jaardocument 2015 gedeponeerde versie

Transcriptie

1 jaardocument 2015 gedeponeerde versie

2 Transformatie en specialistische meerwaarde Jaardocument 2015 Karakter 1

3 Inhoud Voorwoord Raad van Bestuur... 4 Voorwoord Raad van Toezicht Over Karakter - kerngegevens Algemeen Kernactiviteiten: verdeling van patiënten over diagnosegroepen Juridische structuur en interne organisatie Terugblik 2015: Strategie, doelstellingen en prestaties Voortbouwen op de strategie Doelstellingen Resultaten Samenwerking landelijk, regionaal, lokaal Samenwerking op landelijk niveau Regionale en lokale samenwerking Onderzoek, ontwikkeling en onderwijs Kenmerken academische functie Karakter Academie Wetenschappelijke activiteiten Innovatie & Ontwikkeling Leeromgeving Bewaking, beheersing en verbetering van kwaliteit van zorg Algemeen kwaliteitsbeleid Verantwoording kwaliteit van zorg Kwaliteitscommissies Omgaan met klachten: klachtencommissie, -functionaris en pvp Kwaliteit van medewerkers Financieel resultaat en bedrijfsvoering Externe factoren rond de omzetbepaling Samenvatting financieel resultaat Bedrijfsvoering en risicomanagement

4 7 Bestuur, toezicht en medezeggenschap Normen voor goed bestuur Raad van Bestuur Raad van Toezicht Samenwerking met de ondernemingsraad Patiënt- en ouderparticipatie BIJLAGEN A Profiel van de organisatie A.1 Nadere typering van het concern A.2 Kerngegevens GGZ-aanbieders, exclusief jeugdhulp A.3 Personeelsinformatie A.4 Personalia (per ) A.5 Organogram B Bestuur, toezicht en bedrijfsvoering B.1 Governancecode B.2 Bestuursstructuur B.3 Toezichthoudend orgaan B.4 Wettelijke transparantie-eisen bestuursstructuur B.5 Samenstelling toezichthoudend orgaan B.6 Cliëntenraad B.7 Verantwoording onkosten/declaraties raad van bestuur C Beleid, inspanningen en prestaties C.1 Kwaliteit van zorg GGZ C.2 Klachten C.3 Verloop personeel C.4 Ziekteverzuim C.5 Vacatures D Publicaties, lezingen en promoties E Activiteiten Karakter promovendi en onderzoeksmedewerkers

5 Voorwoord Raad van Bestuur In voorliggend document blikken wij terug op het jaar 2015: een jaar van transformatie en het blijvend laten zien van onze specialistische meerwaarde. Een bijzonder (transitie)jaar waarin binnen Karakter inhoudelijk veel bereikt is waarop we komende jaren kunnen voortbouwen, en waarmee we onze expertise nog dichter bij kind en gezin, bij verwijzers, onderwijs en gemeenten kunnen brengen, en de verbinding met en binnen het sociaal domein verder verstevigen. Terugkijkend op het afgelopen jaar kunnen we vaststellen dat er een enorme innovatiekracht en veranderingsbereidheid is binnen Karakter, met zichtbare resultaten. En dat is nodig in deze spannende transitietijden die vragen om anders denken en anders handelen. Dit om ook in de toekomst antwoorden op de vragen van onze kinderen, jeugdigen en ouders samen met hen en gemeenten te kunnen blijven (onder)zoeken en beantwoorden. De transitie per van de jeugdggz naar het gemeentelijk domein heeft veel consequenties. Er kwam en komt nog steeds veel op ons af, ook financieel en administratief. Na de transitie op grond van de Jeugdwet kwam de transformatie van het gehele zorglandschap nog prominenter op de agenda. Op landelijk, (boven-)regionaal en op gemeentelijk niveau. Vanuit Karakter dragen wij bij aan de transformatie waar dat mogelijkheden biedt tot betere zorg (meer flexibiliteit, meer vraaggericht, passende eigen regie, inzet van ervaringsdeskundigheid en bijdragen aan de voorwaartse beweging door onder andere in te zetten op kennisdelen), maar we waken ook voor destructie van cruciale zorg door ontijdige bezuinigingen. Karakter blijft vasthouden aan haar strategie Met Karakter, omdat deze ook nog steeds relevant is voor de zorg van vandaag en morgen. De decentralisatie gaat gepaard met aanzienlijke budgettaire kortingen op volume en tarief in de jaren Deze kortingen beogen het totale volume van de jeugdhulp, dus ook de jeugdggz / kinder- en jeugdpsychiatrie, terug te dringen. Dit heeft gevolgen voor onze capaciteit en de betaalbaarheid van onze zorg, met name van onze totale overhead. Niettemin: ook al zou er geen sprake zijn van kortingen, dan nog wil Karakter transformeren om als specialist in de kinder- en jeugdpsychiatrie onze maatschappelijke bijdrage goed te kunnen blijven leveren en teontwikkelen. Karakter levert een bijdrage op verschillende wijzen en op meerdere plekken in de keten: kennis, consultatie, triage, diagnostiek en (intensieve) behandeling. Onze zorg zit in 2016 en 2017 waar patiënten en ouders nog meer zullen merken van de decentralisatie. Zorgen hebben wij over de toegang tot zorg (wachtlijsten en het maakt uit waar je woont) en omgang met privacy. Externe veranderingen vragen ook intern om een transformatie. In 2016 verkennen we hoe we verdere zelforganisatie binnen Karakter het beste kunnen vormgeven. De digitalisering, de transparantievraag en nieuwe vormen van participatie vragen om meer dialoog. Dat biedt mooie en spannende kansen. Onze schijf van vijf staan centraal in ons werk: ambulantiseren, flexibiliseren, participeren, digitaliseren en optimaliseren van de zorgprogrammering. We bedanken onze medewerkers voor hun grote inzet in deze spannende tijd. In 2015 en opnieuw in 2016 zijn de gevolgen van de aanpassing aan de sterk wijzigende externe (en daarmee budgettaire) omstandigheden voor een aantal collega s zeer voelbaar. Dat vraagt extra respect en waardering voor ieders inzet. We wensen onze medewerkers toe, dat zij in 2016 inspiratie blijven ondervinden van de patiëntenzorg, van alle nieuwe ontwikkelingen daarin, voor de kinderen en gezinnen die op de zorg en de kennis van Karakter een beroep doen. Ook zijn we onze leden van de centrale ouderraad, de ondernemingsraad en raad van toezicht erkentelijk voor hun waardevolle advies- en klankbordrol in het afgelopen jaar. 4

6 Kinder- en jeugdpsychiatrie is en blijft een belangrijk vakgebied in goede zorg voor de jeugd in onze samenleving. Wij bouwen graag samen met patiënten, ouders, onze netwerkpartners en gemeenten aan een goede toekomst met kansen voor onze kinderen/jongeren. 8 september 2016 dr. Bertine Lahuis voorzitter Raad van Bestuur mr. drs. Koos Lukkien lid Raad van Bestuur 5

7 Voorwoord Raad van Toezicht Het jaar 2015 was een spannend jaar voor Karakter: het eerste jaar na de transitie van de jeugdggz naar gemeenten per Iets waar Karakter zich zorgvuldig op heeft voorbereid. Karakter heeft in 2015 vol ingezet op het slagen van de transitie en de transformatie van de jeugdhulp. We zijn trots op de stevige plek die Karakter als specialistische partner in de kinder- en jeugdpsychiatrie inneemt in het netwerk om de burger heen. Dat is en blijft alleen mogelijk als we ook met elkaar kunnen laten zien wat de toegevoegde waarde is van deze zorg. Enkele grote onderwerpen die al langere tijd en dus ook in 2015 tijdens de raad van toezichtvergaderingen de agenda domineerden, zijn transitie en transformatie, zorgverkoop, scenariobesprekingen reductie, begroting en exploitatie. Raad van bestuur en raad van toezicht hebben - naast inhoudelijke onderwerpen als specialistische ondersteuning huisartsen, effectmeting en innovatie en ehealth - uitvoering gereflecteerd op de transitie en transformatie en de betekenis daarvan voor de strategische ontwikkeling van Karakter. Tijdens zijn heidag in oktober 2015 heeft de raad van toezicht uitgebreid van gedachten gewisseld over governance binnen een netwerkorganisatie en binnen de decentralisatie in het bijzonder. Karakter is de leidende specialist KJP in een sterk regionaliserend krachtenveld. Het is Karakter in 2015 gelukt in verbinding te staan met de omgevingspartners. De gemeenten vervullen een rol als financier (productieafspraken) én als klant (behoefte aan onze zorg en kennis). Karakter wil hier antwoord op geven door in toenemende mate toe te werken naar een netwerkorganisatie: verbindingen breed in de keten, creëren van antwoorden en leggen van besluitvorming zo dicht mogelijk rond de patiënt. Een spannende exercitie: met name spanning tussen decentrale (lokaal) eigen ruimte en besluitvorming en tevens voldoende onderlinge verbinding willen behouden om kennis en kwaliteit blijvend te verbeteren. In de uitwerking betekent dit onder andere extern zichtbaar, bereikbaar en beschikbaar voor patiënten en ouders, voor verwijzers, en voor collega-zorgaanbieders, en gemeenten. En daarin zo flexibel mogelijk, en buiten onze eigen muren aanwezig waar dat wordt gevraagd. Intern vraagt dit veel meer flexibiliteit: anders denken en anders doen. Meer loslaten en vertrouwen, meer zelforganisatie, veel minder zorgen voor, maar vooral zorgen dat en zorgen met. Alle medewerkers dragen in deze roerige tijden bij aan de uitvoering van de gezamenlijk gekozen strategische koers. Raad van bestuur en management denken daarbij na over de meest passende organisatieinrichting. De raad van toezicht van Karakter vervult, zoals vastgelegd in de statuten en conform de Zorgbrede Governancecode een belangrijke rol in de goedkeuring van strategie en toetsing van de zorginhoudelijke en financiële verantwoording van beleidsuitvoering aan de gestelde doelen. Daarnaast vervult de raad van toezicht een belangrijke rol als klankbord en adviseur voor de raad van bestuur. Uitgangspunt voor het toezicht is dat de raad van toezicht waakt over het integrale belang van de organisatie en zijn werkomgeving. De raad van toezicht kiest in zijn werkwijze bewust voor balans tussen inhoudelijke betrokkenheid (als sparring partner van de raad van bestuur ten aanzien van strategie, zorginhoudelijke ontwikkeling en financieel beleid) en feitelijk toezicht houden op afstand, zodat de raad van bestuur zich gesteund voelt in zijn eindverantwoordelijke rol. Karakter organiseert jaarlijks gesprekken tussen raad van toezicht en centrale ouderraad en raad van toezicht en ondernemingsraad. Ook de gesprekken met de regiodirectie en stafmanagers voorafgaand aan onze vergaderingen, beschouwt de raad van toezicht als zeer waardevol. Zo wordt de raad gevoed met inhoudelijke ontwikkelingen en keuzes op de diverse beleidsterreinen. 6

8 Ten slotte willen we als raad van toezicht alle medewerkers van Karakter bedanken voor hun inzet en betrokkenheid. Er is wederom veel werk voor en met de patiënten, ouders en met netwerkpartners verzet en verder gebouwd aan een stevige positionering in het veld. Namens de raad van toezicht van Karakter, 8 september 2016 De heer H. Luik MHA Voorzitter Raad van Toezicht 7

9 1 Over Karakter - kerngegevens 1.1 Algemeen Karakter is een kinder- en jeugdpsychiatrisch ziekenhuis met locaties in Midden en Oost Nederland en Noord en Midden Limburg, en voorziet Nederland van academische zorg voor kinderen en jongeren (uit meer dan 200 gemeenten). Karakter wordt betrokken als er vermoeden bestaat van complexe psychiatrische problematiek bij kinderen en jeugdigen (0-23 jaar). Door onze ervaren specialisten - waaronder 49 kinder- en jeugdpsychiaters en klinisch psychologen - wordt advies gegeven, in geval van een psychiatrische stoornis een diagnose gesteld en indien nodig een behandeltraject ingezet. Dit traject wordt het liefst zo dicht mogelijk bij huis uitgevoerd en maximaal afgestemd op de vraag van patiënt en ouders. Ook intensieve en flexibele 24/7 behandeling wordt geboden (kort, met participatie van het kindsysteem en in samenspel met behandeling thuis). Als het gaat om complexe problematiek, behandelen we bij Karakter. Wanneer er sprake is van enkelvoudige vraagstukken, vindt het behandelen in afstemming veelal plaats bij onze partners in zorg. Karakter vervult dan een rol als adviseur zodat de patiënt zo snel mogelijk op de juiste plek in zorg komt. Diagnostiek vindt plaats volgens de laatste wetenschappelijke inzichten. Door dialoog en meedenken, met patiënt, ouders en andere professionals, kijken we hoe en via welke weg het beste hulp kan worden geboden om weer zicht te hebben op een goede toekomst. Wij kiezen voor intensieve samenwerking met zorgpartners, kenniscentra, onderwijs en gemeenten. Onze kennis en deskundigheid maken wij breed en gemakkelijk toegankelijk voor onze partners in het zorgnetwerk. Denk aan triage (toeleiding naar de juiste zorg en urgentiebepaling), maar ook aan consultatie en deskundigheidsbevordering, waarmee specialistische kennis voor een grote doelgroep binnen bereik komt. Zo werken wij intensief samen: zowel interdisciplinair als intersectoraal, op regionaal en landelijk niveau met 50 partners in het brede zorgnetwerk en sociaal domein. Onze keuzes zijn toegespitst op de leefwereld van kind en gezin, waarbij zorg op maat en versterking van het systeem (gezin, school etc.) rondom het kind elementair zijn. Daarbij zien wij twee belangrijke rollen: de rol van specialist in de complexe kinder- en jeugdpsychiatrie en de rol als (kennis)partner van patiënt en (zorg)netwerk. Juist door de samenwerking op al die fronten worden ook onze professionals weer beter in hun vak. Een effectieve behandeling begint met goede diagnostiek. Veel ouders zoeken al jaren naar de juiste inzichten achter het gedrag van hun kind, en zijn opgelucht als Karakter helder maakt wat er speelt. Vijf redenen om voor Karakter te kiezen: 1. Karakter biedt resultaat. Ten eerste door een gedegen diagnose. Onze behandelingen zijn vormgegeven volgens de nieuwste inzichten, effectief en efficiënt en met werkelijke aandacht en luisterend oor voor kind, ouders en het netwerk. 2. De behandeling is flexibel en dichtbij. Karakter is tijdelijk 'te gast' bij gezinnen. Maar als crisisopname of klinische opname (tijdelijk) nodig is, hebben wij hier ook capaciteit voor, waarbij ook letterlijk en figuurlijk ruimte is voor ouders om te verblijven. 3. Wij gaan uit van de kracht van kind, gezin en netwerk. Door een competentiegerichte benadering leren patiënten hun eigen krachten kennen en inzetten om uitdagingen het hoofd te bieden. We denken niet voor onze patiënten en ouders. 4. Karakter kiest voor zorg op maat. Niet alle kinderen met psychiatrische zorgvragen hebben een specialistisch aanbod nodig. Karakter biedt snelle toegang tot hoogwaardige diagnostiek, (toeleiding tot) de beste behandelprogramma s en adviezen. 5. Bij Karakter werken de beste professionals. Er is altijd een psychiater en/of klinisch psycholoog het kind en de ouders kent direct betrokken bij het onderzoek. 8

10 1.2 Kernactiviteiten: verdeling van patiënten over diagnosegroepen In totaal hebben in 2015 Karakterbreed patiënten zorg ontvangen (in 2014: 8.545). Van deze patiënten waren er nieuw (in 2014: 3.261). De navolgende afbeelding geeft weer in welke diagnosegroepen deze patiënten primair vallen en hoe de verhouding is met de verdeling van diagnosegroepen in In veel gevallen is er sprake van comorbiditeit (zoals persoonlijkheidsstoornissen) naast de primaire diagnostiek. Deze zijn niet in de tabel weergegeven. Overige diagnoses Angststoornissen Stemmingsstoornissen Schizofrenie en andere psychotische stoornissen Overige stoornissen in de kindertijd % in 2014 % in 2015 Stoornissen in de kindertijd: Pervasieve ontwikkelingstoornissen Stoornissen in de kindertijd: Aandachtstekort- en Karakter besteedt het grootste deel van haar patiëntenzorg aan patiënten met de diagnose autisme spectrum stoornissen en ADHD (behorend tot hoofddiagnosegroepen stoornissen in de kindertijd (39% resp. 36% van de patiënten in 2015). Dit komt overeen met de positie die Karakter inneemt als specialist in behandeling van kinderen met deze ziektebeelden. In de strategienota Met Karakter noemt Karakter Licht Verstandelijk Beperkt (LVB) en infants als doelgroepen waarop Karakter zich op landelijk niveau onderscheidt. Hieronder is zichtbaar hoe de realisatie van % patiënten in 2015 is ten opzichte van de realisatie in Deze is nagenoeg gelijk. % infants (tm 5 jr) 25% 20% 15% 10% 5% 0% realisatie 2014 realisatie 2015 % LVB % orthopsychiatrie In de beleidsperiode tot 2017 wordt de bereikbaarheid en dekkingsgraad tenminste voor de specialistische functies ten aanzien van de doelgroepen LVB en infants uitgebreid. Karakter 9

11 heeft in maart 2015 het keurmerk TOPGG voor zorglijn Infants behaald. Karakter is uitzonderlijk binnen de kinder- en jeugdpsychiatrische organisaties vanwege de multidisciplinaire diagnostiek en het behandelaanbod voor de jonge kinderen tot 6 jaar. Komende jaren zal Karakter zich inzetten om ook voor LVB en ontwikkelingsstoornissen het TOPGGz keurmerk te behalen. 1.3 Juridische structuur en interne organisatie Karakter is een zelfstandige stichting en wordt aangestuurd vanuit een raad van toezichtmodel. De tweehoofdige raad van bestuur geeft leiding aan een drietal resultaatverantwoordelijke regio s: Gelderland, Overijssel en Universitair Centrum. Elke regio wordt duaal aangestuurd (met integrale verantwoordelijkheid), dat wil zeggen een directeur behandelzaken en een directeur bedrijfsvoering, en biedt zorg vanuit meerdere zorglijnen op meerdere locaties, al dan niet in samenwerking met andere organisaties. De organisatie binnen de regio s is ingedeeld in de zorglijnen ADHD & Gedragsstoornissen, Autisme Spectrum Stoornissen, Licht Verstandelijk Beperkt en Stemmings-, Angst & Overige Stoornissen. De navolgende figuur geeft een overzicht van ons werkgebied en onze vestigingen in In 2015 zijn onze nevenlocaties in Doetinchem en Uden in gebruik genomen. Onze logeervoorziening in Ede is in 2015 overgenomen door Stichting Rooz. 10

12 Structuur primair proces Een regiodirecteur behandelzaken en een regiodirecteur bedrijfsvoering zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het functioneren van hun regio. Patiënten, kinderen en jeugdigen met ernstige - vaak meervoudige - psychische problematiek kunnen bij alle regio s terecht voor diagnostiek en behandeling en (poli)kliniek en deeltijd. Karakter beschikt daarnaast over een gevarieerd ambulant aanbod waar onder meer Intensive Home Treatment (IHT) en intensieve psychiatrische gezinsbehandeling (IPG) bij gezinnen thuis een belangrijk deel van uit maken. Ook is er deelname aan FACT teams, samen met onze zorgpartners. Karakter is verantwoordelijk voor de BOPZ zorg in Gelderland en Overijssel voor de leeftijd tot 18 jaar, deels vormgegeven in het nieuwe High Intensive Care (HIC) concept. Tenslotte zijn er enkele logeerhuizen. Over onze Specialistische Ondersteuning Huisartsen (SOH) leest u meer in hoofdstuk 2. Karakter Academie De Karakter Academie creëert het overzicht voor opleiding, onderwijs en onderzoek. Het bestaat uit de Programmaraad en de compartimenten Wetenschappelijk Onderzoek (waaronder toetsing wetenschappelijk onderzoek), Leeromgeving (waaronder de opleidingen tot kinder- en jeugdpsychiaters en psychologen en de interne opleiding voor sociotherapeuten) en Innovatie & Ontwikkeling. De Karakter Academie verbindt kennisontwikkeling met kennisdeling door nadrukkelijk te werken als netwerk binnen een netwerk van verschillende organisaties. Alle activiteiten zijn gericht op verbetering en vernieuwing van onderzoek, scholing en zorg. De Karakter Academie is daarmee verantwoordelijk voor advisering met betrekking tot het adequaat toepassen van kennis, het borgen van kennis, en het genereren van nieuwe kennis. Door de interne afstemming tussen de verschillende activiteiten vindt er een natuurlijke kruisbestuiving plaats. Daarnaast ligt steeds meer het accent op de verbinding met de externe omgeving en geven we samen vorm aan de transformatie van de zorg. We stimuleren om anders te denken en te doen. De Karakter Academie functioneert als een resultaatverantwoordelijke eenheid; door voor onderzoek en scholing extern budget te verwerven waar dat mogelijk is en omzet te realiseren door trainingen en opleidingen aan gemeenten en externe professionals aan te bieden. Als resultaatverantwoordelijke eenheid wordt de Karakter Academie dan ook omzet- en resultaatverantwoordelijk. Voor deze organisatie en de realisatie van interne doelstellingen investeert Karakter uiteraard zelf ook. Extern maakt de Karakter Academie steeds meer onderdeel uit van nationale en internationale kennisnetwerken. Door de invoering van de Jeugdwet wordt een nauwere samenwerking gezocht met het sociale domein binnen de gemeenten en worden pilots en projecten benut voor innovatie. Wij streven naar meer cocreatie met patiënten, ouders en behandelaren. Binnen meerdere gemeentelijke regio s zijn hier al afspraken over gemaakt of is dit onderdeel van de zorgverkoop. Door aanbieden van scholing en onderzoek in het sociale domein, versterken we de juiste toeleiding van patiënten en geven we vorm aan matched care. 11

13 Meer over de academische functie en over het werk van de Karakter Academie leest u in hoofdstuk 4 van dit jaardocument. Daarnaast denkt de Karakter Academie mee in toepassingen van ehealth, vraagstukken rondom zorglogistiek en het inzetten van metingen om de kwaliteit van zorg te monitoren en verbeteren. De Karakter Academie heeft een leidende rol in het initiëren en coördineren van een groot aantal wetenschappelijke onderzoeken. De Programmaraad is onderdeel van de Karakter Academie en richt zich op inhoudelijke kennis rond diagnostiek en behandeling. De Programmaraad geeft het primair proces zodanig inhoudelijk vorm (zorgprogramma s, en daaruit afgeleide zorgpaden) dat het van kwalitatief hoog niveau is, competentiegericht is, conform de laatste wetenschappelijke inzichten ingericht én dat het snel en effectief antwoord geeft op de vraag van de patiënten. Ze adviseert de organisatie over de diagnostiek en behandeling waarvoor de best mogelijke bewijsvoering bestaat. De kennis van de Programmaraad is afkomstig van: - interne expertgroepen - wetenschappelijk onderzoek - de afdeling Innovatie & Ontwikkeling (I&O) - het Kenniscentrum Kinder- & Jeugdpsychiatrie - binnen de Programmaraad aanwezige expertise. Waar in het verleden met name advies gegeven werd over ambulante behandeling is de taakstelling van de Programmaraad verbreed naar meer intensieve vormen van behandeling. De samenstelling van de Programmaraad is zodanig dat aan deze brede taakstelling voldaan kan worden en wordt gevoed door klankbordgroepen die een brede inbedding en draagvlak weergeven. De Programmaraad van Karakter is als volgt samengesteld: Programmaleider/ lid Programmaraad Jan Buitelaar Wouter Staal Sammy Roording-Ragetlie Liesbeth Wasterval Zorgprogramma s ADHD, gedragsstoornissen ASS LVB (alle zorgprogramma s) Angststoornissen, crisis, persoonlijkheidsstoornissen, hechting/trauma, eetstoornissen, psychotische stoornissen, stemming/depressie, GdlT/tics/OCD Bestuurlijk Centrum Karakter kent vijf stafdiensten, te weten Financiën Controlling & ICT (FCI), Marketing & Communicatie (M&C), Human Resource Management (HRM), Vastgoed & Facility Management (VFM) en het Bestuursbureau/projectenbureau. In 2015 is een traject gestart om begin 2016 te komen tot een advies over het herontwerp van het Bestuurlijk Centrum. Daartoe zijn ook de besturingsprincipes voor onze organisatie nader uitgewerkt en vastgesteld. Karakter wil op een verantwoorde manier en in lijn met de strategie en besturingsfilosofie komen tot modernere ondersteunende diensten en tevens tot verantwoorde reductie van overhead, uitgaande van onze doorontwikkeling naar een netwerkorganisatie, van integraal management en zelforganisatie. Organogram Ons organogram is opgenomen in bijlage A5. 12

14 2 Terugblik 2015: Strategie, doelstellingen en prestaties 2.1 Voortbouwen op de strategie Karakter kiest voor de kwetsbare doelgroep van kinderen en jongeren met complexe psychiatrische zorgvragen: voor patiënten met (vermoeden van) een psychiatrische ziekte, met ernstige problematiek, een hoog risico en hoge complexiteit (ingewikkelde comorbiditeit). De basis voor het beleid in 2015 was de Strategienota Met Karakter. Daarin heeft Karakter als missie geformuleerd: Voor kinderen en jongeren met een complexe psychiatrische ziekte, en hun gezinnen, verbinden wij onze specialistische kennis met hun zorgvraag. Vanuit vakmanschap biedt Karakter inzicht aan ouders, en de best beschikbare behandeling aan kinderen en jongeren. Zo krijgen zij weer toekomstkansen en kunnen zij meedoen in de maatschappij. Karakter biedt snel toegankelijke specialistische diagnostiek en (toeleiding tot) de beste behandeling aan zoveel mogelijk kinderen en jongeren met een complexe psychiatrische ziekte. Wij werken vanuit passie voor kinderen en jongeren, en geloven in de kracht van de samenwerking tussen kind of jongere, ouder en onze professionals. We nemen onze maatschappelijke verantwoordelijkheid en zijn aanspreekbaar op transparantie in resultaat. Wij delen onze kennis en ervaring, uit wetenschappelijk en toegepast onderzoek, met patiënten en onze partners in het (zorg)netwerk. Door de combinatie van onze academische verankering en regionale spreiding kunnen wij onze kennis breed beschikbaar stellen. In de realisatie van onze missie en visie stellen wij drie kernwaarden centraal: vakmanschap, verbinding en verantwoordelijkheid. De kerncompetenties van onze professionals zijn ontwikkelen, ontmoeten en ondernemen. Onze hoofddoelstellingen in deze beleidsperiode liggen op het vlak van zorg, kennis en een gezonde organisatie: 1. Zorg: hoogwaardige en snel toegankelijke diagnostiek, (toeleiding tot) de beste behandelprogramma s. 2. Kennis: brede beschikbaarheid van specialistische kinder- en jeugdpsychiatrische kennis. 3. Organisatie: een adaptief en wendbaar bedrijf waarin inhoudelijke ontwikkeling en gezonde bedrijfsvoering hand in hand gaan. De hoofddoelstellingen zijn in de Strategienota Met Karakter verder uitgewerkt in ambities en meetbare resultaten. In een jaarlijkse kaderbrief, die richtlijn is voor jaarplannen en begroting, legt de raad van bestuur in overleg met directies en medewerkers de prioriteiten vast. De voorbereiding, uitvoering en evaluatie van jaarplannen en begroting verloopt volgens een goed verankerde beleids- en begrotingscyclus, een belangrijk element in de kwaliteitsborging van Karakter. In juli 2014 heeft de raad van bestuur in de kaderbrief 2015/2016 Onze ambitie in de nieuwe werkelijkheid de prioriteiten voor het beleid in 2015 vastgesteld was het eerste jaar na de transitie per van de jeugdggz richting het gemeentelijk domein. In deze spannende tijd zijn we blijven geloven in onze eigen kracht zoals verwoord in onze strategienota Dit vanuit een duidelijke positionering als specialist in kinder- en jeugdpsychiatrische zorg (in zorg, én in opleiding, onderzoek en onderwijs). Dit willen we realiseren door versteviging van de samenwerking met onze netwerkpartners. Daarbij voelt Karakter zich nadrukkelijk verantwoordelijk voor goede bereikbaarheid en beschikbaarheid, juist ook naar het voorveld. Als 13

15 hoogwaardige kennisorganisatie zijn wij mede verantwoordelijk om na te denken over wat nodig is, juist bij aanvang of risico op ontstaan van klachten. 2.2 Doelstellingen 2015 In onze Karakterbrede beleidskeuzen voor 2015/2016 stond het volgende centraal: In dialoog met onze omgeving en vanuit onze eigen kracht willen we onze strategische doelen realiseren, daarmee de nodige en gewenste kinderpsychiatrische zorg leveren en het hoofd bieden aan de veelheid van externe ontwikkelingen. De wijze waarop we dat in 2015 gaan doen staat in deze paragraaf aangegeven, inclusief de bijbehorende prestatie-indicatoren. De essentie hoe Karakter dit in 2015 wilde doen, is samen te vatten in de volgende hoofdonderwerpen (naast productie en patiëntveiligheid): - het goed doorzetten van zorgprogrammering; - het denken en handelen rondom LEAN als filosofie, voor kwaliteitsverbetering en kostenbeheersing; - in-, door- en uitstroom van patiënten. - profilering van Karakter als kennisorganisatie. 2.3 Resultaten 2015 De resultaten over 2015 beschrijven we met de drie hoofddoestellingen als kapstok: zorg, kennis en organisatie. Zorg Bereikbaarheid en beschikbaarheid Karakter heeft in 2015 haar bereikbaarheid en beschikbaarheid doorgezet en verbeterd in verdere uitbreiding van consultatie naar bijvoorbeeld huisartsen, ziekenhuizen, jeugdzorg, JeugdzorgPlus, (L)VB zorg en gemeenten (sociale teams, CJG s). De behandelaar of zijn vervanger is dezelfde dag bereikbaar voor patiënt of verwijzer. Elke regio heeft een psychiater die dagelijks bereikbaar is voor vragen van huisartsen en medisch specialisten. Karakter is al langere tijd voor crisisdiensten bereikbaar. Buiten kantooruren en in weekends is steeds een dienstdoende kinder- en jeugdpsychiater bereikbaar voor benodigde kinder- en jeugdpsychiatrische expertise. In de zorg voor kinderen en jongeren met complexe psychiatrische problematiek vindt Karakter het van belang verbinding te leggen en te onderhouden met regionale samenwerkingspartners. In 2015 is - in navolging van onze succesvolle consultatielijn voor huisartsen - de consultatielijn voor jeugdzorgprofessionals geopend. De professionals die gebruik maken van de lijn zijn divers: expertiseteams, wijkteams, GGD, gemeenten, vrijgevestigde (GZ)psychologen en scholen. Deze consultatielijn is bereikbaar onder telefoonnummer en adres: consultatielijnjzp@karakter.com. Hier kunnen professionals met allerhande vragen terecht. Gemiddeld is er in 2015 vijf maal per week gebeld. Zo n 250 keer per jaar raadpleegt een arts Karakter via de consultatielijn (populatie: 2100 artsen). Om voor onze consultatielijnen de triage nog beter te kunnen doen, zijn in 2015 telefoonmedewerkers specifiek geschoold. Karakter is uiteraard ook voor gemeenten bereikbaar: via een speciaal telefoonnummer , via gemeenten@karakter.com en via de websitepagina 14

16 Zorgprogrammering Karakter werkt samen met de deelnemers binnen het Expertisenetwerk KJP aan de ontwikkeling van vernieuwde zorgprogrammering. Het onderhoud van de ontwikkelde zorgprogramma s is inmiddels ondergebracht bij het Landelijk Kenniscentrum KJP (LKC-KJP). Enkele programma s zullen nog door de E-KJP worden voorbereid. Versnelling in de realisatie en leren van elkaar staan in deze samenwerking centraal. De implementatie van de zorgprogramma s gebeurt fasegewijs en is na een start in 2013 voortgezet in 2014 en Vanaf kan alleen nog met de nieuwe zorgpaden worden gewerkt. Dus alle nieuwe patiënten bij Karakter krijgen een actueel zorgpad toegewezen. Er zijn zorgpaden ontwikkeld voor 13 diagnoses, als ook voor infants en een deel van de LVB diagnoses. Ieder zorgprogramma wordt jaarlijks geëvalueerd met betrokkenheid van gebruikers en expertgroepen. In 2015 is een duidelijke visie op de Programmaraad ontwikkeld. De Programmaraad is een onderdeel van de Karakter Academie. Deze is verantwoordelijk voor advisering rond het adequaat toepassen van kennis, het borgen van kennis en het genereren van nieuwe kennis. De Programmaraad richt zich specifiek op inhoudelijke kennis rond diagnostiek en behandeling. Zij adviseert Karakter over de diagnostiek en behandeling waarvoor de best mogelijke bewijsvoering bestaat. Naast eigen expertise is de kennis van de Programmaraad afkomstig van interne expertgroepen, wetenschappelijk onderzoek, Innovatie & Ontwikkeling en het Kenniscentrum KJP. In 2016 zal het programma Zorgprogrammering op verantwoorde wijze worden afgerond en verder ingebed worden binnen de organisatie. TOPGGz keurmerk voor zorglijn Infants Bijzonder verheugd en trots zijn wij dat de Stichting Topklinische GGz in maart 2015 heeft laten weten het TOPGGz keurmerk toe te kennen aan de zorglijn Infants, voor psychiatrische zorg aan kinderen van 0 tot 6 jaar. Dit zien wij als een belangrijke erkenning voor de kwaliteit van onze academische zorg en een stimulans om op de ingeslagen weg voort te gaan. Sinds jaar en dag kunnen kinderen met een vermoeden van psychiatrie bij Karakter terecht voor diagnostiek en behandeling. Speciale aandacht gaat uit naar baby s, peuters en kleuters. Er vroeg bij zijn is immers belangrijk en kan een lange zoektocht en daarmee ellende voor patiënt en ouders verminderen. Samen met ouders werken we aan verbetering van de situatie waarbij kennis van en begrip voor de problematiek van hun kind belangrijk is en het kind zich positief kan ontwikkelen. De zorglijn Infants is uniek in de multidisciplinaire diagnostiek en het behandelaanbod vanuit een systemische benadering. We krijgen verwijzingen uit heel Nederland en hebben veel expertise opgebouwd; jaarlijks zien we 220 nieuwe kinderen in deze leeftijdsgroep. Een dergelijk volume op een afdeling voor infantpsychiatrie is uniek in Nederland en stelt ons in staat stevig wetenschappelijk onderzoek te doen, specifiek gericht op jonge kinderen met een psychiatrische diagnose. De afdeling draagt sterk bij aan onderwijs en onderzoek: publicaties, patiëntenzorg, voorzitterschap ontwikkeling zorgprogramma infants binnen het Expertisenetwerk Kinder- en Jeugdpsychiatrie en instrumentontwikkeling zoals de CoSoS (Communicatieve en Sociale ontwikkelingssignalen, voorheen ESAT: Early Screening of Autistic Traits). Ook delen we onze kennis via consultatie met onder meer professionals uit de specialistische ggz, met huisartsen en organisaties voor Integrale Vroeghulp. Afgelopen jaren is de infantszorg binnen Karakter verbreed naar onze andere regio s. Eerst waren de verschillen groot; inmiddels is er meer uniformiteit in de infantzorg Karakterbreed. 15

17 Effectmeting in de zorg Karakter is zeer geïnteresseerd in het behandelverloop van haar patiënten. Sinds 2014 integreerden wij de ROM metingen geheel als onderdeel van het behandelproces binnen Karakter, waardoor de kwaliteit van de behandeling aan de hand van de resultaten verbetert. Medio 2015 is ROM als project binnen de organisatie beëindigd. Met ingang van zijn de werkzaamheden volledig geborgd binnen de staande organisatie. Binnen Valuecare zijn basis ROM signalen opgenomen. Dit geeft behandelaren inzicht in de stand van zaken over het invullen van vragenlijsten door ouders. Het gebruik van ROM gegevens in de behandeling wordt steeds meer gekoppeld aan het evalueren van de behandeling. En dat is nodig, want het gebruik door behandelaren is nog niet optimaal en ook de gebruikte instrumenten zal Karakter waarschijnlijk gaan aanpassen om werkelijk inzicht en toepassing te verbeteren. Daarom is ROM binnen Karakter ingebed binnen zorgprogrammering. Gemeenten weten nog niet hoe met ROM om te gaan. Karakter wil met ROM dat het er in de kern om gaat dat het instrument ten dienste staat van de patient en dat we het naar buiten toe moeten kunnen uitleggen waarom we dit doen. Op landelijk niveau vond in 2015 aan diverse gesprekstafels overleg plaats hoe verder te gaan met ROM: in enigerlei vorm het principe van ROM overeind houden en tevens nadenken over vereenvoudigingen met meetinstrumenten die meer zeggen over de uitkomsten van de behandeling. Karakter onderzoekt momenteel Feedback Informed Treatment (FIT) als instrument. Dit is een eenvoudige wijze van monitoring waar directe feedback per behandelsessie de kern is. In 2015 is de relatie tussen ROM en Feedback Informed Treatment (FIT) uitgewerkt en is FIT ingezet om een bredere en vooral positieve bijdrage van ROM te implementeren; beter zicht op de bijdrage van de behandeling aan het welzijn van onze patiënten en betere feedback, en daarmee leereffect, voor onze professionals. Eindanalyses moeten nog volgen. Onderzoek naar welke andere vormen/opties van outcome measurement er bestaan, ligt momenteel bij de Karakter Academie. Belangrijk hierbij is ook hoe ouders en patiënten de ROM tot nog toe beleven. Een voorstel van de Karakter Academie welk instrument geschikt is en hoeveel metingen nodig zijn in het behandelproces volgt en wordt bezien op haalbaarheid en implementatie in de tweede helft van EHealth Karakter wil innovatief inspelen op maatschappelijke ontwikkelingen. Online behandelen is hier bij uitstek een voorbeeld van. Met ehealth toepassingen geeft Karakter met haar zorg- en dienstverlening een modern en passend antwoord op behoeften van patiënten en zorgpartners. Karakter maakt gebruik van het patiëntenplatform JouwOmgeving voor de blended behandelprogramma s. Om de toepassing van online behandelen te laten toenemen en een brede inzet van beeldbellen in te voeren, zijn in het tweede kwartaal van 2015 drie vliegwielpilots gestart in de regio s. Bij de pilotafdelingen is extra ingezet op het trainen van behandelaren in het werken met JouwOmgeving. Per pilotafdeling zijn ambassadeurs aangesteld die in het primair proces een aanjagende en ondersteunende rol hebben. In 2015 was onze doelstelling dat een percentage van onze patiënten behandeling door middel van ehealth ontvangt. Tot ehealth rekenen we digitaal contact alsook ehealth modules. Uit de USER registratie blijkt dat de doelstellingen op gebied van beeldbellen (20%) en digitale behandel modules (10%) in 2015 niet gehaald zijn. Als we kijken naar het totaal van alle digitale middelen, dus inclusief inhoudelijke s dan komen we op 15%-30% van onze patienten die in enige vorm gebruikmaken van digitale middelen die binnen ehealth vallen. Verder is in 2015 ingezet op training van behandelaren op de basistraining online behandelen, Smaakk! en de modules Doepressie, Dappere Kat en BPTG oudertraining. Het totaal aantal getrainde 16

18 medewerkers tot en met december 2015 is 458. Het aantal actieve modules in Jouw Omgeving per eind 2015 is toegenomen ten opzichte van medio Het aantal is ruim verdubbeld (van 100 naar 250). Eind 2015 is besloten om ehealth als portefeuille onder te brengen bij Innovatie. Online hulpverlenen wordt gekoppeld aan organisatiedoelen en innovatiekracht. Karakter heeft investeringen ten aanzien van toegang gedaan. Veiligheid Veiligheid is onlosmakelijk verbonden met het bieden van kwalitatief hoogwaardige zorg. Om dat te realiseren moeten patiënten, bezoekers en personeel van Karakter, kunnen verblijven en werken in een veilige omgeving. Ons integrale veiligheidsbeleid streeft naar een veilige omgeving voor alle mensen die direct of indirect met onze dienstverlening te maken hebben. In ons beleid zijn normen opgenomen die minimale eisen vormen voor een veilige omgeving. Uitgaande van deze veiligheidsnormen, zijn richtlijnen geformuleerd die een steun moeten zijn voor onze patiënten en hun betrokkenen, onze professionals, onze stafmedewerkers en alle andere betrokkenen bij onze dienstverlening. In 2015 is verder gewerkt aan de borging van veiligheid binnen de reguliere organisatie. Per functioneerde er een adviescommissie, de adviesraad Veiligheid. Deze adviesraad wordt gevoed door de commissie Veilig Incidenten Melden (VIM), Geneesmiddelencommissie, Calamiteitenteam, aandachtsfunctionaris kindermishandeling en ICT (informatieveiligheid) en vanuit de medezeggenschap van patienten en ouders. In 2015 heeft de adviesraad gesproken over de veranderingen die Karakter doormaakt met betrekking tot transitie, ambulantisering etc. en het effect hiervan op integrale veiligheid. Door gebruik te maken van een causaal diagram is gekeken wat er nodig is om de veiligheid te blijven waarborgen, zowel voor patiënten als voor medewerkers. Nieuwkomer in de adviesraad is Informatisering & Automatisering om de informatieveiligheid goed op de kaart te zetten. Dit onderwerp krijgt in met de komst van de nieuwe wetgeving hieromtrent - nadrukkelijk verder uitwerking. Participatie Participatie en medezeggenschap van patiënten en ouders ziet Karakter als groot goed. Geen nieuwe ontwikkelingen zonder participatie. Waarom? Omdat we merken dat het beter antwoord geeft op gestelde vragen en omdat deze betrokkenheid versnelling geeft in het veranderproces.in paragraaf 7.5 leest u meer over onze formele structuur van medezeggenschap met patiëntenraden en ouderraden en welke onderwerpen daarin aan de orde zijn geweest afgelopen jaar. Vanwege het belang van het onderwerp participatie bij alles wat Karakter doet, is in 2015 een portefeuillehouder participatie benoemd, die door de bril van participatie kijkt naar alle ontwikkelingen binnen Karakter. Hier willen we meer stilstaan bij enkele, meer informele vormen van participatie en medezeggenschap, die niet binnen een wettelijk kader vallen maar die Karakter heel belangrijk vindt. Ervaringsdeskundigheid Sinds medio 2014 wordt binnen Karakter de inzet van ervaringsdeskundigheid van ouders en jongeren ontwikkeld en geïmplementeerd. De inzet van ervaringsdeskundigen is van toegevoegde waarde voor onze patiënt/ouders. Onze doelen van het inzetten van ervaringsdeskundigen binnen de reguliere behandeling zijn: 17

