Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid. Klinische ziekenhuisnetwerken Conceptnota in het kader van de ziekenhuishervorming

Transcriptie

1 1. Inleiding Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Klinische ziekenhuisnetwerken Conceptnota in het kader van de ziekenhuishervorming a. Retroacta Tijdens het begrotingsconclaaf werd reeds een eerste visienota goedgekeurd waarbij er enerzijds de ontwikkeling van ziekenhuisnetwerken als hefboom voor een rationalisatie van het zorgaanbod naar voor werd geschoven, en anderzijds een planning werd opgemaakt met betrekking tot de eerste stappen. Ter herinnering, volgende initiatieven zijn reeds in uitvoering: - Invoering van een algemeen moratorium (via de programmawet); - Afschaffen van het KB schadeloosstelling (advies Raad van State wordt verwacht op 19 december); - Nieuwe programmatieprocedure (zal deel uitmaken van een volgende wet diverse bepalingen); - Realisatie van de besparingen in de ziekenhuissector (in hoofdzaak via een aanpassing van het KB van 25/04/2002). Deze conceptnota bouwt verder op de principes die reeds beslist werden in de visienota van het conclaaf. Meer specifiek werkt deze nota de concepten en aanpak van de klinische ziekenhuisnetwerken verder uit. Deze nota bespreekt echter slechts een eerste deel van een grotere hervorming. Er zijn nog conceptnota s in ontwikkeling over andere thema s die onmiddellijk verband houden met de klinische ziekenhuisnetwerken, namelijk governance van netwerken, het ziekenhuisconcept, de programmatiekalender, enz. We achten het nuttig om de eerste discussies te voeren op basis van conceptnota s en niet onmiddellijk op basis van wetteksten. We zijn reeds parallel gestart met het schrijven van de noodzakelijk wetsaanpassingen. We plannen echter de besprekingen rond deze teksten in de loop van de maand januari b. het plan van aanpak voor de hervorming van de ziekenhuis-financiering: de rol van ziekenhuisnetwerken Het Plan van Aanpak voor de Hervorming van de Ziekenhuisfinanciering, dat op 28 april 2015 aan het Parlement werd voorgesteld, voorzag reeds de nood aan ziekenhuisnetwerken, om het ziekenhuislandschap te heroriënteren. De basisprincipes voor de hervorming van het ziekenhuislandschap, die in het Plan van Aanpak grondig werden toegelicht worden hieronder samengevat. Indien we willen zorgen dat ook de toekomstige generaties over een sterke gezondheidszorg beschikken, moeten we ons huidig systeem kritisch in vraag durven stellen en waar nodig gericht hervormen. Eén van de belangrijkste hervormingswerven die door het regeerakkoord is geïdentificeerd, betreft de hervorming van de financiering van de ziekenhuizen. Een hervorming van de ziekenhuisfinanciering kan niet slagen als niet tegelijkertijd de organisatie van het 1

2 ziekenhuislandschap en zelfs breder, van heel het zorglandschap - bijgestuurd wordt, om te voldoen aan de nieuwe noden. Kernbegrippen op vlak van de reorganisatie van het zorglandschap zijn de volgende: - Vraaggestuurde zorg: de behoeften aan vereiste ziekenhuiszorg in de komende jaren moeten geraamd worden, rekening houdend met de verwachte evoluties in pathologiegroepen (o.a. via epidemiologische gegevens), in diagnose- en behandelmodaliteiten (binnen en buiten ziekenhuizen) en de technologische evoluties. De geraamde nood aan ziekenhuiscapaciteit (bedden, apparatuur, geografische spreiding,.) dient omgezet te worden in programmatie van apparatuur, bedden, ziekenhuisdiensten en loco- en supraregionale zorgopdrachten. De omzetting in erkenningsnormen is een opdracht voor de deelstaten. - Ziekenhuizen dienen onderling en met andere