Nota Lokaal Gezondheidsbeleid Gemeente Muiden Muiden gaat voor Gezond(er)!

Transcriptie

1 Nota Lokaal Gezondheidsbeleid Gemeente Muiden Muiden gaat voor Gezond(er)! Gemeente Muiden, januari 2012

2 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Inleiding 4 Visie van de gemeente Muiden op gezondheid 5 Lokale speerpunten Financieel kader 9 Bijlage 1: Wettelijk kader 10 Bijlage 2: Speerpunten landelijk gezondheidsbeleid en regionaal gezondheidsbeleid 14 Bijlage 3: Evaluatie Nota lokaal gezondheidsbeleid gemeente Muiden Bijlage 4: Gezondheidsschets Muiden 20 Bijlage 5: Demografische ontwikkelingen Muiden

3 Voorwoord Voor u ligt de nieuwe Nota Lokaal Gezondheidsbeleid van de gemeente Muiden. De nota geeft weer hoe de gemeente Muiden in de periode invulling gaat geven aan haar wettelijke taken en haar ambities op het gebied van de openbare gezondheidszorg. Deze nota is het vervolg op de eerder gepresenteerde Conceptnota (september 2011). In de Conceptnota is een beeld geschetst van de wettelijke taken van de gemeente op het gebied van de openbare gezondheidszorg en zijn de speerpunten benoemd waar de gemeente zich de komende jaren op wil richten. Dit document is besproken in de commissievergadering Maatschappelijke zaken van 6 oktober 2011 en voorgelegd aan de verschillende partners binnen de gezondheidszorg. De uitkomsten daarvan hebben geleid tot voorliggende Nota Lokaal Gezondheidsbeleid. In deze nota zijn de definitieve speerpunten van de gemeente Muiden voor de periode geformuleerd en uitgewerkt. Het gaat met de gezondheid van de inwoners van de gemeente Muiden over het algemeen gelukkig goed. Op sommige vlakken kan dit uiteraard beter. Daarnaast zijn er bepaalde maatschappelijke en demografische ontwikkelingen waar te nemen waar de gemeente op in dient te spelen. De Nota Lokaal Gezondheidsbeleid gemeente Muiden heeft als titel meegekregen: Muiden gaat voor Gezond(er)! Voor deze titel is gekozen omdat de geformuleerde speerpunten erop zijn gericht de gezondheid van de inwoners van de gemeente Muiden te behouden en waar mogelijk te verbeteren. Hierbij is er extra aandacht voor de toenemende vergrijzing en de doelgroep jeugd. De gemeente kan niet alleen acteren binnen het veld van openbare gezondheidszorg. Voor een goede uitvoering is een integrale en intersectorale aanpak van belang. Samenwerking met andere gemeentelijke beleidsafdelingen en partners in het veld is essentieel voor een succesvol gezondheidsbeleid. Henny Timmerman Wethouder gezondheidszorg gemeente Muiden 3

4 Inleiding Aanleiding Vanuit de Wet publieke gezondheid (Wpg) hebben Nederlandse gemeenten de verplichting iedere vier jaar een lokale nota gezondheidsbeleid vast te stellen. In deze nota geven gemeenten aan op welke wijze zij invulling geven aan haar wettelijke taken op het gebied van gezondheidsbeleid (collectieve preventie/openbare gezondheidszorg, noot) 1 en welke zaken zij daarbij belangrijk vinden cq. welke doelen zij willen realiseren. De verplichting tot het vaststellen van een nota gezondheidsbeleid is geregeld in artikel 13 van de Wpg. Gemeenten maken bij het opstellen van de lokale nota veelal gebruik van de landelijke nota en van regionale nota s gezondheidsbeleid. Voor de regio Gooi en Vechtstreek is de nota Regionaal Gezondheidsbeleid Kiezen voor gezondheidswinst opgesteld door de GGD Gooi en Vechtstreek in samenwerking met gemeenten en diverse instellingen. De nota is eind 2010 vastgesteld door de portefeuillehouders gezondheidszorg. 2 Conceptnota Voorafgaand aan de nieuwe Nota Lokaal Gezondheidsbeleid heeft de gemeente Muiden een conceptnota opgesteld. In deze conceptnota is antwoord gegeven op de volgende vragen: 1. Op welke wijze gaat de gemeente Muiden in de periode invulling geven aan haar wettelijke taken vanuit de Wpg? 2. Welke lokale speerpunten heeft de gemeente Muiden in deze periode op het gebied van gezondheid? De conceptnota is voorgelegd aan de commissie Maatschappelijke Zaken 3 en, in het kader van inspraak, aan partners van de gemeente op het gebied van gezondheidszorg. Aan Versa Welzijn, GGz Centraal, Vivium Zorggroep, Amaris Florisberg, Stichting MEE Utrecht, Gooi & Vecht, Huisartsenpraktijk Muiderberg en de huisartsen in het Gezondheidscentrum Muiden is schriftelijk gevraagd een zienswijze te geven op de conceptnota. Hierop zijn geen reacties ontvangen. Tevens is de conceptnota voorgelegd aan de GGD Gooi en Vechtstreek. Zij hebben een uitgebreide reactie en aanvulling gegeven welke verwerkt is in deze nota. Leeswijzer In deze Nota Lokaal Gezondheidsbeleid staan de speerpunten voor de periode centraal. De geformuleerde speerpunten zijn uitgewerkt zodat per speerpunt is aangegeven wat we daar de komende jaren voor gaan doen, welke doelen we daarmee willen bereiken en welke partijen nodig zijn om die doelen te bereiken. Voordat de speerpunten aan bod komen, is het belangrijk de visie van de gemeente Muiden op het gebied van gezondheid te benoemen. In de bijlagen is achtergrondinformatie te vinden over onder andere het wettelijk kader, de gezondheidssituatie in Muiden en een evaluatie van de beleidsperiode Bij de collectieve preventie gaat het om de maatschappelijke hulp vraag; er ligt geen individuele hulpvraag aan ten grondslag (zoals bij de Wmo wel het geval is). 2 De regionale nota is te vinden via 3 De conceptnota is besproken tijdens de vergadering van de commissie Maatschappelijke Zaken op 6 oktober

