Het toetsingskader voor deze beoordeling omvat de volgende documenten:

Transcriptie

1 Adviseurs voor akoestiek, bouwfysica, brandveiligheid en duurzaamheid Notitie MFA Oud-Ablas Intern geluid en ruimteakoestiek Betreft MFA Oud-Alblas. Intern geluid en ruimteakoestiek Opdrachtgever Gemeente Molenwaard Contactpersoon mevrouw A. van Rooij Werknummer Datum 1. Inleiding Deze notitie geeft en beoordeling van de interne geluidwering tussen ruimten en de ruimteakoestiek voor het project MFA Oud-Albas. Dit project betreft een multifunctionele accommodatie waarin onder meer een gymzaal, verenigingsgebouw met 2 zalen, een kinderdagverblijf en peuterspeelzaal zijn opgenomen. In deze notitie wordt ingegaan op de beoogde streefwaarden ten aanzien van de interne geluidisolatie (lucht- en contactgeluid) en ruimteakoestiek/galm en zullen de bouwkundige voorzieningen worden aangegeven waarmee de beoogde streefwaarden kunnen worden gerealiseerd. Het toetsingskader voor deze beoordeling omvat de volgende documenten: - Programma van Eisen Frisse Scholen 2015; - Handboek bouwfysische kwaliteit voor kantoren d.d. 24 juni 2011; - KVLO norm gymnastieklokalen en sportzalen/delen van sporthallen d.d. 21 januari 2005; - Aanwezige kennis en ervaring binnen ons bureau. Ten behoeve van de beoordeling op bovengenoemde akoestische aspecten zijn de volgende stukken gebruikt: - DO tekeningen van Bongers Architecten d.d. 14 april 2016.

2 2. Eisen Intern geluid Het Bouwbesluit 2012 kent voor utiliteitsfuncties zoals onderwijsfunctie, bijeenkomstfunctie en kantoorfunctie geen voorschrift voor de geluidwering tussen ruimten onderling. Om geluidhinder te beperken is een zekere minimum lucht- en contactgeluidisolatie wenselijk. Als streefwaarde voor de interne geluidisolatie tussen ruimten wordt het Programma van Eisen Frisse Scholen (versie 2015), klasse B en het Handboek bouwfysische kwaliteit voor kantoren d.d. 24 juni 2011 gehanteerd. Onderstaand is de vertaalslag van deze richtlijnen naar de ruimten binnen het gebouw gegeven met betrekking tot de gehanteerde geluidisolatieniveaus (lucht- en contactgeluid): Luchtgeluidisolatie De luchtgeluidisolatie tussen ruimten wordt uitgedrukt als het genormeerd luchtgeluidniveauverschil D nt,a. Tussen de diverse ruimten binnen het gebouw wordt geadviseerd onderstaande streefwaarden te hanteren: - D nt,a 58 db tussen gymzaal en aangrenzende geluidgevoelige verblijfsruimten, bijvoorbeeld peuterspeelzaal en groepsruimte; - D nt,a 43 db tussen verblijfsruimten met verhoogde privacy onderling, bijvoorbeeld slaapruimten onderling, slaapruimte-kantoor, vergaderruimte-kantoor 1 e verdieping en zaaldelen onderling; - D nt,a 39 db tussen standaard verblijfsruimten onderling, bijvoorbeeld groepsruimten onderling en vergaderruimte-lobby/bar; - D nt,a 34 db tussen standaard verblijfsruimten onderling met deur in scheiding, bijvoorbeeld kantoor-peuteerspeelzaal; - D nt,a 25 db tussen verblijfsruimten en aangrenzende verkeersruimten, bijvoorbeeld vergaderruimte-kantoor 1 e verdieping en aangrenzende gang. Een streefwaarde van D nt,a 43 db tussen de zaaldelen onderling en tussen de zaaldelen en aangrenzende lobby/bar is toereikend om beide ruimten bij normaal gebruik (spraak/overleg) gelijktijdig te kunnen gebruiken. Indien één van de ruimten als oefenruimte voor koren e.d. wordt gebruikt, is eigenlijk een hogere geluidisolatie van minimaal R A,pop 50 db benodigd om hinder door muziekgeluid te beperken. Een dergelijke hoge geluidisolatie zal praktisch niet te realiseren zijn met een panelenwand. In bijlage I is op de plattegronden voor de belangrijkste scheidingen de streefwaarde voor de te realiseren geluidisolatie aangegeven. Contactgeluidisolatie De contactgeluidisolatie tussen ruimten wordt uitgedrukt als het gewogen genormeerd contactgeluidniveau L nt,a. Tussen de diverse ruimten binnen het gebouw wordt geadviseerd onderstaande streefwaarden te hanteren: - L nt,a 59 db tussen verblijfsruimten onderling, bijvoorbeeld zaaldelen onderling en kantoorslaapruimte onderling; - L nt,a 69 db tussen verblijfsruimten en aangrenzende verkeersruimten, bijvoorbeeld slaapruimte-verkeersruimte. In aanvulling op bovenstaande eisen wordt tussen de gymzaal en de aangrenzende geluidgevoelige verblijfsruimten een verzwaarde eis gesteld aan de contactgeluidoverdracht, deze bedraagt bij 2

