Side events verslag CSD-12

Transcriptie

1 Side events verslag CSD-12 TEARFUND 1 een christelijke NGO werkzaam op het terrein van noodhulp en ontwikkelingssamenwerking, gevestigd in Groot-Brittannië, organiseerde een side event met de titel Meeting the Water and Sanitation target Tijdens deze sessie werd een door TEARFUND uitgevoerde studie met de titel Making every drop count gepresenteerd. De afspraken die in Johannesburg tijdens de WSSD zijn gemaakt m.b.t. de Millennium Development Doelstellingen (MDGs) vereisen een enorme gezamenlijke inspanning. Nu anderhalf jaar na de WSSD blijkt dat er internationaal onvoldoende inspanningen worden gepleegd en dat slechts in een zeer beperkt aantal ontwikkelingslanden voldoende voortgang is geboekt om met het huidige niveau van inspanningen de MDGs m.b.t. drinkwater en sanitatie in het jaar 2015 te halen. De vooruitzichten voor het behalen van de gezondheidsdoelstellingen is op dit moment gunstiger maar het achterblijven van voortgang t.a.v. drinkwater en sanitatie zal onvermijdelijk een negatieve invloed hebben op de gezondheidssituatie en deze successen deels teniet doen. Het rapport geeft een kritische analyse van de inzet van donor geld m.b.t. MDG 7 Waarborgen van Ecologische Duurzaamheid (Ensure environmental sustainability) waarvan de drinkwater en sanitatie doelstellingen een verdere uitwerking zijn. Een belangrijke conclusie wordt er getrokken t.a.v. PRSPs 2 (Poverty Reduction Strategy Papers) die het raamwerk vormen voor het armoedebeleid van de armste landen en een belangrijke rol spelen in de hulprelatie met multi- en bi-laterale donoren en de Wereldbank. Ondanks het feit dat op doelgroep niveau water vaak wordt genoemd als een belangrijke voorwaarde voor ontwikkeling krijgt dit geen politieke steun en is er in de PRSPs weinig aandacht voor water en vloeit er daardoor ook weinig geld naar de water sector uit de nationale begrotingen en uit ODA (Official Development Assistance) omdat donoren hun hulp bij voorkeur aansluiten bij deze nationale armoedestrategieën. Het aandeel dat nationale regeringen uitgeven aan low-cost water en sanitatie wordt geschat op nog geen 1% van de nationale begrotingen. De behoeften zijn groot en de middelen schaars en drinkwater en sanitatie verliezen het bijna zonder uitzondering van investeringen in bijvoorbeeld wegenbouw omdat ministeries van financiën hierin en groter potentieel zien voor economische groei. Internationaal wordt er gewezen op de noodzaak om het principe van cost-recovery toe te passen m.b.t. drinkwater en sanitatie maar deze discussie moet gevoerd worden in het kader van pro-poor duurzame ontwikkeling. Een pro-poor beleid houdt in dat de armen expliciet doelgroep zijn van alle ontwikkelingsinspanningen. Dit zou in de praktijk moeten betekenen dat er meer geld gaat naar de armen en dus minder geld naar de ontwikkeling/verbetering van diensten voor niet zo armen. In de praktijk echter neemt men veelal genoegen met het zogenaamde py@tearfund.org 2 PRSPs moeten voldoen aan 5 criteria: gebaseerd zijn op brede particpatie door maatschappelijke groeperingen en privé sector; resultaat gericht zijn met een nadruk op voortgang t.a.v. armoedebestrijding; erkennen dat armoede vele gezichten heeft en dus op een holistische manier moet worden bestreden; partnerscahappen tussen alle ontwikkelingspartners; lange tremijn perspectief op armoedebestrijding.