zorgvoorzieningen frequenter en nauwer samen te werken, om de zorg transmuraal, over de muren van de voorzieningen heen, beter te coördineren voor de patiënten. Ziekenhuizen worden schakels in een zorgnetwerk dat ten dienste van de patiënten staat. - In plaats van de klassieke samenwerkingsvormen die juridisch al voorzien zijn (groepering, fusie en associatie) is een ander concept nodig, meer bepaald via het vormen van netwerken tussen ziekenhuizen. In de toekomst zal de toelating om bepaalde ziekenhuisactiviteiten uit te voeren, evenals de financiering, niet meer aan individuele ziekenhuizen worden toegekend, maar aan netwerken van ziekenhuizen of ziekenhuisdiensten. Het toewijzen van een bepaalde activiteit aan een netwerk impliceert uiteraard niet dat elk ziekenhuis dat lid is van dit netwerk dan de toelating krijgt om, op eigen campus, deze activiteit uit te baten. In dit kader wordt onderzocht voor welke soorten netwerken een formele structuur, met eigen rechtspersoonlijkheid, wenselijk is. Naargelang de aard van de verleende zorg (basiszorg versus gespecialiseerde zorg) kan een ziekenhuis ook lid zijn van meerdere netwerken. - Ziekenhuizen dienen onderling niet enkel samen te werken, maar ook onderling taakafspraken te maken, onder diverse vormen: o Verwijs- en terugverwijsafspraken voor patiënten binnen één pathologiegroep, tussen ziekenhuizen onderling o Verdeling van pathologiegroepen tussen ziekenhuizen onderling Welke zorgopdrachten in de toekomst meer geconcentreerd (= op minder plaatsen) moeten aangeboden worden, dan wel sterk gespreid mogen blijven, dient geëvalueerd te worden op basis van evidence-based gegevens, rekening houdend met o.a. de prevalentie en incidentie van de aandoeningen, de beschikbare technologieën, de nood aan continuïteit, evidentie over volume-outcome relaties,.. Er wordt verwacht dat ziekenhuizen, zowel algemene als universitaire, onderling dergelijke taakafspraken maken, uitgaande van reeds aanwezige competenties en expertises. - Deze vormen van taakafspraken, netwerken en concentratie van apparatuur en expertise impliceren niet dat ziekenhuizen grootschaliger moeten worden. Een concentratie van méér bedden op één plaats wordt niet beoogd. Dit vernieuwde zorglandschap wordt zoveel mogelijk bottom-up gerealiseerd, via initiatieven uitgaande van de zorgvoorzieningen zelf (sociaal ondernemerschap), zelfs met enige onderlinge concurrentie, om de kwaliteit te stimuleren. Tegelijk zal de overheid top-down het kader en de spelregels bepalen waaraan de netwerking moet voldoen en om zeker te zijn dat de rationalisatie gerealiseerd wordt. De volgende concrete hefbomen en modaliteiten worden ingezet om de ziekenhuizen aan te moedigen tot samenwerking en taakafspraken in dit nieuwe zorglandschap: 2

3 - Afbouw van acute ziekenhuisbedden, met reconversiemogelijkheden van acute naar chronische ziekenhuisbedden of naar alternatieve zorgvormen (bedden voor chronische zorg, hersteloorden, thuishospitalisatie, zorghotel, ). - Een strikter beleid van programmatie van zware medische apparatuur en gespecialiseerde diensten en zorgprogramma s, evenals de toepassing en handhaving ervan. - Nieuwe ziekenhuisinitiatieven tot verregaande samenwerking onder de vorm netwerken, waarbij het zorgaanbod simultaan ook gerationaliseerd wordt, krijgen voorrang op initiatieven die het aanbod niet rationaliseren. 2. Huidige situatie De ziekenhuiswet kent momenteel enkel het ziekenhuis als rechtspersoon die de erkenning kan krijgen (van de gemeenschappen) om bepaalde ziekenhuisactiviteiten uit te baten en daar federale financiering voor te bekomen. 