5 Visie van de gemeente Muiden op gezondheid De gemeente Muiden wil een gemeente zijn waar mensen gezond en veilig kunnen leven en waarbij de zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie voorop staat. De gemeente richt zich op een eenvoudige en preventieve aanpak met als resultaat dat mensen gezonder en veiliger leven. Een aanpak die een gezonde en veilige omgeving voor het individu en zijn directe omgeving stimuleert om met elkaar gezonde en veilige keuzes te kunnen maken. Gezondheidsbeleid heeft een nauwe verbinding met alle beleidsterreinen van een gemeente. Het is niet los te zien van de Wmo, het veiligheidsbeleid, ruimtelijke ordening, verkeer etc. Gezondheidsbeleid dient dan ook integraal opgepakt te worden; samenwerking met andere interne beleidsafdelingen en maatschappelijke partners is daarbij essentieel. Lokale speerpunten De gemeente Muiden onderscheidt een vijftal speerpunten voor de beleidsperiode Het betreft de speerpunten: preventieve ouderengezondheidszorg, bevorderen van een gezond gewicht, aanpak riskant alcoholgebruik onder jongeren, preventief jeugdbeleid en gezondheidsaspecten bij bestuurlijke beslissingen. Deze speerpunten zijn geformuleerd op basis van de landelijke en regionale nota s gezondheidsbeleid en de lokale gezondheidssituatie. Evenals in de vorige beleidsperiode zal de gemeente zich primair op de doelgroepen jeugd en ouderen richten. Naast de vijf speerpunten zijn er nog een aantal aandachtspunten te benoemen die de gemeente wel belangrijk acht, maar niet tot specifiek sperpunt zijn benoemd. Deze aandachtpunten worden hieronder omschreven. De speerpunten van het gezondheidsbeleid hangen nauw samen met het sociaal beleid van de gemeente. Met name de Sociale Agenda, welke recent is vastgesteld, heeft een duidelijke relatie met het gezondheidsbeleid. Deze relatie komt voort uit de verwantschap tussen de Wmo en de Wpg. Deze verwantschap komt ook tot uitdrukking in het gemeentelijke subsidiebeleid van de gemeente. Hierin zijn beleidsdoelstellingen geformuleerd welke zowel aan het Wmo-beleid als het gezondheidsbeleid van de gemeente een bijdrage leveren. Omdat de gezondheidssituatie van de inwoners van Muiden en Muiderberg op veel vlakken overeenkomt met de gezondheidssituatie van de inwoners van de Gooi en Vechtstreek, komen de lokale speerpunten voor een groot deel overeen met de regionale speerpunten. 4 Op sommige gebieden zullen de accenten mogelijk net anders worden gelegd. Hieronder worden de vijf speerpunten nader toegelicht. Daarbij wordt aangegeven wat de gemeente Muiden per speerpunt wil bereiken en hoe hier op hoofdlijnen invulling aan wordt gegeven. Jaarlijks zal het college, op basis van deze nota een (beknopt) uitvoeringsprogramma opstellen waarin per speerpunt wordt aangegeven hoe de geformuleerde doelen te bereiken (welke acties / projecten worden jaarlijks uitgevoerd). 1. Preventieve ouderengezondheidszorg: Preventie van eenzaamheid en depressie onder 55-plussers Sinds 1 juli 2010 is de gemeente verantwoordelijk voor de preventieve ouderengezondheidszorg (artikel 5a van de Wpg). Door de sterke vergrijzing in de gemeente Muiden, is dit een terrein waarop naar verwachting steeds meer aandacht benodigd is. Belangrijke onderdelen hierin zijn de preventie van eenzaamheid en depressie onder de doelgroep 55+. Zowel uit de gezondheidspeilingen voor volwassenen en senioren, als uit de analyse van Wmo-gerelateerde welzijnsbehoeften die in 2010 in de gemeente is uitgevoerd, blijkt dat eenzaamheid en depressie een belangrijk thema binnen de gemeente Muiden is. Binnen dit 4 de regionale speerpunten worden beschreven in bijlage 2. 5

6 thema is een sterke relatie met de Sociale Agenda, waar het project Voor de Geraniums (werktitel) (bestrijding eenzaamheid /bevordering participatie) in opgenomen is. Het is mogelijk dat er naast bovenstaande invulling nog een nadere invulling wordt gegeven aan het speerpunt preventieve ouderengezondheidszorg. In 2012 wordt op regionaal niveau een quick scan preventieve ouderengezondheidszorg, in samenwerking met de gemeenten, uitgevoerd door de GGD. Doel hiervan is dat er in 2012 zicht is op het bestaande aanbod en de leemten, overlap en knelpunten op het gebied van preventieve ouderengezondheidszorg in de regio. De resultaten en aanbevelingen van deze quickscan kunnen leiden tot aandachtspunten voor de gemeente Muiden op basis waarvan verder beleid ontwikkeld kan worden. Afhankelijk van de uitkomsten van de quickscan kunnen de mogelijkheden voor een consultatiebureau voor ouderen worden onderzocht. Hierbij is een sterke koppeling te maken met de Wet maatschappelijke ondersteuning, waar informatie en advies een van de prestatievelden is. Doelstelling: Invulling geven aan de wettelijke taak op het gebied van preventieve ouderengezondheidszorg waarbij preventie van depressie en eenzaamheid het uitgangspunt is om meer vitale ouderen te krijgen die langer zelfstandig kunnen blijven wonen. De mogelijkheden voor een consultatiebureau voor ouderen worden hierbij onderzocht. 2. Bevorderen van een gezond gewicht Uit de gezondheidspeilingen en het E-MOVO onderzoek komt naar voren dat heel veel inwoners van de gemeente niet voldoen aan de beweegnorm (Nederlandse Norm Gezond Bewegen) zoals deze in 1998 is opgesteld door diverse Nederlandse Universiteiten. Daarnaast kampt een groeiend deel van met name de volwassen inwoners met matig tot ernstig overgewicht (BMI > 25). Ook onder kinderen en jongeren is overgewicht en bewegingsarmoede een steeds groter wordend probleem. Om die reden is dit ook voor de beleidsperiode weer als speerpunt benoemd. Het voorkomen van overgewicht en het stimuleren van bewegen is erg belangrijk omdat bewegen ook een middel is voor de aanpak van veel andere gezondheidsthema s zoals eenzaamheid, depressie, diabetes en valongevallen. Voor de doelgroep jeugd wordt de aanpak gezocht in continuering van het programma Gooi in Beweging, met uitwerking op lokaal niveau. Voor de doelgroep volwassenen en ouderen vindt de aanpak plaats door het bevorderen van de toeleiding naar programma s e-health en leefstijlprogramma s zoals de Beweegkuur. Daarnaast het voldoende toerusten van huisartsen en overige 1 e lijn toerusten voor vroegsignalering, doorverwijzing/toeleiding en begeleiding van patiënten op gebied van leefstijl. Dit is uitgewerkt onder het speerpunt versterken samenwerking preventie curatie van het Regionaal Gezondheidsbeleid. Doelstelling: Het percentage jongeren met een gezond gewicht in de gemeente Muiden blijft gelijk of neemt toe. Het percentage volwassen en ouderen met (matig) overgewicht neemt niet verder toe. 3. Aanpak riskant alcoholgebruik onder jongeren De afgelopen beleidsperiode is het programma Samen aan de slag tegen riskant alcoholgebruik jeugd uitgevoerd. Dit programma kent een integrale aanpak, bestaande uit maatregelen (voorlichting, beleid en regelgeving, handhaving) vanuit diverse sectoren gericht op de verschillende settings waar de jeugd zich bevindt (thuis (ouders), school, sport, horeca, supermarkten e.d.). Het project is recent geëvalueerd. Cijfers uit de regionale Gezondheidspeiling tonen aan dat er sprake is van een gunstige ontwikkeling van het alcoholgedrag van jeugdigen van jaar. De 6