19 - verminderen van vertragende factoren in proces, bijvoorbeeld weerstand, schaamte, angst; - hoop geven, delen van ervaring en laten zien wat de behandeling heeft gedaan; - vertrouwen winnen, ik sta naast je, je hoeft het niet alleen te doen; - ruimte geven aan emoties, delen van verdriet, teleurstelling en frustraties. Karakter werkt met ervaringsdeskundige jong volwassenen en ervaringsdeskundige ouders. Dit gebeurt onder begeleiding van Ixta Noa. Ixta Noa begeleidt mensen in het ontdekken en gebruik gaan maken van de eigen mogelijkheden. Na vaststelling van de visie op ervaringsdeskundigheid zijn twee parelprojecten opgezet en verder uitgewerkt. Het gaat om de Kliniek Jeugd in Zwolle en de High Intensive Care (HIC) in Nijmegen. Uit een eerste evaluatie kwam naar voren dat de ervaringen van patienten, ouders en team positief zijn. Patiënten zien dat het mogelijk is om eruit te komen door regie te pakken, krijgen erkenning voor hun situatie, voelen dat de interesse echt is, ervaren dat iemand zich echt in je kan verplaatsen. Ook werd geconcludeerd dat zowel Karakter als Ixta Noa actiever kunnen zijn in het uitvoeren en verder ontwikkelen van nieuwe initiatieven voor de inzet van de ervaringsdeskundigen. Dit is een belangrijk aandachtspunt in In de nabije toekosmt wordt per regio een budget gealloceerd, een contactpersoon vanuit Ixta Noa aangewezen en wordt per regio een plan gemaakt en uitgevoerd dat qua inzet van ervaringsdeskundigen nauw aansluit bij de wensen en behoeften in die regio. Zo krijgt de inzet van ervaringsdeskundigheid op maat een plek in de regio s. Spiegelsessies In alle Karakterregio s zijn spiegelsessies gestart. Tijdens een spiegelsessie reflecteren patiënt en ouders/familie op de zorg/behandeling vanuit Karakter, zij vormen de binnenste kring. Onder begeleiding van een gespreksleider worden vooraf gestelde onderwerpen besproken. Behandelaren vormen in deze sessie de buitenste kring en mogen niet reageren of interrumperen. Aan het einde van de sessie worden er verbeterpunten opgesteld, waar het team daarna mee aan de slag gaat. Dit instrument geeft ouders de mogelijkheid om nu eens buiten de behandelrelatie te vertellen over hun ervaringen. De ouders die tot nu toe meededen reageerden positief en voelden zich echt gehoord. Daarbij vinden ze het ook prettig om andere ouders te spreken. Spiegelsessies hebben namelijk altijd plaats als kringgesprek waaraan meerdere ouders gelijktijdig deelnemen. Het wordt door Karakter nog duidelijker hoe de inzet en professie zijn ervaren door patiënten/ouders vanuit hun perspectief en vanuit hun interpretatie. In 2015 zijn gespreksleiders vanuit Karakter opgeleid om deze spiegelsessies te begeleiden. Ouderavonden, themabijeenkomsten Karakter organiseert (veelal regionaal) enkele keren per jaar ouderavonden of thema-avonden over een toegankelijk onderwerp. In de regio s neemt daartoe de regionale ouderraad het initiatief. Onderwerpen die onder andere aan bod komen zijn vakantie (tips en tops) of de puberteit. Komend jaar wordt gekeken op welke wijze deze themabijeenkomsten nog beter kunnen worden ingezet. Familie: onderdeel van de behandeling Familie wordt op alle locaties actief betrokken binnen de behandeling. In elke regio zijn er initiatieven waarbij familie actief onderdeel is van de behandeling en waarin ouders veel op de groep aanwezig zijn (denk aan rooming in). In regio Overijssel wordt gewerkt vanuit de methodiek familie als bondgenoot, in regio Gelderland is deze werkwijze vanuit de flexibele kliniek ontstaan en in het Universitair Centrum vanuit de ontwikkeling van de IBC. De samenwerking met ouders wordt komend jaar verder ontwikkeld. Ervaringen uitwisselen met de raad van bestuur Met ingang van 2015 laat de Raad van Bestuur maandelijks op een van de Karakterlocaties het bestuurlijk overleg voorafgaan door een gesprek met een ouder en/of patiënt. Tijdens dit gesprek hoort de raad van bestuur rechtstreeks van ouders en patiënten hoe het gaat binnen Karakter en wat 18

20 de ervaringen zijn zodat we daarvan kunnen leren. Actiepunten worden direct teruggekoppeld aan de betreffende regio/afdeling, zodat verbeteringen direct kunnen worden ingezet. 18+ Vanuit onze medezeggenschap voor ouders komt al enkele jaren de wens naar voren de leeftijd van 0-18 uit te breiden naar 23 jaar. Dit hebben we ook in onze strategie opgenomen. Karakter biedt - indien kinder- en jeugdpsychiatrische kennis noodzakelijk / gewenst is - tot 23 jaar zorg. Door deze verruiming kan onder meer betere/zorgvuldiger overdracht naar andere instellingen plaatsvinden. Over heel 2015 was 6% van het aantal patiënten ouder dan 18 jaar. De zorg boven 18 jaar wordt bekostigd door zorgverzekeraars. Hierover maakt Karakter jaarlijks afspraken. Ambulantiseren/flexibiliseren van zorgaanbod In december 2014 sloot onze locatie in Zetten en verhuisde de zorg - waaronder crisiszorg - naar ons Universitair Centrum in Nijmegen. Daar werd de High & Intensive Care (eerste HIC voor jeugd in Nederland) in gebruik genomen. De officiële opening vond plaats in april Op deze afdeling worden jongeren (10 tot 20 jaar) die in een acute crisis komen kort klinisch opgenomen waarbij een van de ouders de eerste 48 uur aanwezig is. Het doel is een jongere zo snel mogelijk weer in de thuissituatie terug te krijgen, omdat behandeling in de thuissituatie effectiever is en door de patiënt ook als prettiger wordt ervaren. De HIC vormt een antwoord op de behoefte in de maatschappij om mensen die in ernstige psychiatrische nood zijn, goed en menswaardig op te vangen en te behandelen, in een omgeving waar veiligheid en bescherming gecombineerd wordt met respectvolle zorg en behandeling. Centraal staat het terugdringen van dwang en drang met de aandacht gericht op het herwinnen van de eigen regie van de patiënt. De HIC is een gesloten klinische afdeling waar jongeren met acute ernstige psychiatrische problemen zo kort mogelijk opgenomen worden. Uitgangspunt bij opname is dat ouders/vertrouwenspersoon zoveel als mogelijk aanwezig zijn en actief betrokken worden in de behandeling, waarbij rooming-in (overnachten) in ieder geval de eerste nachten nadrukkelijk gewenst is. Op de afdeling zijn gezinsbehandelaren, verpleegkundigen en sociotherapeuten werkzaam. Zodra de acute psychiatrische crisis gestabiliseerd is, kan de patiënt terug naar huis en wordt toegewerkt naar Intensive Home Treatment (IHT) of naar een anderszins passende vervolgplek. Het IHT team bestaat uit gezinsbehandelaren die in koppels van twee samenwerken met het gezin, behandelaren van Karakter, onderwijsinstellingen en ketenpartners. Bij de start van de behandeling, die gemiddeld vier maanden duurt, is het bezoek van de gezinsbehandelaren aan het gezin intensief. Het kan tijdens het behandeltraject voorkomen dat patiënten één of enkele malen gebruik maken van de HIC. Vergeleken met het oude model waarbij jongeren langdurig opgenomen werden laat het nieuwe model met HIC en IHT zien dat: - meer jongeren behandeld kunnen worden (125 t.o.v. 72 per jaar) - behandeling plaats heeft tegen lagere kosten (factor 2) - significante daling optreedt van de klinische sympotomen na 4 maanden (ruim factor 2) Ambulantisering en flexibilisering blijven onverminderd van belang voor Karakter. Wij hanteren binnen Karakter FIB (flexibele intensieve behandeling), IHT (Intensive Home Treatment), HIC (High & Intensive Treatment), IPG (Intensieve Psychiatrische Gezinsbehandeling) en FACT (Function Assertive Community Treatment). FACT wordt in diverse gemeentelijke regio s samen met netwerkpartners ingezet. 19

21 Het Intensief Behandelcentrum - Jeugd in Nijmegen ontving in november 2015 de onderscheiding Roos van Elisabeth. Volgens de jury heeft IBC-Jeugd zich op bijzondere wijze ingezet voor de bevordering van de maatschappelijke participatie van (ex)psychiatrische patiënten. Samenwerking scholen Steeds meer organisaties vragen aan gemeenten om onderwijs meer te betrekken. Dit is een positieve ontwikkeling. In het kader van de wet Passend Onderwijs wordt er binnen het onderwijs gewerkt aan Onderwijs Zorg Arrangementen (OZA). Onderwijs en zorg worden meer aan elkaar gekoppeld; betere samenwerking is daarbij nodig. Karakter stelt zich op het standpunt dat OZA s een gezamenlijke verantwoordelijkheid zijn en levert hieraan graag actief een bijdrage. Hoe een OZA er uit komt te zien, is sterk afhankelijk van de onderwijsinstelling, de leerlingpopulatie, de problematiek, soort zorgorganisatie etc. Karakter werkt op het terrein van onderwijs samen om bijvoorbeeld leerbaarheid te vergroten, schooluitval te voorkomen of schoolverzuim te verminderen. Met de Brouwerij heeft Karakter al jarenlang een samenwerking voor het onderwijs op het terrein van Karakter. Verder werkt Karakter al enige jaren breed samen met de Onderwijsspecialisten om in een vroegtijdig stadium een bijdrage te kunnen leveren aan kinderen/jongeren die vast dreigen te lopen. In 2015 is in kaart gebracht wat we binnen geheel Karakter doen met onderwijs, wat doen we in welke situatie, al dan niet in combinatie met een andere (zorg)instelling. Intern - tussen Karakterregio s - willen we leren van elkaar. Een netwerk aan medewerkers denkt hierover mee. Voorbeelden samenwerking scholen Enkele voorbeelden zijn BinK, TIP en KeK. BinK staat voor Behandeling in de Klas. BinK ondersteunt met een unieke combinatie van kennis en coaching aan leerkrachten en extra begeleiding/behandeling van deze kinderen in de klas. Karakter en de school maken een onderwijsondersteuningsarrangement op maat. Er zijn drie manieren waarop Karakter BinK aanbiedt: BinK ambulant (binnen de behandeling van een kind komt de sociotherapeut 8 uur per week mee naar school), BinK intensief (samen met een school bieden we behandelplekken aan. In de klas zijn standaard sociotherapeuten aanwezig) en BinK training (medewerkers van Karakter begeleiden en adviseren leerkrachten die te maken hebben met kinderen met psychiatrische problemen). Kinderen zijn erbij gebaat dat zij hulp krijgen op die plek waar ze ook vastlopen. Als dat op school is, is het goed om ook daar de hulp te bieden. TIP staat voor Training Internaliserende Problematiek (TIP), een intensieve behandeling voor jongeren met een licht verstandelijke beperking en internaliserende psychiatrische problemen zoals: schoolweigering, angststoornissen, stemmingsstoornissen, bijkomende somatische klachten, eventueel in combinatie met autisme of (goed gereguleerde) ADHD. Binnen TIP krijgen zowel de jongere als het verdere systeem (ouder(s)/verzorgers en school) uitleg over de problemen, leren zij omgaan met de problemen en krijgt de jongere vaardigheden aangeleerd in de omgang met anderen. Het doel is dat de jongere weer zo adequaat mogelijk kan functioneren en het systeem daarbij ondersteunend is. KeK staat voor Kort en Krachtig. KeK biedt de omgeving van het kind met opvallend gedrag kort en krachtig dienstverlening. De omgeving leert gedrag herkennen en daar passend mee om te gaan. In de aanpak sluit Kek aan op de aanwezige kennis en kracht, met als doel langdurige en intensieve zorg te voorkomen. Kek is ontwikkeld door Karakter en s Heeren Loo. De kennis en vaardigheden van kinder- en jeugd psychiatrie (KJP) én leven met een Licht Verstandelijke Beperking (LVB) worden daardoor optimaal ingezet. Kek komt voort uit het VWS-programma In voor zorg, dat als doel heeft zorgorganisaties hun werkprocessen zo te laten inrichten dat hun 20

22 zorg toekomstbestendig is. Het programma bundelt bestaande kennis en biedt organisaties praktische ondersteuning in hun eigen veranderingstraject. Samenwerking Radboudumc Amalia kinderziekenhuis Radboudumc Amalia kinderziekenhuis en Karakter werken sinds jaren samen. Karakter verzorgt alle kinder- en jeugdpsychiatrische consulten voor het Radboudumc Amalia kinderziekenhuis. De samenwerking is geintensiveerd, uitgebreid en verder geformaliseerd. De kinderpsychiaters van Karakter zijn 24 uur per etmaal beschikbaar voor onderzoek en - zo nodig - behandeling van in het kinderziekenhuis opgenomen kinderen en jongeren. Het gaat onder meer om kinderen met een delier of ernstige gedragsproblematiek, al dan niet in combinatie met psychiatrische problemen. Radboudumc en Karakter werken al langer samen op het gebied van kinderpsychiatrie. Ook zijn de kinderartsen van Radboudumc meer en nadrukkelijker betrokken bij de kinderen en jeugdigen op onze IBC. De huidige samenwerkingsovereenkomst betekent een uitbreiding van de dienstverlening. Denkkracht, centrum voor neuropsychologische expertise Karakter heeft binnen het Universitair Centrum een ruime expertise opgebouwd op het gebied van neuropsychologische diagnostiek en behandeling bij kinderen en jeugdigen met een psychiatrische stoornis. Neuropsychologische diagnostiek is het in kaart brengen van cognitieve functies zoals de aandacht (concentratie), het geheugen, de taal en het denkvermogen. Deze expertise is zowel regionaal als bovenregionaal zeer beperkt beschikbaar. Wat doet Denkkracht? Denkkracht levert neuropsychologische diagnostiek, advies en behandeling bij kinderen die moeite hebben met leren, concentreren, plannen of informatieverwerking. Deze cognitieve- en leerproblemen komen veelvuldig voor bij kinderen en jongeren, zijn vaak voorlopers van psychiatrie of gaan samen met een psychiatrisch beeld % van de kinderen met ADHD of ASS kampt met dergelijke problemen. Cognitieve- en leerproblemen dragen bij aan of verergeren het psychiatrisch beeld en kunnen leiden tot schoolverzuim, gedragsproblemen en zelfs schooluitval. In de gehele bevolking zijn ten minste leerlingen aan te merken als zorgleerling; in het basisonderwijs gaat het dan om 10%, in het voortgezet onderwijs om 17% van de leerlingen (Inspectie van het Onderwijs, 2009). Denkkracht biedt gerichte neuropsychologische zorg op maat aan deze zorgleerlingen en dicht het gat tussen onderwijs 21

23 en psychiatrie. Dit voorkomt toename van de klachten en ernstige stagnatie in de ontwikkeling van het kind zodat schooluitval en/ of psychiatrische zorg beperkt of voorkomen worden. Ontwikkeling Denkkracht In korte tijd is de vraag naar het aanbod van Denkkracht sterk toegenomen (zie figuur 1 en 2). Hieruit kan geconcludeerd worden dat Denkkracht een passend antwoord heeft op de problematiek van zorgleerlingen binnen de thema s Passend Onderwijs en Transitie/Transformatie van de jeugdzorg Aanmeldingen specialistische GGZ cumulatief Figuur Aanmeldingen totaal Denkkracht cumulatief Figuur Het streven is om het aanbod van Denkkracht via zorgorganisaties en in nauwe samenwerking met het onderwijs aan iedere zorgleerling beschikbaar te stellen. Doorontwikkeling van de huidige methodiek zal gebeuren vanuit een landelijke raad van advies waarin klinisch neuropsychologen van de deelnemende organisaties participeren. Dit heeft tot doel het niveau van neuropsychologische kennis (middels wetenschappelijk onderzoek, onderwijs en opleiding) landelijk te verhogen. Deze raad van advies vindt zijn borging in de franchise organisatie. 22

24 Kennisdeling, samenwerking en innovatie staan hierin centraal. Vanuit de verbinding tussen het onderwijs en de GGZ levert Denkkracht een substantiële bijdrage aan de substitutie in de zorg en Passend onderwijs. Participatie naar vermogen voor ieder kind is daarbij het vertrekpunt. Karakter levert met Denkkracht een goede bijdrage aan zorgverlening op de juiste plaats en dus kostenbesparingen in de GGZ. Bovendien voorziet Denkkracht in een dringende behoefte (en noodzaak) om neuropsychologische expertise ten behoeve van de GGZ in te zetten en stagnering in de ontwikkeling van kinderen en jongeren te voorkomen. Hiermee wordt verergering van de psychiatrische problematiek met alle maatschappelijke en financiële gevolgen van dien (langdurige psychiatrische zorg, schooluitval) voorkomen. Naast zorgverlening heeft Denkkracht in 2015 een rol vervuld in zorgvernieuwing, samenwerking met netwerkpartners en kennisdeling. Decentralisatie jeugdzorg Vanaf 1 januari 2015 is de decentralisatie van de jeugdhulp een feit. Voor Karakter een grote verandering. Naast rond de 200 nieuwe financiers (de gemeenten), een transformatie van het zorglandschap. Dit vraagt samenwerken met lokale teams, nog intensievere samenwerking met netwerkpartners en het meer naar voren brengen van onze kennis en kunde. De aanloop naar 2015 stond in het teken van contractering door gemeenten. Met 9 thuisregio s (in de provincies Overijssel en Gelderland) en in een landelijk transitie arrangement (LTA) werden contracten gesloten met alle gemeenten in Nederland. Het is in die periode gelukt Karakter goed voor het voetlicht te krijgen. Door stevig onderhandelen slaagden wij er in de zorg aan de ons toevertrouwde kinderen voort te zetten en voldoende afspraken te maken om ook nieuwe patiënten in behandeling te kunnen nemen. Gemeenten werden in de aanloop naar 2015 geconfronteerd met forse kortingen. De contractering stond dan ook voornamelijk in het teken van financiële middelen en veel minder in het teken van de inhoudelijke zorg en de benodigde transformatie. Om aan dit inkoopgeweld het hoofd te bieden heeft Karakter stevig geïnvesteerd in formatie en middelen op het gebied van zorginkoop, planning en control en zorgadministratie. De keuze is gemaakt om centraal de verkoop en administratie vorm te geven. Door de grote versnippering tussen gemeenten in inkoop evenals op het gebied van facturatie en verantwoording was het ook in 2015 nodig op centraal centraal niveau binnen Karakter de regie te hebben en te houden. Dit bleek een goede keuze die we in 2016 handhaven. Tegelijkertijd blijven we scherp of deze aanpak doorontwikkeld moet worden. Transformatie Inhoudelijk is ervoor gekozen vast te houden aan de strategie Met Karakter. Onze uitgangspunten: Karakter kiest voor behandeling van de kwetsbare doelgroep van kinderen en jongeren met complexe, psychiatrische zorgvragen. Daarbij kiezen wij voor het doorzetten van ambulantiseren en flexibiliseren en het verder verkorten van de behandelduur. Voor kinderen en jongeren die niet direct de specialistische zorg nodig hebben, maar wel kunnen profiteren van de specialistische kennis van Karakter, stelt Karakter deze kennis en deskundigheid ter beschikking aan collega zorgaanbieders (waaronder huisartsen, wijkteams, centra voor jeugd en gezin). Om kennis en deskundigheid te blijven ontwikkelen, blijft Karakter zorg verbinden met onderzoek, onderwijs en opleiding. 23

25 In 2015 is Karakter er in geslaagd een aantal initiatieven in het kader van transformatie te implementeren of verder uit te bouwen, waaronder: - Advies- en consultatielijnen voor (huis)artsen en jeugdhulpprofessionals; - Uitrollen Specialistische Ondersteuning bij de huisarts (SOH); - Verdergaande ambulantisering klinieken (IBC en vergelijkbare vormen); - Verder ontwikkelen en implementeren blended behandelen (beeldbellen, e-health); - Detacheringen bij netwerkpartners; - Uitbreiding FACT teams; - Beperking instroom specialistische GGZ in samenwerking met gemeenten; - Diverse innovatieve projecten (reeds opgestart of nog in de pijplijn in verschillende regio s). Monitoring en verantwoording Patiënten die in 2014 bij Karakter in behandeling waren en waarvan de zorg in 2015 doorliep hadden een overgangsrecht. Karakter kon deze patiënten dus blijven behandelen. Daarmee verliep de overgang naar het nieuwe stelsel voor die kinderen redelijk probleemloos. Naarmate 2015 vorderde nam de verantwoordingsvraag van gemeenten toe. Gemeenten probeerden in toenemende mate zicht te krijgen op de uitnutting van het budget, maar ook op welke kinderen in zorg waren. In tal van gesprekken werd op regio- en op gemeenteniveau gesproken over het budget, inspanningen van Karakter en het verloop van zorgtrajecten. Iedere gemeente hanteerde daarbij eigen standaarden en had specifieke vragen. In de loop van 2015 werd in de regio s met een budgetplafond per gemeente duidelijk dat de uitnutting van het door gemeenten beschikbaar gestelde budget grosso modo in de helft van de gemeenten zou worden overschreden en in de andere helft binnen budget zou blijven. In die regio s waar men geen verevening tussen gemeenten had afgesproken, leidde dat tot ingewikkelde gesprekken over het budget. In verschillende gemeenten en regio s werden maatregelen getroffen om de toestroom naar Karakter te beperken of om te buigen. Verschillende medewerkers, waaronder de directeuren, zijn in lange periodes zeer intensief bezig geweest met het voeren van gesprekken met gemeenten en het verzamelen van informatie voor die gemeenten. Eind 2015 was voor alle nog in zorg zijnde overgangspatiënten een herindicatie nodig. In die periode werd nog eens duidelijk dat de administratie van gemeenten niet altijd overeen kwam met de aantallen in behandeling zijnde patiënten zoals wij die geregistreerd hadden. Wij hebben hiervoor zorgvuldig steeds extra controles en afstemming aangeboden. Hoewel gemeenten voorkeur hadden om iedere patiënt eerst te zien/spreken om zo ook de patiënt in beeld te hebben/te leren kennen voordat herindicatie werd toegekend, beseften vooral de gemeenten waarbij het om grote aantallen patiënten ging, dat dit een onevenredige tijdsinvestering zou vragen van beide partijen. Een administratieve of ambtelijke verlenging (uiteenlopend van een kwartaal, half jaar tot een jaar) is in die gevallen ingezet om meer tijd vrij te spelen voor dit proces. In deze periode werden zowel behandelaren als de administratieve afdelingen vaker geconfronteerd met ouders die zich zorgen maakten of het allemaal wel goed kwam en of de behandeling wel doorgezet zou kunnen worden. Administratieve lasten Hoewel één van de doelen van de decentralisatie het verminderen van administratieve lasten was, bleek het in de praktijk geheel in het tegendeel uit te werken. Karakter werd geconfronteerd met grote problemen in het berichtenverkeer en tal van verschillende eisen per regio en gemeenten. Duizenden s gingen heen en weer tussen Karakter en gemeenten. Allen in het teken van administratieve verantwoording. Dit veroorzaakte grote interne druk en maakte het proces stroperig en vermoeiend. Het is te danken aan de veerkracht en inzet van medewerkers van Karakter die zich hebben gestort op dit proces dat de werkwijzen tussen gemeenten en Karakter toch vaak zijn verbeterd. Landelijk hebben medewerkers van Karakter zich steeds hard gemaakt om de processen beter in te richten. Met wisselend succes zijn we hierin geslaagd. 24

26 Plan, do, check, act In de veranderende werkelijkheid, waar zowel gemeenten als Karakter geen ervaring mee hebben, is het van groot belang snel te leren. De verkoop- en administratieve organisatie van Karakter evalueert regelmatig haar functioneren. Onder andere door bij gemeenten een enquête uit te zetten over de ervaringen in het inkooproces maar ook door een interne evaluatie. Verbeterpunten van 2014 zijn in 2015 opgelost. Een voorbeeld hiervan betreft een verbetering in de juridische toetsing van contracten en een verbeterd portfolio. Belangrijke aandachtspunten voor komend jaar zijn: - Standaardisatie en maatwerk - Verbeteren interne organisatie - Borging in CRM - Administratieve borging - Accountmanagement verder uitwerken Specialistische Ondersteuning Huisartsen In Nederland is beleid ingezet om meer jeugdggz patiënten door de huisarts te laten behandelen. Karakter bevordert dit beleid met de inzet van specialistische ondersteuners voor de kinder- en jeugdpsychiatrie (SOH KJP). Hiermee wordt het probleemoplossend vermogen van de generalistisch werkende huisarts vergroot en kan deze gerichter en spaarzamer verwijzen naar de generalistische basis GGZ (GBGGZ) en naar de specialistische GGZ (SGGZ). Deze substitutie bevordert de kwaliteit en service voor de patiënt en beoogt ook kosten te besparen. Een effectieve basis GGZ ondersteund door de SOH van Karakter betekent dat binnen de huisartsenpraktijk naast begeleiding en consultatie ook specialistische diagnostiek tot de beschikking van de huisarts komt. De huisarts kan op deze wijze en in combinatie met een praktische afstemming met de gemeentelijke teams beter en sneller gebruik maken van de basisvoorzieningen van de gemeente. Ten slotte worden meer toepassingen van ehealth voor hulpverleners, patiënten en consultatiegevers mogelijk gemaakt. Hoe organiseren we de GGZ-keten zo dat samenhangende zorg ontstaat, waarin mensen met een psychische aandoening snel en effectief kunnen worden behandeld. Karakter is voorstander van het ontwikkelen van specialistische ondersteuning, als schil om de eerstelijnszorg heen. Karakter kiest er niet voor een zelfstandige speler te worden in de basis GGZ die zelf uitgebreide eerstelijns zorg aanbiedt. Wij zullen in de samenwerking met onze partners in het zorgnetwerk dit nieuwe segment met onze diagnostiek, screeningsmogelijkheden, consultatie en deskundigheidsbevordering versterken en daarop onze diensten en producten afstemmen en inzetten. Kern is kennis, triage en consultatie ten behoeve van huisartsen en de daarmee functioneel samenwerkende partijen zoals jeugdzorg/jeugdzorgplus voorzieningen, onderwijs, jeugdgezondheidszorg, CJG en sociale wijkteams. Deze beleidsintensivering in het voorveld van Karakter heeft in 2015 volop gestalte gekregen door middel van productontwikkeling, pilots en onderzoek naar de effecten. Er liepen in 2015 zo n tien pilots, verspreid over het werkgebied in Gelderland en Overijssel. De samenwerking tussen huisartsen en Karakter binnen de pilots en de wijze van inzet van specialistische kinder- en jeugdpsychiatrie zijn in de pilots geformaliseerd door overeenkomsten en werkafspraken. Deze overeenkomsten regelen de rechten en plichten van de deelnemende partijen rond het doel van de samenwerking, de ondersteuning vanuit Karakter, de financiële voorwaarden, de verantwoordelijkheden betreffende kwaliteit, de afstemming met de betrokken gemeenten en tenslotte de verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden. Door gemeenten actief en vroegtijdig te betrekken bij deze pilots wil Karakter bijdragen aan structurele bekostiging na afloop van de pilots. Voor huisartsen is continuïteit ook zeer wenselijk en zij steunen Karakter veelal in de gesprekken met de gemeenten. Dit is in 2015 al gelukt in de gemeenten Wageningen, Wijchen en Oude IJsselstreek. In 2015 werden vanuit Karakter 21 specialistische ondersteuners KJP voor de huisarts ingezet. Evaluatieresultaten onderstrepen dat er sprake is van substitutie van zorg en meer service voor de patiënten. Gemiddeld genomen verwijzen de SOH s in de 25

27 kinder- en jeugdpsychiatrie de helft van alle door de huisarts naar hen verwezen patiënten niet door naar de generalistische GGZ en specialistische GGZ. De huisartsen hebben gemeld dat zonder de SOH deze patiënten allemaal zouden zijn doorverwezen naar een GGZ-aanbieder. Gemeenten zijn naast hun enthousiasme tegelijkertijd terughoudend in het aangaan van nieuwe financiële verplichtingen. Hierop wordt onderzoek gedaan. Karakter biedt in het voorveld ook de DAWBA aan. De DAWBA (Development and Well-Being Assessment) is een screeningsinstrument waarmee psychopathologie bij kinderen en adolescenten in beeld kan worden gebracht. Dit product voorziet in een behoefte van jeugdartsen van GGD s. Karakter heeft samen met twee GGD s in 2015 een pilot gestart om jeugdartsen in staat te stellen DAWBA s aan te vragen. Omdat het aantal aanmeldingen vanuit de GGD s relatief beperkt is, zal Karakter zich beraden op de noodzaak dit product in 2016 te blijven aanbieden, en zo ja, in welke vorm. In 2016 zal Karakter doorgaan met het omzetten van de SOH pilots naar reguliere zorg met een structurele gemeentelijke bekostiging. Samen met de Karakter Academie wordt steeds beter in kaart gebracht welke resultaten worden geboekt en tot welke kostenbesparing dit leidt. Omdat niet alle gemeenten de filosofie van de SOH interventie ten volle onderschrijven en ervoor kiezen alternatieve ondersteuning via wijkcoaches aan te bieden aan huisartsen, ontstaan tevens mogelijkheden om vergelijkend onderzoek naar de werkzaamheid uit te voeren. Speerpunt voor Karakter is om in regionaal verband met huisartsengroepen en gemeenten uit de Jeugdwet bekostigde regionale pilots voor te bereiden, uit te voeren en te toetsen op kwaliteit en kostenreductie. De regio FoodValley heeft voor de regionale aanpak van de SOH pilotzorg al middelen weten vrij te maken door benutting van een subsidie voor dit doel. Andere regio s in Overijsel en Gelderland beraadslagen hierover. Kennis Karakter beschouwt zichzelf in belangrijke mate als kennisorganisatie. Ook in de afgelopen strategische periode is kennis een essentiële pijler geweest. Kennis heeft naast en in relatie tot zorg ook een belangrijke plek in onze Strategie Hoofdstuk 4 van dit jaardocument is geheel gewijd aan onze academische werkzaamheden en resultaten rond onderzoek, opleiding en onderwijs. Organisatie Continu Verbeteren Continu Verbeteren is een belangrijk onderdeel van de Karakterstrategie. Belangrijke principes zijn het creëren van meer toegevoegde waarde voor de klant en het tegengaan van verspillingen. Wij willen zorgen dat we vooral bezig kunnen zijn met dat waar ons hart sneller van gaat kloppen: inzicht voor ouders en toekomst voor kinderen. Karakter werkt nu ruim een jaar met het programma Continu Verbeteren. Binnen dit programma ligt de focus op een continu verbeterproces door het inbedden van de Lean-filosofie in strategie en in de praktijk. We werken hierbij nauw samen met onze partner Radboudumc. In 2015 hebben elf leancoaches zich binnen Karakter ingezet voor continu verbeteren. Deze leancoaches zijn getraind vanuit Radboudumc. Bij de managers zijn in drie dagdelen de (lean)principes van continu verbeteren geïntroduceerd. Bij naar schatting 50% van de teams binnen Karakter heeft een basisintroductie continu verbeteren plaatsgevonden middels een gevarieerde aanpak. Naar schatting zijn inmiddels zo n 25 verbeterborden in gebruik. In 2016 zal de nadruk liggen op verspreiden en verbinden. Een basistraining (green belt niveau) en een Lean leiderschapstraining zullen incompany gegeven worden. Enkele experts volgen extern een black belt training. 26

28 Innovatie Ons innovatieve en specialistische zorgaanbod in combinatie met het steeds blijven zoeken naar de beste methoden voor diagnostiek en behandeling van kinderen en jongeren met complexe psychiatrische zorgvragen, blijven de pijlers onder ons bestaan. Karakter ziet innovatie als cruciaal voor de verdere ontwikkeling van de kinder- en jeugdpsychiatrie. In het tweede en derde kwartaal zijn gesprekken gevoerd met behandelaren, patiënten, ouders, ouderraden en externen. Vragen hierbij waren: Hoe ziet de wereld eruit door de ogen van patiënten? Wat zijn bouwstenen voor online behandelen en innovaties als we vanuit het perspectief van patiënten en ouders kijken naar onze zorg? De resultaten kwamen uitgebreid aan bod in een hogedrukpansessie medio oktober Ook kansen en pijnpunten rondom de digitale transformatie kwamen nadrukkelijk voor het voetlicht. Een van de conclusies van deze dag was dat online hulpverlenen en de toekomst van de zorg onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. De inzet van ehealth is geen doel op zich maar een middel om aan te sluiten bij de behoeften van patiënten, bij het betaalbaar houden van zorg en zo grote veranderingen in de zorg te realiseren. Sinds eind 2015 vallen de onderwerpen innovatie, ehealth en patiëntportaal binnen één en dezelfde portefeuille. Online hulpverlenen wordt gekoppeld aan organisatiedoelen en innovatiekracht. Vergaande interne samenwerking rond dit onderwerp vindt plaats met onze Karakter Academie. Verschillende innovaties die in 2015 verder vorm kregen treft u in dit jaardocument aan. Stuurinformatie Wij vinden het essentieel dat Karakter op een transparante wijze laat zien wat Karakter doet en bereikt met maatschappelijke middelen. Naast financiële wordt zorginhoudelijke stuurinformatie steeds belangrijker. In 2015 heeft Karakter verder gewerkt aan het verbeteren van de juistheid en volledigheid van de invoer van gegevens. Dit is een basisvoorwaarde voor goede stuurinformatie. Signaleringssysteem Valuecare biedt ons hiertoe een goed instrument: het dagelijks actueel zijn van alle registraties en het verminderen van financiële risico s door geautomatiseerd fouten en inefficiënties op te sporen. Door een directe terugkoppeling naar medewerkers kunnen fouten en inefficiënties snel hersteld worden. Na een start in 2014 is in 2015 het aantal controles verder uitgebreid. In 2015 is ook een stuurinstrument voor mediaansturing ontwikkeld en bij behandelaren en zorglijnmanagers geintroduceerd. Dagelijks krijgen behandelaren van hun patiënten de DBC-status in beeld. We hopen hiermee het kwalitatief verantwoord en tijdiger afronden van de behandeling te bevorderen, het kostenbewustzijn te verhogen en het aantal verliesgevende DBC s terug te dringen. Om tot optimale benutting van dit sturingsinstrument te komen, is gedragsverandering nodig. Dit zal in 2016 verder aandacht krijgen om zo het gewenste effect van dit instrument daadwerkelijk te bereiken. Om de productie per gemeente per goed te kunnen volgen, heeft Karakter interne en externe monitoringsoverzichten ontwikkeld en vanaf medio februari 2015 al kunnen inzetten. De interne overzichten zijn wekelijks onder directie, management en bestuur verspreid waardoor dit in de loop van het jaar goede sturingsinformatie gaf over onder- en overproductie en welke Karakterregio in welke gemeentelijke regio s hoeveel produceert. De externe monitoringsoverzichten zijn ingezet tijdens de monitoringsgesprekken in de gemeentelijke regio s en worden op basis van evaluaties verder geoptimaliseerd. 27

29 Bezuinigingen Aan de hand van de resultaten van de zorgverkoop 2015 en de daadwerkelijke productierealisatie in de loop van het jaar heeft Karakter fasegewijs meerdere bezuinigingsmaatregelen genomen, zowel materieel als ook met personele gevolgen. Belangrijk is dat onze maatregelen altijd corresponderen met onze strategie en de realisatie van deze strategie soms zelfs versnellen. Enkele van de maatregelen in 2015 willen wij hier noemen: - sluiting logeerhuis in Ede - vergroting span of control - samenvoeging van enkele kliniekgroepen - werken in flexibele teams om over-/onderproductie op te kunnen (gaan) vangen De verdere uitrol van het concept Intensive Home Treatment en de High & Intensive Care sluit aan bij onze strategie richting ambulantisering en laat de kosten van de zorg dalen. Het Met het herontwerp van ons Bestuurlijk Centrum (realisatie in 2016) richten wij het Bestuurlijk Centrum volgens de herijkte besturingsprincipes in en beogen wij onze overhead passend te kunnen reduceren; passend bij onze ontwikkeling richting een netwerkorganisatie, richting integraal management en meer zelforganisatie. Personele gevolgen van onze bezuinigingen die zijn ingezet maar ook die mogelijk nog gaan komen als gevolg van zorgverkoop/productieresultaten, bespreken wij zorgvuldig met onze ondernemingsraad en indien nodig met vakbonden. 28

30 3 Samenwerking landelijk, regionaal, lokaal Gezien het brede werkgebied van Karakter en het belang van een goede samenwerking in de keten van jeugdzorg/jeugdggz, werkt Karakter in haar regio s, maar ook landelijk, intensief samen met een groot aantal partners. Op zorginhoudelijk terrein met instellingen in jeugdzorg(plus), geestelijke en jeugdgezondheidszorg, verstandelijk gehandicaptenzorg, huisartsen, medisch specialisten en scholen. In beleidsmatig en politiek opzicht werkt Karakter samen met GGZ Nederland, NVvP, (in voorkomende gevallen) Ministerie van VWS, provincies Gelderland en Overijssel, gemeentelijke overheden, Inspectie voor de Gezondheidszorg, VNG, zorgkantoren en zorgverzekeraars. Medewerkers van Karakter nemen deel aan regionale en landelijke beleidsoverleggen, waarin onder meer gesproken wordt over (de wijze waarop) de transitie in de jeugdzorg op verantwoorde wijze kan plaatsvinden en de (kwaliteit van) zorg voor deze kwetsbare groep gewaarborgd blijft. 3.1 Samenwerking op landelijk niveau Vereniging Kenniscentrum KJP Karakter maakt samen met haar partners binnen het Expertisenetwerk Kinder- en Jeugdpsychiatrie (E-KJP) het Landelijk Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie mogelijk. Dit is een landelijke netwerkorganisatie waarin professionals, experts, onderzoekers, ouders en kinderen samenwerken aan de wetenschappelijke onderbouwing van het dagelijks werk in de kinder- en jeugdpsychiatrie. Wetenschappelijke kennis (onder meer ingebracht vanuit UMC s) rond thema s binnen de kinder- en jeugdpsychiatrie wordt vertaald in praktische protocollen. Samenwerking in het Expertisenetwerk Kinder- en Jeugdpsychiatrie (E-KJP) Het Expertisenetwerk KJP is in 2015 uitgebreid met de volgende instellingen: Lucertis (in combinatie met De Jutters), Fornheze/GGZ Centraal en Herlaarhof/Reinier van Arkel. Het E- KJP wil innovatief inspelen op de zorgvraag van kinderen, jongeren en hun gezinnen door gezamenlijk nieuwe zorgvormen te ontwikkelen en door kennis uit actuele onderzoeken en de expertise van andere leden te delen in het expertisenetwerk. VitaValley Karakter nam tot en met 31 december 2015 deel aan VitaValley, een netwerk voor vernieuwing in de zorg. 3.2 Regionale en lokale samenwerking Karakter heeft een intensieve samenwerkingsrelatie met Radboudumc (uitvoering van de academische taken betreffende onderwijs, onderzoek en opleiding voor de kinder- en jeugdpsychiatrie liggen bij Karakter). Intensief wordt samen gewerkt met Propersona en Dr. Leo Kannerhuis, Jarabee Jeugdhulp, Kleur (onderdeel van Dichterbij), s Heeren Loo, Zozijn en Pluryn Hoenderloo Groep. Ook wordt samengewerkt met geïntegreerde GGZ-organisaties als Dimence, GGNet, Mediant en met 29

31 jeugdzorgorganisaties als onder andere Lindenhout, Trias Jeugdhulp, Intermetzo, Ottho Gerhard Heldringstichting, Pactum en Entrea. Met RIBW s kijken wij naar onze inzet bij consultatie. Karakter werkt tevens samen met het onderwijs, met name De Onderwijsspecialisten en de Brouwerij in Gelderland en de Ambelt in Overijssel. In nauw overleg met de (huis)artsen, huisartsgenootschappen en regionale ondersteuningsverbanden (huis)artsen, zorgpartners en gemeenten heeft Karakter ondersteunende diensten ontwikkeld waardoor het probleemoplossend overmogen van het sociale domein wordt versterkt. Het gaat concreet om - consultatie aan huisarts, coördinatiepunt, wijkteam of expertiseteam; - praktijkondersteuner huisartsen speciaal voor kinderen (ervaren GZ psychologen helpen in de huisartsenpraktijk met consultatie, korte behandelingen, verwijsadvies, inzicht in sociale kaart en wachtlijstoverbrugging); - screening om snel inzicht te krijgen in de problematiek van het kind; - advies bij kinderen met neuropsychologische leerproblemen. Meer over de inzet van onze specialistische jeugdgzz in het voorveld leest u in hoofdstuk 2. Contacten met samenwerkingspartners in de regio geeft Karakter onder meer vorm door diverse bestuurlijk overleggen zoals het BOJOG (bestuurlijk overleg jeugdggz Overijssel en Gelderland; opgeheven per ) en door deelname aan organisatieoverstijgende project- en werkgroepen op regionaal en landelijk niveau, door het initiëren van verwijzersbijeenkomsten en door als spreker of deelnemer te participeren tijdens congressen dan wel deze vanuit Karakter zelf te organiseren. In Overijssel is Karakter deelnemer in Preventie Partners Twente (PPT), gericht op het zo goed mogelijk gezamenlijk inrichten van alle vormen van jeugdggz in deze regio. Verwijzing en aanmelding Huisartsen, jeugdartsen en medisch specialisten waren in 2015 de formele verwijzers voor Karakter. In de navolgende grafiek vindt u het percentage verwijzingen van in 2015 aangemelde patiënten per type verwijzer. Verwijzers van in 2015 aangemelde patienten (jeugdwet) Onbekend 6% Zelfverwijzer/geen verwijzer 1% Medisch specialist 15% Jeugdarts 3% Huisarts 69% Gemeente 5% Gecertificeerde instelling 1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Karakterbreed zijn de huisartsen de topverwijzers. 69% van alle verwijzingen kwam in 2015 van de huisarts; dit was in %. Een deel van onze patiënten komt dus via een andere route bij ons binnen dan in De verschuiving lijkt deels te zitten in het aandeel verwijzingen dat via de medisch specialist bij Karakter binnenkomt (van 8% in 2014 naar 15% in 2015); een deel komt via gemeenten/wijkteams (van 0% in 2014 naar 5% in 2015). Samen met de huisartsen 30

32 waren medisch specialisten en jeugdartsen in 2015 verantwoordelijk voor 87% van alle verwijzingen. Patiënten(beleid) Het Landelijk Platform GGz (LPGGZ) is de koepel van, voor en door patiënten- en familieorganisaties in de ggz. Karakter heeft met name contacten met de lidorganisaties Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA) en Balans. Zorgbelang ondersteunt onze centrale ouderraad en Ixta Noa is nauw betrokken bij de implementatie van ervaringsdekundigheid binnen Karakter. Karakter geeft patiënten- en ouderparticipatie vorm door onder meer de patiëntvertrouwenspersonen die vanuit de landelijke stichting bij Karakter werken, door de centrale ouderraad (ondersteund door Zorgbelang), een aantal regionale ouderraden en jongerenraden op diverse locaties en een uitgebreide reeks aan initiatieven rond informele (niet wettelijke) participatie. Meer hierover in hoofdstuk 7. De samenwerking met Quasir, die binnen Karakter een onafhankelijke klachtenfunctionaris heeft gedetacheerd, werd in 2015 voortgezet. Hierover is in hoofdstuk 5 meer informatie opgenomen. 31

33 4 Onderzoek, ontwikkeling en onderwijs Bij Karakter staat de ontwikkeling van kennis en kunde centraal: kennis vergaren, kennis delen en kennis vergroten ten aanzien van het primair proces. Extern maakt de Karakter Academie steeds meer onderdeel uit van nationale en internationale kennisnetwerken. Door de invoering van de Jeugdwet is in 2015 nauwe samenwerking gezocht met het sociale domein binnen de gemeenten en worden pilots en projecten benut voor innovatie. Alle activiteiten zijn gericht op verbetering en vernieuwing van onderzoek, scholing en zorg. Wij streven naar meer co-creatie met patiënten, ouders en behandelaren. Binnen meerdere gemeentelijke regio s zijn hier in 2015 afspraken over gemaakt en is deze trend onderdeel van de zorgverkoop. Door aanbieden van scholing en onderzoek in het sociale domein hebben we in 2015 de juiste toeleiding van patiënten versterkt en geven we vorm aan matched care. Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen van de Karakter Academie in 2015 op dit gebied. Vanaf paragraaf 4.2 wordt het onderdeel Karakter Academie specifiek uitgewerkt. De kanttekening die daarbij gemaakt moet worden is dat de academische functie verweven is in de hele infrastructuur van Karakter. Een toelichting op de academische functie leest u in de eerste paragraaf. 4.1 Kenmerken academische functie De jeugd is onze toekomst. Daar moeten we in investeren. Eén van die investeringen is academische kinder- en jeugdpsychiatrie. Die bestaat uit onderzoek naar nieuwe inzichten en behandelmethoden, kennis delen over die nieuwe inzichten en zorgen dat deze vertaald worden naar de beste patiëntenzorg. Graag verwijzen wij u naar de volgende film, waarin Prof. dr. Jan Buitelaar vertelt over het belang van academische zorg voor patiënt en samenleving: Belangrijkste kenmerken: 1) Academische patiëntenzorg Als andere specialisten er niet uitkomen of als er heel specifieke vragen zijn (complexe psychiatrie, zeldzame aandoeningen - denk aan een erfelijke afwijking of complexe lichamelijke aandoening bij bepaalde psychiatrische ziekten), dan kunnen academische centra ingeschakeld worden om ingewikkelde diagnostiek en behandeling toe te passen. 2) Wetenschappelijk onderzoek Het wetenschappelijk onderzoek betreft zowel toegepast onderzoek (bijvoorbeeld naar het effect van behandelingen, of het verkorten van behandeling, dieetinterventies) als fundamenteel wetenschappelijk onderzoek (bijvoorbeeld erfelijkheidsonderzoek, beeldvormend hersenonderzoek). Met name het toegepaste onderzoek is nadrukkelijker ingezet. Dit onderzoek vindt plaats zowel binnen de eigen instelling als in samenwerking met anderen (bijvoorbeeld een andere GGZ-instelling, jeugdzorg, justitiële jeugdinrichtingen en de eerstelijn). 3) Opleiding van kinder- en jeugdpsychiaters en andere gespecialiseerde kinder- en jeugdpsychiatrie professionals De academische centra bieden opleidingen tot kinder- en jeugdpsychiaters, (klinisch neuropsychologisch en GZ-)psychologen, psychotherapeuten, verpleegkundigen, sociotherapeuten en andere professionals. Tevens vindt vanuit en binnen deze centra onderwijs plaats voor medisch studenten (studenten en co-assistenten geneeskunde en studenten psychologie/pedagogiek - HBO en 32