3. Doelstelling In de toekomst verschuift het zwaartepunt van het huidig ziekenhuis naar het locoregionaal klinisch netwerk van ziekenhuizen als hoeksteen voor de organisatie van het ziekenhuislandschap. De beslissingen over het aanbod van locoregionale ziekenhuiszorg (i.e. welke ziekenhuizen voeren welke locoregionale zorgopdrachten uit op welke locatie) worden dan mede vanuit het netwerkniveau aangestuurd en niet meer vanuit de individuele ziekenhuizen, zoals in het huidige versnipperde model. In de toekomst zal de federale overheid ook zorgen voor basiskenmerken van zorgopdrachten op netwerkniveau en tegelijk de financiering daarvan koppelen aan afspraken op netwerkniveau. Noot: Het concept zorgopdracht wordt hier gehanteerd als generische term, om de betrokken activiteiten te typeren. In praktijk kan een zorgopdracht zowel gerelateerd zijn tot bepaalde apparatuur (bv. programmatie PET en NMR), medisch-technische diensten (bv. radiotherapie, dialyse), zorgprogramma s (bv. reproductieve geneeskunde, beroertezorg), hospitalisatie-afdelingen (bv. bedprogrammatie, minimale activiteitsnormen voor materniteit), functies (bv. intensieve),. In deze eerste fase ligt, voor het uittekenen van het regelgevend kader, de focus op het bevorderen van samenwerking op vlak van patiëntenzorg ( klinisch ) tussen ziekenhuizen binnen loco- en supraregionale verbanden. De nadruk ligt op klinische samenwerking, omdat er reeds heel wat opportuniteiten tot samenwerking op vlak van ondersteunende dienstverlening mogelijk is voor ziekenhuizen, zonder dat het regelgevend kader grondig aangepast worden (cf. infra). Uiteraard dient, in het licht van het toenemend aantal patiënten met meerdere chronische aandoeningen, ook de samenwerking tussen ziekenhuizen en andere zorgvoorzieningen (transmurale zorg, ambulante zorg) aangemoedigd te worden i.f.v. een betere zorgcoördinatie. Dit alles, evenals samenwerking met de ouderenzorg, de welzijnsvoorzieningen,. dient verder uitgewerkt te worden op het niveau van de bevoegde overheden. 3

4 4. Gewenste wijzigingen Nieuwe rechtsfiguren dienen gecreëerd te worden, ter aanvulling van het huidige concept ziekenhuis en de momenteel in de ziekenhuiswet opgenomen samenwerkingsvormen. Het gaat om: - Het locoregionaal klinisch netwerk van ziekenhuizen - Het referentienetwerk voor supraregionale zorgopdrachten. Noot: de term regionaal wordt hier gebruikt in de ruimtelijke (geografische) betekenis van dichterbij (loco-) of verderaf (supra-), vanuit het standpunt van de patiënt en niét in zijn staatskundige betekenis (verwijzend naar de deelstaten). In beide gevallen kan het concept netwerk in twee betekenissen worden gebruikt:: - Het netwerk als organisatiemodel ( bestuurskundige invalshoek) - De patiëntenstromen (pathologiegroepen) waarover er in een netwerk taakafspraken gemaakt worden i.f.v. zorgcontinuïteit ( medisch-inhoudelijke invalshoek). 5. Uitgangspunten: concepten a. Locoregionale versus supraregionale zorgopdrachten Voor de vorming van netwerken is het onderscheid tussen locoregionale en supraregionale zorgopdrachten van belang. - Een locoregionale zorgopdracht is een zorgopdracht die in elk locoregionaal netwerk van ziekenhuizen (cf. infra) moet aangeboden worden. Een aantal van deze zorgopdrachten mogen in elk ziekenhuis van het netwerk aangeboden worden voor zover consistent met de programmatie, maar hoeven niet in elk ziekenhuis aanwezig te zijn (cf. nota nieuw ziekenhuisconcept, in voorbereiding); bv. een hospitalisatie-afdeling voor volwassenen, voor lichte heelkunde, een dagziekenhuis. Andere zorgopdrachten moeten wel in elk locoregionaal klinisch netwerk worden aangeboden, maar