3 voorkeur L nt,a db, overeenkomstig een gewogen contactgeluidisolatie-index I co = + 25 tot + 30 db. Hinderlijke contactgeluiden door springen / stuiteren met ballen etc. dienen te worden vermeden. Daarnaast dient ook de contactgeluidoverdracht door het trappen/gooien met ballen tegen de wanden zoveel mogelijk te worden beperkt. Ruimteakoestiek In het Programma van Eisen Frisse Scholen (versie 2015) staan de eisen met betrekking tot de nagalmtijd gegeven. Voor groepsruimten (ingerichte ruimte) bedraagt de gemiddelde nagalmtijd maximaal 0,6 s, bepaald over de octaafbanden 250 t/m 2000 Hz. Dit betekent dat de niet-ingerichte nagalmtijd een hogere nagalmtijd mag hebben van maximaal 0,8 s. In aanvulling op deze gemiddelde toetswaarde mag de nagalmtijd in de 125 Hz octaafband maximaal 30% afwijken van de gemiddelde nagalmtijd. Deze nagalmtijdeis wordt tevens gehanteerd voor de aanwezige kantoren (overeenkomstig NVBV Handboek d.d. juni 2011), vergaderruimten en slaapruimten. Voor de zaaldelen en lobby/bar wordt een iets hogere nagalmtijd gehanteerd van 0,8-1,0 seconde. Voor de gymzaal bedraagt de nagalmtijd eis 1,1 seconde overeenkomstig de KVLO norm voor een sportzaal type A.2 met afmetingen 13 x 22 x 7 meter. Tabel 1 Streefwaarden gemiddelde nagalmtijd Ruimte Nagalmtijd T 60 in s Groepsruimte/peuterspeelzaal 0,6-0,8 Kantoren/vergaderruimten/slaapruimten 0,6-0,8 Zaaldelen + lobby/bar 0,8-1,0 Gymzaal 1,1 Technische ruimte 1,0 Verkeersruimte 1,0 De nagalmtijd eis wordt in basis gesteld voor de octaafbanden 250 t/m 2000 Hz, voor de zaaldelen + lobby/bar en gymzaal wordt als range 125 t/m 4000 Hz genomen. In bijlage 1 zijn op de plattegronden bovengenoemde eisen aangegeven. 3

4 3. Interne geluidisolatie Luchtgeluidisolatie Tussen verblijfsruimten onderling, DnT,A 43 db Bij toepassing van steenachtige scheidingswanden dienen de wanden een minimale massa van 210 kg/m 2 te hebben. Dit kan worden gerealiseerd door toepassing van minimaal 120 mm kalkzandsteen (1750 kg/m 3 ) of 100 mm beton (2400 kg/m 3 ). Met de op tekening aangegeven cellenbeton wanden dik 100 mm in het kinderdagverblijf (tussen slaapruimten/kantoor onderling) wordt niet aan bovengenoemde eis voldaan. De gerealiseerde luchtgeluidisolatie met deze wandopbouw bedraagt circa D nt,a = 34 db. De scheidingswanden kunnen tevens als lichte scheidingswand worden uitgevoerd met de volgende opbouw (totale wanddikte 125 mm): - 2 x 12,5 mm gipskartonbeplating; - Stijl- en regelwerk 75 mm, voorzien van glaswol isolatie (of steenwol 40 kg/m³); - 2 x 12,5 mm gipskartonbeplating. De R w,lab van bovengenoemde scheidingswand bedraagt minimaal 50 db. Indien de totale wanddikte beperkt dient te blijven tot 100 mm, kan het volgende wandtype worden toegepast: Gyproc SoundBloc Plus AS 100 db/ a met R w,lab = 55 db of gelijkwaardig. Voorwaarde voor het behalen van bovengenoemde geluidisolatie-eis is dat de flankerende geluidoverdrachtswegen (via wanden, vloeren en plafond) voldoende worden beperkt. Aangezien massieve betonvloeren (200 mm dik) met anhydriet dekvloer (80 mm dik) zijn toegepast en de binnengevels in minimaal 120 mm kalkzandsteen worden uitgevoerd, vindt geen relevante flankerende geluidoverdracht via wanden en vloer plaats. Geluidoverdracht via het plafond dient te worden beperkt door een luchtdichte aansluiting van de wanden met de stalen dakplaten met de volgende afwerking: minerale wol barriere 100 mm breed boven de wand over de gehele lengte van de wand + aan weerszijden beplating met een massa van minimaal 10 kg/m 2 (12,5 mm gips of gelijkwaardig) over een breedte van minimaal 500 mm. De scheidingswanden kunnen direct op de afwerklaag worden geplaatst. Bij toepassing van een isolatielaag tussen de dekvloer en de betonvloer dienen de wanden op de constructieve vloer te worden geplaatst of dient de dekvloer ter plaatse van de scheidingswanden te worden gedilateerd (zaagsneden voorzien van een verende kantstrook van circa 10 mm (bijvoorbeeld drukvaste minerale wol of gelijkwaardig)). Uitgangspunten zijn verder: - Panelenwanden: indien wanden worden uitgevoerd als panelenwand dient deze wand een R w,lab 50 db te hebben, met uitzondering van de situatie dat er een deur in de scheidingswand is opgenomen. Dan geldt conform het PvE een D nt;a 34 db eis. Dit betekent dat de panelenwanden (inclusief de daarin opgenomen deur) een R w,lab 40 db dienen te hebben. 4

