemeen zwaarder is. In het huidige maatschappelijke debat binnen de gezondheidszorg is het relevant te investeren in de effectiviteit van de behandeling. Toepassing van FIT grijpt daarbij rechtstreeks in op de therapeutische werkrelatie. In 2014 is gestart met de randomisatie van de acht deelnemende autismezorglijnteams binnen Karakter naar de experimentele dan wel controleconditie. Binnen beide condities wordt de care as usual binnen Karakter geboden, waarbij binnen de experimentele conditie FIT wordt toegevoegd. Als uitkomstmaat wordt een symptomchecklist (YOQ-30), een Quality of Lifescale (Kidscreen 27) en de Ouderbelasting Vragenlijst (OBVL). In juli 2016 is de inclusie afgerond en in december 2016 de dataverzameling. De data-analyses worden uitgevoerd in begin 2017 hetgeen moet leiden tot een artikel dat ingediend wordt bij een tijdschrift, waarmee Rint voldoet aan de eis die gesteld wordt voor het afronden van de opleiding tot Klinisch Psycholoog. Op het voorjaarscongres 2016 is een presentatie gegeven over FIT en het lopende onderzoek. Er zijn contacten gelegd met andere instellingen om op grotere schaal onderzoek te doen naar het gebruik van FIT, waarvoor ook een subsidie-aanvraag is ingediend bij ZonMw. Rob Siebes is in opleiding tot kinder- en jeugdpsychiater. Hij werkt als arts-assistent samen met Claudia van Loon mee aan een project in samenwerking met een huisartsengroep in Schijndel. Een project dat gebruik maakt van video-consulting door Rob, Claudia van Loon (AIOS) en kinder- en jeugdpsychiater Martine van Dongen-Boomsma, om huisartsen te helpen om te differentiëren welke kinderen wel of niet doorverwezen dienen te worden naar de basis/specialistische GGz en welke kinderen juist niet en door de huisarts/poh-ggz of wijkteams zelf behandeld kunnen worden. Het project gaat binnenkort van start. Naast het project Schijndel doet Rob, samen met Wouter Staal en Jan-Willem Muntjewerff (RadboudUMC) ook onderzoek naar de verschillen in autisme symptomatologie tussen verschillende leeftijdsgroepen bij volwassenen gediagnostiseerd met een autisme spectrum stoornis. Er wordt hierbij gebruik gemaakt van de subschalen van de Autisme Quotiënt sceeningsvragenlijst (AQ). Een artikel is recent afgerond. Sammy Roording, binnen Karakter werkzaam als Klinisch Neuropsycholoog, heeft de dataverzameling van een gerandomiseerde placebo-gecontroleerde interventie studie naar het effect van Cogmed werkgeheugentraining bij zwakbegaafde kinderen (IQ 70-85) met neuropsychiatrische stoornissen (ADHD en/of ASS) afgerond. Aan een publicatie wordt momenteel gewerkt. Daarnaast is dit onderzoek uitgebreid met een onderzoek het effect van coaching binnen de Cogmed training. Dit onderzoek wordt gefinancierd vanuit het Fonds Psychische gezondheidszorg (Antonia Wilhelmina Fonds) en vindt plaats binnen Karakter, zorglijn LVB. Dataverzameling loopt en een publicatie in de vorm van een studie protocol is onder review bij BMC-Psychiatry. Daarnaast heeft Sammy samen met Dorine Slaats en Jan Buitelaar een hoofdstuk over ADHD bij kinderen met een (L)VB geschreven voor het Handboek psychopathologie en verstandelijke beperking (uitgeverij De Tijdstroom). Verder is Sammy nauw betrokken bij de ontwikkeling van Straatwijzer (online psycho-educatie voor jongeren en hun ouders over LVB en psychiatrie) en zal hier een effectiviteitsstudie aan gekoppeld gaan worden. 97