7 regionale cijfers laten echter een toename van alcoholgebruik zien bij 16 en 17 jarigen. Dit betekent dat de aandacht die het gezondheidsprobleem nu bestuurlijk en ambtelijk bij gemeenten heeft, bij de jeugd en hun ouders, de school en bij alcoholverstrekkers moet worden vastgehouden. Het bewustzijn en de wil om dit probleem blijvend aan te pakken moet worden geborgd. Voortdurende aandacht is noodzakelijk vanwege zowel de grote gezondheids- en maatschappelijke effecten én ook omdat er steeds nieuwe generaties jeugdigen komen. Een voortzetting van het programma Samen aan de Slag op dit thema is gewenst. Op lokaal niveau is ook aandacht gewenst voor de jongeren vanaf 18 jaar, die wettelijk gezien wel alcohol mogen drinken. Binnen die doelgroep is aandacht voor het belang van alcoholmatiging benodigd. Doelstelling: Het alcoholgebruik onder jongeren tussen de 12 en 18 jaar neemt niet verder toe en waar mogelijk af. Ouders worden bewust van de risico s en gevaren van overmatig alcoholgebruik. Hierbij wordt naast het gebruik van alcohol ook aandacht besteed aan het gebruik van (soft)drugs. 4. Preventief jeugd(zorg)beleid (CJG/transitie jeugdzorg) Op het terrein van de jeugd(gezondheids)zorg heeft de gemeente vanuit de Wpg en de Wmo diverse wettelijke taken. Naast deze wettelijke taken heeft de gemeente ook veel beleidsvrijheid op het gebied van jeugd. Nu het Centrum voor Jeugd en Gezin in de Rijver reeds enige tijd geopend is, en het afgelopen jaar verder ontwikkeld is, kan de gemeente zich richten op een verdere bestendiging en waar gewenst uitbreiding hiervan. Participatie in de regionale overleggen ter verdere ontwikkeling van o.a. de backofficie is daarbij van belang. Hierbij kan gedacht worden aan het versterken van de relatie tussen het CJG en de eerstelijnszorg (huisartsen e.d.), maar ook aan de regionale ontwikkelingen op het gebied van de decentralisatie van de jeugdzorg naar gemeenten. De regionale notitie inzake preventief jeugdbeleid zal hierbij leidend zijn. Dit onderwerp heeft verder, naast de genoemde relatie met de Wmo, ook een sterke relatie met het (integrale) jeugdbeleid van de gemeente. Doelstelling: Het Centrum voor Jeugd en Gezin in de Rijver biedt een laagdrempelige toegang voor vragen en informatie over opvoeden en opgroeien, waarbij door de participerende professionals actief wordt samengewerkt om een zo goed mogelijk afgestemd zorgaanbod te bieden. 5. Bewaken gezondheidsaspecten bij bestuurlijke beslissingen In artikel 16 van de Wet publieke gezondheid is vastgelegd dat de gemeente voordat besluiten worden genomen die belangrijke gevolgen kunnen hebben voor de publieke gezondheid, vraag het college van B&W advies aan de GGD. In de gemeente Muiden zullen de komende jaren diverse ontwikkelingen plaatsvinden welke invloed kunnen hebben op de publieke gezondheid. Hierbij kan onder meer gedacht worden aan de verbreding van de A1 en ontwikkelingen rond de Bloemendalerpolder en KNSFterrein, maar ook de vaststelling van een nieuw jeugdbeleid. Doelstelling: De GGD wordt actief om advies gevraagd bij bestuurlijke besluiten met mogelijke gezondheidsaspecten. Hiervoor zorgt de gemeente voor interne inbedding van deze wettelijke taak. 7

8 Wat vinden we nog meer belangrijk? Tabaks- en drugspreventie Roken heeft van alle leefstijlfactoren de grootste bijdrage aan de jaarlijkse sterfte, wat betekent dat met tabakspreventie grote gezondheidswinst te behalen is. Bovendien lijkt het er op dat de dalende trend van roken weer iets is omgebogen. Tevens blijkt er een sterke correlatie te zijn tussen roken, alcoholgebruik en het gebruik van (soft)drugs. Het is daarom aan te raden om bijvoorbeeld bij de alcoholpreventie ook aandacht te hebben voor het gebruik van (soft)drugs en roken onder jongeren. Het genotsmiddelengebruik onder jongeren (alcohol, drugs) en daaruit voortvloeiende problematieken (o.a. verzuim en vernielingen) zal een van de speerpunten vormen van het jeugdbeleid de komende jaren. Verbinding tussen 0 de en 1 e lijn stimuleren (geïndiceerde preventie): roken, alcohol, overgewicht en bewegen, depressie volwassenen en ouderen Deze geïndiceerde preventie blijkt effectief te zijn: gecombineerde leefstijlcoaching en zelfhulpinterventies via de computer. Gebruik kan verder toenemen door het onder de aandacht brengen van het aanbod, signalering door de 1 e lijn en een vergoeding door de zorgverzekeraar. Hierdoor wordt een verbinding gelegd tussen preventie en curatie. De volwassenen en ouderen met overgewicht en/of diabetes (bijv. Beweegkuur) en de groep zware/probleemdrinkers verdienen in dit kader aandacht. Mantelzorgondersteuning Mantelzorgondersteuning is een belangrijk onderdeel van het Wmo-beleid en vormt tevens een belangrijk thema vanuit gezondheidsperspectief. Omdat het ondersteunen van mantelzorgers een van de prestatievelden vanuit de Wmo is, zal dit thema dan ook primair vanuit die invalshoek worden benaderd. Het is daarbij uiteraard wel van belang dat ook de gezondheidsaspecten hierbij in ogenschouw worden genomen. Immers, mantelzorgers die zich niet overbelast voelen, zijn zelf vaak gezonder en kunnen het geven van mantelzorg daardoor langer volhouden. Valpreventie ouderen Uit de gezondheidspeiling onder senioren komt naar voren dat het percentage ouderen dat valt, en daar letsel aan over houdt, nog steeds erg hoog is. Om die reden is het een belangrijk onderwerp om wel onder de aandacht te houden als onderdeel van het ouderenbeleid. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan een koppeling met de preventieve huisbezoeken of beweegactiviteiten voor ouderen. Integraal werken Gezondheid wordt beïnvloed door verschillende factoren: de sociale en fysieke omgeving, leefstijl en gezondheidszorg. Voor het effectief beïnvloeden van veel gezondheidsproblemen is een integrale benadering nodig. Het uitgangspunt is hierbij dat gezondheid niet alleen met het individu te maken heeft, maar ook met zijn of haar omgeving. Deze omgeving dient derhalve te worden betrokken bij de ontwikkeling van beleid. Het is dan ook van belang dat ook vanuit beleidsterreinen zoals onderwijs, sociale zaken, verkeer, ruimtelijke ordening en milieu naar gezondheid wordt gekeken. Andersom kan gezondheid een bijdrage leveren aan de doelstellingen van andere beleidssectoren: gezonde kinderen kunnen beter leren, gezonde burgers kunnen aan het werk of op andere fronten meedoen in de maatschappij. Bij de uitwerking van de verschillende speerpunten zal de integrale aanpak hiervan centraal staan. Een integrale aanpak van gezondheidsthema s heeft niet alleen een interne werking voor de gemeente zelf. Ook een goede samenwerking en afstemming tussen de diverse partners in het veld is en blijft van belang. Op die manier kan er een aanbod van ondersteuning, begeleiding en zorg worden geboden dat breed gedragen wordt door alle maatschappelijke organisaties, en waarbij overlap en lacunes zoveel mogelijk worden vermeden. 8