zeker niet in elk ziekenhuis, vooral omwille van optimalisering van de ingezette middelen (zowel personeel, werking als infrastructuur); bv. een gespecialiseerde spoedgevallendienst, een dienst intensieve zorgen, een materniteit, een pediatrische hospitalisatie-afdeling. - Een supraregionale zorgopdracht is een zorgopdracht die, per definitie, niet in elk locoregionaal netwerk wordt aangeboden, maar slechts op een beperkter aantal plaatsen (een kleiner aantal dan het aantal locoregionale netwerken). Sommige van deze zorgopdrachten kunnen zowel in universitaire als niet-universitaire ziekenhuizen worden aangeboden (de zgn. referentie-opdrachten ); bv. een zorgprogramma cardiale heelkunde, radiotherapie, gespecialiseerd programma beroertezorg. Andere van deze zorgopdrachten worden/blijven, door de aard van de voorwaarden die vereist worden om ze te mogen uitoefenen, uitsluitend in (één of meerdere van de zeven) universitaire ziekenhuizen aangeboden (de zgn. universitaire opdrachten ); bv. orgaantransplantaties, centra voor genetica, heelkunde bij zeldzame tumoren. b. Het locoregionaal klinisch netwerk van ziekenhuizen 4

5 Het locoregionaal klinisch netwerk van ziekenhuizen wordt de hoeksteen en de basis voor samenwerking tussen ziekenhuizen voor locoregionale zorgopdrachten. In dit netwerk worden geformaliseerde taak- en werkafspraken gemaakt tussen ziekenhuizen m.b.t. de zorg, of onderdelen van zorgtrajecten (bv. diensten, zorgprogramma s, ), zodat de patiënten en hun verwijzers ten allen tijde weten waar ze terecht kunnen voor de juiste zorg, naargelang hun aandoeningen. Dit netwerk wordt zowel beschouwd als functioneel instrument (middel) voor geformaliseerde taak- en werkafspraken tussen ziekenhuizen of ziekenhuisdiensten, maar ook als een nieuwe rechtsfiguur, met rechtspersoonlijkheid en met eigen governance, omdat de bestaande instrumenten uit de ziekenhuiswet (m.n. associatie, groepering, fusie) of uit het gemeen recht (bv. overeenkomst, overkoepelende VZW) niet volstaan en niet voldoen om bovenstaande doelstelling te realiseren. Dit brengt ook met zich mee dat op het niveau van het locoregionaal klinisch netwerk de nieuwe rechtsfiguur de bestaande instrumenten op termijn (grotendeels) zal vervangen. De federale overheid omschrijft de basiskenmerken van deze locoregionale klinische netwerken en voorziet in een federale programmatie ervoor. De focus ligt prioritair op samenwerking op vlak van zorg (vandaar de term klinisch netwerk ), omdat er van uit gegaan wordt dat samenwerking voor zorgondersteuning (ICT, aankoopcentrale, catering, ) ook momenteel al mogelijk is via bestaande instrumenten (bv. een contractuele overeenkomst, een kostendelende vereniging). Uiteraard zijn er ook nog elementen in de regelgeving die de samenwerking tussen ziekenhuizen op vlak van ondersteunende diensten bemoeilijken of zelfs verhinderen. Ook deze elementen zullen verder onderzocht en geoptimaliseerd worden. Het klinisch netwerk van ziekenhuizen heeft een locoregionale focus. Dit wil zeggen dat in dit netwerk afspraken gemaakt worden over alle ziekenhuiszorg die locoregionaal dus m.a.w. vrij dicht bij de woonplaats van elke patiënt kan/moet aangeboden worden, en dit om meerdere redenen. Zo kan de zorgopdracht een groot aantal patiënten omvatten, die frequent zorg nodig hebben, zorg die geen nood heeft aan zeer gespecialiseerde expertise of dure infrastructuur, of de zorgverlening kan een dringend karakter hebben. De locoregionale zorg differentieert zich van de supraregionale zorg die op minder plaatsen in België wordt aangeboden omwille van diverse redenen (bv. lage incidentie van de