34 wetenschappelijk onderwijs, verpleegkunde e.d.). Aan de centra is minimaal één hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie verbonden, die zodanig gepositioneerd is dat hij/zij het academisch klimaat op de taakgebieden patiëntenzorg, onderzoek, onderwijs en opleiding kan bewaken en op peil houden. 4.2 Karakter Academie De doelstelling van de Karakter Academie is om de bestaande expertise van Karakter in te zetten en met elkaar kennis te ontwikkelen en te delen. De Karakter Academie richt zich primair op innovatie, ontwikkeling, toetsing, geven van onderwijs en het stimuleren en begeleiden van onderzoek. De Karakter Academie kent vier compartimenten: Wetenschappelijk onderzoek, Innovatie & Ontwikkeling, Leeromgeving en de Programmaraad. 1. De afdeling Wetenschappelijk onderzoek verricht toegepast en fundamenteel wetenschappelijk onderzoek in de kinder- en jeugdpsychiatrie binnen en buiten Karakter. 2. De afdeling Innovatie & Ontwikkeling beoogt nieuwe ideeën om de kwaliteit van de behandelingen en de patiëntenzorg te verbeteren, te creëren, op te vangen, te toetsen en tot ontwikkeling te brengen. Zodra een ontwikkeling succesvol wordt geacht, zal de Karakter Academie in overleg met de directie en de raad van bestuur deze overdragen aan de lijnorganisatie om tot structurele inbedding over te gaan. 3. De afdeling Leeromgeving draagt zorg voor een goede uitvoering van de beroepsopleidingen en vaardigheidstrainingen. Tevens stimuleert en bewaakt zij de regio s tot het uitvoering geven van een onderbouwd opleidingsklimaat voor alle medewerkers. 4. De Programmaraad heeft de verantwoordelijkheid om zorgprogramma s en zorgpaden te ontwikkelen, te toetsen en bij te stellen. Ook is de Programmaraad verantwoordelijk voor het signaleren van de realisatie in de praktijk. Implementatie en monitoren van het werken met zorgprogramma s is een lijnverantwoordelijkheid. 4.3 Wetenschappelijke activiteiten Bijlage D bevat een overzicht van activiteiten die in 2015 op wetenschappelijk en toepast onderzoeksgebied binnen (of met) Karakter hebben plaatsgehad: een overzicht van publicaties, lezingen en promoties. Activiteiten Karakter promovendi en onderzoeksmedewerkers Op het terrein van onderzoek hebben Karakteronderzoekers en promovendi in 2015 de nodige resultaten kunnen boeken. Deze treft u aan in bijlage E. Lopende onderzoeksprojecten 2015 De lopende onderzoeksprojecten in 2015 zijn weergegeven op de volgende bladzijde. 33

35 Autisme Pivotal Response Treatment / Robots as add-on in treatment Transporters GOAT memantine as add-on treatment (TACTICS) ORCA - DB placebo-controlled discontinuation trial of Risperidone (ZonMW) Mindfulness bij ASS (samen met UvaMinds) High-risk sibling study (EU-AIMS) Accelerated longitudinal MRI studyleap - (EU-AIMS) Imaging fronto-striatal circuits and role of glutamate (TACTICS) New outcome instruments (EU-AIMS) Autism study group meta-analysis of MRI data ENIGMA (NIH) Biological origins of Autism (BOA) Action understanding (NWO) Brain Bank (NWO) Hypo-priors in autism (Donders Institute internal grant) Amygdala segmentation (Hersenstichting) Kleefstra syndrome (Donders Institute internal grant) Stumass project Microbiome food and cognition (NWO, Marie-Curie) Effects of vitamin D supplementation ADHD TRACE elimination diet versus care as usual (ZonMW) MindChamp mindfulness (Marie-Curie) MASK - DB placebo-controlled discontinuation trial of Risperidone (ZonMW) NeuroIMAGE cohort: genetics, imaging, follow-up (TACTICS, NWO) Imaging fronto-striatal circuits and role of glutamate (TACTICS) Genetic and cognitive architecture (NWO Brain&Cognition) Predicting persistence of ADHD (NWO Brain&Cognition) Effects of medication on brain structure and functioning (ZONMW) Effects of stimulants on blood pressure and left ventricular mass (ADDUCE) Brain Bank (NWO) Working memory training and low IQ Development of new cognitive test for ADHD (COTAP) Microbiome - food and cognition (NWO, Marie-Curie) Conduct disorder / aggression Callous-unemotional traits CU2 Veilige brein (NWO Brain&Cognition) Subtyping of aggression MRI (AGGRESSOTYPE, MATRICS) Biofeedback (arousal) intervention (AGGRESSOTYPE, MATRICS) Other GOAT - memantine as add-on treatment in OCD (TACTICS) Imaging fronto-striatal circuits and role of glutamate in OCD (TACTICS) Risk for suicidality and pediatric medication (STOP) Basic intervention for depression in adolescents with comorbid externalizing/internalizing disorders (Acad Werkplaats Jeugd) ROM - FRCM (Acad Werkplaats Jeugd) Therapeutische relatie binnen klinieken Evaluatie specialistische ondersteuning in de kinder- en jeugdpsychiatrie voor huisartsen (SOH KJP): effectiviteit en doelmatigheid; cocreatieve projecten met gemeenten. Evaluatie jeugdconsulenten wijkteams cf evaluatie SOH KJP Evaluatie samenwerkingsverband KIEZON, multidisciplinaire diagnostiek infants: effectiviteit en doelmatigheid. Evaluatie Intensive Home Treatment (IHT) Nijmegen Evaluatie samenwerking met ketenpartners Evaluatie somatische screening in KJP Evaluatie Feedback in Therapy (FIT) vaktherapie 34

36 Deelname aan pilot benchmark KJP angststoornissen Evaluatie DGDigitaal Serious Game Pilot Evaluatie Animal Assisted Therapy Evaluatie implementatie zorgprogrammering (M. Plouvier) Evaluatie Intensieve Psychiatrische Thuisbehandeling (IPG) Zwolle Evaluatie gebruik apps/e-health Evaluatie project schoolverzuim Evaluatie proeftuin nascholing en intervisie KJP voor HA en sociaal domein Evaluatie project consultatie plus Exploratief project Taal als verbinding (AIOS) Subsidies De volgende subsidies zijn in 2015 toegekend: - Onderzoek naar vroegherkenning en diagnostiek bij autisme (tezamen met Nederlandse Vereniging voor Autisme) (300K) - ADHD en comorbiditeit (CoCA project) (circa 250K) - Onderzoek naar de rol van serotonine tijdens de zwangerschap en foetale ontwikkeling, en latere risico s op autisme (200K) - Pivotal Response treatment for children with ASD (50K) Via gemeenten zijn de volgende subsidies toegekend (300K): - Kennisoverdracht en versterkte samenwerking tussen huisarts, ouders en kinderen, Rijnstate en Karakter - Geen schoolverzuim voor jongeren met een psychiatrische stoornis, door intensieve samenwerking in de driehoek jongeren/ouders, school en zorg - Second Opinion Behandelgerichte diagnostiek Consultatie plus: lostrekken vastgelopen trajecten - Proeftuin competentieverhoging kinder- en jeugdpsychiatrie voor huisartsen en sociaal domein Wageningen 4.4 Innovatie & Ontwikkeling Ambitie De Karakter Academie richt zich meer en meer naar buiten en I&O begeeft zich als pionier tussen de marginale externe stakeholders. Daarbij werken wij in netwerken. Het innovatienetwerk is niet statisch, maar is groeiend, continu veranderend. We hebben een uitnodigende faciliterende houding naar iedereen die een idee heeft en dit wil exploreren. Waar kunnen we samenwerken? Extern maakt de Karakter Academie steeds meer onderdeel uit van nationale en internationale kennisnetwerken. Door de invoering van de Jeugdwet is in 2015 nauwe samenwerking gezocht met het sociale domein binnen de gemeenten en worden pilots en projecten benut voor innovatie. De belangrijkste opdracht is innovatie van het zorgproces te stimuleren en zorg te dragen voor een verdere structurering en conditionering van de kennisontwikkeling binnen en buiten de organisatie. Zowel extern als intern legt I&O verbindingen in het netwerk, ook buiten het reguliere werkgebied van Karakter. Karakter wordt hierin geprofileerd als kenniscentrum. I&O medewerkers nemen deel aan zorgdebatten, kennisplatforms, er wordt samengewerkt met universiteiten, HBO-instellingen, onderzoekers lectoraten én ketenpartners. We brengen, waar dit nog niet het geval is, onze specialistische kennis onder de aandacht. 35

37 Hoogtepunten 2015 Kennisbeurs Op 5 november 2015 werd de Karakter Kennisbeurs uitgereikt aan de gezamenlijke onderzoeksaanvraag van Rik Knipschild, Harmien Koopmans, Doenja van Leeuwaarden, Els Kors, Karien Kroeze en Kristel Bijen. Titel: Implementatieplan voor een psychotraumateam ten behoeve van het onderzoek: een single-blind RCT om een gefaseerde traumabehandeling (STAIR-EMDR) te vergelijken met een directe traumagerichte behandeling (EMDR) bij adolescenten met PTSS ten gevolge van meervoudige interpersoonlijke traumatisering. Innovatieve projecten Het regionaal Innovatiefonds Arnhem heeft drie projectvoorstellen van Karakter toegekend en een projectvoorstel van de Stichting Huisartsenzorg Wageningen (StHW). Het gaat om de volgende projecten: - Kennisoverdracht en versterkte samenwerking tussen huisarts, ouders en kinderen, Rijnstate en Karakter - Geen schoolverzuim voor jongeren met een psychiatrische stoornis, door intensieve samenwerking in driehoek jongeren/ouders, school en zorg - Second Opinion Behandelgerichte diagnostiek Consultatie plus: lostrekken vastgelopen trajecten - Proeftuin competentieverhoging kinder- en jeugdpsychiatrie voor huisartsen en sociaal domein Wageningen Alle projecten dragen bij aan de gewenste transformatie met de invoering van de Jeugdwet. Daarnaast zijn er diverse innovatieve activiteiten geweest in 2015: Ondersteuning en onderzoek pilot SOH, meedenken preventie schoolverzuim (betrokkenheid ouders, eerste projectleider vanuit de cliënt, coaching vanuit I&O), ondersteuning/schrijven diverse subsidieaanvragen externe fondsen, contacten onderhouden gemeenten, hogescholen, universiteiten. Het patiëntperspectief vormt uitgangspunt bij projecten, o.a. door interviewen ouders en patiënten. EHealth en innovatie Bij ehealth en innovatie staat dezelfde vraag centraal: hoe kunnen we zo goed mogelijk aansluiten bij de behoeften van de kinderen en jongeren (en hun) die bij ons in zorg komen. We zien dat in de gehele gezondheidszorg wordt in gezet op vergroten van eigen regie en zelfredzaamheid van patiënten. EHealth gaat om een groot verandertraject, het is een grootscheepse (cultuur) verandering waar je in onze visie je beleid op moet afstemmen. Omgaan met transparantie en invulling geven aan veranderende regie zijn daarbij belangrijke onderdelen. Vanuit innovatie wordt hier mede inhoudelijk over meegedacht, onder andere ook door het interviewen van ouders en patiënten en behandelaren over dit onderwerp. In onderzoeksprojecten wordt onderzoek gedaan naar gebruik van taal, inzet van digitale middelen (DGDigitaal, zie ook: transparantie van behandelaren etc. Behandelaren van Karakter zetten steeds vaker een blended behandeling in. Online contact vraagt een andere manier van aangaan van contacten met patiënten. Daarom is de Leeromgeving in 2014 gestart met het aanbieden van de basistraining online behandelen, zie hieronder het aanbod van de leeromgeving voor nadere toelichting. In 2014 en 2015 heeft in totaal binnen Karakter 35,2% van de behandelaren één of meer blended modules gevolgd. Symposium / referaten door I&O - Tweejaarlijks seminar kinder- en keugdpsychiatrie voor kinder- en jeugdpsychiaters en klinisch (neuro)psychologen. Dit zijn geaccrediteerde bijeenkomsten. - Referatencyclus Academisch Uur (geaccrediteerd, 14 bijeenkomsten op jaarbasis). 36

38 Vakgroepen Karakter kent zeven vakgroepen: - Vakgroep diagnostiek & behandeling - Vakgroep klinisch (neuro) psychologen - Vakgroep medisch secretariaten - Vakgroep vaktherapeuten - Vakgroep gezinsbehandeling - Vakgroep sociotherapeuten - Vakgroep KJP De vakgroepen organiseren zelf vakgroepbijeenkomsten; voor de inhoud van de bijeenkomsten wordt afstemming gezocht met de Karakter Academie. Hiertoe komen de voorzitters van de vakgroepen twee keer per jaar samen om thema s te bespreken die binnen de vakgroepen verder bediscussieerd kunnen worden. Voorbeelden van thema s die in 2015 binnen vakgroepen geagendeerd zijn: Multidisciplinaire Richtlijn diagnostiek en behandeling van suïcidaal gedrag, Pivotal Response Treatment, kwaliteit Testotheek, Omgaan met beroepscode NIP, Suïcidaliteit en depressie bij LVB-jeugd, Intersectorale aanpak Kindermishandeling, Pediatrisch delier etc. De vakgroepen medisch secretariaten en de vakgroep gezinsbehandeling zijn door toenemende productiedruk in 2015 niet bij elkaar geweest. Lokale Toetsingscommissie Mensgebonden Onderzoek Meer over de Lokale toetsingscommissie Mensgebonden Onderzoek leest u in hoofdstuk 5 (Commissies). 4.5 Leeromgeving Karakter streeft ernaar een continu lerende organisatie te zijn. De Leeromgeving is dé spil binnen Karakter die het leren stimuleert, organiseert en coördineert. Er wordt in de Leeromgeving altijd gestreefd naar kwaliteit, maatwerk, multidisciplinaire samenwerking en betrokkenheid van (interne) deskundigen om zodoende de gewenste professionele groei te realiseren. Door een goede verbinding te maken en te houden met onderzoek, onderwijs en opleiding, garandeert de Leeromgeving kwalitatief hoogstaande opleidingen en werkt het continu aan een goed leerklimaat, waarin medewerkers van én met elkaar leren. Dit met als doel kennis over kinder- en jeugdpsychiatrie te vergroten en de kwaliteit van de zorg continu te verbeteren. In deze paragraaf staan eerst de activiteiten beschreven die de Leeromgeving in 2015 heeft georganiseerd in het kader van de deskundigheidsbevordering van onze medewerkers. Daarna wordt ingegaan op de verschillende BIG-opleidingen die ook in 2015 weer binnen Karakter zijn aangeboden. Deskundigheidsbevordering 2015 De deskundigheidsbevordering die de Leeromgeving binnen Karakter organiseert, sluit aan bij de strategische thema s binnen Karakter. 1. Thema Patiëntveiligheid Training medicatie Om de twee jaar organiseert de Leeromgeving voor de groep agogische medewerkers een opfristraining. In 2015 zijn we gestart met een pilot in de vorm van een E-learning module in plaats van de theorie klassikaal aan te bieden. De drie crisisgroepen van Karakter hebben een E-Learning module (theorie) gevolgd en na afloop een praktijktoetsing. In 2016 worden de overige agogische medewerkers in deze nieuwe opzet geschoold. Voor nieuwe medewerkers is in 2015 een 1-daagse training georganiseerd (theorie en praktijk met accent op Karakterbeleid). 37

39 Training injecteren De medische beroepsgroep (verpleegkundigen, verpleegkundig specialisten en AIOS-sen) wordt om het half jaar verplicht opgefrist met de vaardigheidstraining injecteren. Deze twee uur durende training is vier keer gegeven in het voorjaar en najaar van Kinder- en jeugdpsychiaters volgen deze training jaarlijks en sluiten hierbij aan. Training signaleren en communiceren Kindermishandeling Nieuwe medewerkers (behandelaren) van Karakter volgen verplicht de E-learning module Meldcode Kindermishandeling, als onderdeel van hun introductieprogramma Als vervolg hierop is, in samenwerking met het Bestuursbureau, de 1-daagse training signaleren en communiceren kindermishandeling ontwikkeld en als pilot in de regio s geïntroduceerd. Deze training is tweemaal gegeven (per training twee dagdelen) door twee interne opgeleide trainers in regio Overijssel en in regio Gelderland, samen met regio Universitair. 5 steps trainingen Begin 2014 is de Leeromgeving gestart met het scholingstraject voor agogische medewerkers in de 5 steps to change methodiek. Zowel de preventieve als fysieke trainingen zijn in het voorjaar 2015 afgerond. Een kleine groep overige behandelaren heeft tevens deelgenomen aan de preventieve trainingen. In het najaar 2015 is dit scholingstraject geëvalueerd en is de Leeromgeving gestart met de voorbereidingen wat er verder nodig is aan implementatie om deze methodiek goed in de lijn te borgen. 2. Thema Ambulantisering Binnen Karakter is de opleiding tot gezinsbehandelaar (ABJ) een belangrijke opleiding in het kader van de ambulantisering. Deze opleiding is door de NVRG erkend als vooropleiding voor de opleiding tot systeemtherapeut en is gebaseerd op de IAG methodiek (Intensieve Ambulante Gezinsbehandeling). Deze opleiding voor sociotherapeuten wordt door de Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN) incompany gegeven. In 2015 heeft de zesde groep medewerkers de opleiding succesvol afgerond, waarmee ruim 110 sociotherapeuten deze opleiding inmiddels hebben afgerond. Eind 2015 is een zevende groep van 20 sociotherapeuten gestart. Zij zullen de opleiding eind 2016 afronden. 3. Thema ehealth Karakter kiest steeds meer voor blended behandelen, waarbij de behandeling van patiënten een combinatie is van online contacten en face-to-face contacten. Online contact vraagt een andere manier van aangaan van contacten met patiënten. Daarom is de Leeromgeving in 2014 gestart met het aanbieden van de basistraining online behandelen; ook in 2015 is deze training aan behandelaren gegeven. Deze training is verplicht voor alle behandelaren. Ruim 350 behandelaren hebben deze basistraining inmiddels gevolgd. Daarnaast zijn in 2015 wederom de trainingen aangeboden voor het werken met blended behandelprotocollen zoals BPTG Oudertraining, Dappere Kat, Doepressie en Smaakk! 4. Management Development In 2015 organiseerde de Leeromgeving voor het management en een deel van de beleidsadviseurs vier Management Development middagen. Doel van deze middagen is zowel deskundigheidsbevordering als onderlinge uitwisseling. Twee middagen hadden als thema Continu Verbeteren binnen Karakter, één middag had het thema Zelforganisatie. Voor de vierde middag konden de managers en beleidsadviseurs kiezen uit een drietal werkbezoeken aan een collega-organisaties: GGZ Eindhoven (thema E-health), Instituut Verbeeten (thema Continu Verbeteren) en Radboudumc (thema Persoonlijke zorg). 38

40 5. Thema Adaptieve en wendbare organisatie: Projectmanagement In het najaar 2014 is de Leeromgeving, in samenwerking met het Projectenbureau van Karakter en collega-instelling Yulius, van start gegaan met de trainingen Project Management methodiek (KPM). In totaal zijn er drie groepen projectleiders (deels in 2014) opgeleid in een twee daagse basistraining en de opdrachtgevers hebben in het voorjaar 2015 een workshop KPM genoten. Projectmedewerkers hebben een 1-daagse training KPM gevolgd, zowel in het voorjaar als najaar (2 groepen totaal). KJP- opleiding, P-opleiding, opleiding tot Verpleegkundig Specialist In 2015 is de samenwerking binnen de kinder- en jeugdpsychiatrie rond opleidingen doorontwikkeld. Dit uit zich op zowel organisatorisch als beleidsmatig vlak. Ook op financieel gebied worden nu alle opleidingen binnen de Leeromgeving uniform begroot. In onderstaande tabel wordt weergegeven hoeveel nieuwe personen er in 2015 een opleidingsplaats zijn gestart en hoeveel personen hun opleiding hebben afgerond. Bij de opleiding tot GZ-psycholoog waren in 2015 veel opleidelingen die de opleiding in deeltijd volgden en deze in 2016 pas zullen afronden. Opleidingsplaatsen 2015 Gestart/intstroom Doorstroom Afgerond Opl tot GZ-psycholoog Opl tot klinisch psycholoog Opl tot klinisch neuropsycholoog Opl tot psychotherapeut Opl tot verpleegkundig specialist Opl tot kinder- en jeugdpsychiater In het kader van het kwaliteitsbeleid vindt periodiek en systematisch evaluatie van de opleidingen plaats. Op basis van de uitkomsten worden actiepunten benoemd en wordt het opleidingstraject bijgesteld. Een belangrijk aspect van de kwaliteitszorg van de verschillende opleidingen betreft de docentprofessionalisering. Docentprofessionalisering richt zich op het verwerven en onderhouden van noodzakelijke competenties voor alle leden van de verschillende opleidingsgroepen. Binnen Karakter is de docentprofessionalisering vorm gegeven middels het Teach the Teachers programma. Dit programma stelt iedereen die betrokken is bij opleiden in de gelegenheid zich didactisch verder te ontwikkelen. In 2015 zijn we verder gegaan met de herhaling van de cursus didactische basisvaardigheden en hebben we het verdiepingsprogramma verder uitgebreid. Alle bijeenkomsten zijn geaccrediteerd door de beroepsverenigingen. In 2015 is de structuur opleider en plaatsvervangend opleider voor zowel de KJP als de P- opleidingen geharmoniseerd en geïmplementeerd. Voor de opleiding tot verpleegkundig specialist staat dit voor 2016 op de agenda. In december 2015 zijn, in aanzet hiernaar toe, de sollicitatierondes voor de VS opleider afgerond. In juni 2015 is Karakter gevisiteerd door de RSV voor de VS-opleiding. De opleiding kreeg een zeer positieve beoordeling en de commissie sprak haar waardering uit voor de inzet bij het bevorderen en borgen van de kwaliteit van de praktijkopleiding voor de verpleegkundig specialist in alle geledingen. Externe opleidingsactiviteiten In 2015 is onder de vlag van de Karakter Academie verder gewerkt aan het in de markt zetten van kennis in de vorm van trainingen, workshops en lezingen. Bestaande en succesvolle vormen van training zijn ESAT-trainingen voor meer dan 40 deelnemers en ADOS-trainingen voor meer dan 70 39

41 deelnemers. Beide worden zeer hoog gewaardeerd. Voor de ADOS-trainingen is een samenwerking opgezet met Accare en UMC Utrecht, waardoor we vanaf 2015 samen dé professionele aanbieder zijn voor Nederland en België en nog meer professionals kunnen bedienen. In 2015 is de samenwerking met Radboud Centrum Sociale Wetenschappen uitgebreid met een onderwijsmodule Handicaps. In 2015 is met RINO afgesproken om vanaf 2016 meerdere trainingen landelijk aan te bieden. Daarnaast is een nieuw concept voor de Karakter Academie opgezet om meer kennisproducten te kunnen bieden voor meer doelgroepen, met als motto: Verder op de inhoud. Behandelaren binnen Karakter zijn uitgenodigd om een bijdrage te leveren aan kennisdeling over hun expertise. Er zijn meerdere trainingen en workshop gegeven aan jeugdartsen, huisartsen, scholen en andere zorgaanbieders. Er is hard gewerkt aan het versterken van dit concept en aan het vergroten van de naamsbekendheid door bijvoorbeeld een nieuwe website met aansprekende voorbeelden. 40

42 5 Bewaking, beheersing en verbetering van kwaliteit van zorg 5.1 Algemeen kwaliteitsbeleid Kwaliteit is een integraal onderdeel van het totale beleid van Karakter. De ambities van Karakter zijn in de Strategienota Met Karakter aangegeven. De beleids- en begrotingscyclus is daarin een planmatige borging. Inhoudelijke borging van geformuleerd beleid ligt bij daartoe specifiek ingerichte kwaliteitscommissies. De verslagen van deze commissies vindt u in paragraaf 5.2. Om continu te kunnen blijven sturen op verbeteren van kwaliteit van zorg en processen, organiseert Karakter zowel externe als interne audits. Daarin wordt op gestructureerde wijze gezocht naar verbeterpunten en het maken van afspraken ter realisatie daarvan. Externe audits De externe audit door een externe auditor van Dekra Certification heeft plaatsgevonden op 7, 13,14 april en 14 juli 2015 en is uitgevoerd bij de raad van bestuur, bestuurssecretaris, het bestuursbureau, de geneesmiddelencommissie, de VIMcommissie, regio UC en een deel van regio Gelderland. Samenvattend heeft de auditor terug gegeven dat Karakter met een opvallend hoge kwalitatieve standaard werkt; medewerkers allen zeer betrokken en bekwaam zijn en dat, ondanks alle financiële wijzigingen, de inhoud altijd voorop staat en gaat! Een gevolg van alle veranderingen en innovaties die onder hoge werkdruk zijn doorgevoerd is dat er in het vastleggen en de borging van ontwikkelingen soms wat is blijven liggen. Er zijn in totaal zes tekortkomingen uitgeschreven, waarvan er twee open blijven staan tot de audit in 2016, aangezien deze een langere doorlooptijd vroegen; de overige tekortkomingen zijn afgesloten. Interne audits In het kader van werken vanuit de Lean filosofie hebben we de werkwijze van de interne audits aangepast. Binnen Karakter is continu verbeteren een speerpunt, waardoor het eenmaal per jaar een interne audit uitvoeren op een onderwerp of proces niet meer voldoet aan de verwachtingen van het continu willen verbeteren van de processen. De methodiek VSM (Value Stream Mapping), vanuit de lean filosofie, voldoet aan de voorwaarden van een interne audit; een cyclische planning, vooraf vastgestelde scope en methode, gericht op risico s en verbetermaatregelen. De VSM sessies zijn qua werkwijze passend binnen de visie van het continu verbeteren. Vanaf 2015 vervangt deze werkwijze de interne auditgesprekken. Er zijn in 2015 vijf VSM sessies uitgevoerd. Patiëntwaardering Waardering van onze diagnostiek en behandeling door patiënten en hun ouders beschouwen wij als een belangrijke indicator voor de kwaliteit van de behandeling. Karakter voert sinds 2004 een continu patientwaarderingsonderzoek uit om handvatten te krijgen voor verbetering van de informatie, inspraak behandelteam en het behandelresultaat. Karakter werkt met de zogenaamde GGZ Thermometer, ontwikkeld door GGZ Nederland en het Trimbos-instituut. In 2015 is Karakter gaan werken met een digitale vragenlijst, passend bij de wijze waarop Karakter ook digitale vragenlijsten rondom ROM bij patiënten en ouders uitzet. Het aantal vragenlijsten dat is geretourneerd ligt in 2015 lager dan in Dit geldt zowel voor jongeren (van 216 in 2014 naar 153 in 2015) als voor ouders (van 588 in 2014 naar 486 in 2015). Ouders beoordelen de totale behandeling/begeleiding met een 7,6. 92% van de ouders zou Karakter bij anderen aanraden. De jongeren beoordelen de totale behandeling/begeleiding met een 7,3. 94% van de jongeren zou Karakter bij anderen aanraden. De reacties en tips van ouders en jongeren bieden goede kansen om onze dienstverlening verder te verbeteren en aan te vullen. Denk hierbij aan aandacht voor nazorg bij ontslag, communicatie en meer flexibiliteit in afspraakmogelijkheden. 41

43 5.2 Verantwoording kwaliteit van zorg De verantwoording van de GGZ prestatie-indicatoren vindt plaats via een portal van IGZ (veiligheidsindicatoren). De rapportage over de GGZ-indicatoren effectiviteit van zorg, veiligheid en patiëntgerichtheid is in bijlage C1 opgenomen. 5.3 Kwaliteitscommissies Binnen Karakter functioneren verschillende kwaliteitscommissies, die elk een specifieke focus hebben op de kwaliteitsverbetering voor de organisatie. Deze kwaliteitscommissies komen elk jaar twee keer gezamenlijk bij elkaar waarin de verschillende commissies afzonderlijk terugrapporteren met het oogmerk (verbindingen tussen) trends te ontdekken en advies te geven. Dit gebeurt op dezelfde manier twee keer per jaar door de klachtengremia. Met ingang van 2015 zijn de kwaliteitscommissies Arbo-MIP en Middelen of Maatregelen (MofM) samengevoegd tot de commissie Veilig Incidenten Melden (VIM). Er is vanaf heden sprake van twee kwaliteitscommissies: de VIM en de Geneesmiddelencommissie. Verder functioneert er een Lokale Toetsingscommissie Mensgebonden Onderzoek. Hierover in het navolgende meer. Hieronder is per commissie een jaarverslag 2015 opgenomen. Veilig Incidenten Melden (VIM) De VIM-commissie is een samengaan van de Arbo-MIP (Melding Incidenten Patiënten) en Middelen of Maatregelen (MofM). VIM staat voor Veilig Incidenten Melden. De VIM commissie is in discipline en afvaardiging per regio een afspiegeling van de gehele organisatie. Een zorglijnmanager voert de taak als voorzitter uit. Elke benoemd commissielid is lid voor een termijn van 3 jaar, welke eenmaal verlengd kan worden. Karakter is met ingang van 1 januari 2015 overgegaan op een nieuw meld- en managementsysteem, ITask. De commissie heeft in 2015 flink ingezet op dit nieuwe meldingssysteem. Het nut hiervan werd tijdens de locatiebezoeken uitgelegd. De commissie houdt toezicht op de toepassing van het beleid met betrekking tot middelen of maatregelen en melding incidenten patiënten en adviseert daarover aan de raad van bestuur. De commissie houdt zicht op het klimaat zodat medewerkers veilig kunnen melden. Tevens is de commissie belast met de vertaling van wet- en regelgeving naar het Karakterbeleid op het gebied van middelen of maatregelen. Deze taken hebben betrekking op beleidsvoorbereiding, beleidsontwikkeling en kwaliteitsbewaking. In het startjaar 2015 is de nadruk gelegd op de locatiebezoeken en het aangaan van gesprekken aldaar met de medewerkers. Deze locatiebezoeken werden doorgaans goed bezocht door medewerkers van de locatie en werden als zeer waardevol en informatief gezien. Ook voor 2016 zijn de locatiebezoeken weer ingepland. Bij de VIM meldingen is een daling van agressie, geweld en grensoverschrijdende incidenten zichtbaar. Vanuit de organisatie wordt met de locatiebezoeken aangegeven dat doordat patiënten kortere opnames hebben, ouders een grotere rol hebben en ervaren wordt dat er minder agressie incidenten plaats vinden. De medicatiefouten blijven aandacht nodig hebben in de organisatie; een mogelijke vertekening in de cijfers is dat er ongeveer 100 meldingen zijn van patiënten die de medicatie weigeren. Enkele speerpunten van de commissie: Analyse van meldingen en signaleren van risico s en trends (locatie-, regio- en organisatieniveau) Adviseren op basis van de risico s, trends en doelstellingen (locatie-, regio- en organisatieniveau) Doelstellingen formuleren en voortgang bewaken Vertaling van wet- en regelgeving Het toetsen op de voortgang en de effecten van verbetermaatregelen 42

44 Bespreken van behandelinhoud/casus met afvaardiging van een locatie Stimuleren van een veilig en lerend meldklimaat Bewaken van het veilig incidenten melden Beleid actualiseren, invoegen nieuwe wet- en regelgeving. Geneesmiddelencommissie In 2015 is de geneesmiddelencommissie vijfmaal bijeen geweest en heeft tussentijds vijfmaal telefonisch overleg gevoerd. Inhoudelijk zijn er een aantal onderwerpen die aandacht blijven vragen. Een belangrijk punt is het terugdringen van het aantal medicatiefouten. De ingebruikname van een nieuw meldingssysteem heeft dit jaar plaatsgevonden waarbij elk kwartaal een overzicht wordt geleverd. Voor inzicht en om een terugkoppeling aan een afdeling te kunnen leveren, is hierbij een gedetailleerde rapportage nodig. Er zijn diverse handvatten benoemd om fouten te voorkomen. Ook ten aanzien van de logistiek van recepten is beleid uitgezet om de lijn tussen voorschrijver en apotheek te optimaliseren. In dit kader heeft de geneesmiddelencommissie zich verdiept in de mogelijkheden om recepten elektronisch van voorschrijver naar apotheek te versturen, middels Edifact of het Landelijk Schakel Punt. Werken hiermee is een kostbaar en arbeidsintensief proces en binnen Karakter is nog niet de keus gemaakt om hiermee aan de gang te gaan. Zo ook blijft de medicatieoverdracht een punt van aandacht. Er blijkt nog onvoldoende uniformiteit en helderheid te bestaan in het beleid dat hiervoor is ingezet. Ditzelfde geldt voor de noodkoffer. Bij een analyse in Ede blijkt dat voorschrijvers zich goed aan het formularium houden. Er is een keuze gemaakt voor een van de twee richtlijnen betreffende de somatische controle bij het voorschrijven van antipsychotica. Er is een update gekomen van de richtlijn psychofarmaca voor infants. Ten aanzien van het Elektronisch Voorschrijfsysteem (EVS) is een optimale autorisatie een punt van aandacht. De geneesmiddelencommissie blijft met de leverancier in overleg. De geneesmiddelencommissie is vertegenwoordigd in de landelijke geneesmiddelencommissie van het kenniscentrum. De geneesmiddelencommissie heeft in 2015 beduidend meer vragen vanaf de werkvloer gehad. Vragen betreffend medicatie inhoudelijk, nieuwe ontwikkelingen en veranderingen in het vergoedingensysteem. Dit kan in verband worden gebracht met de aandacht die vanuit de geneesmiddelencommissie is gevraagd voor haar werkzaamheden via intranet en aanwezigheid bij belangrijke overlegmomenten. Ten aanzien van de bezetting van de geneesmiddelencommissie is energie gestoken in de aanvulling met bedrijfsmatige kennis hetgeen gelukkig tot resultaat heeft geleid. Vanuit het bestuursbureau hebben dit jaar twee tijdelijke krachten ondersteuning geboden. Lokale toetsingscommissie mensgebonden onderzoek De Lokale toetsingscommissie mensgebonden onderzoek ontving in onderzoeksvoorstellen ter toetsing. Het gaat om de volgende onderzoeken: - Pilot onderzoek naar het effect van EMDR op kernsymptomen, probleemgedragingen en stress bij patiënten met ASS - Pilot-evaluatie studie naar het gebruik van de DGDigitaal Serious Game als toevoeging op DGT en ERT - Een exploratief onderzoek naar de effectiviteit van Pivotal Response Treatment en Pivotal Response Treatment met inzet van een robot op sociale en communicatieve vaardigheden van kinderen met een autisme spectrum stoornis - ASAP - As Soon As Possible: De rol van de directe verwijzer in vertraagde toeleiding van infants naar specialistische GGZ - Dossieronderzoek (Audits) methylfenidaat en antipsychotica - Evaluatieonderzoek doen naar de herstructurering zorgprogrammering binnen Karakter - Multicenter Onderzoek naar subtypering van Agressie in Gedragsstoornissen: Een exploratieve studie - TRACE : Treatment of ADHD with Care as usual versus an Elimination diet 43

45 - Methylfenidaat Afbouw Studie bij Kinderen, MASK - Pilot Cognitieve Test Applicatie (voorheen: Cognitieve test voor ADHD profilering) - Mindfulness voor adolescenten met autisme spectrum stoornissen: een serie single case studies - Brintellix studie Karakter: a Phase III programme aiming to evaluate the efficacy and safety/tolerability of vortioxetine in paediatric patients, aged 7 to 17 years, with a DSM-5 diagnosis of MDD. (studie is niet doorgegaan) - De invloed van gezins- en omgevingsfactoren op de effectiviteit van de behandeling. Wat bepaalt het succes van behandeling? Een onderzoek naar gezins- en omgevingsfactoren - Werkgeheugentraining bij licht verstandelijk beperkte kinderen met neuropsychiatrische stoornissen - Hypo-priors in autistic visual perception / Hypo-priors-AUT - Karakter Angst Training (KAT), Angst behandelen door blended programma - Off-label risperidon bij kinderen en adolescenten (ORKA): Afbouw studie Mindfulness voor adolescenten met autisme spectrum stoornissen: een serie single case studies Het aantal ingediende aanvragen is in 2015 niet opnieuw gestegen ten opzichte van voorgaande jaren. Onderzoek (aantallen) Melding bij lokale toetsingscommissie mensgebonden onderzoek Omgaan met klachten: klachtencommissie, -functionaris en pvp Karakter kent in het kader van de Wet Klachtrecht Cliënten Zorgsector een klachtencommissie die handelt conform het vastgestelde klachtenreglement. Ook wordt sinds 2011 gewerkt met een externe klachtenfunctionaris. De patiëntvertrouwenspersoon (pvp) is er voor klachten van kinderen. Elk jaar komen de klachtengremia tweemaal per jaar bij elkaar. In het voorjaar worden de jaarrapportages gepresenteerd en is de voorzitter van de raad van bestuur aanwezig voor het jaargesprek. In het najaar wordt een onderwerp besproken. In het najaar 2015 is er gesproken over de naderende nieuwe Wet Verplichte GGZ en de Wet Kwaliteit Klachten & Geschillen Zorg (en de betekenis hiervan voor de klachtengremia binnen Karakter. Klachtencommissie Patiënten De klachtencommissie heeft in 2015 drie klachten ontvangen. Twee daarvan zijn behandeld met een hoorzitting. Deze twee klachten zijn deels gegrond verklaard. Klachtenfunctionaris De klachtenfunctionaris fungeert als de voordeur voor de klachten binnen Karakter. Het aantal klagers/melders was in 2015 vrijwel gelijk met Wel is het aantal klachten per klager gemiddeld toegenomen. Ook is het aantal meldingen toegenomen van 3 in 2014 naar 10 in Klachten bij klachtenfunctionaris Aantal klagers/melders Totaal aantal klachten Totaal aantal meldingen 3 10 Aard van de klachten/en meldingen Behandeling Communicatie

46 Patiëntvertrouwenspersoon De patiëntvertrouwenspersoon is er voor klachten van kinderen en jongeren. Het gaat hier veelal om kinderen en jongeren die intensief behandeld worden bij Karakter. In 2015 ontving de patientvertrouwenspersoon 10 klachten en werden 15 vragen gesteld. De ontwikkelingen over de jaren heen, zijn in onderstaande tabel weergegeven. Het aantal klachten is drastisch verminderd, de vragen zijn daarentegen verdubbeld t.o.v. vorig jaar. Klachten bij Patiëntvertrouwenspersoon (PVP) Aantal klachten ingediend bij PVP Aantal vragen ingediend bij PVP Kwaliteit van medewerkers De strategie van Karakter vraagt om personeelsbeleid dat medewerkers stimuleert en faciliteert in hun ontwikkeling. Karakter wil een omgeving behouden waarin professionaliteit en betrokkenheid worden gestimuleerd. Deze professionaliteit past bij de tendens waarin zelforganisatie steeds vanzelfsprekender wordt. HRM levert hierin een bijdrage door partnerschap te tonen aan het management én oog te hebben voor het werkklimaat van de medewerkers. Hierdoor kunnen we beter inspelen op de vragen van onze patiënten en op alle veranderingen in onze omgeving. De kerncompetenties Ontmoeten, Ondernemen en Ontwikkelen geven aan wat we belangrijk vinden in onze medewerkers. Competenties die nodig zijn om in deze sterk veranderende en dynamische marktomstandigheden ook in de toekomst goede patiëntenzorg te kunnen blijven leveren in een stabiele en vitale organisatie. Vanuit het perspectief van de hoofdprocessen van HRM (personeelsplanning, prestatiemanagement en gezondheidsmanagement) lichten we de ontwikkelingen in 2015 verder toe. Hoofdprocessen van HRM Personeelsplanning In de themarapportage van personeelsplanning worden jaarlijks kengetallen weergegeven op het gebied van strategische personeelsplanning, zoals bijvoorbeeld bezettingscijfers per regio, gespecificeerd naar functiegroepen en aantal en soorten vacatures. Aan deze cijfers zijn conclusies verbonden en opvallende verschillen benoemd. Vacatures en verloop Aantal FTE Vacatures Totaal aantal vacatures Aantal moeilijk vervulbare vacatures Totaal personeel Personeel patiëntgebonden functies Uit bovenstaand overzicht blijkt dat er bij Karakter in 2015 sprake was van een lichte stijging in het totaal aantal fte (3 fte t.o.v. 2014). Opvallend is dat het aantal vacatures wederom toegenomen is. Van 90 vacatures in 2013 naar 124 in 2014 en in 2015 naar 138. Dit is bijzonder in de huidige tijden van bezuinigingen. De functiegroep psychologische en psychotherapeutische beroepen heeft de meeste vacatures uitgezet in het jaar 2015, 27%. De overige functiegroepen hebben de volgende percentages ten opzichte van het totaal: 27% psychologische en psychotherapeutische beroepen, 21% agogische 45

47 beroepen, 18% administratie, automatisering en staf, 14% stagiaires, 7,5% medische beroepen, 4,5% onderzoekfuncties, 4,5% verpleegkundige beroepen, 1,5% werkervaringsplaats, 2% management. Veel tijdelijke vacatures zijn uitgezet voor zwangerschaps-/ziektevervanging. Het aantal moeilijk vervulbare vacatures is verdubbeld. Het gaat om functies als kinder- & jeugdpsychiater, klinisch (neuro)psycholoog, GZ-psycholoog, verpleegkundigen (sociotherapeut) en bedrijfseconomisch adviseur. Advies flexibele inzet personeel Door een HRM stagiair is een eerste aanzet gedaan in een voorstel tot flexibele inzet van medewerkers binnen Karakter. Conclusie uit dit onderzoek is dat er vooral behoefte is aan interne flexibiliteit. Verloop personeel Verloop personeel Aantal personeelsleden Aanta FTE Instroom personeel in loondienst totale concern in ,71 64,05 verslagjaar Uitstroom personeel in loondienst totale concern in verslagjaar , Inhuur flexibel personeel In 2015 liepen de overeenkomsten met externe bureaus voor inhuur personeel af. Met Start People is de overeenkomst voortgezet, vanwege de positieve ervaringen. De overeenkomst is uitgebreid met alle functiegroepen die Karakter heeft, dus ook de medische, psychologische en psychotherapeutische beroepen. BKV is de second supplier voor de medische, psychologische en psychotherapeutische beroepen. Momenteel loopt nog een onderzoek in samenwerking met de afdeling Inkoop voor het eventueel invoeren van de inhuurdesk van de inkoopvereniging Intrakoop. Externe samenwerkingsvormen Afgelopen jaar is Karakter steeds meer externe samenwerkingsvormen aangegaan met ketenpartners. Door deze ontwikkeling zijn de dienstverleningsovereenkomsten geactualiseerd conform huidige wetgeving en inzet. Agogische straat ingevoerd Conform de herbeschrijvingsprocedure uit de cao is de agogische straat geactualiseerd. Aanleiding van deze herbeschrijvingsprocedure is de verdergaande ambulantisering van behandeling. Functies zijn opnieuw beschreven en medewerkers ontvingen een nieuwe functiebeschrijving. Met de invoering van deze straat is het functiegebouw weer actueel. Management straat aangepast De functiestraat van het zorglijnmanagement is geactualiseerd en aangepast. De functies zijn tevens opnieuw gewogen. Begin 2016 zullen ze worden uitgereikt aan betrokkenen. Gevolgen Wet Werk en Zekerheid In 2015 is de Wet Werk en Zekerheid (WWZ) gefaseerd in werking getreden. Binnen Karakter is daar vroegtijdig op ingestoken en zijn processen, beleidstukken en overige relevante documenten aangepast. Zo is er medio 2015 gestart met de zgn. aanzegtermijn, om medewerkers waarvan het contract niet verlengd wordt minimaal een maand van te voren schriftelijk te informeren. Daarnaast is tijdig in kaart gebracht welke contracten nog op basis van een bepaalde tijd verlengd konden worden om zo de continuïteit waar mogelijk te borgen. 46