2 trickling down effect waarbij men er vanuit gaat dat economische groei en verbeterde dienstverlening iedereen ten goede komt, dus ook de allerarmsten. Mochten de armsten al profiteren dan zeker niet in gelijke mate. Er kan geen sprake zijn van cost recovery als hi tech en dure oplossingen worden uitgevoerd want deze blijven voor de doelgroep onbereikbaar. Het rapport komt met o.a. de volgende aanbevelingen aan donoren t.a.v. de PRSPs Versterken van de capaciteiten van de water ministeries zodat ze het nationale plannings- en begrotingsproces kunnen beïnvloeden. Ondersteunen van maatschappelijke groeperingen, en vooral vrouwen organisaties gericht op beïnvloeding van de PRSPs. Aandringen op het toepassen van participatieve planningsprocessen en het toezien op het naleven van de criteria opgesteld voor het PRSP proces. Bij de evaluatie van het PRSP proces aandacht besteden aan hoe de MDGs te vertalen aar de nationale/lokale situatie en deze opnemen in de PRSPs. T.a.v. ODA worden o.a.de volgende aanbevelingen gedaan: Donoren moeten hulp aan water sector verdubbelen en sanitatie als prioriteit aanmerken. Meer aandacht voor de uitvoering van kleinschalige i.p.v. de tot nu toe gebruikelijke grootschalige systemen. Die landen ondersteunen die de MDGs niet op eigen kracht kunnen halen. Hulp aan de zwaar verschuldigde landen in de vorm van schenkingen omdat leningen de kansen op pro-poor, duurzame ontwikkeling verder zullen doen afnemen. Meer hulp die beter moet worden besteed is de boodschap. Uitvoeringsmodaliteiten -inclusief cost recovery -moeten afgestemd worden op de mogelijkheden en draagkracht van de doelgroep dus moeten die ook gebaseerd zijn op brede stakeholder participatie. De reacties op de presentatie van het rapport waren positief: het was de hoogste tijd dat er een analyse kwam van de hoogte en aard van bestedingen in de water sector ( drinkwater en sanitatie) in relatie tot de MDGs en de PRSPs. De MDGs zijn een weerspiegeling van de internationale consensus t.a.v. duurzame ontwikkeling maar men kan pas tot actie overgaan nadat deze vertaald worden in de PRSPs op basis van prioriteiten die door de doelgroep zijn gesteld. De discussies onderstreepten ook de noodzaak om snel tot de juiste acties over te gaan: er is geen tijd te verliezen! Men sprak de hoop uit dat bi-en multi laterale donoren, ontwikkelingsbanken en overheden van ontwikkelingslanden met behulp van de gegevens uit dit rapport in staat zijn om snel een koerswijziging te maken. Het gaat echter om de effecten van dat beleid en al die financiering en of deze de doelgroep bereiken. En dit is pas het geval als beleid en uitvoering is afgestemd op de behoeften van de armsten vandaar de dubbele oproep aan donoren en nationale overheden om niet alleen meer geld in de sector te pompen maar vooral om de maatschappelijke groeperingen aan het woord te laten. Ik zou daaraan willen toevoegen én hen het initiatief te geven.

3 WEDO side events: Securing Our Human Right to Water 21 April 2004 Water through Women s Eyes: The Gender, Water en Poverty Connections 26 April 2004 Women s Environment & Development Organization (WEDO) is een internationale lobby en advocacy organisatie die zich inzet voor duurzame ontwikkeling die én propoor is én bijdraagt aan gender gelijkheid. WEDO richt zich vooral op de VN en de internationale organisaties. Er zijn regelmatige contacten tussen WEDO en bijvoorbeeld de commissie duurzame ontwikkeling van de NVR en de WECF. Ik maak van beide side events één gecombineerd verslag omdat er deels een overlap was in presentaties/sprekers en de discussie zich in beide sessies toespitste op de noodzaak om de privatisering een halt toe te roepen. De titel van de eerste side event maakt duidelijk dat toegang tot drinkwater als een recht wordt gezien en onderdeel is van de fundamentele rechten van de mens. Privatisering van de dienstverlening is in strijd hiermee was de boodschap van alle presentaties. In de eerste genoemde side event werden zes vaak zeer bevlogen- presentaties gehouden die allen vanuit een andere ervaring of invalshoek deze problematiek aan de orde stelde. Voorbeelden uit de praktijk, o.a. Senegal en Bolivia, illustreerden het falen van privatisering voor de armsten: tarieven zijn gestegen, armen betalen in verhouding meer voor hun water dan de rijken en de winsten vloeien terug naar de aandeelhouders en er zijn geen aanwijzingen dat er een positieve impuls uitgaat voor de lokale economie. Vrouwen worden als eersten geconfronteerd met deze negatieve gevolgen en zoals zo vaak het geval is- worden geacht hier het hoofd aan te bieden. Uit de praktijk is duidelijk dat de multinationale ondernemingen slechts één doel nastreven nl. winstbejag en dat er onvoldoende regulering van overheidswege is om de ondernemingen te houden aan afspraken t.a.v. water kwaliteit en kwantiteit en dienstverlening die bijdraagt aan sociale gelijkheid. De oorsprong van de privatisering van de drinkwatersector in Cochabamba in Bolivia hangt samen met eisen van de Wereld Bank die dit als voorwaarde stelde voor de kwijtschelding van schulden. Niet onvermeld mag blijven dat de Boliviaanse overheid er zelf niet in was geslaagd om deze dienstverlening naar behoren te organiseren. De Boliviaanse overheid werd genoodzaakt het contract met de multinational voortijdig beëindigd i.v.m. hevig verzet door de lokale bevolking. Dit hevige protest had twee belangrijke oorzaken nl. de onacceptabele tariefverhogingen en het aantasten van de rechten van de inheemse bevolking. De inheemse bevolking van Bolivia heeft een traditionele visie op waterbeheer die geïntegreerd moet worden in nieuwe vormen van watermanagement. Voor de inheemse bevolking behoort water niet alleen toe aan de mensen maar kan de natuur ook waterrechten claimen. Bij de privatisering werden de waterrechten voor een periode van 40 jaar overgedragen aan de private sector en daarmee werden de rechten van de inheemse bevolking geschonden. Een pikant detail samenhangend met de vroegtijdige beëindiging van het contract tussen de Boliviaanse overheid en de multinational is dat de multinational niet alleen winst heeft gemaakt door