9 Financieel kader Een groot deel van de gemeentelijke taken binnen het gezondheidsbeleid, worden uitgevoerd door de GGD Gooi en Vechtstreek. Hierbij gaat het onder andere om de taken op het gebied van jeugdgezondheidszorg, OGGZ, infectieziektebestrijding en de bevolkingsonderzoeken (gezondheidspeilingen, E-MOVO). Activiteiten in deze nota welke op regionaal niveau (door de GGD) uitgevoerd worden, vinden binnen de bestaande bijdrage aan de GGD plaats. Voor andere projecten zal zo veel mogelijk worden aangesloten bij bestaande lokale en regionale initiatieven en projecten uit bijvoorbeeld de Sociale Agenda of het jeugdbeleid. 9

10 Bijlage 1: Wettelijk kader Wet publieke gezondheid De ruimte die gemeenten hebben om eigen gezondheidsbeleid te voeren, wordt bepaald door wettelijke en financiële kaders. De Wet publieke gezondheid (Wpg) vormt het belangrijkste wettelijke kader. Publieke gezondheidszorg is op grond van de Wpg een gezamenlijke verantwoordelijkheid van gemeenten en het Rijk. Publieke gezondheidszorg wordt in de Wpg omschreven als gezondheidsbeschermende en gezondheidsbevorderende maatregelen voor de bevolking of specifieke groepen daaruit, waaronder begrepen het voorkomen en het vroegtijdig opsporen van ziekten. Gemeenten dienen de continuïteit en samenhang in de publieke gezondheidszorg te bevorderen en dit af te stemmen op de curatieve gezondheidszorg en de geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen. Hiertoe moeten zij lokaalgezondheidsbeleid ontwikkelen en uitvoeren. Wettelijke taken van de gemeente Vanuit de Wpg zijn gemeenten primair (bestuurlijk) verantwoordelijk voor de volgende taken op het gebied van de publieke gezondheidszorg: Algemene bevorderingstaken, waaronder de afstemming van de publieke gezondheidszorg met de curatieve gezondheidszorg, epidemiologie, gezondheidsbevordering, psychosociale hulp van rampen en medische milieukunde (artikel 2); Uitvoering van de jeugdgezondheidszorg tot 19 jaar (artikel 5); Uitvoering van de ouderengezondheidszorg vanaf 65 jaar (artikel 5a); Infectieziektebestrijding, waaronder algemene preventie en de bestrijding van seksueel overdraagbare aandoeningen (artikel 6); Instandhouding van een gemeentelijke gezondheidsdienst (GGD) (artikel 14); Het vragen van advies aan de GGD bij het nemen van beslissingen die belangrijke gevolgen kunnen hebben voor de publieke gezondheidszorg (artikel 16). Gemeenten laten de wettelijke taken in de praktijk grotendeels uitvoeren door de GGD. De GGD is een belangrijke uitvoerder van de collectieve preventie in de regio. De uitvoeringstaken Infectieziektebestrijding en Jeugdgezondheidszorg zijn vrij precies omschreven in de Wpg. Artikel 2: Algemene bevorderingstaken Artikel 2 1. Het college van burgemeester en wethouders bevordert de totstandkoming en de continuïteit van en de samenhang binnen de publieke gezondheidszorg en de afstemming ervan met de curatieve gezondheidszorg en de geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen. 2. Ter uitvoering van de in het eerste lid bedoelde taak draagt het college van burgemeester en wethouders in ieder geval zorg voor: a. het verwerven van, op epidemiologische analyse gebaseerd, inzicht in de gezondheidssituatie van de bevolking; b. het elke vier jaar, voorafgaand aan de opstelling van de nota gemeentelijke gezondheidsbeleid, bedoeld in artikel 13, tweede lid, op landelijk gelijkvormige wijze verzamelen en analyseren van gegevens over deze gezondheidssituatie; c. het bewaken van gezondheidsaspecten in bestuurlijke beslissingen; d. het bijdragen aan opzet, uitvoering en afstemming van preventieprogramma s, met inbegrip van programma s voor de gezondheidsbevordering; e. het bevorderen van medisch milieukundige zorg; f. het bevorderen van technische hygiënezorg; g. het bevorderen van psychosociale hulp bij rampen; h. het geven van prenatale voorlichting aan aanstaande ouders. 3. Bij algemene maatregel van bestuur kunnen nadere regels worden gesteld over de werkzaamheden, bedoeld in het tweede lid, en kunnen met het oog op de in het eerste lid bedoelde taak regels worden gesteld over de verstrekking van niet tot een persoon herleidbare gegevens aan het college van burgemeester en wethouders door personen en instellingen werkzaam op het terrein van de gezondheidszorg en kan deze verstrekking verplicht worden gesteld. Voor zover het de gegevensverstrekking door personen en instellingen aan het college van burgemeester en wethouders betreft, bevat deze algemene maatregel van bestuur regels over de bescherming van de persoonlijke levenssfeer en de vergoeding van kosten. 10