48 Tevens is de transitievergoeding opgenomen in het uitdienstproces conform de wettelijke voorwaarden. Kwaliteitsregister jeugd SW De nieuwe Jeugdwet heeft ook voor de jeugdggz eisen gesteld aan de registratie van professionals. Voor de orthopedagogen en psychologen binnen Karakter geldt dat zij zich voor 1 januari 2016 moeten hebben geregistreerd in het Stichting Kwaliteitsregister Jeugd (SKJ). Voor de overige HBO/WO geschoolden die niet BIG geregistreerd zijn, geldt dat betrokkenen zich moeten vooraanmelden in het SKJeugd register. De registratiegroep heeft zich inmiddels geregistreerd en daarmee voldoet Karakter aan de eisen gesteld in deze nieuwe Jeugdwet. Een percentage van 80% van de overige geschoolden heeft zich vooraangemeld. Nagegaan wordt welke aanpak in het vervolg kan leiden tot 100% score. Werkervaringsbeleid Medio 2015 heeft HRM onderzoek gedaan naar de inzet van Werkervaringsplaatsen (WEP) binnen Karakter. Constatering was dat niet altijd duidelijk is wanneer een WEP ingezet kan worden. Op basis hiervan is beleid geformuleerd waarin duidelijk de uitgangspunten vanuit het UWV als wel vanuit GGZ Nederland gevolgd wordt. Dit beleidsstuk is inmiddels met instemming van de ondernemingsraad, vastgesteld door de raad van bestuur. De implementatie gaat in het jaar 2016 plaatsvinden. Prestatiemanagement In 2015 is het beloningsbeleid van Karakter geactualiseerd. Door het voorschrijvende karakter van de cao GGZ, is er weinig ruimte voor nieuwe beloningsgscomponenten. Wel zijn de mogelijkheden transparant in kaart gebracht en kunnen ze eenduidig worden toegepast door het management. De geactualiseerde regeling is afgestemd met de ondernemingsraad en toegankelijk voor medewerkers en managers. Vanuit de stuurgroep EHRM is de projectopdracht verstrekt voor een herijking van de module Performance Management. Uiteindelijk zal dit leiden tot een gebruiksvriendelijker, compacter format waarbinnen meer ruimte is voor medewerker en manager om zelf items toe te voegen. De verwachting is dat er in het eerste kwartaal van 2016 gewerkt kan worden met het nieuwe format. In 2015 is de nieuwe cao ggz opgeleverd. De regelingen en het beleid van Karakter zijn hieraan getoetst en waar nodig bijgesteld. Daarnaast is er in 2015 voor gekozen om de (boven cao) reiskostenvergoeding gefaseerd af te bouwen. Gezondheidsmanagement In 2015 is Karakter gestart met een nieuwe arbodienstverlener, MetaPlanning. Samen geven we verder invulling aan het eigen regie model. Hierbij heeft zowel medewerker, de manager als ook de HRM adviseur een actieve rol inzake de re-integratie-inspanningen. Meer dan voorheen hebben we gekeken welke werkzaamheden de verzuimende medewerker nog wél kan uitvoeren. Het verzuimprotocol is vervangen door het re-integratieprotocol. (Momenteel ter instemming bij OR en wordt begin 2016 geïmplementeerd). In het protocol is tevens opgenomen dat er gewerkt gaat worden met de EVOB: Eigen Verklaring Over Belastbaarheid, waarin medewerkers zelf kunnen aangeven wat ze nog wel kunnen i.p.v. te kijken naar beperkingen. Vertrekpunt is dat we ons personeelsbeleid willen inzetten conform onze visie op zorg wat kun je wel, in plaats van wat kan er niet. In 2015 hebben we ook weer geanticipeerd op landelijke gezondheidsacties zoals stoppen met roken (Stobtober) en de Week van de Werkstress in november waarin workshops zijn 47

49 georganiseerd voor medewerkers over werkstress en het voorkomen ervan. Deze zijn drie keer gegeven: op de locatie in Ede, Nijmegen en Zwolle. Verzuim Het verzuim is ten opzichte van 2013 en 2014 vrijwel gelijk gebleven en zit nu op 4,84% De norm was 4,5. De meldingsfrequentie is wederom gedaald ten opzichte van voorgaande jaren en zit ruim onder de gestelde norm van 1,5. Verzuim (excl. Zwangerschap) ,33% 4,83% 4,81% 4,84% Verzuimfrequentie ,47 1,38 1,16 1,05 Arbeidsomstandigheden In 2015 is er een bijeenkomst georganiseerd voor de preventiemedewerkers. Door jaarlijks bij elkaar te komen worden ervaringen uitgewisseld en leren we van elkaar. Zo houden we verbinding en geven we vorm aan een veilig werkklimaat. BHV.nl heeft naast het verzorgen van de opfriscursus voor preventiemedewerkers ook weer verschillende BHV cursussen verzorgd. Afgelopen jaar hebben 259 medewerkers de incompany herhaling BHV gevolgd. Een aantal van deze incompany trainingen werden gecombineerd met een ontruimingsoefening. Verder hebben 11 medewerkers de basis BHV en 3 medewerkers de basis BHV met e-learning gevolgd. Eén medewerker heeft de training voor ploegleider gedaan. Er zijn in 2015 geen ontruimingsoefeningen onder begeleiding van BHV.nl gehouden. Apeldoorn heeft op eigen initiatief ontruimingsoefeningen uitgevoerd, regio Overijssel heeft evaluaties gehad na valse alarmen en het portofoongebruik geoefend. Ontruimingsoefeningen zullen structureler ingepland gaan worden. 48

50 6 Financieel resultaat en bedrijfsvoering 6.0 Externe factoren rond de omzetbepaling Eind juli 2016 kon overeenstemming met de zorgverzekeraars worden bereikt over de uitkomsten van het zgn. Zelfonderzoek Curatieve GGZ Op basis van de - eveneens pas recent bereikte overeenstemming op landelijk niveau - controlepunten zelfonderzoek curatieve GGZ 2014 heeft Karakter een inschatting gemaakt ten aanzien van de te lopen omzetrisico s, en deze verwerkt in onderhavige jaarrekening. Aan alle gemeenten is reeds in april 2016 een omzetverantwoording incl. accountantsverklaring verstrekt. Deels loopt het overleg met gemeenten hierover nog, deels rappelleren wij gemeenten om een reactie; de overleggen zijn dan ook nog niet afgerond. Ook hier is een risico-inschatting verwerkt in de jaarrekening. Doordat pas in de loop van juli 2016 voldoende duidelijkheid kon worden verkregen op deze drie aspecten van de omzetbepaling, is deze jaarrekening pas in augustus 2016 afgerond. 6.1 Samenvatting financieel resultaat Op basis van de onder 6.0 geschetste bepaling van de omzet, resulteert over 2015 een resultaat van (2014: 11,769). Bedrijfsopbrengsten De voorlopige inschatting van de bedrijfsopbrengsten 2015 bedraagt: 57,5 mln (2014: 55,9 mln.;) De productiviteit van medewerkers/volledigheid van registratie is verder verbeterd ten opzichte van 2014; de gestelde doelen worden vrijwel overal in de organisatie gehaald. Verliezen door overschrijding van de medianen van DBC s zijn geringer dan in voorgaande jaren, maar blijven nog steeds een probleem. Complicerende factor hierbij is de harde afsluiting van lopende DBC s per , en heropening daarvan op , ingevolge de overgang naar de Jeugdwet. Omdat de DBC s voor kinderen onder de 18 jaar per 1 januari 2015 moesten worden heropend ( harde knip in DBC s ten gevolge van de overgang naar de Jeugdwet) heeft dit de volgende consequenties voor de omzet c.q. bepaling Onderhanden Werk: Onderhanden Werk is nu gewaardeerd op basis van de afgeleide verkoopwaarde van de lopende trajecten in plaats van op basis van een ingeschatte minuutprijs en aantallen minuten in het Onderhanden Werk. In 2015 maakte Karakter nog 1,8 mln omzet in de Zorgverzekeringswet voor patiënten ouder dan 18 jaar. Bedrijfskosten De personeelskosten zijn toegenomen door de volgende factoren: - cao - sociale lasten (met name reservering vakantiedagen en LFB-uren) - reorganisatievoorziening: toevoeging met 0,4 mln. In verband met bezuinigingsmaatregelen en verschuiving in disciplinemix - inzet extra personeel ten gevolge van de toenemende werkbelasting door contractering en administratieve afwikkeling met gemeenten (dit naast het toenemende tijdsbeslag voor regiodirecteuren, zorglijnmanagers en professionals) De overige bedrijfskosten zijn gedaald. Solvabiliteit De solvabiliteit is ten opzichte van de omzet licht verminderd tot 23,3% (2014: 23,9%). De solvabiliteit ten opzichte van het balanstotaal is verbeterd tot 35,2%.(2014: 31,5%) Risico s 2016 en verder 49

51 Karakter heeft een sluitende begroting 2016 opgesteld. Teneinde deze te kunnen effectueren is een pakket bezuinigingsmaatregelen opgesteld, en inmiddels in uitvoering genomen. Deze bezuinigingsmaatregelen compenseren de kostenstijgingen ten gevolge van de cao, ten gevolge van de verschuivingen in de in te zetten disciplinemix (door verdergaande klinische capaciteitsreductie, en door nieuwe en vernieuwende zorgproducten). Karakter heeft ten behoeve van de begrotingsopstelling 2016 per gemeentelijke samenwerkingsregio een inschatting gemaakt van mogelijk te bereiken productieafspraken, en herijkt die inschattingen vóór en ná de jaarwisseling periodiek, teneinde tijdig te kunnen bijsturen. In mei 2016 zijn vrijwel alle productieafspraken afgerond, enkele uitzonderingen daargelaten. Wel lopen nog met een aantal gemeentelijke regio s gesprekken over overproductie, die moeten leiden tot hetzij herziening van de productie-afspraken hetzij ombuiging van instroom patiënten uit die regio s. De sterk toegenomen onzekerheden door het ontbreken van risicoverevening tussen gemeentelijke samenwerkingsregio s, en vaak ook binnen regio s tussen gemeenten onderling, door de grote verschillen in zorginkoopbeleid, door de te verwachten wijzigingen en fragmentatie in de bekostigingsmethoden in het gemeentelijk domein noodzaken tot vrijwel maandelijkse hernieuwde inschattingen van de risico s, en hoe daarop in te spelen. Het ontbreken van standaardisatie in de administratieve afwikkeling en verantwoording in het gemeentelijk domein leidt tot buitengewoon veel extra handwerk en maatwerk. Het adequaat terugontvangen van beschikkingen (ofwel Dienstverleningsovereenkomsten, DVO s) vanuit de gemeenten, na verzending van de zgn. meldingen aanvang zorg (MAZ) is zorgelijk, en een groot risico. Hieruit kunnen problemen rond rechtmatigheid van zorgverlening voortvloeien, met betrekking tot de omzet Bedrijfsvoering en risicomanagement De aansturing van de bedrijfsvoering verloopt via een planning en controlcyclus, waarbij doelen, activiteiten, kosten en opbrengsten in samenhang worden aangestuurd. Maandelijks wordt gerapporteerd. In de kwartaalrapportages is telkens voorzien in een uitvoerige analyse, waaronder een risicoparagraaf, waarin de risico s worden besproken. De belangrijkste risico s worden hieronder vermeld. Wekelijkse productiemonitor Karakter is vanaf medio februari 2015 in staat om op weekbasis de feitelijk verrichte zorgverlening per gemeente én per Karakter-regio te volgen, afgezet tegen de met die gemeente/gemeentelijke samenwerkingsregio gemaakte productieafspraken. Berichtenverkeer Door het ontbreken van standaardisatie op landelijk niveau vergt dit zorgelijk veel aandacht. Met name de terugontvangst van DVO s (zie opmerkingen hiervoor) wordt gezien als groot risico in verband met de rechtmatigheid van de geleverde zorg, ongeacht de rechtsgeldigheid van met name de verwijzingen via de huisarts Liquiditeit in het gemeentelijk domein Inmiddels is duidelijk geworden dat het maken van betalingsafspraken met gemeenten (van facturen, van Onderhanden Werk, van voorschotten, en de verrekening daarvan) noodzaakt tot zeer intensief overleg, meestal tot op gemeentelijk niveau. Anders dan in het overgangsjaar 2015, met tijdige bevoorschottingsafspraken, vergt daarmee de liquiditeitsbewaking met ingang van 2016 de grootst mogelijke aandacht. Karakter heeft hierover ook de nodige contacten met onder meer GGZ Nederland en met het Programma informatievoorziening Sociaal Domein (isd). Productieplafonds gemeenten De omzetverantwoordingen per gemeente zijn conform iza-protocol op 1 april 2016 aan gemeenten verstrekt, voorzien van een goedkeurende accountantsverklaring. Momenteel lopen de gesprekken met nog een substantieel aantal gemeenten over definitieve afrekening van de omzet 2015, zoveel mogelijk conform adviezen van NBA en VNG. Dit om uit te sluiten dat gemeenten later nog van mening zouden kunnen zijn dat delen van de omzet bijvoorbeeld vanwege overschrijdingen 50

52 productieplafonds of afwijkingen woonplaatsbeginsel teruggevorderd zouden moeten worden. Dit traject is erop gericht zoveel mogelijk zekerheid over de in de jaarrekening verantwoorde omzet te verkrijgen. Jaarrekening 2014 Op basis van de diverse risico-inschattingen kon Karakter de jaarrekening 2014 op 11 juli 2015 met een goedkeurende accountantsverklaring deponeren. De situatie over het boekjaar 2015 is - gezien de stapeling van onzekerheden rond de omzet - enigszins verslechterd: vaststelling, goedkeuring en deponering met goedkeurende accountantsverklaring kan plaatsvinden in september AO/IC De AO/IC-functionaris heeft in 2015 voorrang gegeven - tesamen met enkele andere medewerkers - aan het zelfonderzoek Op basis van de belangrijkste rechtmatigheidseisen in het gemeentelijk domein, en op basis van het per December door VNG geadviseerde iza-protocol heeft de AO/IC - functionaris ook de omzet 2015 gecontroleerd. Op basis van de controlevoorschriften zelfonderzoek curatieve GGZ 2014 heeft de AO/IC-functionaris onderzoek naar de omzet 2014 gedaan zoals eerder al ten behoeve van de jaarrekening 2014 heeft plaatsgevonden. Informatiebeleid; beschikbaarheid en performance van de systemen Evenals over het jaar 2014 zijn hier geen bijzonderheden/calamiteiten te vermelden. 51

53 7 Bestuur, toezicht en medezeggenschap 7.1 Normen voor goed bestuur Karakter houdt zich aan de principes van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Karakter speelt in op veranderingen in de wet- en regelgeving en de financieringsstructuur. Karakter wordt bestuurd volgens de actuele inzichten en normen voor goed bestuur en toezicht op zorgorganisaties, zoals de Zorgbrede Governancecode (versie 2010). Naast deze integrale inbedding van de zorgbrede governancecode volgt de raad van bestuur de gedragscode voor de goede bestuurder, zoals opgesteld door de NVZD, vereniging van bestuurders in de gezondheidszorg. De beloning van de bestuurders is conform de beloningscode bestuurders van de NVZD: de raad van toezicht toetst deze jaarlijks aan de vigerende wet- en regelgeving. Verder is de voorzitter raad van bestuur geaccrediteerd conform de NVZD. In 2015 hebben de brancheorganisaties in de zorg besloten de Zorgbrede Governancecode te herijken en te vernieuwen. Karakter volgt deze wijzigingen op de voet. Inzake onkostenvergoedingen aan bestuurders heeft Karakter in 2015 beleid uitgewerkt op basis van de landelijke discussie in Dit beleid lag in maart 2016 bij de raad van toezicht ter vaststelling voor. Een overzicht van de onkosten/declaraties raad van bestuur in 2015 is opgenomen in bijlage B. De inkomsten uit externe functies in 2015 van de voorzitter raad van bestuur van Karakter komen ten goede aan de Karakter Academie voor opleiding en onderzoek. In overleg met de voorzitter van de Karakter Academie zal de definitieve keuze waaraan de gelden worden besteed tot stand komen. In beginsel zal het toekennen van gelden met name bedoeld zijn om talentvolle medewerkers te ondersteunen, bijvoorbeeld in het verhogen van de kansen op het verwerven van externe subsidies, het stimuleren van innovatieve projecten in brede zin en het bevorderen van onderwijsactiviteiten. 7.2 Raad van Bestuur De raad van bestuur bestuurt de organisatie. Dit houdt onder meer in dat het bestuur verantwoordelijk is voor de realisatie van de (maatschappelijke) doelstellingen van Karakter, de integrale strategie en het beleid, de daaruit voortvloeiende professionele ontwikkeling, organisatieontwikkeling en resultaatontwikkeling. De voorzitter raad van bestuur is eindverantwoordelijk voor de besturing van de organisatie in het totaal en heeft als primaire portefeuilles de kwaliteit van zorg conform de Kwaliteitswet Zorginstellingen, marketing & communicatie, Karakter Academie met opleiding/onderwijs/onderzoek en innovatie, en functioneert als eerste geneeskundige. Het lid raad van bestuur heeft de portefeuille bedrijfsvoering en heeft daarmee als primaire verantwoordelijkheid de beleidsterreinen financiën, informatiebeleid en automatisering, vastgoed & facility management en HRM. Een van de taken van de raad van bestuur is de afstemming met en tussen interne en externe belanghebbenden. De raad van bestuur bepaalt de koers en kaders op basis van een heldere strategische visie en stuurt op hoofdlijnen en de afgesproken resultaten. Hiertoe maakt hij gebruik van een vastgestelde jaarlijkse cyclus van planning en control, waarvan kaderbrief, jaarplannen en begrotingen deel uitmaken. Deze plannen per regio worden jaarlijks met de regiodirecties en stafmanagers in een najaarsconferentie besproken, en op onderlinge synergie getoetst. Daar waar de raad van bestuur verantwoordelijk is voor het bepalen van positionering, koers en strategie (het richten), is de laag van regiodirectie/stafmanagers verantwoordelijk voor de vertaling hiervan naar concrete doelstellingen (het inrichten) en geven de ook duaal ingerichte koppels van zorglijnmanagers vorm aan het sturen op realisatie (het verrichten). De 52

54 regiodirectie is in 2015 nog nadrukkelijker strategisch medeverantwoordelijk, vooral ook extern (relaties, zorgverkoop etc.). De decentrale verantwoordelijkheden zullen verder toenemen aangezien we toegroeien naar een netwerkorganisatie met meer zelforganisatie. Karakter heeft gekozen voor het werken met integraal management en resultaatverantwoordelijke teams, waarbij de stafafdelingen een adviserende en ondersteunende rol vervullen, en op concernniveau een control-rol. Tabel 2 Samenstelling raad van bestuur Naam Bestuursfunctie Nevenfuncties Mevr. dr. B.E. Lahuis dhr. mr. drs. P. Lukkien voorzitter portefeuillehouder behandelzaken lid portefeuillehouder bedrijfsvoering Bestuurslid Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) Lid bestuur Netwerk Kwaliteits Ontwikkeling GGZ Lid Raad van Toezicht Intrakoop Lid Adviescommissie Kwaliteitsinstituut voor de Zorg Lid Comité van Aanbeveling van het Marikenhuis te Nijmegen Lid Raad van Toezicht De Kleine Prins Lid Commissie Zorgvisie en Normering GGZ Nederland Lid Platform Jeugd GGZ Nederland Lid Commissie Financiering en bekostiging GGZ Nederland Arbiter Scheidsgerecht Gezondheidszorg Lid Commissie arbeidszaken NVZD De raad van bestuur legt rechtstreeks verantwoording af aan de raad van toezicht. Tussen de raad van bestuur en de raad van toezicht bestaat een open, goede en snelle communicatie. De raad van bestuur en de regiodirecteuren (inclusief Karakter Academie) vormen het directieoverleg (DO). Eén keer per maand vergadert het DO over Karakterbrede, strategische zaken. Het Strategisch Beraad bestaat uit raad van bestuur, regiodirecteuren (inclusief karakter Academie), stafmanagers, directeur Innovatie en hoogleraar, en komt 2 á 3 keer per jaar bijeen om strategische onderwerpen verder uit te diepen. De raad van bestuur en de stafdiensten vormen het Bestuurlijk Centrum. Voor specifieke onderdelen zijn er (kwaliteits)commissies ten behoeve van advies, informatie en signalering. Taken en bevoegdheden van deze commissies zijn reglementair vastgelegd. Nieuwe initiatieven worden voorbereid door stuur- en projectgroepen. Alle regiodirecteuren hebben naast hun regioverantwoordelijkheid een portefeuille aaangaande concernbrede zaken (zoals Veiligheid, Continu Verbeteren, Transformatie & Verkoop, Specialistische Ondersteuning, Innovatie, Participatie, Samenwerking scholen). De medezeggenschap van patiënten, ouders en medewerkers heeft een formele plaats in de organisatie. Deze medezeggenschap komt niet alleen in regulier overleg tot uitdrukking, maar ook door vertegenwoordiging van bijvoorbeeld de ondernemingsraad en centrale ouderraad tijdens beleidsdagen voor directie en stafmanagers uit te nodigen in de zogenaamde voor- en najaarsconferenties. Daarnaast zijn er ook vele informele (niet vanuit de wet) participatiemogelijkheden. Hierover meer in paragraaf 7.5. De raad van bestuur wordt gehonoreerd conform de beloningscode bestuurders van de NVZD, de raad van toezicht wordt bezoldigd conform de landelijke adviesregeling van de NVTZ. De bezoldiging past binnen de normen van de Wet Normering Topinkomens. 53

55 7.3 Raad van Toezicht De taken en bevoegdheden van de raad van toezicht zijn verwoord in de statuten. Deze statuten zijn getoetst aan de in 2010 gerealiseerde Zorgbrede Governancecode en daarmee congruent bevonden. De raad van toezicht ziet erop toe dat de uitvoering van het bestuursbeleid strookt met de vastgestelde en goedgekeurde strategische beleidskaders en uitgangspunten. De raad van toezicht en de raad van bestuur maken daarbij afspraken over de ijkpunten die de raad van toezicht hanteert. De raad van bestuur koppelt de voortgang in realisatie van beleid terug aan de raad van toezicht, mede middels een voortgangsrapportage. Samenstelling In 2015 zijn de heren H. Luik MHA en drs. J. Hagens RA elk herbenoemd voor een periode van 4 jaar. De heer drs. P.L. Siebers is in december 2015 afgetreden na een zittingsperiode van twee termijnen. De heer prof. dr. E.F. van Furth is per december 2015 benoemd tot vicevoorzitter. In 2015 heeft een wervingsprocedure plaatsgevonden voor twee nieuwe leden. Deze is succesvol verlopen. Mevrouw E. van Zeggeren en de heer M. van Wessem zullen per aantreden als lid van de raad van toezicht. Tabel 3 Samenstelling Raad van Toezicht (per ) Naam Aandachtsgebied Functies Datum eerste benoeming dhr. H. Luik MHA dhr. drs. P.L. Siebers Voorzitter Lid remuneratiecommissie Lid selectiecommissie Vicevoorzitter vanaf Voorzitter auditcommissie financiën Lid remuneratiecommissie Voorzitter raad van bestuur Noordwest Ziekenhuisgroep Lid van Bestuur Centraal orgaan opvang Asielzoekers december 2011 november 2007 Benoemingstermijn 4 jaar Herbenoemd in jaar Herbenoemd in 2011 tot eind 2015 mevr. drs. S. Bentvelsen-Prins dhr. drs J. Hagens RA mevr. A.G.M. van Rossum MBA Lid Voorzitter auditcommissie primair proces Lid Lid resp. voorzitter auditcommissie financiën t/m resp. vanaf medio 2015 Lid Lid auditcommissie primair proces Lid selectiecommissie Algemeen directeur/voorzitter Raad van Bestuur Medrie CFO College ter Beoordeling van Geneesmiddelen Lid raad van bestuur Antonius Ziekenhuis Nieuwegein juli 2008 december 2011 oktober jaar Herbenoemd in jaar Herbenoemd in jaar Herbenoemd in 2014 dhr. prof. dr. E.F. van Furth mevr. prof. dr. E.M. Sent Lid t/m resp. vicevoorzitter vanaf december 2015 Lid auditcommissie primair proces Lid selectiecommissie Lid Lid auditcommissie financiën Directeur Behandelzaken GGZ Rivierduinen Centrum Eetstoornissen Ursula, Bijzonder hoogleraar Eetstoornissen/ afdeling Psychiatrie/LUMC Hoogleraar Radboud Universiteit maart 2014 maart jaar Herbenoeming in jaar Herbenoeming in 2017 De leden raad van toezicht hebben uiteenlopende achtergronden en vervullen diverse kennisgebieden op zowel zorg- en onderwijsinhoudelijk, financieel, bedrijfseconomisch, juridisch en bestuurlijk gebied vanuit ervaringen in gezondheidszorg, wetenschappelijk onderwijs, (semi) publieke sectoren en bedrijfsleven. De honorering van de leden raad van toezicht is verantwoord via DigiMV. 54

56 Jaarverslag raad van toezicht De raad van toezicht kwam in 2015 vijfmaal bijeen. Daarnaast heeft één heidag in oktober plaatsgevonden over het onderwerp Governance in een netwerkorganisatie. De raad van bestuur was bij alle vergaderingen alsook bij de heidag aanwezig. De accountant nam deel aan de raad van toezicht vergadering in mei Elke vergadering van de raad van toezicht start met een presentatie van belangrijke ontwikkelingen binnen zorglijnen of stafdiensten. Hiermee komen onderwerpen die op de beleidsagenda van Karakter staan ook voor de raad van toezicht praktisch in beeld. In 2015 waren Intensief Behandel Centrum, High & Intensive Care, doorontwikkeling Intensive Home Treatment, toename crisiszorg, wendbare organisatie, wachtlijsten vanuit regio s en de stafdiensten HRM en VFM geagendeerd. Ook vond in november 2015 een jaarlijks gesprek met de centrale ouderraad (door leden van de auditcommissie primair proces van de Raad) plaats met als gespreksonderwerpen participatie en de transitie. Met de ondernemingsraad sprak de raad van toezicht in 2015 tweemaal (mei, december). De raad van toezicht wordt niet alleen bij strategische beleidsmatige en begrotingsonderwerpen, maar ook bij (strategische) zorginhoudelijke ontwikkelingen en innovatie betrokken. In 2015 hebben vanzelfsprekend zaken als jaarplannen en begroting op de agenda gestaan en is de raad van toezicht (ook in de auditcommissie financiën) op de hoogte gebracht van de wijze waarop de onderhandelingen met gemeentelijke overheden zijn verlopen. Daarnaast heeft de raad van bestuur de raad van toezicht geinformeerd over calamiteiten en de kaderbrief Verder stonden belangrijke ontwikkelingen als zorgverkoop, bezuinigingsmaatregelen, zorginhoudelijke sturing en visievorming richting toekomst geagendeerd. Thema s ter bespreking Via de voortgangsrapportage is de raad van toezicht geïnformeerd over directiewisseling UC, management development bijeenkomsten, E-KJP, resultaten audits, een tuchtrecht zaak, calamiteiten en incidenten, arbitrage erfpacht pand locatie Zetten, mediaverzoeken, toekenning Kennisbeurs 2016, gewonnen prijs Roos van Elisabeth, nieuwe leden van de centrale ouderraad en de portefeuilles Zorgprogrammering, Transformatie & Verkoop, Routine Outcome Monitoring (ROM), Continu Verbeteren, Specialistische Ondersteuning, Veiligheid, EHealth en Innovatie. Ook werd in de voortgangsrapportage de stand van zaken binnen regio s en stafdiensten besproken. Elke vergadering staat een actueel overzicht Karakter in de media geagendeerd. Dit overzicht geeft een goed beeld van de publicitaire aandacht in het afgelopen kwartaal. Thema s ter goedkeuring, instemming dan wel vaststelling De raad van toezicht heeft in 2015 onder meer goedkeuring gegeven aan: - begroting benoeming drs. J. Hagens RA per als voorzitter auditcommissie financiën - maatschappelijk verslag jaarrekening 2014 (gemandateerd aan Auditcommissie Financien i.s.m. rvb en controller) - profiel nieuw te werven leden raad van toezicht - herbenoeming H. Luik MHA als voorzitter raad van toezicht - herbenoeming drs. J. Hagens RA als lid raad van toezicht - herzien reglement raad van bestuur - herzien reglement raad van toezicht - benoeming prof. dr. E.F. van Furth als vicevoorzitter raad van toezicht - herzien reglement auditcommissie Financiën 55

57 - benoeming dhr. M. van Wessem als lid raad van toezicht en lid auditcommissie financiën per benoeming mevr. E. van Zeggeren als lid raad van toezicht en lid auditcommissie primair proces per eenmaal per jaar voorleggen van een overzicht van ingediende declaraties door voorzitter en lid raad van bestuur ter goedkeuring aan de voorzitter raad van toezicht Auditcommissies financiën en primair proces De raad van toezicht kent een tweetal auditcommissies uit zijn midden: een auditcommissie primair proces en een auditcommissie financiën. Deze auditcommissies hebben als doel het kunnen uitdiepen van inhoudelijke discussies en formuleren van concrete adviezen, ieder op het eigen beleidsterrein. Auditcommissie primair proces De Auditcommissie primair proces is tweemaal bijeen geweest, in april en in november. Bij de bijeenkomsten van de Auditcommissie primair proces zijn de voorzitter raad van bestuur en, ter ondersteuning, de bestuurssecretaris aanwezig. Aan de hand van een inzichtelijk en kwantitatief overzicht met inhoudelijke prestatie-indicatoren (de zogenaamde bestuursbeoordeling) wordt binnen deze commissie gesproken over de zorginhoudelijke ontwikkelingen, trends en dilemma s. Hierbij komen kwalitatieve aspecten naar voren als ontwikkeling in opnameduur, patiëntveiligheid en veiligheidsmanagementsysteem, registraties van en ontwikkeling toepassen dwang en drang (middelen of maatregelen), veilig incidenten melden (VIM), behandelde klachten en oplossingsrichtingen. Ook wordt het maatschappelijk verslag in deze commissie besproken, voordat dit wordt vastgesteld in de gehele raad van toezicht. Verder zijn beheersing van risico s en uitkomsten van interne en externe audits expliciet agendapunt. Naast bespreking van de genoemde meer reguliere onderwerpen, is in 2015 de kracht en inzet van participatie in het beleid van Karakter besproken. Auditcommissie financiën De Auditcommissie financiën is in 2015 driemaal bijeen geweest: in februari, april en november. Bij de bijeenkomsten van de Auditcommissie financiën zijn het lid raad van bestuur en de manager FCI/concerncontroller aanwezig. De accountant nam in 2015 deel aan twee vergaderingen van de Auditcommissie financien (april, november). Op de agenda van deze Auditcommissie stonden dit jaar onderwerpen als bedrijfsresultaten, begroting, monitoring, treasury, jaarverantwoording, exploitatie, voortgang zorgverkoop, leningfinanciering, management letter interim controle en AO/IC steekproeven. In het bijzonder is gesproken over de afronding van de jaarrekening 2014 en 2013, gezien de problematiek rond omzetbepaling in de GGZ-sector, en daardoor het vraagstuk van een tijdige deponering van de jaarrekeing met goedkeurende accountantsverklaring. Daarbij is telkenmale het aspect van risicobeheersing, en de daartoe getroffen maatregelen, aan de orde geweest. Remuneratie- en selectiecommissie De remuneratiecommissie is een vaste commissie binnen de raad van toezicht - bestaande uit de voorzitter en de vice-voorzitter - die toezicht houdt op en voorstellen doet omtrent benoeming, beloning en beoordeling van de raad van bestuur. Naast de remuneratiecommissie is er een selectiecommissie raad van toezicht, die zich bezig houdt met de werving en selectie van de nieuwe leden van de raad van toezicht als zich vacatures voordoen. Ook de drie toezichthouders die deze commissie vormen zijn in tabel 3 benoemd. In 2015 zijn twee nieuwe leden benoemd die per maart 2016 zullen aantreden. 56

58 7.4 Samenwerking met de ondernemingsraad De medezeggenschapsstructuur van Karakter bestaat uit een ondernemingsraad op centraal niveau. Daarnaast zijn er decentrale onderdeelcommissies. ondernemingsraad De raad van bestuur constateert met veel plezier dat het overleg en de verhoudingen met de ondernemingsraad open en constructief zijn. De enthousiaste leden van de ondernemingsraad zetten zich sterk in om een kritische en positieve bijdrage aan Karakter te leveren. Om de ondernemingsraad goed te informeren en te betrekken bij de beleidsvoorbereiding, vinden niet alleen de vereiste overlegvergaderingen plaats (zes overlegvergaderingen in 2015), maar nemen delegaties van de ondernemingsraad ook deel aan de voor- en najaarsconferenties. Daarnaast zijn er twee overlegvergaderingen met de raad van toezicht geweest (mei, december). De ondernemingsraad en de raad van bestuur wisselen tijdens elke overlegvergadering kort van gedachten over de lopende zaken in de organisatie. De raad van bestuur meldt de ontwikkelingen binnen de organisatie en de regio s. De ondernemingsraad doet verslag van zaken die spelen in de onderdeelcommissies en bij de achterban. De ondernemingsraad heeft over een veelheid aan vaak omvangrijke en complexe onderwerpen advies uitgebracht aan de raad van bestuur. Veel van de adviezen werden overgenomen. Ook wordt de ondernemingsraad vaak vroegtijdig betrokken bij onderwerpen. Hierdoor ervaart de ondernemingsraad zich als een volwaardige gesprekspartner. In 2015 werd de OR bijvoorbeeld geïnformeerd over voortgang op portefeuilles en binnen regio s en stafdiensten, de contacten met de Gelderse Werkgeverij, wijziging in betaaldata salarissen, jaardocument 2014, beloningsbeleid, kaderbrief 2016, borging integrale veiligheid en begroting De lijst van adviesaanvragen in 2015 omvat de volgende onderwerpen: - drie adviesaanvragen inzake bezuinigingsmaatregelen - interne flexibiliteit - aantrekken financiering - aantrekken extern adviseur herontwerp Bestuurlijk Centrum - benoeming twee nieuwe leden raad van toezicht - gevolgen begroting 2016 In 2015 vroeg de raad van bestuur onder meer instemming om over de volgende onderwerpen: - standplaatsenregeling - aanpassing regeling vergoeding dienstreizen - actualisatie rookbeleid - actualisatie thuiswerkprotocol - digitalisering personeelsdossiers - wijziging werkkostenregeling - plan van aanpak RI&E Bestuurlijk Centrum Samenstelling ondernemingsraad per 31 december 2015 Dagelijks Bestuur Wencke Slütter Voorzitter Bert Hardeman Vicevoorzitter OR leden Ruud Ekhart linking pin met OC Gelderland Ilona Schonewille Nadine Schalk Eric Keizers Bärbel Broens linking pin met OC Overijssel linking pin met OC Universitair Algemeen OR lid Algemeen OR lid 57

59 Ambtelijk secretaris Aandachtsgebieden HRM Financiën Bestuurlijk Centrum Marieke van Iterson Bert Hardeman, Nadine Schalk, Ilona Schonewille Ruud Ekhart, Bärbel Broens, Eric Keizers, Wencke Slütter Nadine Schalk, Wencke Slütter Onderdeelcommissies De ondernemingsraad heeft drie onderdeelcommissies ingesteld. Deze commissies overleggen met de regiodirectie. De samenstelling van de onderdeelcommissies was per 31 december 2015: Gelderland Overijssel Universitair Cluster - Jorien Barten - Rutger Grit - Alex Meems - Bärbel Broens - Jamie Hendriks - Sandy Uffing 7.5 Patiënt- en ouderparticipatie Patiëntparticipatie is bij Karakter sinds ruim 10 jaar in de organisatie en haar beleidsproces ingebed. Afgelopen jaren is hier nadrukkelijker aandacht aan gegeven gezien de in dit jaardocument beschreven veranderingen en ontwikkelingen. De wettelijke verankering van patiëntenparticipatie conform de Wet Medezeggenschap Cliënten Zorgsector - en vanaf via de Jeugdwet - geeft Karakter vorm door middel van ingerichte patiëntenraden op locaties, een aantal regionale ouderraden en een centrale ouderraad. De patiëntenraden richten zich op het gevraagd en ongevraagd adviseren over die onderwerpen die de dagelijkse praktijk beïnvloeden (bejegening, omgevingsfactoren, sociaal klimaat, facilitaire voorzieningen). De ouderraden richten zich op het gevraagd en ongevraagd adviseren over meer beleidsmatige keuzen waarvoor Karakter, op regionaal dan wel breder organisatieniveau, staat. Denk daarbij aan participatie en kwaliteit van zorg. Regionale ouderraden en patiëntenraden Sinds de vorming van drie regio s binnen Karakter in 2014, wordt - naast de centrale ouderraad - gewerkt met een ouderraad per regio. Ook zijn er patiëntenraden actief. In schema ziet de formele (wettelijke) participatie er binnen Karakter als volgt uit: KARAKTERBREED Centrale Ouderraad REGIO S KARAKTERBREED ouders Regionale Ouderraad Gelderland Regionale Ouderraad Overijssel Regionale Ouderraad UC (i.o.) patiënten Patiëntenraad Kliniek LVB Patiëntenraad Almelo Patiëntenraad Arnhem Patiëntenraad Zwolle Patiëntenraad Nijmegen 58

60 De regionale ouderraden komen circa zesmaal per jaar bijeen; de frequentie van patiëntenraden verschilt erg per locatie. De regionale ouderraden geven samen met betrokken directie/management dikwijls vorm aan het organiseren van diverse thema-avonden voor ouders op inhoudelijk terrein (delen van ervaringen, delen nieuwe inzichten behandelmethodiek etc.) Daarnaast zijn er binnen Karakter vormen van participatie die Karakter belangrijk vindt maar geen wettelijke verankering kennen (informele participatie): - patiëntpanels/ouderpanels: het betrekken van vooraf geselecteerde doelgroep ouders bij inhoudelijke thema s, ontwikkelingen in de afdeling of organisatie (bijvoorbeeld in het kader van ambulantiseren, flexibiliseren en terugdringen dwang en drang). - inzet ervaringsdeskundigen - spiegelsessies: patiënt en ouders/familie reflecteren op de zorg/behandeling vanuit Karakter, zij vormen de binnenste kring. Onder begeleiding van een gespreksleider worden vooraf gestelde onderwerpen besproken. Behandelaren vormen in deze sessie de buitenste kring en mogen niet reageren of interrumperen. Aan het einde van de sessie worden er verbeterpunten opgesteld, waar het team daarna mee aan de slag gaat. Karakter wordt zo bewust van hoe de inzet en professie worden ervaren door patiënten/ouders. Vanuit hun perspectief en vanuit hun interpretaties. - delen van ervaringsverhalen - ouderavonden, themabijeenkomsten - deelname ouders aan behandelplanbespreking - aanwezigheid van familie op de groep, o.a. via methodiek Familie als Bondgenoot - ervaringen uitwisselen met raad van bestuur (maandelijks op een van de locaties in gesprek met patiënt/ouders) - patiëntwaarderingsonderzoek - participatie verbetertrajecten, bijv. gebruiksvriendelijkheid behandelplan, veiligheidsbeleving wachtkamers - betrokkenheid ouders bij audits - patiëntcommunicatie on- en offline, schriftelijk en digitaal Centrale Ouderraad (COR) Op centraal niveau is een betrokken centrale ouderraad actief. Deze COR heeft binnen Karakter het mandaat om de advisering over beleidsmatige, financiële en organisatorische zaken conform de Jeugdwet voor haar rekening te nemen. De COR werkt op basis van een daartoe opgesteld reglement samen met Karakter en heeft een adviserende rol. Naast het feit dat de adviesnormen worden gevolgd die zijn vastgelegd in de Jeugdwet, wordt de centrale ouderraad bij alle Karakterbrede inhoudelijke en organisatorische beleidsontwikkelingen betrokken. Jaarlijks wordt een jaaragenda opgesteld, waarin vooraf wordt bepaald welke onderwerpen per vergadering worden geagendeerd. Van elke vergadering wordt een verslag met daaruit voortvloeiende afspraken en actiepunten vastgelegd. Om dit structureel goed vorm te geven, heeft Karakter ondersteuning ingehuurd van een adviseur van Zorgbelang. Deze adviseur ondersteunt naast deze praktische rol onze centrale ouderraad ook in het formuleren van adviezen, volgen van ontwikkelingen in cliëntparticipatie in Nederland etc. Om de centrale ouderraad goed te betrekken bij de beleidsontwikkeling en positioneringskeuzen van Karakter, neemt een vertegenwoordiging van de COR deel aan de voorjaars- en najaarsconferentie, beide onderdeel van de reguliere beleidscyclus van Karakter. 59

61 Samenstelling en zittingstermijnen van de centrale ouderraad ( ) voorv., voorl., titel benoeming termijn eindigt op Mevrouw L.P.M. Ensink- van Hemert e Mevrouw L. Wolters e beëindigd per De heer T. Proot e verlengd tot Mevrouw C.J.M. Colenbrander-van Tilburg e Mevrouw J.G. Wermenbol-Fanto e Mevrouw Y. Litjens e Mevrouw S. Spithoven-van der Sman e Mevrouw mr. L. M.T. Otten e verlengd tot Mevrouw E. P. de Kuiper e Mevrouw T.H.V.M. Schamp e Mevrouw M. M. van der Lans e Gespreksonderwerpen centrale ouderraad (COR) In 2015 kwam de centrale ouderraad 6 maal met de voorzitter raad van bestuur bijeen: in januari, maart, mei, juni, september, november. De belangrijkste onderwerpen waren: - privacy - Wet Kwaliteit Klachten en Geschillen Zorg (SKKGZ) - Wet Verplichte GGZ - ervaringsdeskundigheid - bestuursbeoordeling - interne en externe audits - evaluatie herontwerp - transformatie & verkoop - samenwerking scholen - specialistische ondersteuning - begroting klachtenrapportages - patiëntwaarderingsonderzoek - maatschappelijk verslag jaarrekening ehealth - effectmeting (ROM) - continu verbeteren, innoveren - kaderbrief bezuinigingsmaatregelen - toekomstverkenning participatie binnen Karakter 60