99

100

101

102

103

104

105

106

107

108

109

110

111

112

113

114

115

116

117

118

119

120

121

122

123

124

125

126

127

128

129

130

131

132

133

134

135

136

137

138

139

140

141

142

143

144

145

146

147

148

149

150

151

152

153 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan:deraadvanbestuurenderaadvantoezichtvanStichtingKarakter Verklaring over de jaarrekening 2016 Ons oordeel Naar ons oordeel geeft de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte endesamenstellingvanhetvermogenvanstichtingkarakterop31december2016envanhet resultaat over 2016 in overeenstemming met de Regeling verslaggeving WTZi. Wat we hebben gecontroleerd Wij hebben de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening 2016 van Stichting Karakter te Ede( de stichting ) gecontroleerd. De jaarrekening bestaat uit: debalansper31december2016; deresultatenrekeningover2016;en detoelichtingmeteenoverzichtvandegehanteerdegrondslagenvoorfinanciëleverslaggeving en overige toelichtingen. Het stelsel voor financiële verslaggeving dat is gebruikt voor het opmaken van de jaarrekening is de Regeling verslaggeving WTZi. De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden en de Regeling Controleprotocol WNT 2016 vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de paragraaf Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening. Onafhankelijkheid Wij zijn onafhankelijk van Stichting Karakter zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assuranceopdrachten(vio) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants(vgba). Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Ref.: e PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., Fascinatio Boulevard 350, 3065 WB Rotterdam, Postbus 8800, 3009 AV Rotterdam T: ,F: , PwC is het merk waaronder PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Belastingadviseurs N.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Advisory N.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Compliance Services B.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Pensions, Actuarial & Insurance Services B.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers B.V. (KvK ) en andere vennootschappen handelen en diensten verlenen. Op deze diensten zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin onder meer aansprakelijkheidsvoorwaarden zijn opgenomen. Op leveringen aan deze vennootschappen zijn algemene inkoopvoorwaarden van toepassing. Op treft u meer informatie over deze vennootschappen, waaronder deze algemene (inkoop)voorwaarden die ook zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam.

154 Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit: hetjaardocument; deoverigegegevens. Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie: metdejaarrekeningverenigbaarisengeenmateriëleafwijkingenbevat; alleinformatiebevatdieopgrondvanderegelingverslaggevingwtziisvereist. Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat. Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening. De raad van bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het jaardocument en de overige gegevens in overeenstemming met de Regeling verslaggeving WTZi. Verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening en de accountantscontrole Verantwoordelijkheden van de raad van bestuur en de raad van toezicht voor de jaarrekening De raad van bestuur is verantwoordelijk voor: hetopmakenenhetgetrouwweergevenvandejaarrekeninginovereenstemmingmetde Regeling verslaggeving WTZi; en voor eenzodanigeinternebeheersingdiederaadvanbestuurnoodzakelijkachtomhetopmakenvan de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. Bijhetopmakenvandejaarrekeningmoetderaadvanbestuurafwegenofdestichtinginstaatisom haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemde verslaggevingsstelsel moet de raad van bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij de raad van bestuur het voornemen heeft om de stichting te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. De raad van bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de stichting haar bedrijfsactiviteiten kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening. De raad van toezicht is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de stichting. Stichting Karakter Ref.: e Pagina2van4

155 Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Ons controleoordeel beoogt een redelijke mate van zekerheid te geven dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een redelijke mate van zekerheid is een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle afwijkingen ontdekken. Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel. Een meer gedetailleerde beschrijving van onze verantwoordelijkheden is opgenomen in de bijlage bij onze controleverklaring. Rotterdam, 30 mei 2017 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Origineel getekend door drs. H.A.B. de Coninck RA Stichting Karakter Ref.: e Pagina3van4

156 Bijlage bij onze controleverklaring over de jaarrekening 2016 van Stichting Karakter In aanvulling op wat is vermeld in onze controleverklaring hebben wij in deze bijlage onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening nader uiteengezet en toegelicht wat een controle inhoudt. De verantwoordelijkheden van de accountant voor de controle van de jaarrekening Wij hebben deze accountantscontrole professioneel-kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, de Regeling Controleprotocol WNT 2016, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze doelstelling is om een redelijke mate van zekerheid te verkrijgen dat de jaarrekening vrij van materiële afwijkingen als gevolg van fouten of fraude is. Onze controle bestond onder andere uit: Hetidentificereneninschattenvanderisico sdatdejaarrekeningafwijkingenvanmaterieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschiktisalsbasisvooronsoordeel.bijfraudeishetrisicodateenafwijkingvanmaterieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing. Hetverkrijgenvaninzichtindeinternebeheersingdierelevantisvoordecontrolemetalsdoel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de stichting. Hetevaluerenvandegeschiktheidvandegebruiktegrondslagenvoorfinanciëleverslaggeving enhetevaluerenvanderedelijkheidvanschattingendoorderaadvanbestuurende toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan. Hetvaststellendatdedoorderaadvanbestuurgehanteerdecontinuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de stichting haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een organisatie haar continuïteit niet langer kan handhaven. Hetevaluerenvandepresentatie,structuureninhoudvandejaarrekeningendedaarin opgenomen toelichtingen en het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen Wij communiceren met de raad van toezicht onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing. Stichting Karakter Ref.: e Pagina4van4

157 Horalaan 5 Postbus BB Ede t f info@karakter.com Karakter 2017