11 De taken zoals opgenomen in artikel 2 van de Wpg worden voor het grootse deel uitgevoerd door de GGD Gooi en Vechtstreek. Met name op het onderdeel gezondheidsbevordering ligt hier beleidsvrijheid voor gemeenten. Deze beleidsvrijheid ligt voornamelijk in de keuze voor gezondheidsthema s en de wijze waarop deze worden aangepakt. Regionaal worden deze thema s verwoord in speerpunten in de regionale nota gezondheidsbeleid. De lokale speerpunten zijn weer voor een groot deel geënt op deze regionale speerpunten, en komen met name voort uit de epidemiologische gegevens (inzicht in de gezondheidssituatie via de vier jaarlijkse gezondheidspeilingen). Artikel 5: Jeugdgezondheidszorg Artikel 5 1. Het college van burgemeester en wethouders draagt zorg voor de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg. 2. Ter uitvoering van de in het eerste lid bedoelde taak draagt het college van burgemeester en wethouders in ieder geval zorg voor: a. het op systematische wijze volgen en signaleren van ontwikkelingen in de gezondheidstoestand van jeugdigen en van gezondheidsbevorderende en -bedreigende factoren, b. het ramen van de behoeften aan zorg, c. de vroegtijdige opsporing en preventie van specifieke stoornissen, met uitzondering van het perinatale onderzoek op phenylketonurie (PKU), congenitale hypothyroïdie (CHT) en adrenogenitaal syndroom (AGS) en het aanbieden van vaccinaties voorkomend uit het Rijksvaccinatieprogramma, d. het geven van voorlichting, advies, instructie en begeleiding, e. het formuleren van maatregelen ter beïnvloeding van gezondheidsbedreigingen. 3. Het college van burgemeester en wethouders draagt er zorg voor dat bij uitvoering van de in het eerste lid bedoelde taak, voor zover het gaat om vastleggen van patiëntgegevens als bedoeld in artikel 7:454 van het Burgerlijk Wetboek, gebruik wordt gemaakt van digitale gegevensopslag. Bij regeling van de Minister voor Jeugd en Gezin kunnen eisen worden gesteld aan de daarbij te gebruiken software. 4. Bij algemene maatregel van bestuur kunnen nadere regels worden gesteld over de werkzaamheden, bedoeld in het tweede lid. De jeugdgezondheidszorg is tevens een wettelijke taak die belegd is bij de GGD Gooi en Vechtstreek. Hiertoe behoren onder andere, naast de reguliere taken als vroegsignalering (d.m.v. periodieke gezondheidsonderzoeken), de deelname aan de Zorg Advies Teams en de casusoverleggen van de Centra voor Jeugd en Gezin. Ook gebruik van het Digitaal Dossier JGZ, waarin informatie is opgenomen over de lichamelijke en geestelijke ontwikkeling van kinderen alsook over de gezinssituatie, is een van de taken uit artikel 5 van de Wpg. Artikel 5a: Ouderengezondheidszorg Artikel 5a 1. Het college van burgemeester en wethouders draagt zorg voor de uitvoering van de ouderengezondheidszorg. 2. Ter uitvoering van de in het eerste lid bedoelde taak draagt het college van burgemeester en wethouders in ieder geval zorg voor: a. het op systematische wijze volgen en signaleren van ontwikkelingen in de gezondheidstoestand van ouderen en van gezondheidsbevorderende en -bedreigende factoren; b. het ramen van de behoeften aan zorg; c. de vroegtijdige opsporing en preventie van specifieke stoornissen als comorbiditeit; d. het geven van voorlichting, advies, instructie en begeleiding; e. het formuleren van maatregelen ter beïnvloeding van gezondheidsbedreigingen. 3. Bij algemene maatregel van bestuur kunnen regels worden gesteld over de werkzaamheden, bedoeld in het tweede lid. Sinds 1 juli 2010 is de gemeente ook verantwoordelijk voor de preventieve ouderengezondheidszorg. Binnen deze nieuwe taak heeft de gemeente de nodige beleidsvrijheid om hier invulling aan te geven. Omdat het expliciet vormgeven van het preventieve aspect van de ouderengezondheidszorg een nieuwe taak is voor de gemeente, is hier in de voorgaande nota gezondheidsbeleid nog geen aandacht aan besteed. Op andere terreinen wordt natuurlijk wel impliciet bijgedragen aan deze preventietaak. Daarom stelt de minister ook dat het bij de uitvoering van deze taak niet zozeer om de ontwikkeling van nieuwe zaken gaat, maar meer om het verbinden van het bestaande en het opvullen van leemten. Bij het invullen van deze taak wordt er in ieder geval aandacht besteed aan het ramen van behoeften van zorg, het geven van voorlichting en advies, en het formuleren van maatregelen ter beïnvloeding van 11

12 gezondheidsbedreigingen. De gezondheidspeiling senioren van de GGD vormt hier al een belangrijke basis voor. Artikel 6: Infectieziektebestrijding Artikel 6 1. Het college van burgemeester en wethouders draagt zorg voor de uitvoering van de algemene infectieziektebestrijding, waaronder in ieder geval behoort: a. het nemen van algemene preventieve maatregelen op dit gebied, b. het bestrijden van tuberculose en seksueel overdraagbare aandoeningen, inclusief bron- en contactopsporing, c. bron- en contactopsporing bij meldingen als bedoeld in de artikelen 21, 22, 25 en Het bestuur van de veiligheidsregio draagt zorg voor de voorbereiding op de bestrijding van een epidemie van een infectieziekte behorend tot groep A, alsmede op de bestrijding van een nieuw subtype humaan influenzavirus, waarbij ernstig gevaar voor de volksgezondheid bestaat. 3. De burgemeester geeft leiding aan de bestrijding van een epidemie van een infectieziekte, behorend tot groep B1, B2 of C, alsook de directe voorbereiding daarop en draagt zorg voor de toepassing van de maatregelen, bedoeld in hoofdstuk V. 4. De voorzitter van de veiligheidsregio draagt zorg voor de bestrijding van een epidemie van een infectieziekte behorend tot groep A, of een directe dreiging daarvan, en is dan ten behoeve van deze bestrijding bij uitsluiting bevoegd om toepassing te geven aan de artikelen 34, vierde lid, 47, 51, 54, 55 of Bij algemene maatregel van bestuur kunnen de taken, bedoeld in het eerste, tweede, derde en vierde lid, nader worden uitgewerkt. De afdeling Algemene Gezondheidszorg van GGD Gooi & Vechtstreek houdt zich onder meer bezig met het signaleren, voorkomen en bestrijden van infectieziekten. Infectieziektebestrijding bestaat uit algemene infectieziektebestrijding, bestrijding van seksueel overdraagbare aandoeningen (soa/hiv), uitvoering Sense (voorlichting over seksualiteit), de tuberculosebestrijding, bron- en contactopsporing bij vermoeden van epidemieën van infectieziekten, het beantwoorden van vragen uit de bevolking alsook het geven van voorlichting en begeleiding. Ook wordt een reizigersspreekuur gehouden, waar het adviseren en vaccineren van reizigers wordt uitgevoerd. Artikel 14: Instandhouding GGD Artikel Ter uitvoering van bij of krachtens deze wet opgedragen taken dragen de colleges van burgemeester en wethouders van gemeenten die behoren tot een regio als bedoeld in de Wet veiligheidsregio s, via het treffen van een gemeenschappelijke regeling zorg voor de instelling en instandhouding van een regionale gezondheidsdienst in die regio. 2. Bij de regeling, bedoeld in het eerste lid, wordt een openbaar lichaam ingesteld met de aanduiding: gemeentelijke gezondheidsdienst. 3. De gemeentelijke gezondheidsdienst staat onder leiding van een directeur publieke gezondheid, die wordt benoemd door het algemeen bestuur van de gemeentelijke gezondheidsdienst in overeenstemming met het bestuur van de veiligheidsregio. 4. Met inachtneming van bij algemene maatregel van bestuur te stellen regels, staat het het college van burgemeester en wethouders vrij om de uitvoering van de taken of onderdelen van taken, bedoeld in de artikelen 2, tweede lid, onder h, en 5, tweede lid, onder a tot en met d, over te laten of mede over te laten aan een ander dan de gemeentelijke gezondheidsdienst. 5. In afwijking van het eerste lid kan een regionale gezondheidsdienst worden ingesteld en in stand gehouden door de colleges van burgemeester en wethouders van de gemeenten in twee of meer regio s als bedoeld in de Wet veiligheidsregio s. In dat geval geschiedt de benoeming, bedoeld in het derde lid, in overeenstemming met de besturen van de betrokken veiligheidsregio s, en draagt het algemeen bestuur van de gemeentelijke gezondheidsdienst ervoor zorg dat in elk der regio s adequaat wordt voorzien in de operationele leiding van de geneeskundige hulpverlening, bedoeld in artikel 32, tweede lid, van de Wet veiligheidsregio s. De gemeente is vanuit artikel 14 verplicht een gemeentelijke gezondheidsdienst in stand te houden voor de uitvoering van taken op het gebied van de publieke gezondheidszorg. In de regio Gooi en Vechtstreek is een gewestelijke gezondheidsdienst, de GGD Gooi en Vechtstreek, actief. Artikel 16: Advies bij besluiten met belangrijke gevolgen voor de publieke gezondheid Artikel 16 Voordat besluiten worden genomen die belangrijke gevolgen kunnen hebben voor de publieke gezondheidszorg vraagt het college van burgemeester en wethouders advies aan de gemeentelijke gezondheidsdienst. 12