62 Een van de terugkerende onderwerpen was de toekomstverkenning rond participatie binnen Karakter. Op welke manier kan Karakter op een moderne, eigentijdse manier vorm geven aan participatie, die past bij de behoeften van ouders/patiënten? Dit naar aanleiding van een evaluatie van de wijziging van de medezeggenschapsstructuur met regionale ouderraden in Ter verkenning en inspiratie zijn gesprekken gevoerd met VWS (vanuit Karakter) en met een inspirerend voorbeeld elders in het land. In 2016 krijgt deze toekomstverkenning concreter handen en voeten. Om dit mede in goede banen te leiden heeft Karakter mevrouw mr. L.M.T. Otten gevraagd haar zittingstermijn met twee jaar te verlengen tot Zo is zij in staat als voorzitter de ontwikkeling van participatie binnen Karakter goed (mede) vorm te geven. De volgende adviesaanvragen zijn in 2015 aan de COR voorgelegd: - begroting wijziging reglement klachtencommissie - maatschappelijk verslag en jaarrekening - bezuinigingsmaatregelen (twee adviesaanvragen) - gevolgen begroting 2016 Deze adviezen waren positief. De COR heeft in 2015 ongevraagd advies uitgebracht over de werkwijze bij werving en benoeming van nieuwe leden voor de centrale ouderraad. Dit advies om nieuwe beoogde leden driemaal te laten meedraaien in een vergadering van de centrale ouderraad én voor beoogde nieuwe leden een VOG aan te vragen, alvorens een definitief besluit tot benoeming te nemen), is door de raad van bestuur in haar geheel overgenomen. De COR heeft ook in 2015 haar jaarlijkse gesprek met een afvaardiging van de (auditcommissie primair proces van de) raad van toezicht gehad waarin van gedachten is gewisseld over participatie en transitie. In 2015 traden drie nieuwe leden toe tot de centrale ouderraad. Het gaat om mevrouw T.H.V.M. Schamp, mevrouw E.P. de Kuiper en mevrouw M.M. van der Lans. De centrale ouderraad is - na een tijd waarin het moeilijk bleek nieuwe leden te vinden - erg blij met deze nieuwe aanwas. De heer T. Proot is bereid gebleken op verzoek van Karakter zijn zittingstermijn te verlengen tot Dan hoopt de COR een nieuw lid met als aandachtsgebied financiën als opvolger te hebben gevonden. De werving heeft inmiddels drie kandidaten opgeleverd. Deze potentiële leden draaien nu eerst drie vergaderingen mee alvorens tot lid te kunnen worden benoemd. 61

63 BIJLAGEN 62

64 A Profiel van de organisatie A.1 Nadere typering van het concern A.1.1 Typering concern Typering concern Typering ja/nee Universitair Medisch Centrum 1 nee Algemeen Ziekenhuis nee Categoraal Ziekenhuis nee Revalidatiecentrum nee Zelfstandig behandelcentrum nee Indien UMC of ziekenhuis, revalidatiecentrum of ZBC: vergunning of aanwijzing Wet - bijzondere medische verrichtingen Indien UMC of ziekenhuis: traumacentrum - Geestelijke gezondheidszorg ja Maatschappelijke Opvang (MO) en vrouwenopvang (VO) nee Gehandicaptenzorg nee Indien gehandicaptenzorg: onderwijsinstelling vallend onder rechtspersoon die WTZizorg - verleent Forensische zorg nee Verpleging, verzorging en thuiszorg nee Indien VVT: jeugdgezondheidszorg - Kraamzorg nee Omvang concern kleiner dan 10 fte personeel nee Overige WNT-plichtige organisaties nee Jeugdhulpaanbieder (nb solistisch werkende jeugdhulpaanbieders vallen niet onder ja de verplichting tot het aanleveren van een jaardocument) Gecertificeerde instelling nee Justitiele Jeugdinrichting nee A.1.2 Nadere typering GGZ-instellingen en forensische zorg Nadere typering GGZ-instellingen Typering ja/nee Behandeling zonder verblijf ja Behandeling met verblijf ja Forensische behandeling zonder verblijf nee Forensische behandeling met verblijf nee Indien ja: justitieel FPC dan wel FPK met tbs-plaatsen - Kleinschalig wonen (voorheen: beschermd wonen) nee Begeleid Zelfstandig Wonen / ambulante begeleiding nee Dagactiviteiten nee Verslavingszorg nee 1 Karakter voert voor Radboudumc de academische KJP-taken uit. 63

65 A.1.3 Doelgroepen Wlz Doelgroepen patiënten Wlz-zorg Doelgroep Somatische aandoening of beperking Psychogeriatrische aandoening of beperking Psychiatrische aandoening Lichamelijke handicap Verstandelijke handicap Zintuiglijke handicap of communicatieve stoornis A.1.4 Private zorg- of dienstverlening Privaat gefinancierde zorg- of dienstverlening Hebt u in 2014 zorg of diensten verleend die zijn gefinancierd vanuit niet-publieke middelen? Ja/nee nee nee ja nee nee nee Ja/nee ja A.1.5 Uitbestede zorg en zorg in onderaanneming De gegevens uit de tabel over onderaanneming zijn niet openbaar. Deze worden dan ook niet in het papieren of digitale jaardocument weergegeven, maar zijn via DigiMV op te vragen. A.1.6 Nadere typering jeugdhulp Doelgroep Jeugdhulp gemeentelijk gefinancierd (gesloten jeugdhulp s.v.p. hieronder aangeven) Gesloten jeugdhulp Maatschappelijk werk en welzijn, Wmo gefinancierd Maatschappelijke opvang en vrouwenopvang, Wmo gefinancierd Onderwijsfunctie vallend onder dezelfde rechtspersoon die jeugdhulp verleent Ja/nee ja nee nee nee nee A.1.7 Uitbestede jeugdhulp en jeugdhulp in onderaanneming De gegevens uit de tabel over onderaanneming zijn niet openbaar. Deze worden dan ook niet in het papieren of digitale jaardocument weergegeven, maar zijn via DigiMV op te vragen. A.2 Kerngegevens GGZ-aanbieders, exclusief jeugdhulp Kerngegevens GGZ Aantal/bedrag Totaal aantal patienten(18+) waaraan ggz wordt verleend Aantal Aantal patienten (18+) in zorg op 1 januari van verslagjaar (a) 196 Aantal nieuw ingeschreven patienten (18+) in verslagjaar (b) 216 Totaal aantal patienten (18+) in zorg/behandeling in verslagjaar (c=a+b) 412 Aantal uitgeschreven patienten (18+) in verslagjaar (d) 167 Aantal patienten (18+) in zorg/behandeling op van verslagjaar (e=c-d) 245 Aantal Zvw patienten Aantal Aantal Zvw patienten op 1 januari van verslagjaar (a) 196 Aantal nieuw ingeschreven Zvw patienten in verslagjaar (b) 216 Totaal aantal Zvw patienten in zorg/behandeling in verslagjaar (c=a+b) 412 Aantal uitgeschreven Zvw patienten in verslagjaar (d) 167 Aantal Zvw patienten op van verslagjaar (e=c-d) 245 Aantal Wlz patienten Aantal Aantal Wlz patienten op 1 januari van verslagjaar (a) 3 Aantal nieuw ingeschreven Wlz patienten in verslagjaar (b) 2 Totaal aantal Wlz patienten in zorg/behandeling in verslagjaar (c=a+b) 5 Aantal uitgeschreven Wlz patienten in verslagjaar (d) 1 Aantal Wlz patienten in Zvw op van verslagjaar (e=c-d) 4 Capaciteit 64

66 Het aantal bedden/plaatsen dat beschikbaar is voor dagelijkse planning van 300 opnames, verblijf of voor dagbehandeling Waarvan klinische bedden (Zvw en Wlz) 8 Productie Zorgverzekeringswet Basis GGZ Aantal/ Aantal openstaande zorgproducten basisggz op 1 januari van verslagjaar 58 Aantal in verslagjaar geopende zorgproducten basisggz 4 Aantal in het verslagjaar gesloten zorgproducten basis GGZ 56 Aantal openstaande zorgproducten basis GGZ op in verslagjaar 6 Omzet gefactureerde zorgproducten basisggz (exclusief verrekende bedragen met verzekeraars) (ontleend aan het instellingensysteem niet uit DIS) Productie Zorgverzekeringswet Gespecialiseerde GGZ Aantal/ Aantal openstaande DBC s/dbc zorgproducten op 1 januari van verslagjaar 133 gespecialiseerde GGZ (ontleend aan het instellingensysteem niet uit DIS) Aantal in verslagjaar geopende DBC s / DBC zorgproducten gespecialiseerde GGZ 273 (ontleend aan het instellingensysteem niet aan DIS) Aantal in het verslagjaar gesloten DBC s / DBC zorgproducten gespecialiseerde 245 GGZ (ontleend aan het instellingensysteem niet uit DIS) Aantal openstaande DBC s / DBC zorgproducten op van verslagjaar 161 gespecialiseerde GGZ (ontleend aan het instellingensysteem niet uit DIS) Omzet gefactureerde DBC s / DBC zorgproducten gespecialiseerde GGZ (exclusief verrekende bedragen met verzekeraars) ontleend aan het instellingensysteem niet uit DIS) Aantal ZZP GGZ zorgproducten / zorgprofielen in Zvw Omzet gafactureerde GGZ zorgproducten/zorgprofielen Zvw Productie Wlz Aantal/ Aantal ZZP/zorgprofiel B dagen in verslagjaar 19 Omzet gefactureerde ZZP s / ZZP producten/zorgprofielen Productie Forensische zorg (bekostigd door Min. v. Justitie) Aantal Aantal openstaande DBBC s op 1 januari van verslagjaar - Aantal in verslagjaar geopende DBBC s (ontleend aan het instellingensysteem niet - uit DIS) Aantal in het verslagjaar gesloten DBBC s (ontleend aan het instellingensysteem - niet uit DIS) Aantal openstaande DBBC s op van verslagjaar - Omzet gefactureerde DBBC s (exclusief verrekende bedragen met verzekeraars) - Aantal ZZP dagen in verslagjaar forensische zorg in justitieel kader - Personeel GGZ Aantal Aantal patientegebonden (ggz) personeelsleden in loondienst op van 671 verslagjaar (a) Aantal patientgebonden (ggz) personeel in loondienst in fte op van 498,95 verslagjaar (b) Aantal niet-patientgebonden (overige GGZ) personeelsleden in loondienst op van verslagjaar (c) Aantal niet-patientgebonden (overig ggz)personeel in loondienst infte op van 172,75 verslagjaar (d) Totaal aantal (ggz) personeelsleden in loondienst op van verslagjaar (a+c) 895 Totaal aantal (ggz) personeel in loondienst in fte (b+d) 671,70 Aantal psychiaters in loondienst op van verslagjaar 48 Aantal psychiaters in loondienst in fte op van verslagjaar 43,04 Personeel jeugdhulp / gecertificeerde instellingen Aantal fte personeelsleden in loondienst jeugdhulp per begin verslagjaar 668 Waarvan ingezet voor buurt/wijkteam 0 Aantal fte personeelsleden in loondienst jeugdbescherming/jeugdreclassering per 0 begin verslagjaar Aantal fte personeelsleden in loondienst JJI s per begin verslagjaar 0 65

67 Aantal fte personeelsleden in loondienst Wmo gefinancierd / overig per begin 0 verslagjaar Aantal fte personeelsleden in loondienst jeugdhulp per einde verslagjaar 671 Waarvan ingezet voor buurt/wijkteam 0 Aantal fte personeelsleden in loondienst jeugdbescherming/jeugdreclassering per 0 einde verslagjaar Aantal fte personeelsleden in loondienst JJI s per einde verslagjaar 0 Aantal fte personeelsleden in loondienst Wmo gefinancierd overig per einde 0 verslagjaar A.3 Personeelsinformatie Deze bijlage is niet openbaar en wordt derhalve ook niet in het papieren of digitale jaardocument opgenomen. De gegevens worden geleverd aan de brancheorganisaties, VWS, IGZ en het CBS. A.4 Personalia (per ) Raad van Toezicht dhr. H. Luik MHA Voorzitter dhr. drs. P.L. Siebers Vicevoorzitter tot dhr. prof. dr. E.F. van Furth Vicevoorzitter vanaf Lid tot mevr. drs. S. Bentvelsen-Prins Lid dhr. drs. J. Hagens RA Lid mevr. A.G.M. van Rossum MBA Lid mevr. prof. dr. E.M. Sent Lid Raad van Bestuur mevr. dr. B.E. Lahuis dhr. mr. drs. P. Lukkien Hoogleraar psychiatrie Radboudumc dhr. prof. dr. J.K. Buitelaar Voorzitter Lid Universitair Centrum (UC) Hoogleraar klinische kinder- en jeugdpsychiatrie Radboudumc dhr. prof. dr. R.J. van der Gaag Universitair Centrum (UC) Medisch specialisten mevr. dr. B.E. Lahuis mevr. drs. M.C. Bergman-van Boetzelaer mevr. drs. J.C. den Boer dhr. drs. A. den Hertog mevr. drs. I.I. Koopman mevr. drs. A.N.M. Lamote mevr. drs. J.M.C. Went mevr. drs. H.M. Zuidervaart mevr. drs. F.J. Hesta - van der Meer dhr. drs. B. Hochstenbach mevr. drs. M.J.E. Schuur dhr. drs. M.U. van Grevenstein dhr. drs. W.B. Groen mevr. drs. K. Vermeulen mevr. drs. M. Langeslag mevr. drs. S.M. Bouwman mevr. drs. M.F.C. Teluij mevr. drs. I.M. van der Heijden mevr. drs. M. van Hees - Plugge Bestuurlijk Centrum Gelderland Gelderland Gelderland Gelderland Gelderland Gelderland Gelderland Gelderland Gelderland Gelderland Gelderland Gelderland Gelderland Gelderland Gelderland Gelderland Gelderland Gelderland 66

68 dhr. drs. P.M. Boeting dhr. drs. J.W.R. Dijkstra mevr. drs. W. van der Jagt-Jelsma mevr. drs. J.A. Knolle-Rijnberk mevr. drs. W.M. Homans dhr. drs. B. Nusselder mevr. drs. E. Wasterval dhr. drs. G.H. Witteveen mevr. dr. H. Snoek dhr. drs. R. de Jong mevr. drs. N.S. Saridjan mevr. drs. D. Biemans Mevr. drs. D.M.L. van Meerendonk dhr. drs. G. Kroesbergen mevr. drs. L.F.A. Vandeberg dhr. drs. R.P. van den Brand dhr. drs. P.C.M. Herpers mevr. drs. M.M.M. Janssen mevr. drs. M. van Dongen-Boomsma mevr. drs. G.H.H. van de Loo-Neus mevr. drs. T. Nieuwenhuis dhr. dr. W.G. Staal mevr. drs. J.C. Visser mevr. drs. N.H. Wils mevr. drs. O.L.J. Peerbooms mevr. drs. J.B. Muskens mevr. drs. L. Hoekstra mevr. drs. J.C.C. van de Meijdenberg mevr. drs. N.P. ter Huurne mevr. drs. S. Schreuder Regiodirecteuren behandelzaken mevr. drs. I.I. Koopman dhr. drs. B. Nusselder mevr. drs. N.H. Wils Regiodirecteuren bedrijfsvoering dhr. W.H. Dommerholt MBA mevr. drs. S.C. van Dongen MBA dhr. drs. J.F. van Geenhuizen Manager stafdienst dhr. drs. A.P.T.J. van Boekholt MCM dhr. ing. J.P. Boonstra dhr. ir. H.S.B. Hoevenaren RC mevr. drs. B. Lijzenga dhr. dr. W.G. Staal dhr. drs. J.F. van Geenhuizen Overijssel Overijssel Overijssel Overijssel Overijssel Overijssel Overijssel Overijssel Overijssel Overijssel Overijssel Overijssel Overijssel UC UC UC UC UC UC UC UC UC UC UC UC UC UC UC UC UC Gelderland Overijssel UC Overijssel Gelderland UC HRM, Bestuursbureau en Leeromgeving Vastgoed & Facility Management (VFM) Financiën Controlling & ICT (FCI) Marketing & Communicatie (M&C) Karakter Academie (voorzitter) Karakter Academie (regiodirecteur bedrijfsvoering) Ondernemingsraad en onderdeelcommissies mevr. W.H.T. Slütter voorzitter Bestuurlijk Centrum dhr. B. Hardeman Vicevoorzitter Gelderland dhr. E.J. Keizers OR lid UC mevr. N.M. Schalk OR-lid UC mevr. I. Schonewille OR-lid Overijssel dhr. R. Ekhart OR-lid Gelderland mevr. J. van de Maat OR-lid Overijssel tot mevr. B.A.M. Broens OR lid Overijssel vanaf

69 mevr. J.M.M. van Iterson ambtelijk secretaris Bestuurlijk Centrum mevr. J. Hendriks OC lid UC mevr. S.A. Uffing OC lid UC dhr. L. Meems OC lid Overijssel mevr. B.A.M. Broens OC lid Overijssel mevr. J.J.C. Barten OC lid Gelderland dhr. R. Grit OC lid Gelderland Klachtencommissie dhr. R.H.M. de Leeuw Voorzitter jurist dhr. V. Romviel Secretaris jurist vanaf mevr. M. van Dockum Lid GZ-psycholoog tot mevr. N. van Hoven Lid gedragswetenschapper vanaf dhr. drs. A. den Hertog Lid kinder- en jeugdpsychiater mevr. drs. N. Hesta Lid kinder- en jeugdpsychiater dhr. drs. G.H. Witteveen Lid kinder- en jeugdpsychiater mevr. mr. L.M.T. Otten Lid via Centrale Ouderraad (COR) mevr. Y. Litjens Lid via COR Klachtenfunctionaris mevr. A. Winkel Via Quasir Veilig Incidenten Melden dhr. K. van Starrenburg voorzitter Gelderland mevr. B. van Donkelaar secretaris Bestuurlijk Centrum mevr. T. de Vos Lid Bestuurlijk Centrum mevr. K. Ros Lid Bestuurlijk Centrum mevr. O. Peerbooms Lid UC mevr. G. Boerboom Lid UC dhr. J. van Deelen Lid Gelderland mevr. E. van der Zee Lid Overijssel mevr. I. Schonewille Lid Overijssel Lokale toetsingscommissie Mensgebonden Onderzoek dhr. dr. W.G. Staal voorzitter UC mevr. S.P.T. van Rosmalen-Kaijadoe secretaris Karakter Academie mevr. drs. S.L. Roording lid Gelderland dhr. ir. H.S.B. Hoevenaren RC lid Bestuurlijk Centrum dhr. drs. A. den Hertog lid Gelderland mevr. dr. H. Klip lid Karakter Academie Geneesmiddelencommissie mevr. J.C.C. van den Meijdenberg voorzitter UC mevr. J. van Rooijen waarnemend secretaris Bestuurlijk Centrum mevr. J.M.C. Went lid Gelderland mevr. G. van den Esker-Duker lid Overijssel dhr. E. Dommerholt lid Overijssel mevr. A. de Frankrijker lid (extern) Apotheker Opleidingscommissie gedragswetenschappen dhr. drs. E. Speelman Voorzitter, P-Opleider Gelderland mevr. drs. A. Westenbroek Vicevoorzitter, Overijssel plaatsverv.p-opleider mevr. drs. M. Lahey lid Bestuurlijk Centrum mevr. B. van Uden lid Bestuurlijk Centrum mevr. A. Reinders lid, I.o. tot GZ psycholoog Gelderland mevr. A. van de Leeden lid, I.o. tot GZ psycholoog Gelderland mevr. A. van der Waa lid, I.o. tot GZ psycholoog Gelderland 68

70 mevr. L. van de Kempe rouleert met N. van lid, I.o. tot GZ psycholoog UC vanaf 1-9 Woerden mevr. N. van Woerden rouleert met L. van de lid, I.o. tot GZ psycholoog UC vanaf 1-9 Kempe mevr. C. Colvoort lid, I.o. tot PT Overijssel mevr. N. Molendijk rouleert met W. van de Vlugt lid, I.o. tot KNP Gelderland mevr. W. van de Vlugt rouleert met N. Molendijk lid, I.o. tot KNP UC dhr. R. de Jong lid, I.o. tot KP Overijssel mevr. I. Verbeet lid, praktijkopleider GZ UC Opleidingscommissie kinder- en jeugdpsychiatrie dhr. dr. W.G. Staal opleider UC mevr. dr. H. Snoek plv opleider Overijssel mevr. drs. E. Wasterval voorzitter Overijssel mevr. E.H.T. Knipping - van Gent notulist Karakter Academie mevr. G.M.J. Beugels lid Karakter Academie mevr. dr. B.E. Lahuis lid Raad van Bestuur dhr. drs. B. Nusselder lid Overijssel mevr. drs. J.C. Visser lid UC tot 1-9 mevr. drs. H.M. Zuidervaart lid Gelderland tot 1-9 mevr. drs. S.M. Bouwman lid Gelderland vanaf 1-9 dhr. drs. N.P. Ter Huurne lid Gelderland vanaf 1-9 mevr. drs. M.J.R. Van Onna lid (roulerend) UC / Karakter Academie dhr. W.F. Sipman lid (roulerend) UC / Karakter Academie dhr. F.W. Van Henten lid (roulerend) Gelderland / Karakter Academie mevr. drs. C.T.E. Peters lid (roulerend) Karakter Academie dhr. drs. F. Jonkman lid (roulerend) Karakter Academie mevr. drs. D. Biemans lid, i.o. Overijssel tot mevr. drs. M. Van Hees - Plugge lid, i.o. Gelderland tot 1-8 mevr. drs. I.M. van der Heijden lid, i.o. UC tot 1-3 dhr. drs. N.P. Ter Huurne lid, i.o. Gelderland tot 1-3 mevr. drs. L.W.E. Koop - Bosch lid, i.o. Gelderland/UC mevr. drs. M. Verburg lid, i.o. Gelderland/UC - det mevr. drs. D.M.L. van Meerendonk lid, i.o. Gelderland/UC tot 1-12 mevr. drs. J.P.M. Silvertant lid, i.o. Pro Persona tot 1-9 dhr. drs. J.R. Lettinga lid, i.o. Overijssel tot 1-3 mevr. dr. F.P. Velders lid, i.o. Gelderland/UC mevr. drs. E.C.A.M. Ackermans lid, i.o. UC - det vanaf 1-3 tot 1-10 mevr. drs. J. van Melick lid, i.o. UC - det van 1-3 tot 1-9 mevr. drs. A. Oosterling lid, i.o. UC vanaf 1-3 dhr. drs. N.E. Bothof lid, i.o. UC - det van 1-3 tot 1-9 dhr. drs. R.A. Siebes lid, i.o. Gelderland/UC Vanaf 1-3 mevr. drs. P.C. van Loon lid, i.o. Gelderland/UC mevr. drs. C. Oosterhof lid, i.o. Overijssel vanaf 1-4 mevr. drs. D. ten Wolde lid, i.o. Overijssel vanaf 1-8 mevr. drs. W.C. H. Chatrou lid Mondriaan groep mevr. drs. A.X. Rutten lid GGZ Eindhoven 69

71 A.5 Organogram Raad van Toezicht Ondernemingsraad Raad van Bestuur Centrale Ouderraad Bestuursbureau KennisCentrum Karakter Financiën Controlling & ICT Marketing & Communicatie Human Resource Management Vastgoed & Facility Management UNIVERSITAIR CENTRUM REGIO GELDERLAND REGIO OVERIJSSEL Denkkracht Zorglijn ADHD Zorglijn ASS & Infants Zorglijn Stemming Angst & Overige stoornissen Bedrijfsbureau Zorglijn ADHD Zorglijn ASS Zorglijn Stemming Angst & Overige stoornissen Bedrijfsbureau Zorglijn LVB Zorglijn ADHD Bedrijfsbureau Zorglijn ASS Twente Zorglijn ASS IJsselland Zorglijn Stemming Angst & Overige stoornissen IBC-Jeugd Kliniek ASS, ADHD en Stemming Angst & Overige stoornissen Kliniek Zwolle IBC-Kind Kliniek LVB & BinK & Logeerhuis Kliniek Almelo Denkkracht Denkkracht, centrum voor neuropsychologische expertise, is een initiatief van Karakter (zie paragraaf 2.3). Aansturing vindt plaats vanuit directeur bedrijfsvoering Universitair Centrum. Infants Infants worden binnen alle drie de regio s behandeld. Binnen het Universitair Centrum heeft deze behandeling een plek binnen de zorglijn ASS en Infants (twee zorglijnen onder één duaal koppel). Locaties Universitair Centrum Gelderland Overijssel Arnhem, Nijmegen, Tiel, Uden, Doetinchem Apeldoorn, Ede, Oosterbeek, Horst (Limburg) Almelo, Enschede, Hengelo, Zwolle 70

72 B Bestuur, toezicht en bedrijfsvoering B.1 Governancecode Code Hanteert uw concern de zorgbrede Governance Code? Ja Zo nee, welke andere code? - B.2 Bestuursstructuur Structuur Welke bestuursstructuur is op uw concern van toepassing? Wat is de samenstelling van de raad van bestuur of directie? Antwoordcategorie Eindverantwoordelijke Raad van Bestuur met Raad van Toezicht Tweehoofdig met voorzitter B.3 Toezichthoudend orgaan Vraag Houdt het toezichthoudend orgaan toezicht op de strategie en prestaties en de interne en beheersings- en controlesystemen? Zijn nieuwe leden op openbare wijze geworven? Wordt de deskundigheid van toezichthouders gewaarborgd? Beschikt de raad over ten minste een lid met voor de zorgorganisatie relevante kennis en ervaring? Zijn er besluiten van het bestuur waaraan het toezichthoudend orgaan dit verslagjaar goedkeuring heeft verleend (goedkeuring dan wel vaststelling)? Tekstveld Ja, de raad van toezicht toetst de raad van bestuur bij zijn beleidsvorming en de uitvoering van zijn bestuurstaken en of hij daarbij oog houdt op het belang van de organisatie in relatie tot de maatschappelijke functie van Karakter. Hierbij speelt een zorgvuldige en evenwichtige afweging van de belangen van allen die bij Karakter betrokken zijn een belangrijke rol. Verder zijn er twee auditcommissies: Primair Proces en Financiën. Deze zijn gericht op toezicht rond interne beheersing, financiële verslaggeving en naleving van de regelgeving. Ja, dit gebeurt via openbare kennisgeving Ja, elk lid beschikt - naast het algemene profiel zoals vastgelegd in het reglement - over de specifieke deskundigheid die nodig is voor de vervulling van zijn taak c.q. rol binnen de RvT, gelet op de algemene profiel schets voor leden en de specifieke profielschets voor de desbetreffende positie. Ja Ja, onderwerpen: - begroting benoeming drs. J. Hagens RA per als voorzitter auditcommissie financiën - maatschappelijk verslag jaarrekening 2015 (gemandateerd aan auditcommissie financiën i.s.m. rvb en controller) - profiel nieuw te werven leden raad van toezicht - herbenoeming H. Luik MHA als voorzitter raad van toezicht - herbenoeming drs. J. Hagens RA als lid raad van toezicht - herzien reglement raad van bestuur - herzien reglement raad van toezicht - benoeming prof. dr. E.F. van Furth als vicevoorzitter raad van toezicht - herzien reglement auditcommissie Financiën - benoeming dhr. M. van Wessem als lid raad van toezicht en lid auditcommissie financiën per benoeming mevr. E. van Zeggeren als lid raad van toezicht en lid auditcommissie primair proces per

73 Bestaan er commissies binnen het toezichthoudend orgaan? Heeft u gewaarborgd dat de leden van het toezichthoudend orgaan onafhankelijk zijn? Heeft u een beleid met betrekking tot de bezoldiging van toezichthouders? Heeft het toezichthoudend orgaan het bestuur dit verslagjaar beoordeeld? Heeft het toezichthoudend orgaan haar eigen functioneren geëvalueerd? Hoeveel vergaderingen heeft het toezichthoudend orgaan gehouden in het verslagjaar? Bij hoeveel van deze vergaderingen was de raad van bestuur aanwezig? Bestaat er regulier overleg met de externe accountant? Laat het toezichthoudend orgaan zich door verschillende bronnen voorzien van informatie? - raad van bestuur legt eenmaal per jaar een overzicht van ingediende delcaraties door voorzitter en lid raad van bestuur ter goedkeuring voor aan de voorzitter raad van toezicht Ja, auditcommissie Primair Proces en auditcommissie Financiën. Primair proces: Samenstelling: drie leden van de RvT, vz RvB en bestuurssecretaris Taken: ondersteuning RvT bij uitvoeren van verantwoordelijkheden op het terrein van toezicht op het kwaliteitssysteem c.q. voortgang kwaliteitsbeleid. Verantwoordelijk voor toezicht op interne beheersing en risicomanagement. Financiën: Samenstelling: drie leden van de RvT, lid RvB, controller Taken: ondersteunen en adviseren RvT rond: - financieel-economische besturing en infovoorziening van Karakter in brede zin - aard en functioneren interne risicobeheersings- en controlesystemen op financieel-economisch gebied - kennis en effectieve toepassing van relevante wet- en regelgeving (incl gedragscode) - samenspel RvT met accountant: benoeming, opdrachtverstrekking, ontslag, bespreking en oordeelsvorming rapportages accountant Ja, in het reglement en binnen de cultuur van onderling aanspreken Ja, in het reglement is opgenomen dat de honorering van de leden RvT niet gekoppeld is aan de resultaten van de bedrijfsuitoefening van Karakter. De honorering wordt vermeld in de jaarstukken van Karakter. Ja, dit is in het reglement geregeld en geschiedt eenmaal per jaar. Zie ook hieronder. Ja, dit is in het reglement geregeld. Eenmaal per jaar wordt een vergadering van de RvT gehouden waarin het functioneren van de Raad als geheel en van de individuele leden alsmede het functioneren van de RvB als orgaan en van de individuele leden van de RvB wordt geëvalueerd. Ook de relatie tussen de beide organen wordt in de evaluatie betrokken. 5 5 Ja, binnen de auditcommissie financiën (in 2015 in april en november) en tijdens de RvT vergadering in mei als de jaarrekening wordt vastgesteld. De informatievoorziening is opgenomen in het reglement. 72

74 B.4 Wettelijke transparantie-eisen bestuursstructuur B.4.1 Wettelijke transparantie-eisen bestuursstructuur: algemeen Wettelijke transparantie-eisen bestuursstructuur Transparantie-eis Antwoordcategorie Is er een orgaan dat toezicht houdt op het beleid van de dagelijkse of algemene ja leiding van de instelling en deze met raad ter zijde staat? Is het toezichthoudend orgaan zodanig samengesteld dat de leden ten opzichte ja van elkaar, de dagelijkse en algemene leiding van de instellingen en welk deelbelang dan ook onafhankelijk en kritisch kunnen opereren? Legt het concern schriftelijk en inzichtelijk de verantwoordelijkheidsverdeling ja tussen het toezichthoudend orgaan en de dagelijkse of algemene leiding vast, evenals de wijze waarop interne conflicten tussen beide organen worden geregeld? Heeft uw concern de rechtsvorm van stichting of vereniging (als bedoeld in ja artikel 344 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek)? Zo nee, welke rechtsvorm heeft uw concern? - B.4.2 Wettelijke transparantie-eisen bestuursstructuur: stichting met meer dan 50 werknemers Bevoegdheid indienen enquêteverzoek Transparantie-eis Als uw concern de rechtsvorm van een stichting of vereniging heeft: zijn er meer dan 50 personen werkzaam (artikel 2 WOR)? Zo ja: Kent u in uw statuten aan een orgaan dat de patiënten van de instelling vertegenwoordigt, de in artikel 346, onder c van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek bedoelde bevoegdheid toe tot het indienen van een verzoek als bedoeld in artikel 345 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek (dit is een verzoek tot enquête [onderzoek naar beleid] door de Ondernemingskamer van het Gerechtshof in Amsterdam)? Aan wie heeft het concern buiten het orgaan dat de patiënten vertegenwoordigt deze bevoegdheid toegekend? Antwoordcategorie ja ja - B.4.3 Wettelijke transparantie-eisen bestuursstructuur stichting: statutenwijziging Wijziging statuten Transparantie-eis Ja/nee Hebben er in de statuten of bedrijfsvoering belangrijke veranderingen nee plaatsgevonden? Zo ja, welke veranderingen betrof het (antwoord in steekwoorden)? - Wettelijke transparantie-eisen bedrijfsvoering Transparantie-eis Heeft de instelling schriftelijk vastgelegd welk orgaan/organen van de instelling welke bevoegdheden heeft/hebben ten aanzien van welk onderdeel of aspect van de bedrijfsvoering? Heeft de instelling schriftelijk (en inzichtelijk) vastgelegd hoe de zorgverlening georganiseerd wordt, van welke andere organisatorische verbanden daarbij gebruik wordt gemaakt en wat de aard is van de relaties met die andere verbanden, waaronder begrepen verantwoordelijkheden, taken en beslissingsbevoegdheden? Ten behoeve van welke instellingen heeft u investeringen gedaan (ook indien in het buitenland gevestigd? Ja/nee ja ja - 73

75 Worden de activiteiten van de instelling waarvoor de toelating(-en) geldt/gelden, in ieder geval financieel onderscheiden van andere activiteiten van de instelling? Zijn in de financiële administratie van de instelling ontvangsten en betalingen duidelijk traceerbaar naar bron en bestemming, en is duidelijk wie op welk moment welke verplichtingen voor of namens de instelling is aangegaan? ja ja B.5 Samenstelling toezichthoudend orgaan Samenstelling toezichthoudend orgaan Naam Bestuursfunctie Nevenfuncties Dhr. H. Luik MHA Voorzitter raad van bestuur Noordwest Ziekenhuisgroep Voorzitter van de Stichting Revalidatie Ziekenhuizen (SRZ) Lid ING-adviesraad gezondheidszorg Arbiter Scheidsgerecht Gezondheidszorg Lid bestuur Symbiant B.V. (2010-heden) Lid bestuur Nuges (nucleair samenwerkingsverband Noord-Holland Noord) (2010-heden) Mevr.prof.dr. E.M. Sent Mevr. drs. S. Bentvelsen- Prins Dhr. drs. J. Hagens RA Mevr. A.G.M. van Rossum MBA Dhr. prof. dr. E.F. van Furth Dhr. drs. P.L. Siebers Hoogleraar Radboud Universiteit Algemeen directeur/voorzitter Raad van Bestuur Medrie CFO CBG College ter Beoordeling van Geneesmiddelen Lid raad van bestuur Antonius Ziekenhuis Nieuwegein Directeur Behandelzaken GGZ Rivierduinen * Eetstoornissen Ursula, *Kristal Centrum Psychiatrie en Verstandelijke Beperking Kinderen & Jeugd Bijzonder hoogleraar Eetstoornissen/ afdeling Psychiatrie/LUMC Lid van Bestuur Centraal Orgaan opvang Asielzoekers Lid Raad van Toezicht, Theater Utrecht Lid Raad van Toezicht, Introdans Lid Raad van Toezicht, Atria Lid Bestuurlijk Forum Gelderland Bestuurslid Prof. F. De Vries-Stichting Lid Sociaal Wetenschappelijke Raad (SWR) van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) Lid Curatorium, Wiardi Beckmanstichting Lid Vereniging Aegon Lid Raad van Advies "Erasmus Journal for Philosophy and Economics" Redacteur "Journal of Institutional Economics" Bestuurslid Zorgfacet Bestuurslid Stichting Bevordering Deskundigheid Huisartsen Vice voorzitter Kamercentrale VVD Utrecht DGA raccount BV, raccount invest BV en raccount & partners BV Penningmeester Stichting Hoog Beek & Royen Voorzitter Stichting Service Rotary Zeist Lid RvC en voorzitter Auditcie Seyster Veste woningbouwvereniging te Zeist Lid Raad van Toezicht De Waalboog Nijmegen Voorzitter Nederlandse Academie voor Eetstoornissen Lid diverse commissies bij Stichting TOPGGz erkend Lid rekenkamercommissie gemeente Houten tot februari 2015 Lid Raad van Commissarissen woningcorporatie Viveste met ingang van april

76 B.6 Cliëntenraad Heeft uw organisatie een cliëntenraad? Wordt/worden de cliëntenraad/raden in financiële zin ondersteund? Zijn er het afgelopen jaar door de cliëntenraad gevraagd adviezen uitgebracht, zo ja hoeveel Zijn er het afgelopen jaar door de clientenraad ongevraagd adviezen uitgebracht, zo ja hoeveel Hebben deze adviezen tot maatregelen geleid in de instelling, geef hier een percentage Heeft uw concern een commissie van vertrouwenslieden ingesteld? Heeft uw concern zich aangesloten bij een landelijke commissie? ja ja ja, 5: - begroting wijziging reglement klachtencommissie (verzwaard advies) - maatschappelijk verslag en jaarrekening - bezuinigingsmaatregelen (2 adviesaanvragen) ja, 1, werkwijze werving en benoeming nieuwe leden centrale ouderraad ja, 100% ja ja B.7 Verantwoording onkosten/declaraties raad van bestuur 2015 B.E. Lahuis P. Lukkien Reis-/verblijfskosten binnenland 64,10 0,00 Reis-/verblijfskosten buitenland 134,00 0,00 Kosten auto (brandstof, parkeren) 4633, ,63 Zakelijke kosten waaronder representatiekosten 780,41 664,45 Opleidingskosten 2 zie voetnoot 0,00 Congressen zie voetnoot 689,85 (Digitale) hulpmiddelen (laptop, telefoon, Ipad/tablet) 3 0,00 0,00 Lidmaatschappen (NVvP, NVZD) zie voetnoot 870,00 Overige kosten (rechtsbijstandverzekering, literatuur) 955,84 894,37 2 Kosten voor deskundigheidsbevordering, herregistratie als medisch specialist, (reis)congreskosten en lidmaatschappen beroepsvereniging voor de portefeuillehouder behandelzaken worden vergoed met als richtsnoer de AMS-regeling. 3 Krachtens arbeidscontract ter beschikking gesteld. 75

77 C Beleid, inspanningen en prestaties C.1 Kwaliteit van zorg GGZ C.1.1 Geboden zorg Functies geleverd door organisatorische eenheid (meerdere antwoorden mogelijk) Geestelijke gezondheidszorg Verslavingszorg Forensiche Psychiatrie RIBW ja/nee ja nee nee nee Langdurige zorg (behandeling/beleiding langer dan 1 jaar) Verleent uw instelling langdurige zorg? ja/nee ja C.1.2 Kwaliteitsindicatoren Type zorginstelling ZORGSOORTEN Extramurale / ambulante behandeling / begeleiding korter dan 2 jaar Extramurale / ambulante behandeling / begeleiding langer dan 2 jaar Intramurale klinische behandeling (ook SGLVG-GZ) Forensische zorg op strafrechtelijke titel extramuraal Forensische zorg op strafrechtelijke titel intramuraal (ook SGLVG-strafrechtelijke titel) Dagactiviteiten / dagbesteding ja/nee ja ja ja nee nee nee Diagnosegroepen DIAGNOSEGROEPEN Karakter levert zorg aan de volgende diagnosegroepen: stoornissen in de kindertijd schizofrenie en andere psychotische stoornissen stemmingsstoornissen angststoornissen overige stoornissen ja/nee ja ja ja ja ja Totaal aantal patiënten dat zorg heeft ontvangen in Opmerkingen Omdat Karakter relatief weinig patiënten met de diagnose: persoonlijkheidsstoornissen, delirium/ dementie/amnestische en andere cognitieve stoornissen en aan een middel gebonden stoornis in behandeling heeft, zijn deze ondergebracht in de categorie overige stoornissen. 76

78 EFFECTIVITEIT VAN ZORG Verandering in de ernst van de problematiek VERANDERING IN DE ERNST VAN DE PROBLEMATIEK (patiëntenperspectief) 1.2a Oordeel van de patiënt over verandering van de ernst van de problematiek Aantal patiënten dat positief heeft geantwoord op beide vragen (13, 14): Heeft u door de behandeling of begeleiding meer greep op uw problemen gekregen? (vraag 13) Bent u door de behandeling / begeleiding voldoende vooruit gegaan? (vraag 14) 391 Totaal aantal patiënten dat vraag 13 én 14 heeft beantwoord 639 % b Verandering in de ernst van de problematiek: aantal gemeten DBC s Aantal afgesloten behandel-dbc s in Het aantal afgesloten behandel-dbc s waarbij de ernst van de problematiek op systematische wijze is gemeten 2083 Percentage afgesloten behandel-dbc s waarbij de ernst van de problematiek op systematische wijze is gemeten 31% 1.2c Gebruikte instrumenten voor het meten van de verandering in ernst van de problematiek Klachten en symptomen vragenlijst: Kwaliteit van leven vragenlijst: CBCL Kidscreen 1.2d Gemiddelde delta t-score van alle evalueerbare DBC s die in de periode 1/1/2015 tot en met 31/12/2015 zijn afgesloten CBCL Gemiddelde delta T 1.6 Het aantal waarnemingen waarop de delta T is gebaseerd 16 Opmerkingen Door de transitie naar de gemeenten zijn alle nog openstaande DBC s op 31 december 2014 gesloten en op 1 januari zijn nieuwe jeugddbc s geopend. Hierdoor is een administratieve knip ontstaan in de DBC s en is ook het ROM systeem ontregeld. Dit is ook mede de reden dat het percentage gemeten DBCs tegenvalt in vergelijking met vorig jaar. Stichting SBG heeft voor 2015 besloten om alle DBCs die op 1 januari 2015 zijn geopend uit te sluiten van de benchmark en uitkomstoverzichten. Een gevolg hiervan is dat de delta T score op een heel klein aantal DBCs is berekend. Stichting Benchmark GGZ ziet 2015 voor de kinder- en jeugdpsychiatrie als overgangsjaar. Toelichting op de delta T: Gemiddelde delta T: de gemiddelde delta T-score is een indicatie voor het behandeleffect. Een positieve score is een globale indicatie voor verbetering. Stichting Benchmark GGZ werkt met deze maat in hun rapportage tool Bram en zegt hierover: De getoonde resultaten dienen vooralsnog met grote terughoudendheid geïnterpreteerd te worden, aangezien de behandeleffectrapportage op een beperkte gegevensset gebaseerd is en de achterliggende methodiek nog in ontwikkeling is. 77

79 Verandering in het dagelijks functioneren van de patiënt VERANDERING IN HET DAGELIJKS FUNCTIONEREN VAN DE PATIENT 1.3a Het op systematische wijze meten van het dagelijks functioneren Aantal afgesloten behandel-dbc s in Het aantal afgesloten behandel-dbc s waarbij het dagelijks functioneren op systematische wijze is gemeten 0 Percentage afgesloten behandel-dbc s waarbij het dagelijks functioneren op systematische wijze is gemeten 0% 1.3b Verandering in het dagelijks functioneren na behandeling Gemiddelde delta T - Het aantal waarnemingen waarop de delta T is gebaseerd - Opmerkingen In het kader van ROM wordt voor de kinder- en jeugdpsychiatrie de HoNOSCA als meetinstrument voor 'dagelijks functioneren' geadviseerd. Dit meetinstrument is binnen Karakter niet opgenomen in de ROM systematiek. Over het onderwerp Effectmeting is meer beschreven in hoofdstuk 2. Verandering in de ervaren kwaliteit van leven van de patiënt VERANDERING IN DE ERVAREN KWALITEIT VAN LEVEN VAN DE PATIENT Gebruikte instrumenten voor het meten van de verandering Welk(e) instrument(en) gebruikt u voor het meten van de verandering in de ervaren kwaliteit van leven? Kidscreen 1.4a Het op systematische wijze meten van de ervaren kwaliteit van leven Aantal afgesloten behandel-dbc s in Het aantal afgesloten behandel-dbc s waarbij de ervaren kwaliteit van leven op systematische wijze is gemeten 1979 Percentage afgesloten behandel-dbc s waarbij de ervaren kwaliteit van leven op systematische wijze is gemeten 30% 1.4b Verandering in ervaren kwaliteit van leven na behandeling Gemiddelde delta T 2.2 Het aantal waarnemingen waarop de delta T is gebaseerd 149 Opmerkingen Door de transitie naar de gemeenten zijn alle nog openstaande DBC s op 31 december 2014 gesloten en op 1 januari zijn nieuwe jeugddbc s geopend. Hierdoor is een administratieve knip ontstaan in de DBC s en is ook het ROMsysteem ontregeld. Dit is ook mede de reden dat het percentage gemeten DBCs tegenvalt in vergelojking met vorig jaar. Stichting SBG heeft voor 2015 besloten om alle DBCs die op 1 januari 2015 zijn geopend uit te sluiten van de benchmark en uitkomstoverzichten. Een gevolg hiervan is dat de delta T score op een heel klein aantal DBCs is berekend. Stichting Benchmark GGZ ziet 2015 voor de kinder- en jeugdpsychiatrie als overgangsjaar. Toelichting op de delta T: Gemiddelde delta T: de gemiddelde delta T-score is een indicatie voor het behandeleffect. Een positieve score is een globale indicatie voor verbetering. Stichting Benchmark GGZ werkt met deze maat in hun rapportage 78