5 - Houtskeletbouw invulling boven panelenwanden en glazen wanden: deze wanden dienen een R w,lab 50 db te hebben, dit kan worden gerealiseerd met de volgende opbouw (totale wanddikte minimaal 150 mm): o 2 x 12,5 mm gipskartonbeplating totale massa 20 kg/m 2 ; o Houtskeletbouw 100 mm spouw met stijl- en regelwerk, afstand stijlen minimaal 600 mm, gevuld met minerale wol (35-50 kg/m 2 ); o 2 x 12,5 mm gipkartonbeplating totale massa 20 kg/m 2. Indien toepassing van een h.o.h. afstand tussen de stijlen van minimaal 600 mm niet mogelijk blijkt, dient een metal stud frame te worden toegepast. - Doorvoeringen kunnen niet zonder meer door de scheidingswand worden aangebracht, alleen onder bepaalde voorwaarden is het toepassen van doorvoeringen toegestaan (voor nadere voorwaarden, zie tevens kopje doorvoeringen in deze notitie). Een en ander dient ter goedkeuring aan de akoestisch adviseur te worden voorgelegd. - Aansluitingen op gevel/gangwanden: De aansluitingen van de scheidingswanden op de gevel c.q. gangwanden dient zodanig te zijn dat dit geen nadelig effect heeft op de totale geluidisolatie. Dit betekent dat, indien de gangwanden uit beglazing zijn opgebouwd, ter plaatse van de scheidingswand de beglazing niet door mag lopen, tenzij deze voldoende zwaar is uitgevoerd. Gebruik zaaldeel als repetitieruimte voor koren: Indien één van de ruimten als oefenruimte voor koren e.d. wordt gebruikt, is eigenlijk een hogere geluidisolatie van minimaal R A,pop 50 db benodigd om hinder door muziekgeluid te beperken. Een dergelijke hoge geluidisolatie zal praktisch niet te realiseren zijn met een panelenwand. Deze geluidisolatie kan alleen worden behaald met een zware steenachtige wand (250 mm beton) of een lichte wand met gescheiden stijl- en regelwerk (250 mm metal stud wand). Bij het gelijktijdig gebruik van de zaaldelen dient rekening te worden gehouden met het hoorbaar zijn van koorzang in de naastgelegen ruimte. Dit kan als storend ervaren worden, voornamelijk indien in de naastgelegen ruimte een verhoogde mate van concentratie gewenst is (bijvoorbeeld vergadering). Indien soortgelijke activiteiten plaatsvinden zal de mogelijke geluidhinder beperkt zijn. Tussen verblijfsruimten onderling, DnT,A 39 db Bij toepassing van steenachtige scheidingswanden dienen de wanden een minimale massa van 175 kg/m 2 te hebben. Dit kan worden gerealiseerd door toepassing van minimaal 100 mm kalkzandsteen (1750 kg/m 3 ) of 80 mm beton (2400 kg/m 3 ). Bij toepassing van lichte scheidingswanden dienen wanden met R w,lab 45 db te worden toegepast. Dit kan worden gerealiseerd met bijvoorbeeld de volgende opbouw (100 of 125 mm metal stud wand): - 1 x 15 mm gipkartonbeplating (massa beplating circa 12 kg/m 2 ); - metal stud frame mm waarbij de spouw gevuld is met minerale wol (glaswol of steenwol 35 kg/m 3 ) minimaal 50 mm; - 1 x 15 mm gipkartonbeplating (massa beplating circa 12 kg/m 2 ). Een mogelijk toe te passen wand opbouw is de volgende: - Gyproc Classic GF 125 RF/ A (glaswol) (23 kg/m 2 ) met een R w,lab 46 db of: 5

6 - Gyproc SoundBloc AS 100 db/ a (steenwol, AcouStud profielen) (26 kg/m 2 ) met een R w,lab 50 db of gelijkwaardig. Indien in de scheidingswanden tussen verblijfsruimten onderling beglazing is opgenomen, dient een glazen wand (samenstel kozijnen, glas, beglazingsranden en naden) met een R w,lab 43 db te worden toegepast (uitgaande van 100% glas). Mogelijk toe te passen beglazingen zijn: SGG Climaplus Silence of SGG Stadip Silence SI (opgenomen in zware houten kozijnen). De glazen wanden op de 1 e verdieping ter plaatse van de vergaderruimte/kantoorruimte dienen bovengenoemde opbouw te hebben. Opgemerkt wordt dat de flankerende geluidoverdracht via vloeren, plafonds en gevels en geluidoverdracht door omloopgeluid en doorvoeringen dient te worden vermeden. Zie hiertoe de genoemde aandachtspunten onder eis D nt,a 43 db. Tussen gymzaal en aangrenzende verblijfsruimten, DnT,A 58 db Met de aanwezige opbouw van de scheidingswanden (150 mm MBI steen 100 mm luchtspouw 150 mm kalkzandsteen) wordt voldaan aan de gewenste streefwaarde met betrekking tot de luchtgeluidisolatie. Uitgangspunt hierbij is dat geluidoverdracht door omloopgeluid en flankerend geluid voldoende worden beperkt. Flankerend geluid via de vloer wordt voldoende beperkt door toepassing van een volledige dilatatie tussen beide spouwbladen welke tot in de fundering wordt doorgezet (conform detail 12 van Bongers architecten bna). Ook in de aansluiting van de spouwmuur met het dak dient deze dilatatie te worden doorgezet. Tussen de gymzaal en aangrenzende ruimte (grenzend aan bar/lobby) zijn twee tweevleugelige deuren aanwezig, welke zorgen voor een verslechtering van de geluidisolatie tussen deze twee ruimten. De gestelde geluidisolatie-eis D nt,a 58 db is praktisch gezien zonder toepassing van een sluis (diepte circa 1 meter) niet haalbaar. Aangezien de aangrenzende ruimte een functionele verbondenheid heeft met de gymzaal wordt een geluidisolatie-eis D nt,a 43 db hier toelaatbaar geacht. Dit betekent dat de deuren moeten worden uitgevoerd met een R w,lab 45 db. Hiertoe dienen geluidisolerende deuren met dubbele kierdichting en valdorpel te worden toegepast, bijvoorbeeld Merford MH 45 deur (dikte 71 mm) of gelijkwaardig. Tussen verblijfsruimten onderling (met deur in scheiding), DnT,A 34 db In een enkele situatie is tussen twee verblijfsruimten een deur aanwezig; tussen kantoor en peuterspeelzaal. Geadviseerd wordt hier een geluidisolatie-eis D nt,a 34 db te hanteren overeenkomstig het Programma van Eisen Frissen Scholen 2015, zodat sprake is van enige mate van akoestische privacy tussen beide ruimten. In de kalkzandsteen scheidingswand van 120 mm dient hiertoe een deur met een geluidisolatie R w,lab 40 db te worden toegepast. Deze waarde geldt voor de gehele deur inclusief kozijn en kierdichting. Praktisch gezien betekent dit dat de deur rondom moet worden voorzien van een goede enkele kierdichting en valdorpel, de dikte van de deur bedraagt circa mm, bijvoorbeeld Westag SK37-1/2-43 met dikte 43 mm of gelijkwaardig. Tussen verblijfsruimten en aangrenzende verkeersruimte (met deur), DnT,A 25 db Tussen verblijfsruimten en aangrenzende verkeersruimten geldt voor nagenoeg alle ruimten een D nt,a 25 db. Deze eis impliceert dat geen enkele mate van akoestische privacy aanwezig is tussen beide ruimten. Voor de scheidingswanden tussen bovengenoemde ruimten en de hierin opgenomen deuren kan met onderstaande uitgangspunten aan de gestelde eisen worden voldaan: 6