13 Artikel 16 van de Wpg vormt een belangrijke bepaling: voordat besluiten worden genomen die belangrijke gevolgen kunnen hebben voor de publieke gezondheidszorg, vraagt het college van B&W advies aan de GGD. Hierbij kan gedacht worden aan het ontwikkelen van een nieuwbouwlocatie, maar ook de ontwikkeling van een wijkcentrum, jeugdbeleid of de aanleg van een nieuw fietspad. Wijziging Wpg In mei 2011 is de Wpg gewijzigd. In het kader van het lokaal gezondheidsbeleid zijn de belangrijkste wijzigingen: samenhang met de Veiligheidsregio s in verband met veiligheidsvraagstukken en infectieziekten (artikelen 6, 14 en 25); het verankeren en versterken van de preventiecyclus en het bevorderen van de uitvoering van de gemeentelijke nota gezondheidsbeleid (artikel 13). Juist op lokaal niveau kan naar samenwerking en het samengaan van belangen worden gezocht, gemeenten hebben daarbij een belangrijke regie- en aanjaagrol. Gemeenten geven in hun nota concreet aan (vergelijkbaar met de Wmo): de gemeentelijke doelstellingen, welke acties worden ondernomen en welke resultaten de gemeente wil bereiken. Gemeenten nemen de landelijke speerpunten in acht bij het formuleren van het beleid. prenatale voorlichting aan aanstaande ouders als gemeentelijke taak (artikel 2). Samenhang met andere wetten Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) De Wpg en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) hangen nauw met elkaar samen. Mensen die deelnemen aan de maatschappij voelen zich gezonder, zo blijkt uit verschillende onderzoeken. Andersom maakt een goede gezondheid deelname aan de maatschappij mogelijk. Daarnaast worden onderdelen van de aanpak en de financiering van enkele gezondheidsproblemen (bijvoorbeeld riskant alcoholgebruik en eenzaamheid en depressie, maar ook de ouderengezondheidszorg) en doelgroepen (bijvoorbeeld ouderen) zowel binnen de Wpg als de Wmo uitgevoerd. Door initiatieven vanuit beide wetten te verbinden, ontstaan er kansen voor gemeenten om te komen tot een samenhangend integraal gemeentelijk aanbod. De Zvw en AWBZ De Zorgverzekeringswet (Zvw) en Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) raakt de publieke gezondheidszorg nauw. De Zvw is gericht op curatieve zorg en wordt uitgevoerd door zorgverzekeraars. De AWBZ dekt medische kosten voor langdurige zorg en ondersteuning die niet onder de zorgverzekering vallen en wordt uitgevoerd door regionale zorgkantoren, waarvoor de zorgverzekeraars verantwoordelijkheid dragen. 13

14 Bijlage 2: Speerpunten landelijk gezondheidsbeleid en regionaal gezondheidsbeleid Landelijke nota Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) stelt iedere vier jaar een landelijke nota gezondheidsbeleid uit. De meest recente nota, Gezondheid dichtbij is in mei 2011 vastgesteld. Het kabinet onderscheidt hierin de speerpunten overgewicht, diabetes, depressie, roken en schadelijk alcoholgebruik (evenals in 2006), maar legt daarbij het accent op bewegen. Bewegen is goed voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid en is verbonden met de andere speerpunten. De speerpunten zijn in het kort: Overgewicht Ongeveer de helft van alle volwassenen en een op de zes kinderen in Nederland kampt met overgewicht of obesitas. Zij hebben een verhoogde kans op tal van ziekten en chronische aandoeningen, zoals diabetes, kanker en psychische klachten. Gemeenten kunnen veel doen om inwoners op een gezond gewicht te houden, vooral door ze in beweging te krijgen en een gezonde en gevarieerde voeding te stimuleren. Roken Roken is een verslaving met grote gevolgen. Roken is de belangrijkste vermijdbare oorzaak van ziekte en overlijden en speelt een hoofdrol in het bestaan van sociaaleconomische gezondheidsverschillen. Naast landelijk beleid is de inbreng van gemeenten onmisbaar om te voorkomen dat kinderen gaan roken en om rokers van hun verslaving af te helpen. Schadelijk alcoholgebruik Alcohol is breed maatschappelijk geaccepteerd. Maar alcohol is ook een potentieel giftige stof met schadelijke gevolgen. Niet alleen voor de gezondheid van drinkers maar ook voor de maatschappij. Gemeenten kunnen alcoholproblemen terugdringen door normen te beïnvloeden, de beschikbaarheid van alcohol te beperken en (sociale) controle en toezicht te intensiveren. Depressie In Nederland lijden meer dan een half miljoen mensen aan een depressie. Een depressie kan een verminderd sociaal, emotioneel en lichamelijk functioneren tot gevolg hebben. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat effectieve preventie van psychische problemen mogelijk is. Gemeenten kunnen daar met lokaal beleid op inspelen, bijvoorbeeld door het mentaal vermogen van risicogroepen te versterken. Diabetes Diabetes heeft een sterke samenhang met andere speerpunten, met name overgewicht en depressie. Bij volwassenen en jongeren is overgewicht een belangrijke risicofactor voor het ontstaan van type 2 diabetes mellitus (45-90% van de jongeren met type 2 diabetes heeft ernstig overgewicht). De grootte van dit risico is afhankelijk van de mate van overgewicht en de vetverdeling. Lichamelijke inactiviteit en ongezonde voeding zijn, onafhankelijk van het lichaamsgewicht, belangrijke beïnvloedbare risicofactoren voor diabetes. Mensen met diabetes hebben daarbij twee keer zo veel kans op een depressie als gezonde mensen. Daardoor is het van belang om onder diabetespatiënten alert te zijn op symptomen van depressie en ze adequaat te behandelen. Regionale nota gezondheidsbeleid De GGD Gooi en Vechtstreek heeft, in samenwerking met gemeenten en diverse instellingen, de nota Regionaal Gezondheidsbeleid Kiezen voor gezondheidswinst opgesteld. Deze nota is eind 2010 vastgesteld door de portefeuillehouders gezondheidszorg van de gemeenten in de regio Gooi en Vechtstreek. De nota gaat onder andere in op de vraag welke gezondheidsthema s in de periode prioriteit verdienen, vanuit het oogpunt van collectieve preventie en in regionaal verband. De nota is tot stand gekomen op basis van het 14