pathologie en dus gering aantal patiënten, nood aan sterk gespecialiseerde expertise, met multidisciplinaire teams, nood aan zeer dure infrastructuur, hoge permanentiekost). Die locoregionale focus vertaalt zich in: - Een nood tot aflijning door de federale overheid van welke zorgopdrachten beschouwd worden als locoregionaal, dan wel als supraregionaal (deze lijst is in voorbereiding). - een voorwaarde dat de samenwerkende ziekenhuizen voor de locoregionale zorg samen een doelpopulatie van 4 à potentiële patiënten moeten bestrijken, en die doelpopulatie situeert zich in een geografisch aaneensluitend gebied, dat de grenzen van de deelstaten kan overschrijden. Bovendien kunnen deze geografische gebieden deels overlappend zijn. 1 1 De verdere aflijning van de doelpopulatie (en de mate van mogelijke geografische overlap) zal geconcretiseerd worden in uitvoeringsbesluiten, die vanaf begin 2017 worden voorbereid. 5

6 Een en ander impliceert dat, gegeven deze omvang van de doelpopulatie, voor het land als geheel 25 locoregionale klinische netwerken van ziekenhuizen zullen geprogrammeerd worden. De verdere operationalisering van de doelpopulatie zou als volgt kunnen gebeuren: Voor de locoregionale zorg wordt de doelpopulatie afgelijnd op basis van de woonplaats van de burgers (geografisch gebied rond de deelnemende ziekenhuizen, waaruit de patiëntenstromen gerekruteerd worden). Een nauwe vork van wenselijke doelpopulatie (4 à inwoners per locoregionaal netwerk) wordt vastgesteld als basiskenmerk. Maar onder bepaalde specifieke omstandigheden (bv. bevolkingsdensiteit die veel lager ligt dan het gemiddelde in België) kan een iets lagere ondergrens gehanteerd worden. Zo kan elke deelstaat afwijkingen op de grenzen voorzien, maar deze mogen er niet toe leiden dat er in globo, per erkennende overheid, meer locoregionaal aanbod is dan voorzien is op basis van het vertrekmodel waarbij 25 locoregionale klinische netwerk voor het totale grondgebied bepaald zijn. Indien een locoregionaal netwerk een grotere doelpopulatie wenst te bedienen dient dit ook ten gronde gemotiveerd te worden; en er moet over gewaakt worden dat, behalve een beperkte geografische overlap (cf. infra), dezelfde potentiële patiënten niet in meerdere locoregionale netwerken meegeteld worden. De verdere operationalisering van geografisch aansluitend en geografisch overlappend kan als volgt gebeuren: o geografisch aansluitend : is belangrijk i.f.v. toegankelijkheid (beperkte afstand) voor de lokale bevolking en om geen enkel ziekenhuis uit te sluiten. Dit criterium kan op diverse manieren geoperationaliseerd worden: - ziekenhuizen die partner zijn in hetzelfde locoregionaal netwerk liggen een maximaal aantal km van elkaar verwijderd tenzij er zich geen andere ziekenhuizen in hetzelfde geografisch gebied bevinden en bestrijkt binnen 1 taalgebied maximum 2 provincies - de afstand tussen de woonplaats van elke patiënt in het geografisch gebied dat het locoregionaal netwerk bestrijkt en het verst af gelegen ziekenhuis blijft aanvaardbaar max. aantal km o geografisch overlappend is vooral van relevant voor de grootstedelijke gebieden, waar de geografische afstand tussen ziekenhuizen vrij beperkt kan zijn. Door de federale overheid zullen 25 locoregionaal klinische netwerken geprogrammeerd worden. Het is aan de IMC om een voorstel tot verdeling van deze netwerken over de erkennende overheden te doen, ook in functie van evt. samenwerkingen over de gemeenschapsgrenzen heen. De federale overheid zal door middel van een verdeelbesluit de verdeling vaststellen. De verdeling zou bijvoorbeeld als volgt kunnen gebeuren over de deelstaten: 14 voor Vlaanderen 2 voor Brussel 9 voor het Waalse gewest, waaronder 1 samen met de Duitstalige gemeenschap. Qua deelname van de ziekenhuizen aan een locoregionaal klinisch netwerk gelden de volgende voorwaarden: - De partners in de locoregionale klinische netwerken zijn algemene ziekenhuizen, geen individuele ziekenhuisdiensten, -functies of zorgprogramma s. 6