7 - (Lichte) scheidingswanden uitvoeren met R w,lab 40 db. Hiertoe kan een metal stud stud scheidingswand worden toegepast met de volgende opbouw: o 1 x 12,5 mm gipkartonbeplating (massa beplating circa 10 kg/m 2 ); o metal stud frame 75 mm waarbij de spouw gevuld is met minerale wol (glaswol of steenwol 35 kg/m 3 ) minimaal 50 mm; o 1 x 12,5 mm gipkartonbeplating (massa beplating circa 10 kg/m 2 ). Alternatief is toepassing van een steenachtige wand met een massa van circa 80 kg/m 2, bijvoorbeeld 100 mm cellenbeton. - Deuren in de metal stud scheidingswand uitvoeren met een geluidisolatie R w,lab circa 30 db. Deze waarde geldt voor de gehele deur inclusief kozijn en kierdichting. Praktisch gezien betekent dit dat de deuren worden voorzien van een driezijdige kierdichting en beperkte spleet onder de deur (maximaal circa 10 mm); - Bij toepassing van eventuele beglazing in de gangwanden kan worden volstaan met toepassing van minimaal 6 mm gelaagd glas, bijvoorbeeld Saint-Gobain Stadip Silence 33.1Si met een R w,lab waarde van 35 db. Doorvoeringen Indien (cv-)leidingen door binnenwanden voeren moet de kier rondom de doorvoer, indien deze groter is dan 5 mm, afgekit zijn. De basiswand wordt standaard uitgevoerd met minerale wol in de spouw en voldoet hiermee aan een geluidisolatie eis D nt,a 43 db, op voorwaarde dat bij doorvoeren door deze wanden de kieren afgekit moeten zijn. Indien een kabelgoot door een wand voert moet deze gevuld zijn met minerale wol over een afstand van ten minste 200 mm aan weerszijden van de wand. Wandcontactdozen welke aan weerszijden van dezelfde metal stud wand zijn gepositioneerd dienen horizontaal steeds een stijlveld of ten minste 600 mm verspringend ten opzichte van elkaar te worden aangebracht; het ruglings aan elkaar grenzen wordt op deze wijze voorkomen. Afhankelijk van de gestelde geluidisolatie-eis tussen twee ruimten, de afmetingen van de doorvoeringen en het aantal doorvoeringen dienen aanvullende voorzieningen te worden getroffen, zoals het aanbrengen van geluiddempers in luchtkanalen. Dergelijke voorzieningen dienen nader uitgewerkt te worden door de installatieadviseur / installateur. Opgemerkt wordt dat doorvoeringen ter plaatse van brandscheidingen tevens brandwerend dienen te worden uitgevoerd. Contactgeluidisolatie Conform de tekeningen van Bongers architecten is de begane grond vloer opgebouwd uit een 200 mm in het werk gestorte betonvloer voorzien van een 70/80 mm anhydriet dekvloer. De totale massa van deze vloeropbouw bedraagt circa kg/m². Met toepassing van deze vloer kan in horizontale richting worden voldaan aan de gestelde contactgeluidisolatie-eis (L nt;a) 59 db tussen verblijfsruimten onderling. Uitgangspunt is dat er geen isolatielaag onder de dekvloer wordt aangebracht. De opbouw van de 1 e verdiepingsvloer is 200 mm kanaalplaatvloer voorzien van een 70 mm druklaag. De totale massa van deze vloeropbouw bedraagt circa kg/m², aan de onderzijde voorzien van een systeemplafond. Met toepassing van deze vloer kan in verticale richting naar verwachting net worden voldaan aan de gestelde contactgeluidisolatie-eis (L nt;a) 59 db tussen verblijfsruimten onderling. Dit is uitgaande 7

8 van het toepassen van een systeemplafond aan de onderzijde van de vloer en een linoleum/marmoleum vloerafwerking. Ter plaatse van de gymzaal wordt bovenop de aanwezige betonvloer met anhydriet dekvloer een sportvloer geplaatst. Contactgeluidoverdracht via deze vloer en aangrenzende wanden naar aangrenzende verblijfsruimten wordt voorkomen door toepassing van een volledig gedilateerde spouwconstructie (opbouw 150 mm MBI 100 mm luchtspouw 150 mm kalkzandsteen). Hiermee wordt voldaan aan de beoogde streefwaarde voor de contactgeluidisolatie, L nt,a db, overeenkomstig een gewogen contactgeluidisolatie-index I co = + 25 tot + 30 db. 8