80 tool Bram en zegt hierover: De getoonde resultaten dienen vooralsnog met grote terughoudendheid geïnterpreteerd te worden, aangezien de behandeleffectrapportage op een beperkte gegevensset gebaseerd is en de achterliggende methodiek nog in ontwikkeling is. Het percentage gemeten DBC s onder 1.4a kan overigens nog iets verder oplopen omdat de ROM-metingen tot 1 maart verzameld kunnen worden. Drop-out - per diagnosegroep DROP-OUT - PER DIAGNOSEGROEP Aantal patiënten waarvan de behandeling is afgesloten met als reden eenzijdige beëindiging door de patiënt : stoornissen in de kindertijd schizofrenie en andere psychotische stoornissen stemmingsstoornissen angststoornissen overige stoornis(sen) Totaal aantal patiënten waarvan de behandeling/begeleiding is afgesloten in verslagjaar: stoornissen in de kindertijd schizofrenie en andere psychotische stoornissen stemmingsstoornissen angststoornissen overige stoornis(sen) Percentage patiënten waarvan de behandeling is afgesloten met als reden eenzijdige beëindiging door de patiënt ten opzicht van het totaal aantal patiënten waarvan de behandeling/begeleiding is afgesloten in verslagjaar: stoornissen in de kindertijd schizofrenie en andere psychotische stoornissen stemmingsstoornissen angststoornissen overige stoornis(sen) % 0% 2% 1% 2% Standaardprocedure voor somatische screening STANDAARDPROCEDURE VOOR SOMATISCHE SCREENING Is er een standaardprocedure voor somatische screening van cliënten met schizofrenie binnen de doelgroep in de instelling? Wordt in het cliëntregistratiesysteem vastgelegd of een somatische screening heeft plaatsgevonden en is op basis van dit systeem een overzicht samen te stellen bij welke cliënten een screening heeft plaatsgevonden? Worden deze overzichten door de organisatie structureel gebruikt als (stuur)informatie voor managers of professionals? Opmerkingen Bij alle klinische patiënten wordt een somatische screening afgenomen. Deze is opgenomen in ons EPD, daaruit zijn geen lijsten te genereren. ja nee nee Tijdig contact na ontslag uit de kliniek TIJDIG CONTACT NA ONTSLAG UIT DE KLINIEK Aantal patiënten dat na ontslag uit de kliniek bij dezelfde zorgaanbieder binnen twee weken een ambulant of deeltijdcontact heeft: stoornissen in de kindertijd schizofrenie en andere psychotische stoornissen stemmingsstoornissen angststoornissen overige stoornis(sen) Totaal aantal patiënten ontslagen uit de kliniek: stoornissen in de kindertijd schizofrenie en andere psychotische stoornissen

81 stemmingsstoornissen angststoornissen overige stoornis(sen) Percentage patiënten dat na ontslag uit de kliniek bij dezelfde zorgaanbieder binnen twee weken een ambulant of deeltijdcontact heeft: stoornissen in de kindertijd schizofrenie en andere psychotische stoornissen stemmingsstoornissen angststoornissen overige stoornis(sen) Opmerkingen Het regelen van de verantwoordelijkheid voor tijdige ambulante of deeltijdcontacten ligt bij Karakter, vaak gaat dit in overleg met de verwijzer die het traject weer oppakt. Hierover is het niet zinvol een standaard tijd af te spreken % 11% 43% 56% 46% VEILIGHEID Beschikbaarheid medicatieoverzicht BESCHIKBAARHEID MEDICATIEOVERZICHT Hanteert de instelling een voorschrijfsysteem voor medicatie? Biedt dit systeem de mogelijkheid per patiënt een actueel medicatieoverzicht te genereren? Worden deze overzichten door de organisatie structureel gebruikt als (stuur)informatie voor managers of professionals? ja ja ja Aantal patiënten Het aantal patiënten van Karakter waarvoor tussen 01/01/2015 en 31/12/2015 een medicatieopdracht is uitgeschreven Het aantal patiënten van Karakter van wie de voorschrijver op het moment van voorschrijven een actueel medicatieoverzicht tot zijn/haar beschikking had % 100% Opmerkingen Beleid is het secretariaat bij elke nieuwe aanmelding de medicatiegegevens opvraagt bij de apotheek. De overzichten worden wel gebruikt als informatie voor professionals, niet als stuurinformatie voor managers. Insluiting: aantallen en duur INSLUITING IN SEPAREERRUIMTE Worden de interventies in het cliëntregistratiesysteem vastgelegd met de Argusset en zijn op basis van dit systeem overzichten samen te stellen? Worden deze overzichten door de organisatie structureel gebruikt als (stuur)informatie voor managers of professionals? ja ja Klinische patiënten Gemiddeld aantal separatie-interventie per klinische verblijfsdag in 2015 Het aantal separatie-interventies 91 Totaal aantal klinisch verblijfsdagen Gemiddeld aantal separatie-interventies per klinische verblijfsdag 0,004 De gemiddeld duur van de separaties in 2015 Totaal aantal separatie-episodes 477 Totale duur van separatie-episodes

82 Gemiddelde duur (in uren) van de separaties 6,4 Opmerkingen Opgave van de gegevens is gedaan conform Argus. De cijfers aangaande separaties zijn gekleurd door slechts enkele ernstige patienten die veel en wat betreft duur langere separaties op hun naam hebben staan. Al deze individuele casuistiek staat altjd onder extra aandacht. PATIENTGERICHTHEID Informed consent INFORMED CONSENT Heeft u ingestemd met uw behandel- of begeleidingsplan? Aantal patiënten dat heeft ingestemd met het behandel-/begeleidingsplan (vraag 6) 561 Totaal aantal patiënten dat de vraag heeft beantwoord uit de Thermometer Cliëntwaardering 639 % 88 Keuzevrijheid KEUZEVRIJHEID Kon (kunt) u meebeslissen over de behandeling of begeleiding die u zou krijgen (krijgt)? Aantal patiënten dat keuzevrijheid heeft ervaren (vraag 4) 573 Totaal aantal patiënten dat de vraag heeft beantwoord uit de Thermometer Cliëntwaardering 639 % 90 Vervulling zorgwensen VERVULLING ZORGWENSEN Werd (wordt) het behandel- of begeleidingsplan naar wens uitgevoerd? Vond (vindt) u de behandeling of begeleiding de juiste aanpak voor uw problemen en klachten? Aantal patiënten dat positief heeft geantwoord op beide vragen (vraag 11, 12) 496 Totaal aantal patiënten met antwoord op beide vragen uit de Thermometer Cliëntwaardering 639 % 78 Adequate bejegening door hulpverlener ADEQUATE BEJEGENING DOOR HULPVERLENER Toonde (toont) de hulpverlener voldoende respect voor u? Vond (vindt) u de hulpverlener voldoende geïnteresseerd in u en uw mening? Aantal patiënten dat positief heeft geantwoord op beide vragen (vraag 9, 10) 596 Totaal aantal patiënten met antwoord op beide vragen uit de Thermometer Cliëntwaardering 639 % 93 81

83 Adequate informatieverstrekking over de behandeling/begeleiding ADEQUATE INFORMATIEVERSTREKKING OVER DE BEHANDELING/BEGELEIDING Heeft u voldoende informatie gekregen over de behandel- en begeleidingsmogelijkheden van de zorgaanbieder? Heeft u voldoende informatie gekregen over de aanpak van uw behandeling of begeleiding? Heeft u voldoende informatie gekregen over het te verwachten resultaat van uw behandeling of begeleiding? Aantal patiënten dat alle vragen positief heeft beantwoord (vraag 1, 2,3) 542 Totaal aantal patiënten met antwoord op alle 3 de vragen uit de Thermometer 639 Cliëntwaardering % 85 C.1.4 Verklaring Verklaring van het bestuur van de instelling Deze indicatoren zijn naar waarheid ingevuld met gebruikmaking van de voorschriften en richtlijnen waarmee de kwaliteitsgegevens worden geschoond en de indicatoren worden gecasemixt. ja/nee ja C.2 Klachten Klachtenfunctionaris Gegeven Kunnen patiënten in uw concern terecht bij een klachtenfunctionaris Antwoordcategorie Ja Aantallen klachten Gegeven Aantal Beschikt u over een regeling voor de behandeling van klachten jegens de client van uw ja instelling conform de Wet klachtrecht clienten zorgsector? Voldoet deze regeling aan de 6 gestelde eisen ingevolge deze wet? ja Werkt de klachtencommissie in overeenstemming met de gestelde eisen? ja Brengt u deze regeling bij uw clienten op een passende wijze onder de aandacht? ja Aantal klachten ingediend bij de klachtencommissie 3 Aantal klachten als percentage van het gemiddeld aantal personeelsleden in fte s 0,45% Aantal door de klachtencommissie in behandeling genomen klachten 2 Aantal klachten waarover de klachtencommissie advies heeft uitgebracht 2 Aantal klachten dat gegrond is verklaard 2 (deels) Was er in het verslagjaar een vertrouwensperson beschikbaar? ja Zo ja, hoe vaak is deze geraadpleegd/contact mee geweest? 10 klachten, 15 vragen 82

84 C.3 Verloop personeel Verloop personeel Verloop personeel Aantal personeelsleden Aantal FTE Instroom personeel in loondienst totale concern in verslagjaar ,05 Uitstroom personeel in loondienst totale concern in verslagjaar C.4 Ziekteverzuim C.4.1 Ziekteverzuim alle sectoren met uitzondering van UMC s Verzuim Percentage Verzuim totaal personeel in loondienst (alle sectoren behalve UMC s) 4,84% C.5 Vacatures Vacatures Totaal aantal vacatures per einde verslagjaar Aantal moeilijk vervulbare vacatures per einde verslagjaar Totaal personeel Waarvan personeel met patiënt/ patiëntgebonden functies 83

85 D Publicaties, lezingen en promoties Publicaties Lezingen Promoties Publicaties 1. Aarts E, van Holstein M, Hoogman M, Onnink M, Kan C, Franke B, Buitelaar J, Cools R. Reward modulation of cognitive function in adultattention-deficit/hyperactivity disorder: a pilot study on the role of striatal dopamine. Behav Pharmacol Feb;26(1-2): doi: /fbp PubMed PMID: Aebi M, van Donkelaar MM, Poelmans G, Buitelaar JK, Sonuga-Barke EJ, Stringaris A; IMAGE consortium, Faraone SV, Franke B, Steinhausen HC, van Hulzen KJ. Gene-set and multivariate genome-wide association analysis of oppositional defiant behavior subtypes in attention-deficit/hyperactivity disorder. Am J Med Genet B Neuropsychiatr Genet Jul 16. doi: /ajmg.b [Epub ahead of print] PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Ashwood KL, Buitelaar J, Murphy D, Spooren W, Charman T. European clinical network: autism spectrum disorder assessments and patient characterisation. Eur Child Adolesc Psychiatry Aug;24(8): doi: /s Epub 2014 Dec 4. PubMed PMID: Berg van den I, Nijboer, R., Blom, R, Deurzen van P, FIT (feedback informed treatment), tijdschrift voor vaktherapie 2015/4, jaargang Bielczyk NZ, Buitelaar JK, Glennon JC, Tiesinga PH. Circuit to construct mapping: a mathematical tool for assisting the diagnosis and treatment in major depressive disorder. Front Psychiatry Feb 26;6:29. doi: /fpsyt ecollection Review. PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Blom R, Onderzoek mindfulness bij autisme: meer rust in het hoofd. Wetenschappelijk Tijdschrift Autisme. Augustus Bralten J, Greven CU, Franke B, Mennes M, Zwiers MP, Rommelse NN, Hartman C, van der Meer D, O'Dwyer L, Oosterlaan J, Hoekstra PJ, Heslenfeld D, Arias-Vasquez A, Buitelaar JK. Voxel-based morphometry analysis reveals frontal brain differences in participants with ADHD and their unaffected siblings. J Psychiatry Neurosci Dec 11;41(2): doi: /jpn [Epub ahead of print] PubMed PMID: Buitelaar J, Asherson P, Soutullo C, Colla M, Adams DH, Tanaka Y, Haynes VS, Escobar R, Upadhyaya H. Differences in maintenance of response upon discontinuation across medication treatments in attention-deficit/hyperactivity disorder. Eur Neuropsychopharmacol Oct;25(10): doi: /j.euroneuro Epub 2015 Jun 22. PubMed PMID: Buitelaar NJ, Posthumus JA, Buitelaar JK. ADHD in Childhood and/or Adulthood as a Risk Factor for Domestic Violence or Intimate Partner Violence: A Systematic Review. J Atten Disord May 20. pii: [Epub ahead of print] PubMed PMID: Cortese S, Ferrin M, Brandeis D, Buitelaar J, Daley D, Dittmann RW, Holtmann M, Santosh P, Stevenson J, Stringaris A, Zuddas A, Sonuga-Barke EJ; European ADHD Guidelines Group (EAGG). Cognitive training for attentiondeficit/hyperactivity disorder: meta-analysis of clinical and neuropsychological outcomes from randomized controlled trials. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry Mar;54(3): doi: /j.jaac Epub 2014 Dec 29. Review. Erratum in: J Am Acad Child Adolesc Psychiatry May;54(5):433. PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC de Bildt A, Sytema S, Zander E, Bölte S, Sturm H, Yirmiya N, Yaari M, Charman T, Salomone E, LeCouteur A, Green J, Bedia RC, Primo PG, van Daalen E, de Jonge MV, Guðmundsdóttir E, Jóhannsdóttir S, Raleva M, Boskovska M, Rogé B, Baduel S, Moilanen I, Yliherva A, Buitelaar J, Oosterling IJ. Autism Diagnostic Interview-Revised (ADI-R) Algorithms for Toddlers and Young Preschoolers: Application in a Non-US Sample of 1,104 Children. J Autism Dev Disord Jul;45(7): doi: /s PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC de With SA, Pulit SL, Wang T, Staal WG, van Solinge WW, de Bakker PI, Ophoff RA. Genome-wide association study of lymphoblast cell viability after clozapine exposure. Am J Med Genet B Neuropsychiatr Genet Mar;168B(2): doi: /ajmg.b Epub 2015 Feb 5. PubMed PMID: Du L, Shan L, Wang B, Li H, Xu Z, Staal WG, Jia F. A Pilot Study on the Combination of Applied Behavior Analysis and Bumetanide Treatment for Children with Autism. J Child Adolesc Psychopharmacol Sep;25(7): doi: /cap Epub 2015 Aug 10. PubMed PMID: Engels R, Nijhof K, Gaag RJ van der, Buitelaar JK, Grevenstein M (o.a.), Meisjes in de Zorg, Signalering, preventie en behandeling, 1 e druk Feng J, Shan L, Du L, Wang B, Li H, Wang W, Wang T, Dong H, Yue X, Xu Z, Staal WG, Jia F. Clinical improvement following vitamin D3 supplementation in Autism Spectrum Disorder. Nutr Neurosci Jan 18. [Epub ahead of print] PubMed PMID:

86 16. Francx W, Oldehinkel M, Oosterlaan J, Heslenfeld D, Hartman CA, Hoekstra PJ, Franke B, Beckmann CF, Buitelaar JK, Mennes M. The executive control network and symptomatic improvement in attention-deficit/hyperactivity disorder. Cortex Dec;73: doi: /j.cortex Epub 2015 Aug 22. PubMed PMID: Francx W, Zwiers MP, Mennes M, Oosterlaan J, Heslenfeld D, Hoekstra PJ, Hartman CA, Franke B, Faraone SV, O'Dwyer L, Buitelaar JK. White matter microstructure and developmental improvement of hyperactive/impulsive symptoms in attention-deficit/hyperactivity disorder. J Child Psychol Psychiatry Dec;56(12): doi: /jcpp Epub 2015 Jan 10. PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Garcia Rosales A, Vitoratou S, Banaschewski T, Asherson P, Buitelaar J, Oades RD, Rothenberger A, Steinhausen HC, Faraone SV, Chen W. Are all the 18 DSM-IV and DSM-5 criteria equally useful for diagnosing ADHD and predicting comorbid conduct problems? Eur Child Adolesc Psychiatry Nov;24(11): doi: /s Epub 2015 Mar 6. PubMed PMID: Greven C, Bralten J. De bouw van de hersenen bij adolescenten en jongvolwassenen met ADHD. Tijdschr Psychiatr. 2015;57(8):615. Dutch. PubMed PMID: Greven CU, Merwood A, van der Meer JM, Haworth CM, Rommelse N, Buitelaar JK. The opposite end of the attention deficit hyperactivity disorder continuum: genetic and environmental aetiologies of extremely low ADHD traits. J Child Psychol Psychiatry Oct 17. doi: /jcpp [Epub ahead of print] PubMed PMID: Greven CU, Bralten J, Mennes M, O'Dwyer L, van Hulzen KJ, Rommelse N, Schweren LJ, Hoekstra PJ, Hartman CA, Heslenfeld D, Oosterlaan J, Faraone SV, Franke B, Zwiers MP, Arias-Vasquez A, Buitelaar JK. Developmentally stable whole-brain volume reductions and developmentally sensitive caudate and putamen volume alterations in those with attention-deficit/hyperactivity disorder and their unaffected siblings. JAMA Psychiatry May;72(5): doi: /jamapsychiatry PubMed PMID: Greven CU, van der Meer JM, Hartman CA, Lappenschaar MG, Buitelaar JK, Rommelse NN. Do High and Low Extremes of ADHD and ASD Trait Continua Represent Maladaptive Behavioral and Cognitive Outcomes? A Population-Based Study. J Atten Disord Mar 30. pii: [Epub ahead of print] PubMed PMID: Groenman AP, Greven CU, van Donkelaar MM, Schellekens A, van Hulzen KJ, Rommelse N, Hartman CA, Hoekstra PJ, Luman M, Franke B, Faraone SV, Oosterlaan J, Buitelaar JK. Dopamine and serotonin genetic risk scores predicting substance and nicotine use in attention deficit/hyperactivity disorder. Addict Biol Mar 6. doi: /adb [Epub ahead of print] PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Groenman AP, Oosterlaan J, Greven CU, Vuijk PJ, Rommelse N, Franke B, Hartman CA, Hoekstra PJ, Sergeant J, Faraone SV, Buitelaar J. Neurocognitive predictors of substance use disorders and nicotine dependence in ADHD probands, their unaffected siblings, and controls: a 4-year prospective follow-up. J Child Psychol Psychiatry May;56(5): doi: /jcpp Epub 2014 Aug 19. PubMed PMID: Guadalupe T, Zwiers MP, Wittfeld K, Teumer A, Vasquez AA, Hoogman M, Hagoort P, Fernandez G, Buitelaar J, van Bokhoven H, Hegenscheid K, Völzke H, Franke B, Fisher SE, Grabe HJ, Francks C. Asymmetry within and around the human planum temporale is sexually dimorphic and influenced by genes involved in steroid hormone receptor activity. Cortex Jan;62: doi: /j.cortex Epub 2014 Aug 7. PubMed PMID: Gupta CN, Calhoun VD, Rachakonda S, Chen J, Patel V, Liu J, Segall J, Franke B, Zwiers MP, Arias-Vasquez A, Buitelaar J, Fisher SE, Fernandez G, van Erp TG, Potkin S, Ford J, Mathalon D, McEwen S, Lee HJ, Mueller BA, Greve DN, Andreassen O, Agartz I, Gollub RL, Sponheim SR, Ehrlich S, Wang L, Pearlson G, Glahn DC,Sprooten E, Mayer AR, Stephen J, Jung RE, Canive J, Bustillo J, Turner JA.Patterns of Gray Matter Abnormalities in Schizophrenia Based on an International Mega-analysis. Schizophr Bull Sep;41(5): doi: /schbul/sbu177. Epub 2014 Dec 28. PubMed PMID: ; PubMed CentralPMCID: PMC Harfterkamp M, van der Meer D, van der Loo-Neus G, Buitelaar JK, Minderaa RB, Hoekstra PJ. No evidence for predictors of response to atomoxetine treatment of attention-deficit/hyperactivity disorder symptoms in children and adolescents with autism spectrum disorder. J Child Adolesc Psychopharmacol May;25(4): doi: /cap Epub 2015 Apr 28. PubMed PMID: Hellendoorn A, Wijnroks L, van Daalen E, Dietz C, Buitelaar JK, Leseman P. Motor functioning, exploration, visuospatial cognition and language development in preschool children with autism. Res Dev Disabil Apr;39: doi: /j.ridd Epub 2015 Jan 28. PubMed PMID: Herpers PC, Klip H, Rommelse NN, Greven CU, Buitelaar JK. Associations between high callous-unemotional traits and quality of life across youths with non-conduct disorder diagnoses. Eur Child Adolesc Psychiatry Sep 11. [Epub ahead of print] PubMed PMID: Hibar DP, Stein JL, Renteria ME, Arias-Vasquez A, Desrivières S, Jahanshad N, Toro R, Wittfeld K, Abramovic L, Andersson M, Aribisala BS, Armstrong NJ, Bernard M, Bohlken MM, Boks MP, Bralten J, Brown AA, Chakravarty MM, Chen Q, Ching CR, Cuellar-Partida G, den Braber A, Giddaluru S, Goldman AL, Grimm O, Guadalupe T, Hass J, Woldehawariat G, Holmes AJ, Hoogman M, Janowitz D, Jia T, Kim S, Klein M, Kraemer B, Lee PH, Olde Loohuis LM, Luciano M, Macare C, Mather KA, Mattheisen M, Milaneschi Y, Nho K, Papmeyer M, Ramasamy A, Risacher SL, Roiz- Santiañez R, Rose EJ, Salami A, Sämann PG, Schmaal L, Schork AJ, Shin J, Strike LT, Teumer A, van Donkelaar MM, van Eijk KR, Walters RK, Westlye LT, Whelan CD, Winkler AM, Zwiers MP, Alhusaini S, Athanasiu L, Ehrlich S, Hakobjan MM, Hartberg CB, Haukvik UK, Heister AJ, Hoehn D, Kasperaviciute D, Liewald DC, Lopez LM, Makkinje RR, Matarin M, Naber MA, McKay DR, Needham M, Nugent AC, Pütz B, Royle NA, Shen L, Sprooten E, Trabzuni D, van der Marel SS, van Hulzen KJ, Walton E, Wolf C, Almasy L, Ames D, Arepalli S, Assareh AA, Bastin ME, Brodaty H, Bulayeva KB, Carless MA, Cichon S, Corvin A, Curran JE, Czisch M, de Zubicaray GI, Dillman A, Duggirala R, Dyer TD, Erk S, Fedko IO, Ferrucci L, Foroud TM, Fox PT, Fukunaga M, Gibbs JR, Göring HH, Green RC, Guelfi S, Hansell NK, Hartman CA, Hegenscheid K, Heinz A, Hernandez DG, Heslenfeld DJ, Hoekstra PJ, Holsboer F, Homuth G, Hottenga JJ, Ikeda M, Jack CR Jr, Jenkinson M, Johnson R, Kanai R, Keil M, Kent JW Jr, Kochunov P, Kwok JB, Lawrie SM, Liu X, Longo DL, McMahon KL, Meisenzahl E, Melle I, Mohnke S, Montgomery GW, Mostert JC, Mühleisen TW, Nalls MA, Nichols TE, 85

87 Nilsson LG, Nöthen MM, Ohi K, Olvera RL, Perez-Iglesias R, Pike GB, Potkin SG, Reinvang I, Reppermund S, Rietschel M, Romanczuk-Seiferth N, Rosen GD, Rujescu D, Schnell K, Schofield PR, Smith C, Steen VM, Sussmann JE, Thalamuthu A, Toga AW, Traynor BJ, Troncoso J, Turner JA, Valdés Hernández MC, van 't Ent D, van der Brug M, van der Wee NJ, van Tol MJ, Veltman DJ, Wassink TH, Westman E, Zielke RH, Zonderman AB, Ashbrook DG, Hager R, Lu L, McMahon FJ, Morris DW, Williams RW, Brunner HG, Buckner RL, Buitelaar JK, Cahn W, Calhoun VD, Cavalleri GL, Crespo-Facorro B, Dale AM, Davies GE, Delanty N, Depondt C, Djurovic S, Drevets WC, Espeseth T, Gollub RL, Ho BC, Hoffmann W, Hosten N, Kahn RS, Le Hellard S, Meyer-Lindenberg A, Müller-Myhsok B, Nauck M, Nyberg L, Pandolfo M, Penninx BW, Roffman JL, Sisodiya SM, Smoller JW, van Bokhoven H, van Haren NE, Völzke H, Walter H, Weiner MW, Wen W, White T, Agartz I, Andreassen OA, Blangero J, Boomsma DI, Brouwer RM, Cannon DM, Cookson MR, de Geus EJ, Deary IJ, Donohoe G, Fernández G, Fisher SE, Francks C, Glahn DC, Grabe HJ, Gruber O, Hardy J, Hashimoto R, Hulshoff Pol HE, Jönsson EG, Kloszewska I, Lovestone S, Mattay VS, Mecocci P, McDonald C, McIntosh AM, Ophoff RA, Paus T, Pausova Z, Ryten M, Sachdev PS, Saykin AJ, Simmons A, Singleton A, Soininen H, Wardlaw JM, Weale ME, Weinberger DR, Adams HH, Launer LJ, Seiler S, Schmidt R, Chauhan G, Satizabal CL, Becker JT, Yanek L, van der Lee SJ, Ebling M, Fischl B, Longstreth WT Jr, Greve D, Schmidt H, Nyquist P, Vinke LN, van Duijn CM, Xue L, Mazoyer B, Bis JC, Gudnason V, Seshadri S, Ikram MA; Alzheimer s Disease Neuroimaging Initiative; CHARGE Consortium; EPIGEN; IMAGEN; SYS, Martin NG, Wright MJ, Schumann G, Franke B, Thompson PM, Medland SE. Common genetic variants influence human subcortical brain structures. Nature Apr 9;520(7546): doi: /nature Epub 2015 Jan 21. PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Janssen L, Kan CC, Carpentier PJ, Sizoo B, Hepark S, Grutters J, Donders R, Buitelaar JK, Speckens AE. Mindfulness based cognitive therapy versus treatment as usual in adults with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD). BMC Psychiatry Sep 15;15:216. doi: /s x. PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Janssen LK(1), Sescousse G, Hashemi MM, Timmer MH, ter Huurne NP, Geurts DE, Cools R. Abnormal modulation of reward versus punishment learning by a dopamine D2-receptor antagonist in pathological gamblers. Psychopharmacology (Berl) Sep;232(18): doi: /s y. Epub 2015 Jun Jia F, Wang B, Shan L, Xu Z, Staal WG, Du L. Core symptoms of autism improvedafter vitamin D supplementation. Pediatrics Jan;135(1):e doi: /peds Epub 2014 Dec 15. PubMed PMID: Klein M, van der Voet M, Harich B, van Hulzen KJ, Onnink AM, Hoogman M, Guadalupe T, Zwiers M, Groothuismink JM, Verberkt A, Nijhof B, Castells-Nobau A, Faraone SV, Buitelaar JK, Schenck A, Arias-Vasquez A, Franke B; PsychiatricGenomics Consortium ADHD Working Group. Converging evidence does not support GIT1as an ADHD risk gene. Am J Med Genet B Neuropsychiatr Genet Jun 10. doi: /ajmg.b [Epub ahead of print] PubMed PMID: Kok L, van der Waa A, Klip H, Staal W. The effectiveness of psychosocial interventions for children with a psychiatric disorder and mild intellectual disability to borderline intellectual functioning: A systematic literature review and metaanalysis. Clin Child Psychol Psychiatry Jan;21(1): doi: / Epub 2015 Jan 28. Review. PubMed PMID: Lartseva A, Dijkstra T, Buitelaar JK. Emotional language processing in autism spectrum disorders: a systematic review. Front Hum Neurosci Jan 6;8:991.doi: /fnhum ecollection Review. PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Loth E, Spooren W, Ham LM, Isaac MB, Auriche-Benichou C, Banaschewski T, Baron-Cohen S, Broich K, Bölte S, Bourgeron T, Charman T, Collier D, de Andres-Trelles F, Durston S, Ecker C, Elferink A, Haberkamp M, Hemmings R, Johnson MH, Jones EJ, Khwaja OS, Lenton S, Mason L, Mantua V, Meyer-Lindenberg A, Lombardo MV, O'Dwyer L, Okamoto K, Pandina GJ, Pani L, Persico AM, Simonoff E, Tauscher-Wisniewski S, Llinares-Garcia J, Vamvakas S, Williams S, Buitelaar JK, Murphy DG. Identification and validation of biomarkers for autism spectrum disorders. Nat Rev Drug Discov Dec 31;15(1):70-3. doi: /nrd PubMed PMID: Maier R, Moser G, Chen GB, Ripke S; Cross-Disorder Working Group of the Psychiatric Genomics Consortium, Coryell W, Potash JB, Scheftner WA, Shi J, Weissman MM, Hultman CM, Landén M, Levinson DF, Kendler KS, Smoller JW, Wray NR, Lee SH. Joint analysis of psychiatric disorders increases accuracy of risk prediction for schizophrenia, bipolar disorder, and major depressive disorder. Am J Hum Genet Feb 5;96(2): doi: /j.ajhg Epub 2015 Jan 29. PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC McConachie H, Fletcher-Watson S; Working Group 4, COST Action Enhancing the Scientific Study of Early Autism. Building capacity for rigorous controlled trials in autism: the importance of measuring treatment adherence. Child Care Health Dev Mar;41(2): doi: /cch Epub 2014 Aug Meiden, van der H., Helpt Traffic kinderen op weg?, Tijdschrift: Orthopedagogiek: Onderzoek en Praktijk, jaargang 54, nr. 5, mei Möricke E, Buitelaar JK, Rommelse NN. Do We Need Multiple Informants When Assessing Autistic Traits? The Degree of Report Bias on Offspring, Self, and Spouse Ratings. J Autism Dev Disord Jan;46(1): doi: /s y. PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Mostert JC, Hoogman M, Onnink AM, van Rooij D, von Rhein D, van Hulzen KJ, Dammers J, Kan CC, Buitelaar JK, Norris DG, Franke B. Similar Subgroups Based on Cognitive Performance Parse Heterogeneity in Adults With ADHD and Healthy Controls. J Atten Disord Sep 14. pii: [Epub ahead of print] PubMed PMID: Mostert JC, Onnink AM, Klein M, Dammers J, Harneit A, Schulten T, van Hulzen KJ, Kan CC, Slaats-Willemse D, Buitelaar JK, Franke B, Hoogman M. Cognitive heterogeneity in adult attention deficit/hyperactivity disorder: A systematic analysis of neuropsychological measurements. Eur Neuropsychopharmacol Nov;25(11): doi: /j.euroneuro Epub 2015 Aug 21.PubMed PMID: Mostert-Kerckhoffs MA, Staal WG, Houben RH, de Jonge MV. Stop and change: inhibition and flexibility skills are related to repetitive behavior in children and young adults with autism spectrum disorders. J Autism Dev Disord Oct;45(10): doi: /s y. PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC

88 45. Muskens JB, Vermeulen K, van Deurzen PA, Tomesen EM, van der Gaag RJ, Buitelaar JK, Staal WG. [Somatic screening in child and adolescent psychiatry: a descriptive pilot study]. Tijdschr Psychiatr. 2015;57(10): Dutch. PubMedPMID: Muskens JB, Herpers PC, van Velthuysen M, van Deurzen P, Lahuis BE, van der Gaag RJ. [Intensive home treatment of adolescents in crisis: treat the parents along with 'psychiatric' adolescents]. Ned Tijdschr Geneeskd. 2015;159:A8280. Dutch. PubMed PMID: Naaijen J, Lythgoe DJ, Amiri H, Buitelaar JK, Glennon JC. Fronto-striatal glutamatergic compounds in compulsive and impulsive syndromes: a review of magnetic resonance spectroscopy studies. Neurosci Biobehav Rev May;52: doi: /j.neubiorev Epub 2015 Feb 21. Review. PubMed PMID: Network and Pathway Analysis Subgroup of Psychiatric Genomics Consortium. Psychiatric genome-wide association study analyses implicate neuronal, immune andhistone pathways. Nat Neurosci Feb;18(2): doi: /nn Epub 2015 Jan 19. Erratum in: Nat Neurosci Jun;18(6):926. PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Noordermeer SD, Luman M, Buitelaar JK, Hartman CA, Hoekstra PJ, Franke B, Faraone SV, Heslenfeld DJ, Oosterlaan J. Neurocognitive Deficits in Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder With and Without Comorbid Oppositional Defiant Disorder. J Atten Disord Oct 20. pii: [Epub ahead of print] PubMed PMID: Oerlemans AM, Burmanje MJ, Franke B, Buitelaar JK, Hartman CA, Rommelse NN. Identifying Unique Versus Shared Preand Perinatal Risk Factors for ASD and ADHD Using a Simplex-Multiplex Stratification. J Abnorm Child Psychol Oct 14. [Epub ahead of print] PubMed PMID: Oerlemans AM, Hartman CA, de Bruijn YG, Franke B, Buitelaar JK, Rommelse NN. Cognitive impairments are different in single-incidence and multi-incidence ADHD families. J Child Psychol Psychiatry Jul;56(7): doi: /jcpp Epub 2014 Oct 27. PubMed PMID: Oerlemans AM, Hartman CA, De Bruijn YG, Van Steijn DJ, Franke B, Buitelaar JK, Rommelse NN. Simplex and multiplex stratification in ASD and ADHD families: a promising approach for identifying overlapping and unique underpinnings of ASD and ADHD? J Autism Dev Disord Mar;45(3): doi: /s PubMed PMID: Oerlemans AM, Hartman CA, Franke B, Buitelaar JK, Rommelse NN. Does the cognitive architecture of simplex and multiplex ASD families differ?j Autism Dev Disord Feb;46(2): doi: /s PMID: Oldehinkel AJ, Rosmalen JG, Buitelaar JK, Hoek HW, Ormel J, Raven D, Reijneveld SA, Veenstra R, Verhulst FC, Vollebergh WA, Hartman CA. Cohort Profile Update: the TRacking Adolescents' Individual Lives Survey (TRAILS). Int J Epidemiol Feb;44(1):76-76n. doi: /ije/dyu225. Epub 2014 Nov 26. PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Onnink AM, Zwiers MP, Hoogman M, Mostert JC, Dammers J, Kan CC, Vasquez AA, Schene AH, Buitelaar J, Franke B. Deviant white matter structure in adults with attention-deficit/hyperactivity disorder points to aberrant myelination and affects neuropsychological performance. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry Dec 3;63: doi: /j.pnpbp Epub 2015 May 5. PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Ormel J, Raven D, van Oort F, Hartman CA, Reijneveld SA, Veenstra R, Vollebergh WA, Buitelaar J, Verhulst FC, Oldehinkel AJ. Mental health in Dutch adolescents: a TRAILS report on prevalence, severity, age of onset, continuity and co-morbidity of DSM disorders. Psychol Med Jan;45(2): doi: /S Epub 2014 Jun 20. PubMed PMID: Persico AM, Arango C, Buitelaar JK, Correll CU, Glennon JC, Hoekstra PJ, Moreno C, Vitiello B, Vorstman J, Zuddas A; European Child and Adolescent Clinical Psychopharmacology Network. Unmet needs in paediatric psychopharmacology: Present scenario and future perspectives. Eur Neuropsychopharmacol Oct;25(10): doi: /j.euroneuro Epub 2015 Jun 20. Review. PubMed PMID: Pingault JB, Viding E, Galéra C, Greven CU, Zheng Y, Plomin R, Rijsdijk F.Genetic and Environmental Influences on the Developmental Course of Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder Symptoms From Childhood to Adolescence. JAMA Psychiatry Jul;72(7): doi: /jamapsychiatry PubMed PMID: Pruim RH, Mennes M, van Rooij D, Llera A, Buitelaar JK, Beckmann CF. ICA-AROMA: A robust ICA-based strategy for removing motion artifacts from fmri data. Neuroimage May 15;112: doi: /j.neuroimage Epub 2015 Mar 11. PubMed PMID: Pruim RH, Mennes M, Buitelaar JK, Beckmann CF. Evaluation of ICA-AROMA and alternative strategies for motion artifact removal in resting state fmri. Neuroimage May 15;112: doi: /j.neuroimage Epub 2015 Mar 11. PubMed PMID: Richards JS, Hartman CA, Franke B, Hoekstra PJ, Heslenfeld DJ, Oosterlaan J, Arias Vásquez A, Buitelaar JK. Erratum to: Differential susceptibility to maternal expressed emotion in children with ADHD and their siblings? Investigating plasticity genes, prosocial and antisocial behaviour. Eur Child Adolesc Psychiatry Aug 4. [Epub ahead of print] PubMed PMID: Rommel AS, Rijsdijk F, Greven CU, Asherson P, Kuntsi J. A longitudinal twin study of the direction of effects between ADHD symptoms and IQ. PLoS One Apr 15;10(4):e doi: /journal.pone ecollection PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Rommelse N, Bunte T, Matthys W, Anderson E, Buitelaar J, Wakschlag L. Contextual variability of ADHD symptoms: embracement not erasement of a key moderating factor. Eur Child Adolesc Psychiatry Jan;24(1):1-4. doi: /s PubMed PMID: Rommelse N, Langerak I, van der Meer J, de Bruijn Y, Staal W, Oerlemans A, Buitelaar J. Intelligence May Moderate the Cognitive Profile of Patients with ASD. PLoS One Oct 7;10(10):e doi: /journal.pone ecollection PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC

89 64. Salomone E, Beranová Š, Bonnet-Brilhault F, Briciet Lauritsen M, Budisteanu M, Buitelaar J, Canal-Bedia R, Felhosi G, Fletcher-Watson S, Freitag C, Fuentes J, Gallagher L, Garcia Primo P, Gliga F, Gomot M, Green J, Heimann M, Jónsdóttir SL, Kaale A, Kawa R, Kylliainen A, Lemcke S, Markovska-Simoska S, Marschik PB, McConachie H, Moilanen I, Muratori F, Narzisi A, Noterdaeme M, Oliveira G, Oosterling I, Pijl M, Pop-Jordanova N, Poustka L, Roeyers H, Rogé B, Sinzig J, Vicente A, Warreyn P, Charman T. Use of early intervention for young children with autism spectrum disorder across Europe. Autism Feb;20(2): doi: / Epub 2015 Apr 27. PubMed PMID: Salomone E, Charman T, McConachie H, Warreyn P; Working Group 4, COST Action Enhancing the Scientific Study of Early Autism. Prevalence and correlates of use of complementary and alternative medicine in children with autism spectrum disorder in Europe. Eur J Pediatr Oct;174(10): doi: /s Epub 2015 Apr 9. PubMed PMID: Sánchez-Mora C, Ramos-Quiroga JA, Bosch R, Corrales M, Garcia-Martínez I, Nogueira M, Pagerols M, Palomar G, Richarte V, Vidal R, Arias-Vasquez A, Bustamante M, Forns J, Gross-Lesch S, Guxens M, Hinney A, Hoogman M, Jacob C,Jacobsen KK, Kan CC, Kiemeney L, Kittel-Schneider S, Klein M, Onnink M, Rivero O,Zayats T, Buitelaar J, Faraone SV, Franke B, Haavik J, Johansson S, Lesch KP,Reif A, Sunyer J, Bayés M, Casas M, Cormand B, Ribasés M. Casecontrolgenome-wide association study of persistent attention-deficit hyperactivity disorder identifies FBXO33 as a novel susceptibility gene for the disorder. Neuropsychopharmacology Mar;40(4): doi: /npp Epub 2014 Oct 6. PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Savill NC, Buitelaar JK, Anand E, Day KA, Treuer T, Upadhyaya HP, Coghill D. The efficacy of atomoxetine for the treatment of children and adolescents with attention-deficit/hyperactivity disorder: a comprehensive review of over a decade of clinical research. CNS Drugs Feb;29(2): doi: /s Review. PubMed PMID: Schawo S, van der Kolk A, Bouwmans C, Annemans L, Postma M, Buitelaar J, van Agthoven M, Hakkaart-van Roijen L. Probabilistic Markov Model Estimating Cost Effectiveness of Methylphenidate Osmotic-Release Oral System Versus Immediate-Release Methylphenidate in Children and Adolescents: Which Information is Needed? Pharmacoeconomics May;33(5): doi: /s x. PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Schweren LJ, Hartman CA, Heslenfeld DJ, van der Meer D, Franke B, Oosterlaan J, Buitelaar JK, Faraone SV, Hoekstra PJ. Thinner Medial Temporal Cortex in Adolescents With Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder and the Effects of Stimulants. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry Aug;54(8): doi: /j.jaac Epub 2015 Jun 6. PubMed PMID: Schweren LJ, Hartman CA, Zwiers MP, Heslenfeld DJ, van der Meer D, Franke B, Oosterlaan J, Buitelaar JK, Hoekstra PJ. Combined stimulant and antipsychotic treatment in adolescents with attention-deficit/hyperactivity disorder: a crosssectional observational structural MRI study. Eur Child Adolesc Psychiatry.2015 Aug;24(8): doi: /s Epub 2014 Nov 14. PubMedPMID: Smeekens, I., Didden, R., Verhoeven, E. W. M.. Exploring the relationship of autonomic and endocrine activity with social functioning in adults with autism spectrum disorders J Autism Dev Disord Feb;45(2): doi: /s z. 72. Smeets KC, Leeijen AA, van der Molen MJ, Scheepers FE, Buitelaar JK, RommelseNN. Treatment moderators of cognitive behavior therapy to reduce aggressivebehavior: a meta-analysis. Eur Child Adolesc Psychiatry Mar;24(3): doi: /s Epub 2014 Aug 20. PubMed PMID: Sokolova E, Hoogman M, Groot P, Claassen T, Vasquez AA, Buitelaar JK, Franke B, Heskes T. Causal discovery in an adult ADHD data set suggests indirect link between DAT1 genetic variants and striatal brain activation during reward processing. Am J Med Genet B Neuropsychiatr Genet Apr 2. doi: /ajmg.b [Epub ahead of print] PubMed PMID: Spronk, D.B., De Bruijn, E.R.A, Roelofs, K., Muskens, J., Franke, B., van Wel, J.H.P., Ramaekers, J.G. & Verkes, R.J. Acute effects of cocaine and cannabis on social action tendencies as a function of MAOA genotype. Submitted in Staal WG. Autism, DRD3 and repetitive and stereotyped behavior, an overview of the current knowledge. Eur Neuropsychopharmacol Sep;25(9): doi: /j.euroneuro Epub 2014 Sep 1. PubMed PMID: Staal WG, Langen M, van Dijk S, Mensen VT, Durston S. DRD3 gene and striatum in autism spectrum disorder. Br J Psychiatry May;206(5): doi: /bjp.bp Epub 2015 Mar 19. PubMed PMID: ter Huurne N, Fallon SJ, van Schouwenburg M, van der Schaaf M, Buitelaar J, Jensen O, Cools R. Methylphenidate alters selective attention by amplifying salience. Psychopharmacology (Berl) Dec;232(23): doi: /s y. Epub 2015 Sep 9. PubMed PMID: Thapar A, Martin J, Mick E, Arias Vásquez A, Langley K, Scherer SW, Schachar R, Crosbie J, Williams N, Franke B, Elia J, Glessner J, Hakonarson H; IMAGE 2 Consortium, Owen MJ, Faraone SV, O'Donovan MC, Holmans P. Psychiatric gene discoveries shape evidence on ADHD's biology. Mol Psychiatry Nov 17. doi: /mp [Epub ahead of print] PubMed PMID: Thissen AJ, Bralten J, Rommelse NN, Arias-Vasquez A, Greven CU, Heslenfeld D, Luman M, Oosterlaan J, Hoekstra PJ, Hartman C, Franke B, Buitelaar JK. The role of age in association analyses of ADHD and related neurocognitive functioning: A proof of concept for dopaminergic and serotonergic genes. Am J Med Genet B Neuropsychiatr Genet Jan 14. doi: /ajmg.b [Epub ahead of print] PubMed PMID: Thompson PM, Andreassen OA, Arias-Vasquez A, Bearden CE, Boedhoe PS, Brouwer RM, Buckner RL, Buitelaar JK, Bulaeva KB, Cannon DM, Cohen RA, Conrod PJ, Dale AM, Deary IJ, Dennis EL, de Reus MA, Desrivieres S, Dima D, Donohoe G, Fisher SE, Fouche JP, Francks C, Frangou S, Franke B, Ganjgahi H, Garavan H, Glahn DC, Grabe HJ, 88