7 - Elk algemeen ziekenhuis moet de kans krijgen om aan te sluiten bij een locoregionaal klinisch netwerk. Geen enkel ziekenhuis mag uitgesloten worden van deelname aan een locoregionaal klinisch netwerk. - Elk algemeen ziekenhuis wordt lid van één locoregionaal klinisch ziekenhuisnetwerk deelname aan twee locoregionale netwerken is uitgesloten. - Elk locoregionaal netwerk bestaat uit min. twee (huidige) algemene ziekenhuizen. - Psychiatrische en gespecialiseerde ziekenhuizen kunnen desgevallend, en met akkoord van de betrokken algemene ziekenhuizen, ook participeren in dergelijk netwerk en dit met het oog op een betere zorgcoördinatie met o.a. de geestelijke gezondheidszorg en de revalidatiezorg. In dit locoregionaal ziekenhuisnetwerk wordt, op het niveau van het netwerk, beslist welke locoregionale zorgopdrachten binnen het netwerk worden aangeboden (uiteraard binnen de vereisten van het te programmeren zorgaanbod en rekening houdend met wat de overheid heeft bepaald qua minimaal aanbod dat door een vestigingsplaats, ziekenhuis en/of netwerk dient te worden aangeboden), evenals de locatie waar deze worden aangeboden. Het fragmenteren of spreiden van eenzelfde zorgopdracht over verschillende locaties zal evenwel actief ontmoedigd of onmogelijk gemaakt worden. De artsen van het locoregionaal klinisch netwerk spelen een belangrijke rol bij deze zorgstrategie en taakverdeling binnen het netwerk. De besluitvorming ter zake gebeurt door het bestuursorgaan van het netwerk na advies van de medische raad (of vergelijkbaar representatief orgaan) op netwerkniveau (zie ook luik governance van het netwerk, dat in voorbereiding is). c. Supraregionale samenwerking via referentienetwerken De supraregionale zorgopdrachten worden, per definitie, slechts door een beperkt aantal (universitaire of algemene) ziekenhuizen aangeboden. Rekening houdend met bovenstaande beleidslijnen gaat het over zorgopdrachten waarvoor er minder dan 1 eenheid per à potentiële patiënten vereist is. Deze opdrachten behoren dus niet tot het aanbod van elk locoregionaal klinisch netwerk. En bijgevolg zal het aantal dat voor het land toegelaten wordt, kleiner zijn dan het aantal locoregionale netwerken. Het ziekenhuis dat deze supraregionale opdracht aanbiedt, wordt referentiepunt genoemd. De samenwerking voor deze opdrachten wordt geregeld via een referentienetwerk, met als leden van het referentienetwerk: - enerzijds het ziekenhuis-referentiepunt (dat de opdracht aanbiedt) - anderzijds de locoregionale klinisch ziekenhuisnetwerken die met dit referentiepunt samenwerken. Het referentienetwerk spitst zich toe op het garanderen van de zorgcontinuïteit voor de betrokken patiëntenpopulatie (via o.a. door- en terugverwijsafspraken). Er worden referentienetwerken gevormd voor elke supraregionale zorgopdracht. De programmatie zal aangeven op hoeveel plaatsen elk van deze supraregionale opdrachten in België kan ingericht worden, en, desgevallend, aan welke basiskenmerken de vestigingsplaatsen/ ziekenhuizen/locoregionale netweken moeten voldoen om in aanmerking te kunnen komen voor de uitbating van deze opdracht. Voor een aantal van deze zorgopdrachten is het mogelijk dat er momenteel al méér in exploitatie zijn dan het aantal dat zal geprogrammeerd 7