9 4. Ruimteakoestiek Het Bouwbesluit 2012 kent voor utiliteitsfuncties zoals sport- en bijeenkomstfunctie geen voorschrift voor het beperken van galm in ruimten. Ten behoeve van het beperken van het geluidniveau in ruimten en het bevorderen van de spraakverstaanbaarheid dient een eis gesteld te worden aan de nagalmtijd in verblijfsruimten. Nagalmtijd De nagalmtijd dient te worden bepaald over de octaafbanden 125 t/m 4000 Hz. De gemiddelde nagalmtijd over deze octaafbanden dient te voldoen aan de gestelde streefwaarde. De nagalmtijd eis in de meeste ruimten bedraagt tussen de 0,6 en 0,8 seconde (niet ingerichte ruimte). Voor de overige zalen en lobby bedraagt de vereiste nagalmtijd eis T 1,0 seconde (niet ingerichte ruimte) en voor de gymzaal T 1,1 seconde (niet ingerichte ruimte). Voor enkele representatie ruimten is de nagalmtijd indicatief berekend met behulp van de formule van Sabine. Daarbij is uitgegaan van onderstaande materialisering. Uitgangspunten materialisatie Vloer harde afwerking. wanden steenachtig + glas, ter plaatse de wanden van de gymzaal wordt over de gehele hoogte MBI grind-/lavabetonsteen toegepast type DBLM+ 50/50. plafond (80 mm EPS isolatie, 40 mm steenwol isolatie + cannelures vulling geperforeerde stalen dakplaten SAB 106R+/750). Systeemplafond Rockfon Krios dikte 20 mm afhanghoogte 220 mm o.g. (Lobby) of gelijkwaardig. Voorziening Sport Wall wand paneel of gelijkwaardig. Onderstaand zijn de resultaten van deze berekening weergegeven. Tabel 2 Berekening nagalmtijd representatieve ruimten (niet-ingerichte ruimte) Ruimte B0.03 Peuterspeelzaal C0.05 Groepsruimte A0.24 Gymzaal A0.03 A0.05 A0.06 Zalen en lobby Nagalmtijd eis (seconde) niet-ingerichte ruimte Tussen 0,6-0,8 Tussen Minimaal benodigd extra absorberend oppervlak (voorziening) Nagalmtijd berekend (seconde) niet-ingerichte ruimte Toets streefwaarde - 0,7 Voldoet - 0,6 Voldoet 0,6-0,8 T 1,1 0 m 2 1,2-1,5 Voldoet niet T 1,1 126 m 2 1,1 Voldoet Tussen 0,8-1,0-0,9 Voldoet Ter plaatse van de gymzaal wordt niet voldaan aan de gestelde streefwaarde voor de nagalmtijd T 1,1 seconde, overeenkomstig de KVLO normering. De berekende nagalmtijd zonder aanvullende wandabsorptie bedraagt circa 1,2-1,5 seconde. Dit wordt als te hoog beoordeeld; mede oorzaak hiervoor is het relatief grote oppervlakte aan beglazing in het dak, wat als akoestisch hard kan 9

10 worden beschouwd. Geadviseerd wordt aanvullende geluidabsorptie ter plaatse van het onderste deel van de wanden toe te passen. Met toepassing van Sport Wall panelen (hoogte 2,4 meter) met een totaal oppervlakte van 126 m 2 gelijkmatig verdeeld aangebracht over de onderste 3 meter van de wanden, wordt aan de gestelde streefwaarde T 1,1 seconde voldaan. Het benodigde oppervlakte is juist beschikbaar rekening houdend met obstakels als openingen en speeltoestellen. Overige ruimten: uitgangspunt is dat de door de inrichting (stoelen, tafels en personen) van ruimten de nagalmtijd in de ingerichte situatie verder wordt verlaagd met circa 0,1-0,2 seconde, zodat een goede spraakverstaanbaarheid kan worden geborgd. Aandachtspunten: - Ter plaatse van beide zaaldelen (zaaldeel 1 en 2) is ter hoogte van as A, C en E sprake van akoestisch harde vlakken welke evenwijdig aan elkaar gesitueerd zijn. Ter voorkoming van hinderlijke reflecties (flutters) tussen deze wanden wordt geadviseerd per ruimte 1 van deze wanden te voorzien van geluidabsorberend materiaal (minimaal een strook over onderste 2 meter) of aankleding (bijvoorbeeld groot schilderij of doek), waarmee eventuele flutters in voldoende mate kunnen worden beperkt; - Ter plaatse van de vergaderruimte op de 1 e verdieping is ter hoogte van as B en C sprake van akoestisch harde vlakken welke evenwijdig aan elkaar gesitueerd zijn. Ter voorkoming van hinderlijke reflecties (flutters) tussen deze wanden wordt geadviseerd 1 van deze wanden te voorzien van een geluidabsorberende afwerking (bijvoorbeeld gordijn), waarmee eventuele flutters in voldoende mate kunnen worden beperkt. Een andere mogelijkheid is de beglazing onder een kleine hoek (5 t.o.v. verticale vlak) te zetten, naar binnen gericht. 10

11 5. Conclusie en aanbevelingen Uit de beoordeling volgen onderstaand de belangrijkste conclusies en aanbevelingen: - Ter beperking van hinder door lucht- en contactgeluid naar aangrenzende geluidgevoelige ruimten is de scheidingswand tussen de gymzaal en aangrenzende ruimten als spouwconstructie uitgevoerd, waarbij de dilatatie tot op de fundering (en tot in het dak) is doorgezet. De tweevleugelige deuren naar de ruimte lobby/bar dienen geluidisolerend (R w,lab 45 db) te worden uitgevoerd; - Tussen de kantoren en slaapruimten onderling in het kinderdagverblijf dienen de scheidingswanden als metal stud wand (R w,lab 50 db) of steenachtig 120 mm kalkzandsteen of gelijkwaardig te worden uitgevoerd, voor het realiseren van een goede geluidisolatie; - Tussen beide zaaldelen en tussen de zaaldelen en de aangrenzende ruimte lobby/bar dienen panelenwanden met een hoge geluidisolatie te worden toegepast, R w,lab 50 db. Hetzelfde geldt voor de opbouw van de houtskeletbouwwand boven de panelenwand. Opgemerkt dat bij gebruik van één van beide zalen als repetitieruimte voor koren, de geluidisolatie van de panelenwand mogelijk ontoereikend is. Dit is in sterke mate afhankelijk van het gelijktijdig gebruik van beide ruimten en de activiteiten die plaatsvinden (met bijbehorend niveau van vereiste privacy/concentratie). Een zeer goede geluidisolatie waarmee ook muziekgeluid in voldoende mate kan worden geïsoleerd kan alleen worden gerealiseerd met een vaste wandopbouw bestaande uit beton of metal stud; - Alle verblijfsruimten en overige ruimten waar een eis wordt gesteld aan de nagalmtijd worden in basis voorzien van een goed geluidabsorberend plafond. Bij de gymzaal wordt geadviseerd aanvullende geluidabsorptie ter plaatse van het onderste deel van de wanden toe te passen, circa 126 m 2 Sport Wall panelen of gelijkwaardig. Ook ter plaatse van beide zaaldelen en de vergaderruimte op de 1 e verdieping wordt geadviseerd aanvullende maatregelen ter plaatse van minimaal 1 wand te treffen. Hiermee wordt de nagalmtijd effectief beperkt en hinderlijke reflecties van geluid voorkomen, wat tevens een positief effect op de spraakverstaanbaarheid heeft. Bijlage 1 Bijlage 2 Streefwaarden geluidisolatie en nagalmtijd op plattegronden Nagalmtijd berekeningen ir. J.H. Reijnierse Buro Bouwfysica B.V. Lylantseplein 1 (unit 158/159) 2908 LH Capelle aan den IJssel T M info@burobouwfysica.nl W 11