90 Guadalupe T, Gutman BA, Hashimoto R, Hibar DP, Holland D, Hoogman M, Pol HE, Hosten N, Jahanshad N, Kelly S, Kochunov P, Kremen WS, Lee PH, Mackey S, Martin NG, Mazoyer B, McDonald C, Medland SE, Morey RA, Nichols TE, Paus T, Pausova Z, Schmaal L, Schumann G, Shen L, Sisodiya SM, Smit DJ, Smoller JW, Stein DJ, Stein JL, Toro R, Turner JA, van den Heuvel M, van den Heuvel OA, van Erp TG, van Rooij D, Veltman DJ, Walter H, Wang Y, Wardlaw JM, Whelan CD, Wright MJ, Ye J; ENIGMA Consortium. ENIGMA and the individual: Predicting factors that affect the brain in 35 countries worldwide. Neuroimage Dec 4. pii: S (15) doi: /j.neuroimage [Epub ahead of print] PubMed PMID: Toma C, Torrico B, Hervás A, Salgado M, Rueda I, Valdés-Mas R, Buitelaar JK, Rommelse N, Franke B, Freitag C, Reif A, Pérez-Jurado LA, Battaglia A, Mazzone L,Bacchelli E, Puente XS, Cormand B. Common and rare variants of microrna genes in autism spectrum disorders. World J Biol Psychiatry Apr 23:1-11. [Epub ahead of print] PubMed PMID: Torrico B, Fernàndez-Castillo N, Hervás A, Milà M, Salgado M, Rueda I, Buitelaar JK, Rommelse N, Oerlemans AM, Bralten J, Freitag CM, Reif A, Battaglia A, Mazzone L, Maestrini E, Cormand B, Toma C. Contribution of common and rare variants of the PTCHD1 gene to autism spectrum disorders and intellectual disability. Eur J Hum Genet Dec;23(12): doi: /ejhg Epub 2015 Mar 18. PubMed PMID: Van den Berg, I, Blom, R, Nijboer, R. Van Deurzen, P. Feedback Informed Treatment : een methodiek voor systematische patientenfeedback tijdens vaktherapie. In: Tijdschrift voor vaktherapie - Hilversum - Jrg. 2015, nr. 4; p van der Jagt-Jelsma W, de Vries-Schot MR, de Jong R, Hartman CA, Verhulst FC, Klip H, van Deurzen PA, Buitelaar JK. Religiosity and mental health of pre-adolescents with psychiatric problems and their parents: the TRAILS study. Eur Psychiatry Oct;30(7): doi: /j.eurpsy Epub 2015 Sep 25. PubMed PMID: van der Kolk A, Bouwmans CA, Schawo SJ, Buitelaar JK, van Agthoven M, Hakkaart-van Roijen L. Association between societal costs and treatment response in children and adolescents with ADHD and their parents. A cross-sectional study in the Netherlands. Springerplus May 15;4:224. doi: /s ecollection PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC van der Meer D, Hoekstra PJ, Zwiers M, Mennes M, Schweren LJ, Franke B, Heslenfeld DJ, Oosterlaan J, Faraone SV, Buitelaar JK, Hartman CA. Brain Correlates of the Interaction Between 5-HTTLPR and Psychosocial Stress Mediating Attention Deficit Hyperactivity Disorder Severity. Am J Psychiatry Aug1;172(8): doi: /appi.ajp Epub 2015 May 22. PubMed PMID: van der Meer JM, Hartman CA, Thissen AJ, Oerlemans AM, Luman M, Buitelaar JK, Rommelse NN. How 'core' are motor timing difficulties in ADHD? A latent class comparison of pure and comorbid ADHD classes. Eur Child Adolesc Psychiatry Jul 8. [Epub ahead of print] PubMed PMID: van Dongen EV, von Rhein D, O'Dwyer L, Franke B, Hartman CA, Heslenfeld DJ, Hoekstra PJ, Oosterlaan J, Rommelse N, Buitelaar J. Distinct effects of ASD and ADHD symptoms on reward anticipation in participants with ADHD, their unaffected siblings and healthy controls: a cross-sectional study. Mol Autism Aug 28;6:48. doi: /s y. ecollection PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC van Dongen-Boomsma M, Vollebregt MA, Slaats-Willemse D, Buitelaar JK. [Efficacy of frequency-neurofeedback and Cogmed JM-working memory training in children with ADHD]. Tijdschr Psychiatr. 2015;57(7): Review. Dutch. PubMed PMID: van Duijvenbode N, VanDerNagel JE, Didden R, Engels RC, Buitelaar JK, Kiewik M, de Jong CA. Substance use disorders in individuals with mild to borderline intellectual disability: current status and future directions. Res Dev Disabil Mar;38: doi: /j.ridd Epub 2015 Jan 9. Review. PubMed PMID: van Ewijk H, Groenman AP, Zwiers MP, Heslenfeld DJ, Faraone SV, Hartman CA,Luman M, Greven CU, Hoekstra PJ, Franke B, Buitelaar J, Oosterlaan J. Smoking andthe developing brain: altered white matter microstructure in attention-deficit/hyperactivity disorder and healthy controls. Hum Brain Mapp.2015 Mar;36(3): doi: /hbm Epub 2014 Dec 6. PubMed PMID: van Ewijk H, Noordermeer SD, Heslenfeld DJ, Luman M, Hartman CA, Hoekstra PJ, Faraone SV, Franke B, Buitelaar JK, Oosterlaan J. The influence of comorbid oppositional defiant disorder on white matter microstructure in attention-deficit/hyperactivity disorder. Eur Child Adolesc Psychiatry Oct 27. [Epub ahead of print] PubMed PMID: van Ewijk H, Weeda WD, Heslenfeld DJ, Luman M, Hartman CA, Hoekstra PJ, Faraone SV, Franke B, Buitelaar JK, Oosterlaan J. Neural correlates of visuospatial working memory in attention-deficit/hyperactivity disorder and healthy controls. Psychiatry Res Aug 30;233(2): doi: /j.pscychresns Epub 2015 Jul 3. PubMed PMID: van Rooij D, Hoekstra PJ, Bralten J, Hakobjan M, Oosterlaan J, Franke B, Rommelse N, Buitelaar JK, Hartman CA. Influence of DAT1 and COMT variants on neural activation during response inhibition in adolescents with attentiondeficit/hyperactivity disorder and healthy controls. Psychol Med Nov;45(15): doi: /S Epub 2015 Jun 15. PubMed PMID: van Rooij D, Hoekstra PJ, Mennes M, von Rhein D, Thissen AJ, Heslenfeld D, Zwiers MP, Faraone SV, Oosterlaan J, Franke B, Rommelse N, Buitelaar JK, Hartman CA. Distinguishing Adolescents With ADHD From Their Unaffected Siblings and Healthy Comparison Subjects by Neural Activation Patterns During Response Inhibition. Am J Psychiatry Jul;172(7): doi: /appi.ajp Epub 2015 Jan 23. PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC van Rooij D, Hartman CA, van Donkelaar MM, Bralten J, von Rhein D, Hakobjan M, Franke B, Heslenfeld DJ, Oosterlaan J, Rommelse N, Buitelaar JK, Hoekstra PJ. Variation in serotonin neurotransmission genes affects neural activation during response inhibition in adolescents and young adults with ADHD and healthy controls. World J Biol Psychiatry Dec;16(8): doi: / Epub 2015 Oct 1. PubMed PMID:

91 97. van Rooij D, Buitelaar JK. [Neural activation and connectivity during response inhibition in adolescents with ADHD]. Tijdschr Psychiatr. 2015;57(12): Dutch. PubMed PMID: van Rooij D, Hartman CA, Mennes M, Oosterlaan J, Franke B, Rommelse N, Heslenfeld D, Faraone SV, Buitelaar JK, Hoekstra PJ. Altered neural connectivity during response inhibition in adolescents with attention-deficit/hyperactivity disorder and their unaffected siblings. Neuroimage Clin Jan 13;7: doi: /j.nicl ecollection PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC van Schie HT, Gerrits BJ, Buitelaar JK, Kouijzer ME. EEG biofeedback for autism spectrum disorders: a reply to a commentary by Coben and Ricca (2014). Appl Psychophysiol Biofeedback Mar;40(1): doi: /s PubMed PMID: Vermeulen K, Staal WG, Janzing JG, Buitelaar JK, van Bokhoven H, et al. From a Single Gene Defect Towards a Cross Species Neurocognitive Phenotype: The EHMT1 Disruption Example (Kleefstra Syndrome). Austin J Autism & Relat Disabil. 2015; 1(2): Vollebregt MA, van Dongen-Boomsma M, Slaats-Willemse D, Buitelaar JK, Oostenveld R., How the Individual Alpha Peak Frequency Helps Unravel the Neurophysiologic Underpinnings of Behavioral Functioning in Children With Attention- Deficit/Hyperactivity Disorder., Clin EEG Neurosci Oct;46(4): doi: / Vollebregt MA, Zumer JM, Ter Huurne N, Castricum J, Buitelaar JK, Jensen O. Lateralized modulation of posterior alpha oscillations in children. Neuroimage Dec;123: doi: /j.neuroimage Epub 2015 Jun 26.PubMed PMID: von Rhein D, Cools R, Zwiers MP, van der Schaaf M, Franke B, Luman M, Oosterlaan J, Heslenfeld DJ, Hoekstra PJ, Hartman CA, Faraone SV, van Rooij D, van Dongen EV, Lojowska M, Mennes M, Buitelaar J. Increased neural responses to reward in adolescents and young adults with attention-deficit/hyperactivity disorder and their unaffected siblings. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry May;54(5): doi: /j.jaac Epub 2015 Mar 2. PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC von Rhein D, Mennes M, van Ewijk H, Groenman AP, Zwiers MP, Oosterlaan J, Heslenfeld D, Franke B, Hoekstra PJ, Faraone SV, Hartman C, Buitelaar J. The NeuroIMAGE study: a prospective phenotypic, cognitive, genetic and MRI study in children with attention-deficit/hyperactivity disorder. Design and descriptives. Eur Child Adolesc Psychiatry Mar;24(3): doi: /s Epub 2014 Jul 11. PubMed PMID: Wang T, Shan L, Du L, Feng J, Xu Z, Staal WG, Jia F. Serum concentration of 25-hydroxyvitamin D in autism spectrum disorder: a systematic review and meta-analysis. Eur Child Adolesc Psychiatry Oct 29. [Epub ahead of print] PubMed PMID: Weeland MM, Nijhof KS, Vermaes I, Engels RC, Buitelaar JK. Study protocol: a randomised controlled trial testing the effectiveness of 'Op Volle Kracht' indutch residential care. BMC Psychiatry Jul 21;15:161. doi: /s PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Wolfers T, Onnink AM, Zwiers MP, Arias-Vasquez A, Hoogman M, Mostert JC, Kan CC, Slaats-Willemse D, Buitelaar JK, Franke B. Lower white matter microstructure in the superior longitudinal fasciculus is associated with increased response time variability in adults with attention-deficit/ hyperactivity disorder. J Psychiatry Neurosci Sep;40(5): PubMed PMID: ; PubMed Central PMCID: PMC Wolfers T, Buitelaar JK, Beckmann CF, Franke B, Marquand AF. From estimating activation locality to predicting disorder: A review of pattern recognition for neuroimaging-based psychiatric diagnostics. Neurosci Biobehav Rev Oct;57: doi: /j.neubiorev Epub 2015 Aug 4. Review. PubMed PMID: Lezingen & interviews Januari januari, Vogelvlucht symposium, Utrecht Update on New Issues in Child and Adolescent Psychiatry, Buitelaar, J. (voorzitter) januari, lezing Voorschoten, Effects of Maintenance Treatment in ADHD, Buitelaar, J januari, PAOH Heijendaal, nascholing psychiatrie Transitie Jeugdzorg, betekenis voor de KJP en ketenpartners, Wils, N januari, Congres Jeugdartsen, Ede, Depressie bij kinderen en jongeren, Teluij, M. 5. Januari, Engagement tijdschrift, Onder de loep: Autisme in de familie. Het Zebra-project onderzoekt: Kunnen we autisme herkennen in baby s? Pijl, M. 6. Januari, Suzan! Hét ADHD lifestylemagazine van Nederland, De Jacht op Oorzaken van Autismespectrumstoornis (ASS) en ADHD, Meer, J. van der 7. Januari, Mediator (ZonMW), special ICT in de Zorg. De robot als verlengde arm van de therapeut, Glennon, J. en Smeekens, I. Februari 8. 3 februari, Netherlands School of Public & Occupational Health, Angststoornissen, stemmingsstoornissen en tic stoornissen, Meijdenberg, J. van den 9. 3 februari 2015, NSPOH: jeugdartsen Nijmegen, ADHD bij de jeugdarts Loo-Neus, G. van de februari, Lux Theater Nijmegen, ADHD, filmdiscussie, Loo, G. van de, Meijdenberg J. van den februari 2015, NSPOH: jeugdartsen Nijmegen, ADHD bij de jeugdarts Loo-Neus, G. van de februari, Netherlands School of Public & Occupational Health, Angststoornissen, stemmingsstoornissen en tic stoornissen, Meijdenberg, J. van den februari, DGT-congres, workshop DGT bij ASS, Leuing, E. en Teluij, M februari 2015, Meiden, van der H, refereerlunch voor alle medewerkers van Karakter en Accare te Zwolle, Traffic februari, PAOH Nascholing psychiatrie met Radboudumc en Pro Persona, Crisisinterventie bij adolescenten, Muskens, J. Herpers, P. 90

92 Maart maart, ECNP School of Pediatric Psychopharmacology, Venice, Seminar Use of antipsychotics for non-psychotic disorders, Buitelaar, J maart, Boerhaave Nascholing Mindful Ouderschap in de kinder- en jeugdpsychiatrie, Dongen-Boomsma, M. van maart, Boerhaave Nascholing De kinderpsychiatrie in de sociale buitenwereld. Behandeling van adolescenten in crisis met IHT, Muskens, J maart, Grand Rounds Radboudumc Psychiatrie, Transitie Jeugdzorg: kansen en zorgen, Staal, W maart, Onderwijs geneeskundestudenten, keuzeblok angstoornissen, Esmeijer, F.J maart, International Convention of Psychological Science, Amsterdam, Differences between single-incidence and multi-incidence ASD and ADHD families. A promising approach for finding unique and shared underpinnings of ASD and ADHD?, Oerlemans, A., Hartman, C., Franke, B., Buitelaar, J., Lambregts-Rommelse, N maart, Lustrumcongres DAIMH, Het ZEBRA-project: Vroege kenmerken van Autisme Spectrum Stoornissen, Pijl, M maart, ICPS meeting, Amsterdam, Neurodevelopmental Disorders Symposium, Buitelaar, J. (discussiant) maart 2015, Saridjan N., presentatie op bijeenkomst wmo cliëntenraad bij de gemeente Wierden, Autisme maart, Voorjaarscongres Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie; Maastricht, Crisisinterventie in de adolescentie, Herpers, P.C.M., Muskens, J.B. & Boerboom, G maart, Voorjaarscongres Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie; Maastricht, Genetica en (L)VB, Vermeulen, K maart, Voorjaarscongres Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie; Maastricht, Hoe het speelveld van zorgstelsel en zorgverleners te beinvloeden (voor dummies), Lahuis, B. (panellid) maart, Voorjaarscongres Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie; Maastricht, De (toekomstige) kinder- en jeugdpyschiater is transitieproof, Snoek, H. (voorzitter) maart, Voorjaarscongres Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie; Maastricht, Autisme rigiditeit en genetica, Staal, W maart, Voorjaarscongres Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie; Maastricht, SAP Discussie: Psychiaters van de toekomst!, Snoek, H. 31. maart 2015, Cursus Leiderschap en management: inspirerend en resultaat gericht realiseren. Lezing BE Lahuis Leiderschap en gender. April april, Voorjaarscongres Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie; Maastricht, Over het striatum, DRD3 en repetetieve en stereotype gedragingen bij autisme, Staal, W april, Voorjaarscongres Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie; Maastricht, Praktische psychiatrische diagnostiek bij kinderen met een licht of matig verstandelijke beperking, Bouwman, S. en Groen, W april, Voorjaarscongres Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie; Maastricht, Psychiatrie het grootste specialisme, Gaag, R.J. van der april, Landelijke week van het autisme, Zorgboerderij t Paradijs Barneveld,, Autisme is niet te genezen, of toch wel?! Begrip of Begrijpen, Den Hertog, A. & Versteeg, J april, Voorjaarscongres Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie; Maastricht, Somatisch onderzoek in de Kinder- en jeugdpsychiatrie, Muskens, J. Staal, W. Vermeulen, K. Roke Y. en Tomesen, E april, Voorjaarscongres Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie; Maastricht, Hoofdbehandelaarschap in de GGZ, Lahuis, B april, Voorjaarscongres Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie; Maastricht, posterpresentatie Somatisch onderzoek in de Kinder- en jeugdpsychiatrie, Muskens, J maart, Voorjaarscongres Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie; Maastricht, BMI-verandering bij switch van risperidon naar aripriprazol, Tomesen, E april, Gezond en Wel, Radioprogramma Wijchense omroep (e.o.) De mogelijkheden van inzet van een robot in autismebehandeling, Smeekens, I april EU-AIMS annual meeting Parijs, posterpresentatie Developmental trajectories of ASD traits in relation to educational attainment and future employment in a clinical - and population based sample. The TRAILS study,oerlemans, A., Lambregts-Rommelse N., Buitelaar, J.K., Hartman, C april, PAOH nascholing psychiatrie met Radboudumc en Pro Persona, Eetstoornissen - Mariken van Onna en Jacomijn Jacobs, voorzitter Muskens, J. 43. april 2015, Congres Jeugdzorg, Deelname debat. Lahuis, BE. 44. april 2015, Voorjaarscongres, Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie; Maastricht, Debat deelname Is er psychiatrie op maat in de toekomst? Lahuis, BE 45. april 2015, Voorjaarscongres, Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie; Maastricht, Deelname Discussiegroep Is de KJ transitie-proof? Lahuis, BE 46. april 2015, Voorjaarscongres, Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie; Maastricht, Workshop hoofdbehandelaar in de GGZ Lahuis, BE Mei mei, Biopsychosocial symposium, Goettingen, Germany, lezing: ADHD in adolescence and early adulthood: findings from the NeuroIMAGE study, Buitelaar, J mei, ADHD symposium, Berlin, How long should medication treatment for ADHD be extended?, Buitelaar, J mei, Landelijk onderwijs KJP-opleiding, Profiel van de Kinder- en Jeugdpsychiater, Snoek, H. Muskens, J mei 2015, Rijnberk J., bij de waarnemingsgroep van de HAGRO groep Eudokia te Enschede ( in nauwe samenwerking met huisarts.), Thema: Vroegtijdig herkennen van autisme in de huisartsenpraktijk mei, World Congress on ADHD Genetics, Glasgow, UK The need for a lifespan approach in studying ADHD and ASD comorbidity, N. Lambregts-Rommelse mei, World Congress on ADHD Genetics, Glasgow, UK Shared and unique underpinnings of ASD and ADHD. Preperinatal antecedents and cognitive deficits in the context of familial risk, Oerlemans, A., Hartman, C., Franke, B., Buitelaar, J., Lambregts-Rommelse, N mei, World Congress on ADHD Genetics, Glasgow, UK, Cognitive training for ADHD, Buitelaar, J. 91

93 mei, World Congress on ADHD Genetics, Glasgow, UK, What future research should bring to help resolving the debate about the efficacy of EEG-neurofeedback in children with ADHD?, Buitelaar, J mei, VSO Mariendael, Trauma, borderline, angst en depressie, Jacobs, J., Leuning, E., Onna, M. van Juni juni, Vroeg Magazine, Op weg naar vroege herkenning van Autisme, Pijl, M., Vinkenvleugel, L., Servatius-Oosterling, I juni GGzPlus, High & Intensive Care Festival: De Trein Rijdt; Amersfoort HIC Jeugd: Eerste ervaringen en nieuwe ontwikkelingen, Herpers, P juni European Society of Child and Adolescent Psychiatry Madrid, Spain, Efficacy of Cognitive training and EEGneurofeedback in children with neuropsychiatric disorders, Slaats, D., voorzitter symposium juni, European Society of Child and Adolescent Psychiatry Madrid, Spain, A lifespan approach in studying ADHD and ASD comorbidity, N. Lambregts-Rommelse juni, European Society of Child and Adolescent Psychiatry Madrid, Spain, Does the Brief Observation of Social Communication Change (BOSCC) help moving forward in measuring change in early autism intervention studies?, Pijl, M juni, European Society of Child and Adolescent Psychiatry Madrid, Spain, An elimination diet in children with ADHD and ODD, Ly, V., Lambregts-Rommelse, N., Buitelaar, J juni, European Society of Child and Adolescent Psychiatry Madrid, Spain, Cardiovascular effects of methylphenidate, amphetamines and atomoxetine in children and adolescents with attention deficit hyperactivity, Hennissen, L., Bakker, M., Buitelaar, J juni, European Society of Child and Adolescent Psychiatry Madrid, Spain, Lecture on FMRI-based neurofeedback from the anterior cingulate cortex for adults with Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder. A proof of concept study, Buitelaar, J juni, European Society of Child and Adolescent Psychiatry Madrid, Spain,June 20-24, Lecture on Exploring differential neural correlates of ASD and ADHD in the NeuroIMAGE cohort, Buitelaar, J juni, European Society of Child and Adolescent Psychiatry Madrid, Spain, Plenary lecture on Are ADHD and ASD two manifestations of the same overarching disorder?, Buitelaar J juni, Huisartsengenootschap Gelderse Vallei, Rol van de SOH GGZ jeugd binnen de huisartsenpraktijk en samenwerking tussen huisarts SOH CJG sociaal team en schoolartsen Van Doorn, I juni, ADHD Conference, Stockholm, MTA Study: Lessons for optimizing medication treatment, Buitelaar, J juni, ADHD Conference, Stockholm, Workshop Translation from Neuroscience to Clinical Practice, Buitelaar, J juni, Vincent van Gogh Instituut; Venraij High & Intensive Care Jeugd: Werkwijze, Herpers, P.C.M. 70. juni, Wetenschappelijk Tijdschrift Autisme, MYmind: Mindfulness training voor jongeren met ASS en hun ouders, E.I. de Bruin, R. Blom, F.J.A. van Steensel, T.M. Peijnenburg en S.M. Bögels 71. juni 2015 Congres Geestkracht in de GGZ, Radboud CSW. Lezing Transitie in de zorg, op weg naar netwerkorganisaties. Lahuis, BE 72. juni 2015: Discura Congres De toekomst van de GGZ. Lezing: Het organiseren van de KJP anno 2015, Lahuis, BE 73. juni 2015, congres SAP- NVvP. Lezing BE Lahuis Transitie in de zorg, op weg naar netwerkorganisaties. 74. juni 2015: Landelijk onderwijsdag AIOS psychiatrie. Lezing Decentralisatie en Bestuurlijk Akkoord: hoe gaat het met de KJP? Lahuis, BE Juli juli 2015, BNR nieuwsradio: Autismediagnostiek: eerder, sneller en beter, Staal, W juli 2015, Trouw, Autisme wordt niet herkend, Staal, W juli 2015, Zorg en Welzijn Magazine Volwassenen met autisme krijgen vaak eerst een verkeerde diagnose Staal, W juli, Medisch Contact, Consult van autisme-expert bij huisarts, Staal, W juli, The 14th European Congres of Psychology, Milan, Italy Longitudinal, reciprocal relationships between ASD traits and prosocial behavior in adolescence. The TRAILS study, Oerlemans, A., Buitelaar,J., Hartman, C., Richards, J., Bakker, M., Smeets, K juli 2015, Jeugdartsen van Stichting Thuiszorg Midden Rivierenland, ADHD bij de jeugdarts, Loo-Neus, G. van de juli, Netherlands School of Public & Occupational Health, Angststoornissen, stemmingsstoornissen en tic stoornissen, Meijdenberg, J. van den Augustus augustus, Summerschool huisartsenopleiding Utrecht, De wereld door een autisme-bril, Koenraads, S augustus, Kleefstra Syndrome Conference; London, Behavioral features of Kleefstra Syndrome, Vermeulen, K augustus, Brainday of ECNP and Brain Foundation Netherlands, Amsterdam, Lecture on ADHD, Buitelaar, J. September september, Saxion afstudeerprijs Depressie bij jeugd: ook een dip in het IQ?, Merkx, D. (gepubliceerd in De Stentor op 3 september, De Gelderlander op 4 september en De Tubantia op 3 september. Een radio-interview op TV/Radio Enschede op 2 september) september, EAMHID congres; Florence, Genetic diagnostics in psychiatry, Vermeulen, K september, EAMHID congres; Florence, Practical psychiatric diagnostics for children with a mental disability. Journal of Intellectual disability Research, Bouwman, S., Bergman, M., Schuur, M., Kok, L, Heinemann, A., Duifhuis, E september, MYmind UvAminds, MindChamp - Mindfulness training for children with ADHD and mindful parenting, Siebelink, N en Greven, C september, Jilin University Hospital, Chang Chun, China, Autisme Spectrum Disorders, an overview of current knowledge, Staal, W september, ADHD Symposium Berlin, Lecture on Non-pharmacological treatments of ADHD an update, Buitelaar, J september, GGz Kennisdag 2015, Psychische Gezondheid van de Jeugd; Amersfoort Intensive Home Treatment: een nieuwe crisisinterventie voor adolescenten Muskens, J.B. & Herpers, P.C.M september, Symposium of the German Center of Developmental Psychiatry, Frankfurt, Lecture on Findings from the NeuroIMAGE study, Buitelaar J. 92

94 september, De Volkskrant, Ritalin, verslavend als je het middel snuift of spuit; Adhd-medicijn Ritalin wordt misbruikt en verhandeld als partydrug. Op welke schaal? De Volkskrant maakt een rondgang langs instanties én verhandelaars, Loo- Neus, G. van de 94. september, Nationaal Autisme Congres Zorg binnen de ASS-zorglijn, een terugblik, M. van Dongen-Boomsma 95. september 2015 GGZ Kennisdag Psychische gezondheid van de jeugd. Lezing Transitie in de zorg, op zoek naar voren. Lahuis, BE Oktober oktober, Mind Trainingcourse, introduction in neuroscience, Siebelink, N oktober, Eunethydis meeting, Stockholm, Lecture on 5-HTTLPR moderates the effect of psychosocial stress on executive control and default mode network connectivity, Buitelaar, J oktober 2015, Westenbroek A,, congres voor SCEM in Reehorst te Ede, betreffende de rol van psychologisch onderzoek in de 1e lijn oktober, Inspiratiemiddag Vanuit Autisme Bekeken, Visie op Autisme, Staal, W oktober, Taiwan, Hongkong, and Ghuangzou (China),. Webinar on Overlap between ADHD and ASD for clinicians, Buitelaar, J oktober, Curacao, Lecture and seminar on Neurodevelopmental Disorders, Buitelaar J oktober, PAOH nascholing psychiatrie met Radboudumc en Pro Persona, onderwerp Hersenbank, Muskens J. voorzitter oktober, Stockholm, Sweden, The validity of ADHD in the context of high intelligence, N. Lambregts-Rommelse oktober, AACAP's 62nd annual meeting, San Antonio, Texas, USA Examining shared and unique underpinnings of ASD and ADHD using a family-based approach, Oerlemans, A., Hartman, C., Franke, B., Buitelaar, J., Lambregts- Rommelse, N., Simonoff, E., Scahill, L., Santosh, P oktober VNG Congres Voor de jeugd Dag. Lezing Transitie in de zorg - voor de jeugd- Lahuis, BE November november, webinar Saxion, De rol van de toegepast psycholoog in de gespecialiseerde GGZ bij behandeling van depressie bij kinderen, Merkx, D novemberminor PMT 'Theoretische achtergronden van Psychomotorische Therapie' VU, Mindfulness bij ADHD, Siebelink, N LHV Waarnemersdag, Molenhoek, Psychiatrie bij kinderen en jeugdigen, Loo-Neus, G. van de november 2015, Westenbroek A, presentatie voor aan wethouders, beleidsmakers, burgemeester van de gemeente Wierden, thema: Wat heeft Karakter te bieden november PPM Donders Institute, MindChamp - Mindfulness training for children with ADHD and mindful parenting, Siebelink, N., Buitelaar, J., Greven, C., Mennes, M., Beckmann, C november, Landelijk onderwijs KJP opleiding, De Kinder- en Jeugdpsychiater als arts, Muskens J november 2015, Saridjan N., gastcollege tbv Honours Programme voor pabo-studenten van Saxion te Enschede, thema huiselijk geweld november, Congres Bijzondere Breinen, jaarbeurs Utrecht, D. Slaats, dagvoorzitter en inleiding november, Boerhave nascholing, Middagsymposium 'ADHD: Recente inzichten uit wetenschap en praktijk, Van der Meer, J november, Symposium Jeugdzorg voor huisartsen, Het kinderpsychiatrisch onderzoek,presentatie en aanwezig als expert, Muskens, J november, Nascholing implementatie JGZ-richtlijn ASS jeugdartsen en jeugdverpleegkundigen, Behandelmogelijkheden autisme en selectief mutisme bij het jonge kind, Van Doorn, I, en Den Boer, J november, Gastcollege SPH Han Nijmegen, : Inleiding in systeemgericht begrijpen van hoe gezinssystemen kunnen functioneren, Jacobs, J. enmaassen, V november, Het Brein, De Volkskrant, Van Dongen-Boomsma M, 118. november, De Psycholoog special Robots in de zorg, Behandeling van kinderen met autisme: Contact maken met een robot, Smeekens, I november Najaarscongres NVvP. Workshop Vrouwelijk leiderschap. Lahuis, BE December december, Gastcollege SPH Han Nijmegen, : Inleiding in systeemgericht begrijpen van hoe gezinssystemen kunnen functioneren, Jacobs, J. enmaassen, V december, Kenniscongres Stoornissen, Reehorst Ede, de problemen die het leren van onze kinderen verhinderen, Slaats, D december, Medisch Contact, Huisarts met autisme, Staal, W december, Donders Sessions, posterpresentatie Somatisch onderzoek in de kinder- en jeugdpsychiatrie, Muskens, J december, Donders Sessions, posterpresentatie Using a robot in treatment for children with autism spectrum disorder (ASD): A study exploring factors of effectiveness Smeekens I., van Dongen-Boomsman, M., Den Boer, J. C., Oosterling, I. J., Buitelaar, J. K., Barakova, E. I., Lourens, T., Staal, W. G. & Glennon, J. C 125. december, PsXpert, Dialectische gedragstherapie bij jongeren met een borderline persoonlijkheidsstoornis in ontwikkeling, Onna, M. van, Jacobs, J., Bosch, L. van den 126. december, Richtlijn Psychiatrische Diagnostiek, 2 e herziene editie, o.a., Hoekstra, L december Najaarsconferentie afdeling KJP van de NVvP : Bestuurlijke agenda GGZ, Lahuis, BE 93

95 Promoties 1. January 16th 2015, Annabeth Groenman Substance use disorders and nicotine dependence in ADHD; risk and protective factors at Radboud University Nijmegen. 2. February 12th, 2015: Janita Bralten Genetic factors and the brain in ADHD at Radboud University Nijmegen. 3. March 11th 2015, Hanneke van Ewijk Brain Structure and Function in ADHD. The role of White Matter and Working Memory, at the Vrije Universiteit Amsterdam 4. June 8th, 2015: Daan van Rooij Neural and genetic underpinnings of response inhibition in adolescents with attentiondeficit/hyperactivity disorder, at Rijksuniversiteit Groningen. 5. November 23rd, 2015: Jennifer Richards Genes, the social environment and their interaction in Attention-Deficit Hyperactivity Disorder at Radboud University. 6. December 21th, 2015: Daniel von Rhein Neural mechanisms of reward processing in attention deficit hyperactivity disorder at Radboud University. 94

96 E Activiteiten Karakter promovendi en onderzoeksmedewerkers Anke Heinemann en Mandy Lamberts-Froma zijn in 2015 van start gegaan met het onderzoek naar de werkzaamheid van de blended Dappere Kat, een cognitief gedragstherapeutisch programma gericht op het reduceren van angstproblematiek bij kinderen. Hiervoor hebben zij in 2014 de kennisbeurs gewonnen. Kinderen met angstproblematiek en mogelijke comorbiditeit van een ASS, ADHD en/of een LVB nemen deel aan dit exploratieve onderzoek. De inclusie is gestart in 2015 en zal doorlopen in Medio 2016 worden de eerste resultaten verwacht. Marloes Wilting, Julia Henning en Tara van der Plas werken mee aan het onderzoek. Conny Neumann heeft samen met Anke Heinemann, Anne van der Waa en Lidwien een hoofdstuk over CGT bij LVB geschreven voor het in december te verschijnen Handboek voor LVB onder redactie van Robert Didden. Het hoofdstuk is inmiddels geaccepteerd voor publicatie. In 2016 zal Conny in het kader van het trauma-onderzoek van Rik Knipschild behandelingen gaan superviseren. Jenny den Boer, kinder- en jeugdpsychiater en Ellen Duifhuis, GZ-psycholoog in opleiding tot klinisch psycholoog, hebben hun onderzoek vanuit de Karakter Kennisbeurs afgerond. Het onderzoek naar de effecten van Pivotal Response Treatment vergeleken met Treatment as Usual bij jonge kinderen met autisme is inmiddels aangeboden ter publicatie. Esmé Möricke heeft in 2015 een artikel gepubliceerd in het tijdschrift Journal of Autism and Developmental Disorders. Hierin beschreef ze de invloed van report bias bij de rapportage van autistische kenmerken. Er was (vrijwel) geen sprake van report bias tussen moeder en vader met betrekking tot autistische kenmerken bij hun kind, noch aangaande de overeenkomsten in autistisch gedrag van ouders en kind. Echter, het rapporteren van autistische kenmerken van ouders over zichzelf en hun partner bleek in sterke mate aan bias onderhevig te zijn. Derhalve wordt aangeraden meerdere informanten te raadplegen bij het vaststellen van autistische kenmerken. Momenteel werkt Esmé aan haar laatste artikel. Hierin wordt onderzocht of autistische symptomen voorkomen in combinatie met internaliserend en externaliserend gedrag op de dreumes- en peuterleeftijd en in hoeverre dit gedrag bij 15 en 37 maanden voorspellend is voor ASD op de leeftijd van 4-5 jaar. Tevens wordt er nagegaan in hoeverre deze probleemgedragingen van het kind het welbevinden van ouders beïnvloeden en tot opvoedingsstress leiden. Esmé is begonnen met het schrijven van haar proefschrift en hoopt in 2016 te promoveren. Geeske Boerboom doet in het kader van haar opleiding tot verpleegkundig specialist onderzoek naar of er sprake is van klinisch relevante somatische afwijkingen bij jongeren tussen de 6 en 18 jaar die verwezen worden naar Karakter Kinder- en jeugdpsychiatrie. Alle jongeren van IBC-Jeugd die opgenomen worden op de High Intensive Care of Intensive Home Treatment volgen, worden in dit onderzoek geïncludeerd. Een vervolg op de pilot studie van Jet Muskens. Gigi van de Loo-Neus is in het kader van haar promotietraject betrokken bij de METAL studie die vanuit Groningen en Nijmegen onderzoek doet naar Goed Gebruik Geneesmiddelen. Het betreft een retrospectieve audit naar het op lange termijn voorschrijven van medicatie en de diagnostiek die hieraan vooraf ging waarbij gekeken wordt of de richtlijn voor ADHD gevolgd wordt in diagnostiek en behandeling. Daarnaast betreft dit een placebo-controlled multicenter discontinuation trial bij kinderen die langer dan 2 jaar methylfenidaat gebruiken MASK. In 2015 werden data onderzocht van het instelspreekuur van de ADHD zorglijn UC uit 2013 om na te gaan of deze manier van werken meer kosteneffectief en korter is dan CAU. Op het voorjaarscongres NVvP 2016 worden deze data gepresenteerd. Het instelspreekuur werkt met een protocol van snelle opbouw van medicatie, voorafgegaan de groeps-psycho-educatie over ADHD medicatie en een geprotocolleerde vorm van medicatie controles waardoor efficiënt en effectief gewerkt kan worden. Daarnaast zal ze betrokken zijn bij het TRACE onderzoek dat in 2015 zal starten. Dit betreft onderzoek naar het effect van het RED-dieet in vergelijking met een ander dieet en CAU. In het voorjaar van 2016 worden de data van het ADDUCE project vrijgegeven over de cardiale bijwerkingen van ADHD waarbij in drie landen in Europa een groep kinderen met methylfenidaat vergeleken is met een controle groep. Een presentatie van de beschikbare data volgt op het voorjaarscongres NVvP Het paper wordt dit jaar geschreven. Daarnaast is zij nog betrokken bij de onderzoeken met betrekking tot de SOH KJP. De eerste data van de pilots worden gepresenteerd op een poster bij het voorjaarscongres NVvP in

97 Halewijn Drent is in december 2014 als promovendus bij Accare aangesteld op het onderzoek naar de invloed van gezins- en omgevingsfactoren op behandelsucces, genaamd: Wat bepaalt het succes van een behandeling? Een onderzoek naar gezins- en omgevingsfactoren. Met dit ZonMw gefinancierde project trachten de onderzoekers een inzicht te krijgen in welke aspecten, buiten de eigenlijke behandeling om, van invloed zijn op het resultaat van een gevolgde behandeling. Hierbij wordt niet alleen gekeken naar de invloed op de ernst van de problematiek, maar ook naar behandeluitval (drop-out) en het überhaupt niet op komen dagen voor de aangeboden zorg (no-show). In samenwerking met Karakter is in 2015 de dataverzameling gestart, waarbij elke nieuwe (poliklinische) cliënt die is aangemeld bij een vestiging van Accare of Karakter een uitnodiging krijgt om deel te nemen aan het onderzoek. De dataverzameling loopt nog steeds. Naar verwachting zullen in de loop van 2017 de eerste bevindingen van het onderzoek bekend zijn. Betrokken (hoofd-)onderzoekers bij het project zijn: Andrea Dietrich, Pieter Hoekstra, Barbara van den Hoofdakker en Jan Buitelaar. Ineke Cornelissen is werkzaam op een grootschalig Europees onderzoek naar de biologische precessen van Autisme Spectrum Stoornissen (ASS), EU-AIMS LEAP. Sinds kort coördineert zij dit project in Nijmegen. Op dit moment wordt er gewerkt in een onderzoeksteam van negen personen, waaronder 2 promotiestudenten (Carsten Bours en Annika Rausch), 1 coördinator (Ineke Cornelissen), 3 onderzoeksmedewerkers (Yvette de Bruijn, Nicole Driessen en Maartje Graauwmans) en 3 personen die werkervaring opdoen. In 2015 hebben verschillende studenten en net afgestudeerden werkervaring opgedaan bij EU-AIMS LEAP. Jammer genoeg heeft het team inmiddels afscheid moeten nemen van 2 collega s (Daniel von Rhein en Laurence O Dwyer), maar zij hebben een mooie nieuwe uitdaging elders gevonden. In december 2015 is de eerste meting, na de start van de dataverzameling in april 2014, afgerond. In totaal hebben er 186 families meegedaan die in 2016 allen opnieuw benaderd zullen worden voor de tweede meting. Het onderzoeksteam van EU-AIMS LEAP hoopt dat zij weer enthousiast zijn om mee te doen. Daarnaast is het team ook in 2016 nog steeds op zoek naar deelnemers met een licht verstandelijke beperking al dan niet in combinatie met ASS. In de laatste maand van 2015 is er, naast de dataverzameling, ook hard gewerkt om alle verzamelde gegevens in te voeren in een database. Deze data zullen in de komende jaren geanalyseerd worden. Zowel Annika Rausch als Carsten Bours zullen in 2016 aan de slag gaan met data van EU-AIMS LEAP. Op dit moment is Carsten bezig met het preprocessen (i.e. structuren) van de resting state fmri data van EU-AIMS LEAP om straks het Theory of Mind netwerk in de hersenen te kunnen onderzoeken in mensen met autisme. Ook start hij binnenkort met eye-tracking data van EU-AIMS LEAP om deze op te schonen. Iris Smeekens is in 2015 gestart met haar promotie-onderzoek gericht op de werkzame factoren en effectiviteit van Pivotal Response Treatment voor kinderen en jongeren met ASS, onder begeleiding van Martine van Dongen, Wouter Staal, Jeffrey Glennon en Jan Buitelaar. In april 2015 is zij met de werving gestart voor het PicASSo project, gericht op het effect van PRT (al dan niet met inzet van een robotje) bij jonge kinderen met ASS. Het onderzoek is in volle gang en de eerste behandeltrajecten zijn reeds afgerond. In 2015 heeft Iris verschillende keren in de media opgetreden (in het blad Mediator van ZonMW, binnen de Wijchense radio omroep en in nationaal vakblad De Psycholoog van het NIP) om de inzet van een robotje in de behandeling voor kinderen met ASS toe te lichten. Naast haar PRT behandelingen waarbij ze een robotje inzet, is ze doorlopend bezig met het verbeteren van robot scenarios om deze direct in de behandeling in te kunnen zetten. Verder is Iris in 2015 gestart met de voorbereidingen voor het DAVINCI project, gericht op het effect van PRT bij schoolgaande kinderen en jongeren met ASS, welke in 2016 van start zal gaan. Naast de voorbereidingen, werving en dataverzameling van de PRT projecten is Iris in 2015 gestart met het schrijven van een systematisch review en meta-analyse gericht op de effectiviteit PRT bij personen met ASS van alle leeftijden. Janne Visser heeft een mooi literatuuronderzoek gepubliceerd in het vooraanstaande tijdschrift Neuroscience & Biobehavioral Reviews. Hierin beschrijft zij onder andere welke voorlopers in termen van gedrag, temperament en cognitie er vergelijkbaar en juist heel verschillend zijn bij ASS en ADHD in de leeftijd van 0 tot 6 jaar. Momenteel werkt Janne aan het laatste paper van haar proefschrift. Hierbij bekijkt ze welke kinderen binnen het Diane project (vroegdiagnostiek en interventie van ASS) een vergelijkbaar patroon van verslechtering, stabilisatie of verbetering vertonen in hun ASS en comorbide symptomen en welke factoren dit mogelijk kunnen verklaren. Hierbij gaat ze na of vroege interventie hierbij een rol speelt. In de loop van 2016 hoopt Janne haar proefschrift af te ronden. Jennifer Richards promoveerde 23 november 2015 op haar proefschrift getiteld: Plasticity genes, the social environment, and their interplay in adolescents with and without ADHD from behaviour to brain. Hierin onderzocht Jennifer of er specifieke genen zijn die een rol spelen in de relatie tussen de sociale omgeving, symptomen, neuropsychologische maten en MRI metingen bij adolescenten met en zonder een ADHD diagnose. De resultaten laten zien dat de sociale omgeving, zoals de emoties van ouders en het type vrienden van adolescenten, een rol speelt bij diverse maten die gerelateerd zijn aan ADHD, van gedrag tot en met het brein. Daarnaast werd gevonden dat in hoeverre de sociale omgeving een rol speelt bij neuropsychologische maten, 96