8 worden. In dat geval, evenals voor nieuw te programmeren zorgopdrachten, zullen afspraken qua taakverdeling tussen de betrokken algemene en universitaire ziekenhuizen noodzakelijk zijn. Voor elke supraregionale zorgopdracht (die niet binnen het eigen locoregionaal ziekenhuisnetwerk aanwezig is) kiest het locoregionale ziekenhuisnetwerk één ziekenhuisreferentiepunt, i.f.v. kwaliteits- en kostenoverwegingen, en dit in de eerste plaats in functie van het belang van de patiënt (bv. verplaatsingstijd en transportkosten) en niet enkel vanuit het standpunt van het ziekenhuis zelf en de zorgverleners. Deze keuzevrijheid is belangrijk, zowel voor patiënten als verstrekkers, en om de referentiepunten te blijven aansporen tot kwaliteitsverbetering en hoogkwalitatieve dienstverlening voor de patiënten (i.e. géén gegarandeerde patiëntenstromen o.b.v. locatie). De selectie van een referentiepunt gebeurt, steeds vanuit de belangen van de patiënt, op basis van kwaliteitscriteria en geografische nabijheid, en niet op basis van ideologische motieven. Het relatief belang van de verschillende criteria kan uiteraard verschillen naargelang de aard van de zorgverlening. Voor de patiënt zal de afstand tot een referentiepunt bv. minder doorslaggevend zijn i.g.v. eenmalige zorgverlening (bv. een diagnostisch onderzoek, een heelkundige ingreep) dan i.g.v. herhaalde zorgverlening (bv. radiotherapiebehandeling). Bij de programmatie van de supraregionale zorgopdrachten zal steeds aangegeven worden of, en desgevallend hoe, geografische nabijheid relevant is bij de keuze van een referentiepunt. De artsen van het selecterende locoregionaal klinisch netwerk spelen een belangrijke rol bij deze selectie. De selectie gebeurt door het bestuursorgaan van het netwerk na advies van de medische raad van het netwerk (zie ook luik governance van het netwerk). De keuze om te werken met één ziekenhuisreferentiepunt per locoregionale zorgopdracht geldt omwille van kwaliteitsoverwegingen ten behoeve van de patiënt: - Meer transparantie voor de patiënt en de zorgverleners in het locoregionale netwerk (ze weten precies bij welk referentiepunt ze terecht kunnen, want voor elke zorgopdracht is er slechts één referentiepunt) - Minder kans op medische fouten (elk referentiepunt zal allicht op een ietwat andere manier werken, met kleine verschillen in de gevolgde zorgtrajecten; de kans op fouten is véél kleiner als voor alle patiënten die vanuit een locoregionaal netwerk heen- en terugverwezen worden er, voor de betrokken zorgopdracht, één uniform zorgtraject kan gevolgd worden) Voor elk locoregionaal ziekenhuisnetwerk kan het ziekenhuis-referentiepunt weliswaar verschillen naargelang de betrokken supraregionale opdracht, maar aan de locoregionale ziekenhuisnetwerken wordt aangeraden om de referentienetwerken te beperken tot een klein aantal ziekenhuizen-referentiepunten i.f.v. voldoende transparantie voor patiënten en verwijzers en makkelijkere administratieve opvolging. Op deze manier kan trouwens betere kwaliteit gegarandeerd worden, door de geformaliseerde taakafspraken m.b.t. het vereiste zorgtraject voor elke patiënt, incl. de door- en terugverwijsafspraken, die dan op dezelfde wijze worden toegepast voor verschillende zorgopdrachten. De formalisering van de referentienetwerken kan gebeuren op verschillende manieren: - Sommige taakafspraken kunnen eenvoudigweg contractueel gevat worden, bv. omdat ze vooral afspraken inhouden over de zorgcontinuïteit voor de patiënten, waarbij elke partner een deel van het zorgtraject voor zijn rekening neemt (en er geen gezamenlijke exploitatie 8