12 Bijlage 1 Streefwaarden geluidisolatie en nagalmtijd op plattegronden

13

14

15 Bijlage 2 Nagalmtijd berekeningen

16 NAGALMTIJD Fitzroy / Sabine Project MFA Oud-Alblas Projectnummer Datum Ruimte A0.03 A0.05 A0.06 zalen lobby Volume 1383,2 [m 3 ] Temp 20,0 [C ] RV 60,0 [%] oppervlak absorptiecoefficienten [m 2 ] oktaafband met middenfrequenties [Hz] nr. materiaal wand - wand (x) 1. wand as 1(steenachtig) 59,8 0,01 0,01 0,02 0,02 0,03 0,04 2. glas 31,5 0,12 0,08 0,05 0,04 0,04 0,03 3. wand as 6 (steenachtig) 41,1 0,01 0,01 0,02 0,02 0,03 0,04 4. deur (hout/staal/aluminium) 4,6 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0,01 5. wand as 5 (steenchtig) 44,1 0,01 0,01 0,02 0,02 0,03 0,04 6. deur (hout/staal/aluminium) 9,0 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0,01 7. wand as 3 (steenchtig) 8,8 0,01 0,01 0,02 0,02 0,03 0,04 8. deur (hout/staal/aluminium) 8,8 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0,01 8. wand boven flex wand (hsb) 92,8 0,28 0,14 0,09 0,06 0,05 0,10 gemiddelde absorptiecoefficient (α x) 0,11 0,06 0,05 0,03 0,04 0,06 wand - wand (y) 1. wand as E + A (steenachtig) 54,7 0,01 0,01 0,02 0,02 0,03 0,04 2. glas 1,8 0,12 0,08 0,05 0,04 0,04 0,03 3. wand in nok hsb 55,4 0,28 0,14 0,09 0,06 0,05 0,10 4. wand as A (glas) 28,2 0,12 0,08 0,05 0,04 0,04 0,03 5. wand as C (steenachtig) 0,0 0,01 0,01 0,02 0,02 0,03 0,04 6. wand as F (steenachtig) 14,0 0,01 0,01 0,02 0,02 0,03 0,04 7. deur (hout/staal/aluminium) 4,3 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0,01 gemiddelde absorptiecoefficient (α y) 0,13 0,07 0,05 0,04 0,04 0,06 vloer - plafond (z) 1. Vloer (steenachtig) 177,8 0,01 0,01 0,02 0,02 0,03 0,04 2. plafond geperf staal; P3, SAB106 cann wol / 40 mm steenwol ,3 0,47 0,49 0,75 0,71 0,57 0,45 3. verlaagd plafond (rockfon krios) 140,0 0,41 0,77 0,90 0,86 0,90 0,90 4. Vloer (steenachtig) 144,5 0,01 0,01 0,02 0,02 0,03 0,04 5. plafond geperf staal; P3, SAB106 cann wol / 40 mm steenwol ,4 0,47 0,49 0,75 0,71 0,57 0,45 6. glas 3,6 0,12 0,08 0,05 0,04 0,04 0,03 7. tussenvloer verlaagd plafond (rockfon krios 20/220) 51,7 0,41 0,77 0,90 0,86 0,90 0,90 gemiddelde absorptiecoefficient (α z) 0,23 0,33 0,44 0,41 0,40 0,38 Fitzroy nagalmtijd T(x) [s] 0,4 0,7 0,9 1,2 1,2 0,8 nagalmtijd T(y) [s] 0,3 0,5 0,7 0,9 0,9 0,6 nagalmtijd T(z) [s] 0,6 0,4 0,3 0,3 0,3 0,3 Tgemiddeld [s] Hz Hz Hz nagalmtijd T(totaal) [s] 1,2 1,5 1,9 2,4 2,4 1,6 2,0 1,9 1,8 Sabine nagalmtijd T (diffusiteitsfactor = 1,0) [s] 1,2 0,9 0,7 0,8 0,8 0,8 0,8 0,9 0,9 nagalmtijd T (diffusiteitsfactor = 0,8) [s] 1,5 1,2 0,9 1,0 1,0 0,9 1,0 1,1 1,1 3 2,5 2 Nagalmtijd (s) 1,5 1 Fitzroy Sabine 0, oktaafbandmiddenfrequenties [Hz]