4 het water te exploiteren maar nu ook een grote schadeclaim heeft neergelegd voor het wegvallen van winst die ze niet heeft kunnen maken i.v.m.de vroegtijdige beëindiging van het contract. Om deze claim te kunnen maken heeft het bedrijf zijn hoofdzetel verplaatst naar Nederland om zo te kunnen profiteren van een verdrag dat gesloten is tussen Nederland en Bolivia die een dergelijke procedure mogelijk maakt. Inmiddels komt de waterdistributie in Cochabamba weer geleidelijk op gang waarbij er een contract is gesloten tussen de overheid en maatschappelijke groeperingen die de lokale traditie van waterbeheer integreren in de eisen die modern pro-poor waterbeheer stelt. De speciale rapporteur voor mensenrechten besprak de noodzaak om al dan niet te pleiten voor het lobbyen voor de erkenning dat toegang tot water een fundamenteel mensenrecht is. Nu is het een afgeleide van het recht op leven er is immers geen leven mogelijk zonder toegang tot voldoende water van goede kwaliteit voor een betaalbare prijs. Tijdens de ECOSOC vergadering in november 2002 is dit recht op toegang tot water ook vastgelegd echter zonder nadere invulling hoe overheden dit recht moeten realiseren. Er is veel discussie over het feit of water gezien moet worden als een sociaal of economisch goed en wat voor consequenties dit heeft voor de manier waarop watervoorziening wordt geregeld en beheerd. Regelmatig hoor je tijdens deze CSD de opmerking dat het er niet toe doet WIE het water beheerd maar HOE dit gebeurd- geef vooral aandacht aan het proces en aan de uitkomst. Er werd ook nog geopperd dat maximaal 10 procent van alle water wordt aangewend voor drinkwater en dat je dit aandeel in de wereldwatervoorraden moet aanmerken als een gemeenschappelijk goed en het resterende deel zou wel kunnen exploiteren als een economisch goed. Wie behartigt in dit geval de belangen van de natuur was de reactie? Er kwam ook nog de oproep om steun te geven aan een initiatief dat erop gericht is een Water Conventie te ontwerpen en via de VN te laten bekrachtigen en voor ratificatie voor te leggen aan alle VN lidstaten. Een dergelijke water conventie zou een dwingend instrument zijn om de watervoorraden te beschermen tegen over-exploitatie, vervuiling en zou gelijke toegang tot betaalbaar water voor alle wereldbewoners moeten garanderen. Zowel t.a.v. de vraag of er energie gestoken moet worden in het lobbyen voor het erkennen van water als fundamenteel mensenrecht en het ontwerpen van een water conventie waren de meningen verdeeld. Wat is de toegevoegde waarde? Met wat nu vastgelegd is in de fundamentele rechten van de mens kunnen we de overheden en de internationale gemeenschap dwingen om hun inspanningen te intensiveren zodat iedereen toegang krijgt tot betaalbaar en kwalitatief water. En met alle bestaande conventies is het tot op heden niet gelukt om de steeds verdergaande vervuiling en vermindering van de huidige watervoorrraden een halt toe te roepen waarom zou een nieuwe conventie hier wel in slagen? Wellicht is het beter om energie en middelen in te zetten voor uitvoering van wat al is toegezegd en afgesproken was de mening van velen. Het is echter te verwachten dat deze discussie nog wel enige tijd zal doorgaan. Een voorbeeld van verbeterde waterinfrastructuur in rurale gebieden kwam uit Zuid- Afrika waar de opbouw van de infrastructuur steunt op de empowerment van de lokale

5 bevolking en waar de ervaring leert dat veel tijd moet worden uitgetrokken voor besluitvorming met de doelgroep en het opleiden van mannen en vrouwen in het beheer (zowel technische als administratief) van de watervoorziening. Om geijkte gender rollen te doorbreken ontvangen vrouwen technische training en mannen krijgen training in de soft issues aangeboden. De boodschap was: luister naar de bevolking en geef hen alle informatie zodat zij goed geïnformeerd keuzes kunnen maken die het beste aansluiten op hun behoeften. Een voorbeeld uit de Ukraïne gepresenteerd door MAMA 86 liet zien hoe belangrijk het is om wettelijke instrumenten die er zijn ook toe te passen. Lokale bedrijven die verantwoordelijk zijn voor ernstige chemische vervuiling met verreikende gevolgen voor de gezondheid van de bevolking. Een bedrijf die de rechten op het gebruik van water uit een bepaalde rivier heeft bedongen plaatst een hoog hek en legt dammen waardoor de lokale bevolking niet langer toegang heeft tot de rivier en ook nog eens wordt geconfronteerd met overstromingen. Aangezien de overheid haar taak als toezichthouder op naleving van regels en wetten niet naar behoren vervult en de bedrijven niet ter verantwoording dagen vrouwen, die dagelijks met de gevolgen worden geconfronteerd, de bedrijven voor de rechter. Tot nu toe zijn er successen geboekt en dit is aanleiding om door te gaan met deze aanpak om instrumenten die er zijn ook daadwerkelijk in te zettenmaak gebruik van je legal rights was de boodschap. Annelie Joki-Hubach