15 wettelijk kader, landelijk beleid, regionale epidemiologische gegevens, de tussenevaluatie van het regionaal en lokaal gezondheidsbeleid en de regionale conferenties jeugd en volwassenen/ouderen. In deze nota worden zes speerpunten onderscheiden: Samen aan de slag: continueren van het collectieve preventieprogramma gericht op schadelijk alcoholgebruik door de jeugd Het regionale programma Samen aan de slag tegen riskant alcoholgebruik jeugd kent een integrale aanpak, bestaande uit maatregelen vanuit diverse sectoren gericht op verschillende setting waar de jeugd zich bevindt. Het programma is primair gericht op jongeren in de leeftijd van jaar, maar tevens ook op ouders, alcoholverstrekkers en scholen. De doelstellingen voor de beleidsperiode richten zich op: 1. het handhaven van de afname van drinken onder de 16 jaar; 2. vermindering van het overmatig gebruik door jongeren jaar; 3. handhaven of verbetering van naleving van leeftijdsgrenzen bij commerciële horeca; 4. verbetering van naleving van leeftijdsgrenzen bij sportkantines. Gooi in Beweging: continueren van het collectieve preventieprogramma gericht op gezond gewicht van jeugdigen Het programma Gooi in Beweging stelt zich ten doel jeugdigen in de Gooi en Vechtstreek op gezond gewicht te houden. Het bevorderen van gezond gewicht draagt bij aan preventie op andere gezondheidsthema s bij zowel jeugd als volwassenen (o.a. diabetes en depressie). Binnen dit speerpunt ligt de regierol bij de gemeente. Hierbij is de doelstelling de inwoners van 0-19 jaar op gezond gewicht te houden, zodat overgewicht niet verder toeneemt (t.o.v. 2010). Hiertoe dragen gemeenten en netwerkpartners de gezonde BOFT-boodschap uit en voeren zij effectieve interventies uit. Tabakspreventie voor jeugd en volwassenen Activiteiten binnen dit speerpunt zullen zich voornamelijk richten op het voorkomen van roken door jongeren en het ondersteunen van rokers die willen stoppen met roken. Hierbij spelen scholen en huisartsenpraktijken een belangrijke rol. Het speerpunt wordt low-profile met een beperkte ureninzet uitgevoerd. Preventieve ouderengezondheidszorg Preventieve ouderengezondheidszorg is een nieuwe taak (per 1 juli 2010) van de gemeenten vanuit de Wpg. In de regio Gooi en Vechtstreek is er is versterkte mate sprake van vergrijzing. Het speerpunt heeft tot doel inzicht te verschaffen in het bestaande aanbod op het gebied van preventieve ouderengezondheidszorg, en hierbij leemten, overlap en knelpunten in kaart te brengen. Op basis hiervan zullen eventuele vervolgstappen en doelstellingen worden geformuleerd. Hierbij staan het verbinden van bestaande activiteiten op het gebied van preventie, curatie en participatie centraal. Gezondheidsaspecten bij bestuurlijke beslissingen voor alle doelgroepen In artikel 16 van de Wpg is vastgelegd dat gemeenten advies vragen aan de GGD voordat zij besluiten nemen die gevolgen kunnen hebben voor de volksgezondheid. De GGD kan hierbij ook proactief en ongevraagd adviserend optreden. Het gaat erom zowel positieve als negatieve gezondheidsaspecten in beeld te brengen, zodat deze betrokken kunnen worden in de besluitvorming. In de beleidsperiode staan het ontwikkelen en invoeren van een checklist en implementatieplan voor gemeenten waarmee zij gezondheidsaspecten van voorgenomen besluiten en projecten in beeld kunnen brengen centraal. Op deze wijze kan er op een meer planmatige wijze invulling gegeven worden aan deze taak en zal het meer onderdeel worden van de vaste werkwijze van gemeenten. Samenwerking preventie en curatie stimuleren t.b.v. roken, alcohol, overgewicht en bewegen, depressie (volwassenen en ouderen) 15

16 Om gezondheidswinst bij inwoners te realiseren is het van groot belang dat alle partijen samenwerken. De samenwerking tussen partijen op het gebied van preventie en curatie is in ontwikkeling. De eerste lijnszorg (o.a. huisarts en fysiotherapie) heeft een grote rol te spelen bij het stimuleren van een gezonde leefstijl. Vroegsignalering van risico s en/of problematiek op de gezondheidsthema s alcohol, depressie, overgewicht, bewegen en roken is essentieel. De doelstelling van dit speerpunt is om de samenwerking tussen preventie en curatie te realiseren om gezondheidswinst te behalen op de leefstijlthema s roken, alcohol, overgewicht en bewegen, en depressie (doelgroep volwassenen en ouderen). 16

17 Bijlage 3: Evaluatie Nota lokaal gezondheidsbeleid gemeente Muiden De nota gezondheidsbeleid van de gemeente Muiden richtte zich op twee doelgroepen: jongeren en ouderen. De keuze voor deze doelgroepen kwam voort uit het regionale beleidsplan van de GGD. Zowel voor jongeren als ouderen gold dat zij ofwel een gezondheidsachterstand hebben ofwel een verhoogd risico op gezondheidsproblemen. Voor beide doelgroepen geldt dat werd ingezet op preventie: bij jongeren met name op het gebied van riskant alcoholgebruik en algemene preventie middels de ontwikkeling van het Centrum voor Jeugd en Gezin, voor ouderen om het vroegtijdig signaleren van ziekten en aandoeningen alsmede preventie van verlies aan levenskwaliteit en zelfredzaamheid. Op basis van deze doelgroepbepaling is een aantal speerpunten geformuleerd: 1. Vitaal ouder worden: voorkomen van eenzaamheid en depressie bij ouderen, alsmede preventie valincidenten bij ouderen; 2. Preventie van overgewicht en bewegingsarmoede bij volwassenen en jongeren middels het project Gooi in Beweging; 3. Preventie riskant alcoholgebruik bij jongeren; 4. Preventief jeugdbeleid: vroegtijdig signaleren middels de signaleringsoverleggen 12- en 12+ (inmiddels casusoverleggen CJG) en ontwikkeling Centrum voor Jeugd en Gezin; 5. Daarnaast zijn er diverse speerpunten die in de nota Regionaal Gezondheidsbeleid benoemd, die ook op lokaal niveau hun uitwerking hebben gehad. Dit zijn: versterking OGGZ, versterking Vangnet & Advies, Advies- en Steunpunt Huiselijk Geweld en Bewaken gezondheidsaspecten bij bestuurlijke beslissingen Veelal is binnen deze speerpunten op regionaal niveau samengewerkt, met name op het gebied van preventie van overgewicht, alcoholpreventie en jeugdbeleid. Hieronder zal per speerpunt worden aangegeven welke doelen hiermee beoogd werden en op welke wijze invulling is gegeven aan het betreffende speerpunt. Vitaal ouder worden Het speerpunt Vitaal ouder worden was tweeledig: enerzijds is er ingezet op preventie van eenzaamheid en depressie, anderzijds op valpreventie. Beide onderdelen hebben een plek gekregen binnen het uitvoeringsprogramma Wonen, Welzijn en Zorg (WWZ) dat in de jaren 2007, 2008 en 2009 is uitgevoerd in de gemeente Muiden. In dit programma is het project Integrale Zorg uitgevoerd. Hierin werkte de gemeente samen met onder andere Versa Welzijn, Amaris Florisberg en Vivium Thuiszorg. Onderdeel van het project waren de preventieve huisbezoeken onder ouderen van 75 jaar en ouder. Deze bezoeken zijn ook na afloop van het WWZ programma gecontinueerd. Bij de huisbezoeken wordt met de ouderen gesproken over fysieke en psychische beperkingen, sociaal en zelfstandig functioneren en belemmeringen in het dagelijks functioneren. Ouderen ontvangen advies over voorzieningen, activiteiten, hulpinstanties etc. Door de actieve benadering van de doelgroep, kunnen eventuele problemen al in een vroeg stadium worden herkend, en kan passende hulp worden geboden. Ouderen kunnen hierdoor ook veelal langer zelfstandig blijven wonen. Binnen het WWZ-programma zijn er ook diverse themabijeenkomsten georganiseerd welke specifiek op ouderen gericht waren. Zo is er een bijeenkomst met als thema Een ongeluk zit in een klein hoekje, waar valpreventie een belangrijk onderdeel van vormt. Tevens is er een bijeenkomst georganiseerd met als thema Vergeetachtig en dan?. Diverse organisaties in de gemeente Muiden organiseren (sportieve) activiteiten voor ouderen. Zo biedt sportvereniging MSV 68 al meerdere jaren het zogenaamde GALM-project aan en heeft 17