9 van diensten aan de orde is) (bv. doorverwijzing voor de heelkunde bij zeldzame tumoren, terugverwijzing voor de daaropvolgende chemobehandeling). - Voor andere zorgopdrachten en/of indien intensere samenwerking beoogd wordt (bv. gezamenlijke uitbating van een zorgprogramma) kan, vermits contractuele afspraken onvoldoende zekerheid bieden, gewerkt worden met een aparte rechtspersoon, via bv. een rechtsfiguur, vergelijkbaar met de associatie van diensten. 2 De overheid dient ten allen tijde een zicht te hebben en een overzicht te behouden over de aangegane samenwerkingsverbanden. Hiertoe dienen enerzijds de referentiepunten erkend te worden door de deelstaten en de referentienetwerken goedgekeurd te worden door de bevoegde overheden. 5. Denkpistes voor praktische werkwijze qua goedkeuring netwerken Het proces tot (eenmalige) goedkeuring van de locoregionale klinische netwerken dient uitgewerkt te worden in de schoot van de Interministeriële Conferentie Volksgezondheid. Dit proces zou bijvoorbeeld in twee fasen kunnen verlopen. Startpunt is uiteraard een kader en voorwaarden voor netwerken dat bekend wordt gemaakt aan de sector, waarbij een oproep wordt gedaan om in functie daarvan over te gaan tot de vorming van klinische netwerken op locoregionaal niveau. Twee stappen kunnen dan vervolgens worden voorzien 1. Alle consortia van geïnteresseerde partners leggen bij de opstart van hun onderhandelingen en tegen een vastgelegde datum een intentieverklaring voor, die door de deelstaten met erkenningsbevoegdheid wordt geëvalueerd, in samenspraak met de federale overheid. De evaluatie gebeurt globaal en gelijktijdig voor het gehele zorglandschap, om blinde vlekken of onwenselijke situaties in het landschap te kunnen detecteren. De overheid geeft na de evaluatie aan of het voorstel strookt met hun intenties en of er eventueel bijsturingen noodzakelijk en/of gewenst zijn (doel: de ziekenhuizen krijgen van bij de start van de onderhandelingen meteen een duidelijk signaal of hun voorstel van locoregionaal netwerk kans op slagen heeft of niet). Deze beoordeling zou kunnen gebeuren aan de hand van een scoringssysteem, waarbij de ingediende voorstellen voor een locoregionaal netwerk minstens een bepaalde score op het totaal van de criteria zouden moeten behalen om in aanmerking te komen voor groen licht voor finale kandidatuurstelling. Dit aspect zal verder worden besproken in de schoot van de Interministeriële Conferentie Volksgezondheid. 2. Zodra de onderhandelingen gefinaliseerd zijn, wordt het finaal voorstel van locoregionaal netwerk voorgelegd voor goedkeuring door de bevoegde erkennende deelstaat (eventueel: deelstaten), die daarover de federale overheid notificeert. Na publicatie van de relevante wetgeving hebben de ziekenhuizen de opdracht om binnen een periode van 4 maand een intentieverklaring voor een locoregionaal klinisch netwerk van ziekenhuizen voor te bereiden. Zodra alle intentieverklaringen binnen zijn, zullen de bevoegde overheden in een periode van 2 maand deze intentieverklaringen beoordelen en de ziekenhuizen feedback geven. De bedoeling is dat tegen eind 2017 voor het gehele ziekenhuislandschap deze locoregionale klinische netwerken van ziekenhuizen gevormd zijn. 2 In de komende periode (vanaf 2017) moet ook onderzocht worden welke aanpassingen / bijsturingen van de associatiefiguur nodig zijn ter bevordering van deze referentienetwerken (want partners kunnen zowel ziekenhuizen als netwerken zijn). 9

10 Deze werkwijze kan niet in federale wetten of KB s worden opgenomen, maar kan wel in een protocolakkoord / samenwerkingsovereenkomst tussen de federale overheid en de deelstaten worden afgesproken. 10