17 NAGALMTIJD Fitzroy / Sabine Project MFA Oud-Alblas Projectnummer Datum Ruimte A0.05 A0.06 zalen 1,2 Volume 860,3 [m 3 ] Temp 20,0 [C ] RV 60,0 [%] oppervlak absorptiecoefficienten [m 2 ] oktaafband met middenfrequenties [Hz] nr. materiaal wand - wand (x) 1. wand as 1(steenachtig) 59,8 0,01 0,01 0,02 0,02 0,03 0,04 2. glas 31,5 0,12 0,08 0,05 0,04 0,04 0,03 3. wand boven flex wand (hsb) 46,4 0,28 0,14 0,09 0,06 0,05 0,10 gemiddelde absorptiecoefficient (α x) 0,13 0,07 0,05 0,04 0,04 0,06 wand - wand (y) 1. wand as E + A (steenachtig) 54,7 0,01 0,01 0,02 0,02 0,03 0,04 2. glas 1,8 0,12 0,08 0,05 0,04 0,04 0,03 3. wand in nok hsb 55,4 0,28 0,14 0,09 0,06 0,05 0,10 gemiddelde absorptiecoefficient (α y) 0,15 0,08 0,06 0,04 0,04 0,07 vloer - plafond (z) 1. Vloer (steenachtig) 177,8 0,01 0,01 0,02 0,02 0,03 0,04 2. plafond geperf staal; P3, SAB106 cann wol / 40 mm steenwol ,3 0,47 0,49 0,75 0,71 0,57 0,45 3. verlaagd plafond (rockfon krios) 140,0 0,41 0,77 0,90 0,86 0,90 0,90 gemiddelde absorptiecoefficient (α z) 0,22 0,36 0,45 0,43 0,43 0,42 Fitzroy nagalmtijd T(x) [s] 0,4 0,7 1,0 1,3 1,3 0,9 nagalmtijd T(y) [s] 0,3 0,5 0,7 1,0 1,0 0,6 nagalmtijd T(z) [s] 0,6 0,3 0,2 0,2 0,2 0,3 Tgemiddeld [s] Hz Hz Hz nagalmtijd T(totaal) [s] 1,2 1,6 2,0 2,6 2,6 1,7 2,2 2,0 1,9 Sabine nagalmtijd T (diffusiteitsfactor = 1,0) [s] 1,2 0,9 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,9 0,9 nagalmtijd T (diffusiteitsfactor = 0,8) [s] 1,6 1,2 1,0 1,1 1,0 0,9 1,1 1,2 1,1 3 2,5 2 Nagalmtijd (s) 1,5 1 Fitzroy Sabine 0, oktaafbandmiddenfrequenties [Hz]

18 NAGALMTIJD Fitzroy / Sabine Project MFA Oud-Alblas Projectnummer Datum Ruimte A0.24 Gymzaal Volume 2552,3 [m 3 ] Temp 20,0 [C ] RV 60,0 [%] oppervlak absorptiecoefficienten [m 2 ] oktaafband met middenfrequenties [Hz] nr. materiaal wand - wand (x) 1. wand as 5 MBI DBLM (inclusief 10% laboratoriumaftrek) 75,0 0,10 0,41 0,72 0,48 0,59 0,59 2. deur (hout/staal/aluminium) 9,2 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0,01 5. sport wall wandpaneel 25,0 0,33 0,55 0,80 0,88 1,00 1,00 3. wand as 10 MBI DBLM (inclusief 10% laboratoriumaftrek) 75,4 0,10 0,41 0,72 0,48 0,59 0,59 5. sport wall wandpaneel 33,8 0,33 0,55 0,80 0,88 1,00 1,00 4. wand as 9 + wand as 6 MBI DBLM (inclusief 10% laborator 11,9 0,10 0,41 0,72 0,48 0,59 0,59 5. deur (hout/staal/aluminium) 16,5 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0,01 gemiddelde absorptiecoefficient (α x) 0,15 0,41 0,67 0,53 0,63 0,62 wand - wand (y) 1. wand as C MBI DBLM (inclusief 10% laboratoriumaftrek) 76,2 0,10 0,41 0,72 0,48 0,59 0,59 2. deur (hout/staal/aluminium) 40,3 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0,01 5. sport wall wandpaneel 28,6 0,33 0,55 0,80 0,88 1,00 1,00 3. wand as F MBI DBLM (inclusief 10% laboratoriumaftrek) 96,6 0,10 0,41 0,72 0,48 0,59 0,59 4. opening naar berging 10,7 0,30 0,30 0,30 0,30 0,30 0,30 5. sport wall wandpaneel 37,8 0,33 0,55 0,80 0,88 1,00 1,00 5. wand as B MBI DBLM (inclusief 10% laboratoriumaftrek) 27,4 0,10 0,41 0,72 0,48 0,59 0,59 6. deur (hout/staal/aluminium) 4,6 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0,01 gemiddelde absorptiecoefficient (α y) 0,15 0,39 0,63 0,49 0,59 0,58 vloer - plafond (z) 1. Vloer (linoleum, PVC) 315,1 0,02 0,03 0,03 0,04 0,04 0,06 2. plafond geperf staal; P3, SAB106 cann wol / 40 mm steenwol ,2 0,47 0,49 0,75 0,71 0,57 0,45 3. glas 143,6 0,12 0,08 0,05 0,04 0,04 0,03 4. Vloer tribune (steenachtig) 38,2 0,01 0,01 0,02 0,02 0,03 0,04 5. plafond tribune geperf staal; P3, SAB106 cann wol / 40 mm steenw 40,6 0,47 0,49 0,75 0,71 0,57 0,45 gemiddelde absorptiecoefficient (α z) 0,18 0,18 0,26 0,25 0,21 0,18 Fitzroy nagalmtijd T(x) [s] 0,4 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 nagalmtijd T(y) [s] 0,5 0,2 0,1 0,1 0,1 0,1 nagalmtijd T(z) [s] 0,9 0,9 0,6 0,6 0,8 0,9 Tgemiddeld [s] Hz Hz Hz nagalmtijd T(totaal) [s] 1,8 1,2 0,7 0,8 0,9 1,1 0,9 1,1 1,1 Sabine nagalmtijd T (diffusiteitsfactor = 1,0) [s] 2,0 1,2 0,8 0,9 0,8 0,8 0,9 1,1 1,1 nagalmtijd T (diffusiteitsfactor = 0,8) [s] 2,5 1,5 1,0 1,1 1,0 1,0 1,1 1,4 1,3 2,5 2 1,5 Nagalmtijd (s) 1 Fitzroy Sabine 0, oktaafbandmiddenfrequenties [Hz]