98 zoals de gevoeligheid voor beloningen of de mate van zelfcontrole, afhankelijk kan zijn van iemands genetische aanleg. Deze resultaten bevestigen gedeeltelijk de theorie over ontvankelijkheid: dat genen kunnen werken als plasticiteitgenen die een individu meer ontvankelijk maken voor zowel negatieve als positieve omgevingen. Ook werd er gevonden dat gen-omgevingsinteracties afhankelijk kunnen zijn van de leeftijd of ontwikkelingsfase. Tot slot liet het onderzoek zien dat de gevonden verbanden niet uitsluitend gelden voor ADHD, maar ook voor personen zonder ADHD kenmerken. Afgelopen jaar heeft Jennifer haar bevindingen gepresenteerd tijdens twee symposia op het ESCAP congres in Madrid en het ECP congres in Milaan. Begin 2016 is er een stuk over haar promotieonderzoek verschenen in het vaktijdschrift Zorg + Welzijn. Na het afronden van haar proefschrift is Jennifer begonnen als postdoc bij het UMCG. Hier doet ze onderzoek naar de rol van de sociale omgeving en de ontwikkeling van de psychische gezondheid bij adolescenten in TRAILS, een langlopend, multidisciplinair onderzoek met ruim 2700 deelnemers. Daarnaast werkt ze aan een hoofdstuk over geslachtsverschillen bij ADHD in het Oxford textbook of ADHD en is onlangs toegetreden tot de EFPA board of Prevention and Intervention. Jet Muskens publiceerde in 2015 het artikel Somatische Screening in de kinder- en jeugdpsychiatrie: een descriptieve pilotstudie in het Tijdschrift voor Psychiatrie, geschreven samen met Karlijn Vermeulen, Esther Tomesen, Patricia van Deurzen, Rutger-Jan van der Gaag, Jan Buitelaar en Wouter Staal. Dit artikel werd uitgekozen door het Tijdschrift voor Psychiatrie voor een interview met de hoofdredacteur. Samen met de andere auteurs organiseerde Jet een symposium op het voorjaarscongres van de NVVP met als onderwerp Somatiek in de Kinder- en Jeugdpsychiatrie. Jet heeft van artikel een poster gepresenteerd tijdens het voorjaarscongres en een Dondersmeeting. De studie is in 2015 uitgebreid en de resultaten zullen in 2016 geanalyseerd worden. In het Nederlands tijdschrift voor Geneeskunde publiceerde ze het artikel Intensieve Thuisbehandeling van jongeren in crisis samen met Pierre Herpers, Patricia van Deurzen, Machiel van Velthuysen, Bertine Lahuis en Rutger-Jan van der Gaag. Ze gaf hier in 2015 een presentatie over op het Boerhaave symposium, het NVVP voorjaarscongres en de PAOH nascholing. In 2015 is het onderzoek uitgebreid naar de zorginhoudelijke aspecten en behandeleffecten van de intensieve behandeling voor adolescenten binnen IBC-Jeugd. Desley van Meerendonk hield haar eindreferaat over een deelonderwerp in 2015 en Lysanne Koop zal dit in 2016 doen. Data zullen in 2016 verder geanalyseerd worden. Jet is sinds 2015 de coördinator van coassistenten waarbij zij het keuze coschap geprofessionaliseerd heeft waardoor er momenteel iedere maand twee keuze coassistenten in Nijmegen zijn en al meerdere coassistenten als ANIOS binnen Karakter werkzaam zijn. Zij is de coördinator vanuit Karakter voor het landelijke onderwijs van kinder- en jeugdpsychiaters in opleiding en de coördinator van de organisatie van de PAOH nascholingen over kinder- en jeugdpsychiatrie samen met het Radboudumc en Pro Persona. Samen met Rutger Jan van der Gaag schreef zij het hoofdstuk Het onderzoek van het kind / de jongere in ontwikkeling voor het boek Ontwikkelingsstoornissen in perspectief wat in 2016 uitgegeven zal worden. Karin Beuker is op dit moment bezig met het afronden van haar vierde artikel over de follow-up van het SOSOproject. Hoe gaat het nu volgens ouders en leerkrachten met de kinderen die op 1-jarige leeftijd zijn gescreend met de ESAT? Naast het afronden van haar proefschrift werkt Karin 4 dagen per week als GZ-psycholoog bij Karakter Arnhem in de zorglijn ASS en infants. Karlijn Vermeulen rondde in 2015 de inclusie af voor haar project 'Gedrag en Genen'. In totaal heeft zij 61 patienten met zeldzame genetische defecten uitgebreid in kaart gebracht, waarvan 24 met het Kleefstra Syndroom (focus van haar onderzoek). In 2015 publiceerde zij een pilot-studie bij 4 kinderen met het Kleefstra Syndroom in het Austin Journal of Autism and Related Disabilities. Daarnaast schreef zij een paper over psychopathologie bij Kleefstra Syndroom ten opzichte van andere zeldzame genetische syndromen plus een paper over behandeling van psychopathologie bij het Kleefstra Syndroom. Beide papers zullen in 2016 ingediend worden voor publicatie. Ook presenteerde zij hierover een poster. Op het EAMHID congres en het voorjaarscongres van de NVvP gaf zij een lezing over genetisch onderzoek in de kinder- en jeugdpsychiatrie. Daarnaast schreef zij mee aan het paper van Jet Muskens over somatische screening in de kinder- en jeugdpsychiatrie. In de zomer bezocht zij een wereldwijde ouderdag over het Kleefstra Syndroom, waar zij spreker was en counselling heeft gegeven aan ouders. Karlijn is voorzitter van het Platform voor Psychiatrie en Verstandelijke Beperking binnen de NVvP en derhalve betrokken bij richtlijn-ontwikkeling rondom psychofarmaca bij verstandelijk gehandicapten (AVG), richtlijn-ontwikkeling rondom zorg voor kinderen met Syndroom van Down (IndicatorS project) en de Generieke Module voor zorg aan mensen met een Lichte Verstandelijke Beperking (Trimbos Instituut). Karlijn heeft een aantal keren les gegeven aan studenten Geneeskunde en Biomedische Wetenschappen over translationeel neurocognitief onderzoek en aan de AIOS psychiatrie over het onderzoeken van patienten met een verstandelijke beperking. Ze schreef tevens een drietal boekhoofdstukken over verstandelijke beperkingen, genetica en autisme. Ze is daarnaast betrokken als expert bij een online nascholingsmodule voor psychiaters over ontwikkelingsstoornissen, specifiek voor het onderdeel over verstandelijke beperkingen. 97

99 Kirsten Smeets publiceerde recent een mooi artikel in samenwerking met de Bascule. gericht op het onderscheid tussen proactieve en reactieve agressie (data van bijna 600 adolescenten werd samengevoegd). Hieruit bleek het dat er psychometrisch gezien 3 verschillende vormen van agressie te onderscheiden zijn in plaats van de originele twee, maar klinisch gezien adolescenten met name in te delen zijn op basis van de ernst van de agressie en proactieve en reactieve agressie samen gaan. Momenteel werkt Kirsten aan het voorspellen van behandelverloop na het volgen van de Agressie Regulatie Training. Sinds januari 2016 combineert Kirsten dit met de opleiding tot GZ-psycholoog bij het UMC. Leonie Hennissen werkt als onderzoeksmedewerker voor het internationale project genaamd ADDUCE. Een project dat de effecten van langdurig gebruik van methylfenidaat bekijkt op het cardiovasculaire systeem bij kinderen en volwassenen (12-25 jaar) met AD(H)D. Ze bekijken wat de effecten zijn van wel of geen medicatie gebruiken op de bloeddruk, hartslag en de dikte van de hartwand. Voor dit project wordt er samengewerkt met onderzoekers in Groningen, Londen, Dundee, Barcelona en Budapest. In totaal zijn er meer dan 200 kinderen die mee hebben gedaan aan dit onderzoek (In Nijmegen 75). Alle data is nu verzamelt in een database. Op dit moment worden de statistische analyses gedraaid en in 2016 worden hierover de resultaten gepubliceerd. Naast het coördineren en de werving van patiënten voor dit project is Leonie ook bezig met het schrijven van een review over de effecten van methylfenidaat, amfetamines en atomoxetine bij kinderen met ADHD op het cardiovasculair systeem. Resultaten hiervan zijn gepresenteerd op het ESCAP congres in Madrid. Ze hoopt dit artikel in 2016 ingediend te hebben bij een tijdschrift. Naast het ADDUCE project werkt Leonie ook mee aan het internationale Compuls project (TACTICS) met Saskia de Ruiter (coördinator), Jill Naaijen en Sophie Akkermans (Phd-studenten). Het Compuls project doet onderzoek naar de hersenwerking bij kinderen met compulsieve gedragingen (diagnose ASS, ADHD, OCD en controles). Na 2 jaar dataverzameling hebben er 142 kinderen meegedaan tussen de 8-12 jaar. Op dit moment wordt de data geanalyseerd. Omdat dit een multi-center studie is werken we hiervoor samen met onderzoekers van Kings College Londen, UMC Utrecht en CIMH Mannheim. We gaan kijken hoe compulsiviteit tot uiting komt bij kinderen met ASD en OCD en of zij vergelijkbaar gedrag en symptomen laten zien. Verder gaan we ook kijken naar het brein bij deze groepen, waar wordt gekeken naar de structuur, functie en de concentraties van de neurotransmitter glutamaat. Liesbeth Hoekstra heeft afgelopen jaar een resultaten en overzichtsverslag geschreven aan de medische commissie over de kwaliteit en bruikbaarheid van de eerder door haar afgenomen MRI scans bij 6 tot 12 jarigen (n=111). Zij is bezig geweest met onder andere de analyse van de dikte van de hersenschors (smri) bij de kinderdata en het plaatsen van de resultaten in breder perspectief. Zo zijn adolescentendata en volwassendata van mensen met en zonder autisme betrokken. Hierover zal zij komend jaar gaan publiceren. Naast haar promotietraject is Liesbeth de afgelopen jaren als lid van een werkgroep van de NVVP betrokken geweest om de monodisciplinaire richtlijn psychiatrische diagnostiek gestalte te geven. Deze is afgelopen najaar uitgebracht bij de Tijdstroom (en via de NVVP website in te zien). Loes Vinkenvleugel heeft in 2015 de bezigheden met het STOP-project afgerond. In dit observationele onderzoek werden 2 groepen een jaar lang gevolgd. Het doel van dit onderzoek was om meer kennis te vergaren over het voorkomen en/of de ontwikkeling van bijwerkingen met betrekking tot suïcidale gedachten en gedragingen bij kinderen en jongeren die antipsychotica gebruiken of voor een depressie behandeld worden. Er wordt op dit moment nog hard gewerkt aan publicaties van resultaten. Vanaf 1 april houdt Loes zich fulltime bezig met het Zebra project, waar ze momenteel onderzoek doet naar vroegtijdige kenmerken en ontwikkeling van autisme bij broertjes en zusjes van kinderen met een ASS-diagnose (zie Mirjam Pijl). Naast de werving en organisatie van het project voert ze de onderzoeksdagen met de Brusjes uit. Voor het Zebra-project heeft ze de ADOS training gevolgd, waarvan de verdiepingstraining in mei wordt afgerond. Lydia van Stijn-van Weelie heeft, in het kader van de opleiding tot klinisch psycholoog, in 2014 binnen een tiental klinieken van Karakter onderzoek gedaan naar de invloed van feedbacksessies over het therapeutische klimaat (behandelklimaat) op het effect van de behandeling. Het effect van de behandeling wordt gemeten met behulp van een vragenlijst over de kwaliteit van leven van de kinderen, ingevuld door het kind of de jongere zelf en door zijn of haar ouders. Alle resultaten zijn verzameld en geanalyseerd. Het artikel over het onderzoek is zo goed als klaar en wordt binnenkort ter publicatie ingediend. Madelon Vollebregt publiceerde samen met Niels ter Huurne en Jan Buitelaar (evenals met Ole Jensen, Johanna Zumer en Jesminne Castricum van het Donders Institute) een artikel in NeuroImage waarin ze lieten zien dat hersengolven in de 'alfa' frequentieband bij gezonde kinderen eenzelfde patroon laten zien als in eerder onderzoek bij gezonde volwassenen. Alfa hersengolven worden geassocieerd met aandachtsprestatie. Dit eerste onderzoek was daarom een belangrijke stap richting het onderzoek waarin Madelon en co-auteurs kinderen met ADHD vergeleek met gezonde kinderen. Het artikel waarin de resultaten van dit tweede onderzoek beschreven 98

100 staan, is geaccepteerd voor publicatie in het tijdschrift Clinical Neurophysiology. De resultaten van dit onderzoek laten zien dat jongens met ADHD het typische patroon in alfa hersengolven dat gezien wordt bij gezonde kinderen, niet duidelijk vertonen. Er werden te weinig meisjes met ADHD in het onderzoek meegenomen om betrouwbare conclusies te trekken over een dergelijk verschil bij meisjes. Verder is een Nederlandstalige samenvatting, geschreven door Martine van Dongen-Boomsma, Madelon Vollebregt, Dorine Slaats en Jan Buitelaar, over zowel de effectiviteit van EEG-neurofeedback als de effectiviteit van Cogmed werkgeheugentraining bij kinderen met ADHD gepubliceerd in het Tijdschrift voor Psychiatrie. Naast het schrijven van deze papers heeft Madelon haar proefschrift afgerond en zal zij deze gaan verdediging 17 mei Margreet Bierens werkt als onderzoeksassistent binnen Karakter in Nijmegen aan twee ZonMW-gefinancierde projecten die zijn geïnitieerd door Accare in samenwerking met het UMCG. Deze projecten kijken naar het gebruik van psychofarmaca bij kinderen en jongeren, specifiek methylfenidaat en antipsychotica. Anne-Flore Matthijssen is promovenda op de Methylfenidaat Afbouw Studie bij Kinderen (MASK). Off-label Risperidon bij Kinderen en Adolescenten: afbouw studie (ORKA), waaraan naast Karakter en Accare ook De Bascule en GGZ Centraal meewerken, is het promotie onderzoek van Mariken Dinnissen. Beide onderzoeken zijn een dubbel blind gerandomiseerd placebo gecontroleerd afbouwtrial. Dit betekend dat de deelnemende kinderen, ouders, behandelaar en onderzoeker tijdens de actieve periode van het onderzoek niet weten of ze medicatie of placebo krijgen. Op deze wijze hopen we iets te kunnen zeggen over de effectiviteit van de medicijnen bij kinderen die al een langere tijd methylfenidaat of risperidon gebruiken. Momenteel zijn beide projecten nog volop bezig met het verzamelen van data. De verwachting is dat de eerste bevindingen eind 2016 (MASK) en eind 2017 (ORKA) bekend zullen zijn. Naast de afbouwtrials loopt voor beide projecten tevens een dossieronderzoek (audit) waarvoor in medische dossiers van kinderen die een voorschrift voor methylfenidaat of een antipsychoticum hebben gekregen, wordt gekeken in hoeverre de bestaande richtlijnen zijn gevolgd op het gebied van diagnostiek en het voorschrijven van deze medicatie. De audit rond methylfenidaat is in de afrondende fase en resultaten zullen in de loop van 2016 bekend worden, de audit rond antipsychotica is onlangs van start gegaan en resultaten volgen in Betrokken (hoofd-)onderzoeker en/of behandelaar bij deze projecten zijn Pieter Hoekstra, Barbara van den Hoofdakker, Andrea Dietrich, Jan Buitelaar, Gigi van de Loo- Neus en Wouter Staal. Maud Plouvier heeft, tijdens haar master Medische Biologie een specialisatie Management and Technology gevolgd. In het kader van haar afstudeeronderzoek voor deze specialisatie heeft zij binnen Karakter een tweeledig onderzoek gedaan naar de nieuwe zorgprogrammering zoals deze in 2014 ingevoerd is. Het doel van het onderzoek was het evalueren van de implementatie en de ervaringen van medewerkers met de nieuwe zorgprogrammering binnen zorglijn ASS. Het eerste deel van het onderzoek bestond uit een database onderzoek waarbij gekeken werd naar het gebruik van oude en nieuwe zorgprogramma s. Hieruit bleek dat gedurende een periode van 16 maanden ( t/m ) de nieuwe zorgprogramma s steeds vaker gebruikt werden. Een kritische noot hierbij is dat er, ruim een jaar na de implementatie, nog steeds wel eens oude zorgprogramma s werden gekozen. Het tweede deel van het onderzoek bestond uit 8 diepte-interviews met behandelaren en zorglijnmanagers (bedrijfsvoering). Hierin werden een drietal onderwerpen nadrukkelijk aangesneden, de vernieuwde zorgprogrammering, het eventuele effect op de kwaliteit van zorg en de ervaring met veranderprocessen binnen Karakter in het algemeen. De implementatie van de nieuwe zorgprogrammering werd gezien als een tweedelig proces, allereerst de invoering van de zorglijnen en ten tweede de invoering van de zorgpaden gebaseerd op diagnose. Uit de diepte-interviews bleek dat de respondenten duidelijk voor ogen hadden waarom de zorgprogrammering geïntroduceerd zijn. Een vaak genoemde doelen van de zorgprogrammering waren: het bevorderen van specialisatie bij de behandelaren binnen een zorglijn, uniformiteit in de geleverde zorg en het verkrijgen van inzicht in het behandelproces van patiënten. Echter, niet alle respondenten hadden het gevoel dat de zorgprogramma s ook een direct effect had op de kwaliteit van de geleverde zorg, zij vonden dat de kwaliteit gelijk was gebleven in vergelijking met de oude zorgprogrammering. Bij de vraag naar ervaringen met veranderingsprocessen binnen Karakter in het algemeen, werd er vaak een bepaalde vorm van veranderingsvermoeidheid beschreven. Dit is te verklaren doordat de verandering in zorgprogrammering tegelijkertijd werd geïmplementeerd met vele interne en externe veranderingen in de zorgsector. De respondenten gaven aan dat er eigenlijk geen periodes zonder veranderingen zijn, verder onderzoek naar deze veranderingsvermoeidheid zou dan ook erg interessant zijn. Mijnke Janssen heeft promovenda op twee onderzoeksonderwerpen: de selectie en het effectief gebruik van kwaliteiteitsindicatoren in de kinder- en jeugdpsychiatrie en de Tornadostudie, het door ZonMW gesubsidieerde doelmatigheidsonderzoek naar de verbeterde organisatie van de zorg rondom ongecompliceerde ADHD (Tornadoprogramma). Het Tornadoprogramma combineerde versnelde diagnostiek, gevolgd door psycho educatie bij de gespecialiseerde GGZ-instelling en medicatiebehandeling door de huisarts, die daarvoor online 99

101 geaccrediteerd getraind werd. Er werden 208 ambulante patiënten geïncludeerd. Het Tornadoprogramma verkortte de wachttijd tot behandeling met gemiddeld 72 dagen en verminderde de kosten aanzienlijk (4101 euro per patiënt na 1 jaar), terwijl de klinische resultaten goed en vergelijkbaar waren met care as usual. Het studieprotocol van de Tornadostudie is gepubliceerd in Implementation Science, een kwalitatief artikel over de tevredenheid van de deelnemende huisartsen aan dit programma is recent geaccepteerd door European Journal of General Practice en zal dit jaar gepubliceerd worden. Het hoofdartikel van het proefschrift waarin de onderzoeksresultaten van de Tornadostudie gepresenteerd worden, is momenteel ingediend bij een internationaal wetenschappelijk tijdschrift. In 2015 heeft Mijnke een presentatie gegeven over de Tornadostudie op de GGZ Kennisdag in Amersfoort. De resultaten van de Tornadostudie worden ook in postervorm gepresenteerd op het voorjaarscongres van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie in Mijnke rond momenteel haar proefschrift af. Ook wordt er gewerkt aan subsidieaanvragen voor een uitbreiding (psycho educatie voor leerkrachten) van het Tornadoprogramma. Mireille Bakker heeft het afgelopen jaar een systematic review en meta-analyse gepubliceerd over psychologische interventies voor conduct disorder problemen (voorwaardelijk geaccepteerd in het Journal of Child Psychology and Psychiatry). De resultaten laten zien dat psychologische interventies effectief zijn in het verminderen van conduct disorder problemen bij kinderen en adolescenten met klinisch verhoogde conduct disorder problemen en/of een conduct disorder diagnose. Effectgrootten waren klein maar significant, gebaseerd op het gebruik van ouderrapport, leraar rapport of geblindeerde rapporten. Daarnaast is Mireille co-auteur bij een review over de genetica van aggressief gedrag, gepubliceerd in het American Journal of Medical Genetics Part B. Verder heeft Mireille onderzoek gedaan naar de relatie tussen hormonen, agressie en callous-unemotional kenmerken in het kader van het CU2 project. Haar bevindingen tonen dat jongens met conduct problemen significant hogere testosteronwaarden hebben, en jongens met een autisme spectrum stoornis significant lagere testosteronwaarden hebben, vergeleken met typisch ontwikkelende controles. Mireille heeft haar resultaten gepresenteerd op vergaderingen en congressen, zoals het International Convention of Psychological Science (ICPS, te Amsterdam) en op het European Congress of Psychologie (ECP, te Milaan). Daarnaast zal ze het volgende jaar bezig zijn met eyetracking onderzoek binnen het CU2 project, samen met Carsten Bours, promovendus aan het Donders Instituut. Ze zal ook bezig zijn met dataverzameling voor het AGGRESSOTYPE project ( en MATRICS project ( beide projecten waarin de focus ligt op kinderen en adolescenten met ODD/CD. Mirjam Pijl heeft het afgelopen jaar onderzoek gedaan naar een nieuw meetinstrument dat zich richt op de verandering in sociaal communicatief gedrag bij jonge kinderen met ASS gedurende interacties met een volwassene, namelijk de Brief Observation of Social Communication Change (BOSCC). Dit meetinstrument is ontwikkeld door de auteurs van de ADOS-2 en lijkt een veelbelovend instrument om verandering over tijd te kunnen meten. Mede dankzij twee master studenten, Manon de Korte en Monica Hendriks, zijn alle beschikbare ouder-kind interacties uit het DIANE cohort gecodeerd a.d.h.v. de BOSCC. De resultaten zijn in 2015 gepresenteerd op het congres van European Society for Child and Adolescent Psychiatry (ESCAP) in Madrid, en Mirjam hoopt het komend jaar een artikel te publiceren. Daarnaast coördineert Mirjam de werving en klinische dataverzameling van het Zebra-project (Zusjes En BRoertjes van kinderen met Autisme). In het teken van dit onderzoeksproject heeft ze gewerkt aan een codeerschema voor ouder-kind interacties, gericht op het gedrag van zowel ouder als kind tijdens de vroege ontwikkeling. In het aankomend jaar zullen de ouder-kind interacties, verzameld in het Zebra-project, a.d.h.v. dit schema gecodeerd worden. Naast deze onderzoeksactiviteiten is Mirjam ook klinisch betrokken, o.a. door deelname in het Landelijk Netwerk Autisme Jonge Kind (LNAJK). Mohamed Abdulkadir is bioloog en promoveert op de data van de Tourette International Collaborative Genetics Study (TIC Genetics, een grootschalige databank studie naar de genetische achtergronden van het syndroom van Gilles de la Tourettes en bijkomende stoornissen. De studie is in 2011 gestart en wereldwijd hebben inmiddels al meer dan 2600 patiënten met een ticstoornis en hun familieleden deelgenomen. Mohamed richt zich onder meer op het analyseren van de rol van kandidaat genen, op zeldzame genetische varianten binnen grote multiplex families met enkele familieleden met een ticstoornis, en op de rol van zwangerschaps- en geboortevariabelen. De eerste beide artikelen zijn inmiddels geschreven en Mo hoopt eind 2017 klaar te zijn met zijn promotie onderzoek. Dankzij Karakter hebben wij veel patiënten in deze studie kunnen includeren. De hoofdonderzoekers zijn: prof. dr. P.J. Hoekstra en dr. A. Dietrich, UMCG, Groningen en prof. dr. Jay Tischfield en dr. Gary Heiman, Rutgers University, USA. Natalie Forde, een jonge onderzoekster uit Ierland promoveert, net als Thaïra Oppeneer op het onderzoek TS- EUROTRAIN ( Het TS-EUROTRAIN onderzoek kijkt naar de hersenen van kinderen met een chronische ticstoornis door middel van een hersenscan (MRI) en afname van computertaakjes. Ook deze studie is inmiddels met de inclusie gestopt. Hoewel kinderen met een ticstoornis vaak cognitief lijken te 100

102 disfunctioneren, is het niet duidelijk of dit te wijten is aan de ticstoornis zelf of aan de vaak bijkomende problemen zoals ADHD. Thaïra zal zich in de toekomst richten op het analyseren van het cognitief functioneren van kinderen met een ticstoornis en deze vergelijken met kinderen die ADHD hebben. In de loop van 2016 worden de eerste resultaten van beide onderzoeken verwacht. De betrokken hoofdonderzoekers bij het UMCG zijn prof. dr. P.J. Hoekstra en dr. A. Dietrich, en prof. dr. J.K. Buitelaar, Karakter, Nijmegen. Nicole Driessen heeft van januari t/m oktober 2015 als onderzoeksassistent gewerkt voor 2 projecten: het Compuls project (TACTICS) en TS-Eurotrain. Bij het Compuls project heeft zij data verzameld voor onderzoek naar de samenwerking tussen hersengebieden die betrokken zijn bij dwangmatige gedachten en handelingen bij kinderen. Voor TS-Eurotrain, een onderzoek naar de werking van de hersenen bij kinderen met tics, was Nicole verantwoordelijk voor de werving, planning en dataverzameling. Vanaf december 2015 is Nicole bij 2 nieuwe projecten gestart: het Zebra project, een onderzoek naar de oorzaken en kenmerken van autisme gedurende de eerste jaren van de ontwikkeling en LEAP, een onderzoek naar de biologische processen in autisme (beiden EU- AIMS). Hier zal zij het komende jaar als onderzoeksassistent met de dataverzameling aan de slag gaan. Nienke Siebelink is in april 2015 gestart met haar PhD traject bij Jan Buitelaar en Corina Greven. De afgelopen periode heeft zij zich bezig gehouden met het opzetten van het (gerandomiseerde gecontroleerde) onderzoek MindChamp naar de werking van een mindfulness training bij kinderen (8-16 jaar) met ADHD en hun ouders. De voorbereiding (training, opleiden trainers, ethische toetsing, pilot) is nu (bijna) afgerond en MindChamp zal het eerste kwartaal 2016 van start gaan binnen Karakter. Het komende jaar zal worden gebruikt voor de start van dataverzameling, door het opstarten van kinder- en oudergroepen die de training gaan volgen. Nina Molendijk, GZ-psycholoog in opleiding tot klinisch neuropsycholoog en winnaar van de Karakter Kennisbeurs 2013, is per 1 april 2013 gestart met het wetenschappelijk onderzoek Emoties leren herkennen. Middels een gerandomiseerd placebo-gecontroleerde interventie studie onderzoekt zij de effectiviteit van "The Transporters" methode. Afgelopen jaar is het onderzoek verbreed en wij richten ons nu ook op kinderen met een zeer moeilijk lerend niveau. Onderzocht wordt of kinderen met een autisme spectrum stoornis en een lager IQ (IQ 60-90) door deze methode beter in staat zijn om emoties en daarbij behorende gezichtsuitdrukkingen te herkennen en te begrijpen. De behandeling vindt thuis plaats en wordt aangeboden op een DVD. Met dank aan vele collega s, stagiaires en weppers van Karakter, zorglijn LVB (Daphne Vink-Van Steijn, Anne van der Waa, Marloes Wilting, Channah de Ruiter, Julia Boere, Toesja Klein, Laura Versteeg, Niki Kamphuis en Julia Henning) hebben we bijna voldoende deelnemers. We hopen voor 1 april 2016 nog 10 deelnemers te includeren. Daarna zullen de resultaten gepubliceerd worden. Pierre Herpers heeft een artikel ingediend waarin hij onderzocht heeft of het mogelijk is om een cut-off score te bepalen waarboven callous-unemotional traits (CU) traits een voorspellende waarde hebben voor de kwaliteit van leven binnen een psychiatrische populatie. De gegevens hiervoor heeft hij verzameld bij patiënten die in zorg zijn bij Karakter, middels de ROM-gegevens. Uit dit onderzoek blijkt dat het vaststellen van een cut-off score niet goed mogelijk is en daarmee geen toegevoegde klinische waarde lijkt te hebben. Momenteel werkt hij aan een artikel waarin hij onderzoek beschrijft waarbij verschillen en overeenkomsten tussen jongeren met autisme (ASD) en jongeren met gedragsproblemen (ODD/CD) onderzocht zijn met betrekking tot hun functioneren tijdens een emotionele Go/No-go taak. De gegevens voor dit artikel zijn verzameld binnen het CU2-project. Hierin zijn de afgelopen jaren jongeren onderzocht die in zorg zijn bij Karakter, de OG Heldring Stichting, de Hoenderloo Groep en Woodbrookers. Jongeren met ASD blijken bij alle emoties problemen in de uitvoer van de taak te hebben, terwijl de jongeren met ODD/CD vergelijkbaar scoorden met de gezonde controlegroep. Het komend jaar hoopt Pierre zijn proefschrift af te ronden. René Blom (Psychomotorisch Therapeut en Mindfulness trainer in Zwolle) werkte aan het onderzoek naar Mindfulness bij kinderen en pubers met ASS en hun ouders. Hij schreef mee in het protocol en aan het artikel MYmind: Mindfulness training for Youngsters with autism spectrum disorders and their parents door Esther I de Bruin, René Blom, Franka MA Smit, Francisca JA van Steensel and Susan M Bögels. Dit artikel is in 2015 gepubliceerd in het Amerikaans tijdschrift Autism en in het Wetenschappelijke Tijdschrift voor Autisme. Doel voor 2016 is eerst kwalitatief onderzoek doen naar wat nou maakt dat Mindfulness werkt bij ASS. Ook neemt Karakter deel aan de single case study naar mindfulness bij jongeren met ASS en internaliserende problematiek. Ook hierin werken Karakter en UvA Minds samen. Verder schreef René mee aan het artikel Feedback Informed Treatment met Ingrid van den Berg, Rolf Nijboer en Patricia van Deursen in het Tijdschrift voor Vaktherapie. Dit artikel beschrijft FIT en geeft zicht op de meerwaarde van deze methode voor de cliënten en de vaktherapeuten. FIT geeft het beloop van welbevinden en tevredenheid van clienten weer tijdens vaktherapie als onderdeel van een multidisciplinaire behandeling in de kinder- en jeugdpsychiatrie 101

103 Rik Knipschild is binnen Karakter werkzaam als psychotraumatoloog en GZ-psycholoog i.o. Hij heeft samen met collega s Doenja van Leeuwaarden, Harmien Koopmans, Els Kors, Karien Kroeze en Kristel Bijen een onderzoeksvoorstel geschreven waarmee ze middels een single-blind Randomized Controlled Trial (RCT) willen onderzoeken of een gefaseerde traumabehandeling (STAIR + EMDR) bij adolescenten met complexe PTSS meerwaarde heeft en noodzakelijk is voorafgaand aan een traumagerichte behandeling (EMDR). Om dit onderzoek uit te kunnen voeren is door hen een implementatieplan geschreven met als doel om, 1) de voorwaarden te creëren voor het beschreven onderzoek en 2) de kwaliteit van screening, diagnostiek en behandeling van traumagerelateerde psychopathologie te verbeteren. Dit implementatieplan is ingediend bij de Karakter Academie, waarmee zij de Kennisbeurs 2016 gewonnen hebben. Afgelopen jaar is een start gemaakt met het realiseren van deze voorwaarden door een bovenregionaal psychotraumateam te formeren en een eerste Nederlandse vertaling te maken van het STAIR-adolescenten protocol (stabilisatieprotocol). Het jaar 2016 zal in het teken staan van het trainen van de leden van het psychotraumateam volgens state-of-the art diagnostiek en behandeling van PTSS. Tevens verwachten zij eind 2016 de RCT te kunnen starten. Bij de implementatie worden zij ondersteund door de Karakter Academie, Conny Neumann (supervisor), Frans Joris Esmeijer (supervisor), Liesbeth Wasterval, Helen Klip, Shireen van Rosmalen, Ad de Jongh (Universiteit van Amsterdam en Psytrec), Iva Bicanic (Landelijk psychotraumacentrum en Landelijke Centra voor Seksueel Geweld) en diverse externen deskundigen. Rint de Jong doet onderzoek in het kader van zijn opleiding tot Klinisch Psycholoog. Hij is in 2014 begonnen en sluit aan bij het onderzoek naar de invloed van FIT op de effectiviteit van behandeling van Ingrid van den Berg. De onderzoeksvraag is in hoeverre teamkenmerken (teamcultuur, teamklimaat en arbeidsmoraal) van invloed zijn op een succesvolle implementatie van een evidence based treatment, zoals FIT. Wegens het vertrek van Ingrid van den Berg, heeft hij de onderzoeksvraag van Ingrid overgenomen en de vraag naar de organisatiefactoren vooreerst geparkeerd, al wordt die data wel verzameld. De hoofdvraag van de RCT waar hij zich nu op richt is: in hoeverre is toepassing van Feedback Informed Treatment van invloed op het behandelresultaat? Sinds juni 2014 wordt data verzameld binnen alle zorglijnteams ASS van Karakter die ad random zijn toegewezen aan de experimentele dan wel de controleconditie. De afronding van de dataverzameling staat gepland in het voorjaar van 2016 waarna de analyses plaatsvinden. In 2016 start het schrijven van een artikel. Eis van de opleiding is dat er eind 2017 een artikel is ingediend bij een tijdschrift. Rob Siebes werkt is in in opleiding tot kinder- en jeugdpsychiater. Hij werkt als arts-assistent mee aan een project in samenwerking met een huisartsengroep in Schijndel. Een project dat gebruik maakt van videoconsulting door Rob en kinder- en jeugdpsychiater Martine van Dongen, om huisartsen te helpen om te differentiëren welke kinderen wel of niet doorverwezen dienen te worden naar de basis/specialistische GGz en welke kinderen juist niet en door de huisarts/poh-ggz of wijkteams zelf behandeld kunnen worden. Het project gaat binnenkort van start en zal naar verwachting 18 maanden duren. De effecten op doorverwijzing en de tevredenheid van deze video-consulting zullen worden geëvalueerd en naar verwachting verwerkt worden in een artikel. Naast het project Schijndel doet Rob, samen met Wouter Staal (kinder- en jeugdpsychiater) en Jan-Willem Muntjewerff (psychiater RadboudUMC), ook onderzoek naar de verschillen in autisme symptomatologie tussen verschillende leeftijdsgroepen bij volwassenen gediagnostiseerd met een autisme spectrum stoornis. Er wordt hierbij gebruik gemaakt van de subschalen van de Autisme Quotiënt sceeningsvragenlijst (AQ). De dataverzameling komt van van de polikliniek ontwikkelingsstoornissen van de afdeling psychiatrie van het Radboudumc, waar van volwassenen gediagnostiseerd werden met een autisme spectrum stoornis. Er is hierbij ook gekeken of er een verschil optreedt tussen scores van vragenlijsten ingevuld door de betrokkene zelf, of door een bekende (partner of familie). Op dit moment wordt er een artikel geschreven. Sammy Roording, binnen Karakter werkzaam als Klinisch Neuropsycholoog, heeft de dataverzameling van een gerandomiseerde placebo-gecontroleerde interventie studie naar het effect van Cogmed werkgeheugentraining bij zwakbegaafde kinderen (IQ 70-85) met neuropsychiatrische stoornissen (ADHD en/of ASS) afgerond. Data (n=78) wordt momenteel geanalyseerd. Daarnaast is dit onderzoek uitgebreid met een onderzoek het effect van coaching binnen de Cogmed training. Dit onderzoek wordt gefinancierd vanuit het Fonds Psychische gezondheidszorg (Antonia Wilhelmina Fonds) en vindt plaats binnen Karakter, zorglijn LVB. Daarnaast heeft Sammy samen met Dorine Slaats, Helen Klip en Jan Buitelaar een artikel geschreven over de effectiviteit van Cogmed werkgeheugentraining binnen de 1e lijns zorg voor kinderen met ADHD, leerstoornissen of leerproblemen ( Working memory training in children with neurodevelopmental disorders ). Deze studie is ontstaan vanuit een samenwerking met BeterBrein en gefinancierd door de UVIT. Een artikel hierover is geaccepteerd voor publicatie bij Psychology special issue Neuropsychology Research. Daarnaast heeft Sammy samen met Dorine Slaats en Jan Buitelaar een hoofdstuk over ADHD bij kinderen met een (L)VB aangeleverd voor het Handboek psychopathologie en verstandelijke beperking dat in 2016 uitgegeven zal worden. Daarnaast 102

104 werkt Sammy aan een systematic review over werkgeheugen bij kinderen met een licht verstandelijke beperking en de relatie hiermee met schoolse prestaties. Dit artikel zal worden aangeboden aan het tijdschrift Research in Developmental Disabilities. Thaïra Openneer promoveert op data van twee verschillende onderzoeken naar het syndroom van Gilles de la Tourettes. De European Multicentre Tics in Children Study (EMTICS, is een grootschalige longitudinale Europese studie die zich richt op (het samenspel tussen) genetische aanleg, auto-immuniteit en andere omgevingsfactoren (geboortevariabelen en psychosociale stress) als mogelijke oorzaak voor het ontstaan en het beloop van tics en bijkomende problemen zoals dwang en ADHD. In de deelstudie naar het beloop en het verergeren van tics worden 700 kinderen en jongeren (3 t/m 16 jaar) met een chronische ticstoornis 18 maanden gevolgd (Beloopstudie). Ook worden er250 gezonde broertjes of zusjes (3 t/m 10 jaar) van kinderen met een ticstoornis tot drie jaar lang gevolgd om te kijken of, en waardoor, er tics ontstaan in deze verhoogde risicogroep (Ontstaanstudie). EMTICS is gestart in 2013 en de metingen lopen door tot eind 2016, de inclusie is inmiddels gestopt. Mede dankzij de inspanningen van Karakter volgen wij vanuit Groningen 61 deelnemers in de Beloopstudie en 15 deelnemers in de Ontstaanstudie. Wij zijn gestart met het schrijven van de eerste artikelen op de baseline data. Vanuit Accare/UMCG in Groningen richten wij ons op de rol van stress, allergieën en geboortevariabelen. Thaïra zal zich in haar onderzoek onder andere richten op de rol van premonitory urges. Veel kinderen voelen voorafgaand van een tic onder andere spanning of jeuk in het lichaam, deze sensaties worden premonitory urges genoemd. Zij kijkt naar de relatie tussen premonitory urges en de ernst van tics en bijkomende problemen zoals dwang en ADHD, als ook naar de relatie met stress en de kwaliteit van het leven. Prof.dr. Pieter J. Hoekstra is Europees hoofdcoördinator van dit onderzoek, het onderzoeksteam bij het UMCG in Groningen bestaat verder uit Dr. Andrea Dietrich, Drs. Marieke Messchendorp en Drs. Anne Marie Stolte. Willeke van der Jagt is momenteel bezig met het schrijven van haar derde artikel over invloed van religie bij preadolescenten en hun ouders en het beloop van internaliserend en externaliserend probleem bedrag over jaren. Zij gebruikt daarbij data van het klinisch cohort van TRAILS uit alle 4 meetmomenten. Momenteel zit er weer schot en visie in het project, dat nog steeds deels in Karakter tijd en deels in eigen tijd wordt uitgevoerd. Willeke heeft voor zichzelf als doel dat haar promotie onderzoek over 2-2,5 jaar afgerond is. Yvonne Kras informeert volwassenen met ADHD en ASS over de Nederlandse Hersenbank voor Psychiatrie (NHB-Psy). Bij NHB-Psy kunnen mensen zich inschrijven als hersendonor. Afgelopen jaar heeft zij het BOAcohort een brief met een brochure gestuurd over NHB-Psy. Ook is het NeuroIMAGE-cohort benaderd. Daarnaast wordt er samengewerkt met verschillende ouder- en patiëntenverenigingen. Zo is er een thema-avond ADHD & wetenschap van de ADHD-vereniging IMPULS georganiseerd bij Karakter. Op dit moment is Yvonne met zwangerschapsverlof. 103

105

106

107

108

109

110

111

112

113

114

115

116

117

118

119

120

121

122

123

124

125

126

127

128

129

130

131

132

133

134

135

136

137

138

139

140

141

142

143 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de raad van toezicht en de raad van bestuur van Stichting Karakter Verklaring over de jaarrekening 2015 Ons oordeel Naar ons oordeel geeft de in dit jaarrapport opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Karakter op 31 december 2015 en van het resultaat over 2015 in overeenstemming met de Regeling verslaggeving WTZi. Wat we hebben gecontroleerd Wij hebben de in dit jaarrapport opgenomen jaarrekening 2015 van Stichting Karakter te Ede ( de stichting ) gecontroleerd. De jaarrekening bestaat uit: de balans per 31 december 2015; de resultatenrekening over 2015; en de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen. Het stelsel voor financiële verslaggeving dat is gebruikt voor het opmaken van de jaarrekening is de Regeling verslaggeving WTZi. Benadrukking van onzekerheden omzetverantwoording 2014 en 2015 ten gevolge van sectorontwikkelingen Wij vestigen de aandacht op paragraaf Prestatiebekostiging van de grondslagen van waardering en resultaatbepaling in de toelichting op de jaarrekening waarin de raad van bestuur een nadere toelichting heeft opgenomen op de schattingsonzekerheden in de omzet en de rechtstreeks hiermee samenhangende posten in de balans als gevolg van sectorontwikkelingen Ons oordeel is niet aangepast als gevolg van deze aangelegenheid. De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden en het controleprotocol WNT vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening. Ref.: e PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., Fascinatio Boulevard 350, 3065 WB Rotterdam, Postbus 8800, 3009 AV Rotterdam T: , F: , PwC is het merk waaronder PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Belastingadviseurs N.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Advisory N.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Compliance Services B.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers Pensions, Actuarial & Insurance Services B.V. (KvK ), PricewaterhouseCoopers B.V. (KvK ) en andere vennootschappen handelen en diensten verlenen. Op deze diensten zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin onder meer aansprakelijkheidsvoorwaarden zijn opgenomen. Op leveringen aan deze vennootschappen zijn algemene inkoopvoorwaarden van toepassing. Op treft u meer informatie over deze vennootschappen, waaronder deze algemene (inkoop)voorwaarden die ook zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam.

144 Wij zijn onafhankelijk van Stichting Karakter zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assuranceopdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA). Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Geen controlewerkzaamheden verricht ten aanzien van klassenindeling In overeenstemming met het controleprotocol WNT hebben wij het bezoldigingsmaximum WNT zoals bepaald en verantwoord door Stichting Karakter als uitgangspunt gehanteerd voor onze controle en hebben wij geen werkzaamheden verricht op de totstandkoming van dit bezoldigingsmaximum. Verantwoordelijkheden van de raad van bestuur en de raad van toezicht De raad van bestuur is verantwoordelijk voor: het opmaken en het getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met de Regeling verslaggeving WTZi, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag in overeenstemming met de Richtlijn voor de Jaarverslaggeving 655 Zorginstellingen, en voor een zodanige interne beheersing die de raad van bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. Bij het opmaken van de jaarrekening moet de raad van bestuur afwegen of de stichting in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemde verslaggevingsstelsel moet de raad van bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij de raad van bestuur het voornemen heeft om de stichting te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. De raad van bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de stichting haar bedrijfsactiviteiten kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening. De raad van toezicht is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de stichting. Onze verantwoordelijkheid voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Ons controleoordeel beoogt een redelijke mate van zekerheid te geven dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een redelijke mate van zekerheid is een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle afwijkingen ontdekken. Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. Een meer gedetailleerde beschrijving van onze verantwoordelijkheden is opgenomen in de bijlage bij onze controleverklaring. Stichting Karakter Ref.: e Pagina 2 van 4

145 Verklaring betreffende overige door wet- en regelgeving gestelde vereisten Verklaring betreffende het jaarverslag en de overige gegevens Wij vermelden op basis van de wettelijke verplichtingen onder Titel 9 Boek 2 BW (betreffende onze verantwoordelijkheid om te rapporteren over de overige gegevens) en op basis van onze toets van de verenigbaarheid van het jaarverslag met de jaarrekening: dat wij geen tekortkomingen hebben geconstateerd naar aanleiding van het onderzoek of de ingevolge artikel 2 Regeling verslaggeving WTZi vereiste overige gegevens zijn toegevoegd; en dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening. Rotterdam, 8 september 2016 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Origineel getekend door drs. H.A.B. de Coninck RA Stichting Karakter Ref.: e Pagina 3 van 4

146 Bijlage bij onze controleverklaring over de jaarrekening 2015 van Stichting Karakter In aanvulling op wat is vermeld in onze controleverklaring hebben wij in deze bijlage onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening nader uiteengezet en toegelicht wat een controle inhoudt. De verantwoordelijkheden van de accountant voor de controle van de jaarrekening Wij hebben deze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, het controleprotocol WNT, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze doelstelling is om een redelijke mate van zekerheid te verkrijgen dat de jaarrekening vrij van materiële afwijkingen als gevolg van fouten of fraude is. Onze controle bestond onder andere uit: Het identificeren en inschatten van de risico s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing. Het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de stichting. Het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door de raad van bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan. Het vaststellen dat de door de raad van bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de stichting haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een organisatie haar continuïteit niet langer kan handhaven. Het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen en het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen. Wij communiceren met de raad van toezicht onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing. Stichting Karakter Ref.: e Pagina 4 van 4

147 Horalaan 5 Postbus BB Ede t f info@karakter.com Karakter 2016