19 NAGALMTIJD Fitzroy / Sabine Project MFA Oud-Alblas Projectnummer Datum Ruimte C0.05 Groepsruimte Volume 243,1 [m 3 ] Temp 20,0 [C ] RV 60,0 [%] oppervlak absorptiecoefficienten [m 2 ] oktaafband met middenfrequenties [Hz] nr. materiaal wand - wand (x) 1. gevel as E-H (steenachtig) 29,5 0,01 0,01 0,02 0,02 0,03 0,04 2. glas 11,8 0,12 0,08 0,05 0,04 0,04 0,03 3. binnenwand as E-H (steenachtig) 36,6 0,01 0,01 0,02 0,02 0,03 0,04 4. deur (hout/staal/aluminium) 2,3 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0,01 5. deur (hout/staal/aluminium) 2,3 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0,01 gemiddelde absorptiecoefficient (α x) 0,03 0,02 0,02 0,02 0,03 0,04 wand - wand (y) 1. gevel as 12-9 (steenachtig) 18,3 0,01 0,01 0,02 0,02 0,03 0,04 2. glas 5,3 0,12 0,08 0,05 0,04 0,04 0,03 3. binnenwand as 12-9 (steenachtig) 33,8 0,45 0,57 0,65 0,75 0,90 0,90 4. deur (hout/staal/aluminium) 2,3 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0,01 gemiddelde absorptiecoefficient (α y) 0,27 0,33 0,38 0,44 0,52 0,53 vloer - plafond (z) 1. Vloer (steenachtig) 81,9 0,01 0,01 0,02 0,02 0,03 0,04 2. plafond geperf staal; P3, SAB106 cann wol / 40 mm steenwol ,6 0,47 0,49 0,75 0,71 0,57 0,45 3. verlaagd plafond (rockfon krios) 41,1 0,41 0,77 0,90 0,86 0,90 0,90 gemiddelde absorptiecoefficient (α z) 0,20 0,30 0,39 0,37 0,36 0,35 Fitzroy nagalmtijd T(x) [s] 1,4 1,8 1,6 1,7 1,3 1,1 nagalmtijd T(y) [s] 0,1 0,1 0,1 0,1 0,0 0,0 nagalmtijd T(z) [s] 0,3 0,2 0,1 0,2 0,2 0,2 Tgemiddeld [s] Hz Hz Hz nagalmtijd T(totaal) [s] 1,8 2,1 1,8 1,9 1,5 1,3 1,8 1,8 1,7 Sabine nagalmtijd T (diffusiteitsfactor = 1,0) [s] 0,9 0,6 0,5 0,5 0,5 0,4 0,5 0,6 0,6 nagalmtijd T (diffusiteitsfactor = 0,8) [s] 1,1 0,8 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,7 0,7 2,5 2 1,5 Nagalmtijd (s) 1 Fitzroy Sabine 0, oktaafbandmiddenfrequenties [Hz]

20 NAGALMTIJD Fitzroy / Sabine Project MFA Oud-Alblas Projectnummer Datum Ruimte B0.03 Peuterspeelzaal Volume 202,9 [m 3 ] Temp 20,0 [C ] RV 60,0 [%] oppervlak absorptiecoefficienten [m 2 ] oktaafband met middenfrequenties [Hz] nr. materiaal wand - wand (x) 1. gevel langs (steenachtig) 26,1 0,01 0,01 0,02 0,02 0,03 0,04 2. glas 10,9 0,12 0,08 0,05 0,04 0,04 0,03 3. binnenwand langs (steenachtig) 51,5 0,01 0,01 0,02 0,02 0,03 0,04 4. deur (hout/staal/aluminium) 2,3 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0,01 gemiddelde absorptiecoefficient (α x) 0,02 0,02 0,02 0,02 0,03 0,04 wand - wand (y) 1. gevel kop 13,2 0,01 0,01 0,02 0,02 0,03 0,04 2. glas 3,5 0,12 0,08 0,05 0,04 0,04 0,03 3. binnenwand kop (steenachtig) 12,0 0,45 0,57 0,65 0,75 0,90 0,90 4. deur (hout/staal/aluminium) 2,3 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0,01 gemiddelde absorptiecoefficient (α y) 0,20 0,24 0,27 0,31 0,37 0,37 vloer - plafond (z) 1. Vloer (steenachtig) 53,2 0,01 0,01 0,02 0,02 0,03 0,04 2. plafond geperf staal; P3, SAB106 cann wol / 40 mm steenwol ,9 0,47 0,49 0,75 0,71 0,57 0,45 3. verlaagd plafond (rockfon krios) 38,6 0,41 0,77 0,90 0,86 0,90 0,90 gemiddelde absorptiecoefficient (α z) 0,22 0,35 0,45 0,43 0,42 0,41 Fitzroy nagalmtijd T(x) [s] 2,3 3,0 2,4 2,5 1,8 1,5 nagalmtijd T(y) [s] 0,1 0,1 0,1 0,1 0,0 0,0 nagalmtijd T(z) [s] 0,3 0,2 0,1 0,1 0,1 0,1 Tgemiddeld [s] Hz Hz Hz nagalmtijd T(totaal) [s] 2,7 3,2 2,6 2,7 2,0 1,7 2,6 2,6 2,5 Sabine nagalmtijd T (diffusiteitsfactor = 1,0) [s] 1,0 0,7 0,6 0,6 0,5 0,5 0,6 0,7 0,7 nagalmtijd T (diffusiteitsfactor = 0,8) [s] 1,3 0,9 0,7 0,7 0,7 0,7 0,7 0,9 0,8 3,5 3 2,5 2 Nagalmtijd (s) 1,5 1 Fitzroy Sabine 0, oktaafbandmiddenfrequenties [Hz]