18 Versa Welzijn de activiteit Meer bewegen voor Ouderen. Beide activiteiten bestaan uit actief bewegen en gymnastiek voor 55+-ers. Preventie overgewicht: Gooi in Beweging Ten aanzien van overgewichtpreventie bij jeugdigen heeft de gemeente zich ten doel gesteld dat 75% van de basisscholen in de gemeente aandacht besteedt aan gezond bewegen en gezonde voeding. Daarnaast is het doel geweest dat het percentage kinderen van 0-19 jaar met (ernstig) overgewicht in de gemeente niet verder toeneemt in vergelijking met Om deze doelen te realiseren heeft de gemeente geparticipeerd in het regionale project Gooi in Beweging, onder regie van de GGD Gooi en Vechtstreek. Onderdelen van dit project zijn verspreiding van de gezonde boodschap over gezonde voeding en voldoende bewegen (BBOFT) en de realisatie van een aanpassing in de openbare ruimte ten gunste van beweegmogelijkheden. De gemeente Muiden heeft voor dit project de realisatie van de pannaring in Muiden opgevoerd. Preventie Riskant Alcoholgebruik De gemeente Muiden heeft deelgenomen aan het project Samen aan de Slag tegen riskant alcoholgebruik jongeren ten behoeve van speerpunt preventie riskant alcoholgebruik. In dit project werkten onder andere GGD, VWA, gemeenten, politie en Jellinek samen, en zijn diverse deelprojecten ontwikkeld en uitgevoerd. De doelstelling van de gemeente was de tendens dat kinderen op steeds jongere leeftijd steeds vaker en steeds meer per keer drinken, keren. Tevens heeft de gemeente zich tot doel gesteld minimaal 25% van de ouders van kinderen in de leeftijd van jaar te bereiken met informatie over alcoholgebruik op jonge leeftijd, de invloed ervan op hun kind en waar hij/zij voor ondersteuning terecht kan. In het kader van het Samen aan de Slag -project heeft de gemeente twee maal (begin 2007 en begin 2010) een mailing verstuurd aan ouders van kinderen in de leeftijd van jaar. Hiermee is een bereik van circa 100% gerealiseerd. Andere deelprojecten die in dit project zijn uitgevoerd, zijn onder meer de verscherping van de handhaving, de Mystery shopacties, het Boete of Kanskaart project en alcoholgebruik in sportkantines. Jeugdzorg: preventief jeugdbeleid Het speerpunt jeugdzorg bestaat uit een drietal pijlers: vroegtijdig signaleren, Centrum voor jeugd en Gezin (CJG) en bemoeizorg jeugd. De pijler bemoeizorg is op regionaal niveau uitgewerkt en uitgevoerd (Vangnet jeugd). Aan de pijler vroegtijdig signaleren is invulling gegeven middels de signaleringsoverleggen 12- en 12+, welke al meerdere jaren in de gemeenten Muiden en Weesp bestaan. Tijdens deze overleggen, waar onder andere scholen, de GGD en de jongerenwerker aan deelnemen, worden casussen besproken met betrekking tot de sociale, fysieke en cognitieve (aandachts)kinderen besproken. Deze overleggen zijn, met de komst van het Centrum voor Jeugd en Gezin, overgegaan in casusoverleggen 12- en 12+. Ter illustratie: in 2011 zijn in het casusoverleg 12- voor Muiden en Weesp (gecombineerd overleg) 19 cases besproken in 13 bijeenkomsten. Een ander middel dat bijdraagt aan het vroegtijdig signaleren is de Verwijsindex waar sinds 2010 mee gewerkt wordt in de regio Gooi en Vechtstreek. In dit systeem kunnen hulpverleners (o.a. de GGD, Bureau Jeugdzorg, AMK, Leerplicht) een melding plaatsen bij zorgen om een kind. Bij twee meldingen door verschillende instanties ontstaat een match, waardoor er snel afspraken gemaakt kunnen worden met betrekking tot de hulpverlening rond een kind. Op deze manier zijn de lijnen kort en weten de verschillende organisaties snel of een kind reeds bij een andere instantie in het vizier is. 18

19 Ten aanzien van de pijler Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) was de doelstelling in de Rijver te komen tot een clustering van een aantal zaken die normaliter in een CJG zouden komen: een consultatiebureau en het jongerenwerk. Bij het opstellen van de vorige nota gezondheidsbeleid was het uitgangspunt dat voor een volwaardig CJG, met een fysiek inlooppunt, een inwonersaantal van tot nodig zou zijn. Daarnaast zouden de ontwikkelingen rond de Bloemendalerpolder en het KNSF-terrein afgewacht worden en daarbij zou een CJG voor Muiden in de planvorming meegenomen worden. Het realiseren van een CJG in de gemeente werd uiteindelijk een verplichting waar iedere gemeente vóór 31 december 2011 aan moest voldoen. De gemeente Muiden heeft, mede dankzij het eerder genoemde WWZ-programma, een CJG kunnen ontwikkelen in de vernieuwde Rijver. Het CJG is sinds oktober 2009 geopend en is met name in 2011 verder doorontwikkeld. Het CJG in de Rijver biedt nu onder andere de diensten van het consultatiebureau, spreekuur van de verloskundigenpraktijk, opvoedingsondersteuning en een inloopspreekuur van de jeugdconsulent. Parallel aan deze lokale ontwikkeling heeft ook de regionale CJG ontwikkeling met de back-office als belangrijk element, plaatsgevonden. Overige aandachtspunten Naast deze specifieke speerpunten heeft de gemeente Muiden een aantal andere aandachtspunten onderscheiden: preventie diabetes, versterking OGGZ, ontwikkelen OGGZmonitor, versterking Vangnet & Advies, Advies- en Steunpunt Huiselijk Geweld en bewaken van de gezondheidsaspecten bij bestuurlijke beslissingen. Deze aandachtspunten zijn op regionaal niveau ingevuld en uitgevoerd. Een terugblik op de uitvoering van de reguliere wettelijke taken alsook van de benoemde regionale speerpunten is terug te vinden in het Achtergrondrapport van de regionale nota Kiezen voor Gezondheidswinst (hoofdstukken 3 en 4). Het bewaken van gezondheidsaspecten bij bestuurlijke beslissingen (een wettelijke taak) is een lokale aangelegenheid. De gemeente Muiden heeft in de afgelopen beleidsperiode eenmaal advies gevraagd aan de GGD. Dit advies had betrekking op het concept Masterplan Bloemendalerpolder. De GGD heeft hierop een zienswijze opgesteld. 19

20 Bijlage 4: Gezondheidsschets Muiden Een analyse van de gezondheidstoestand van de bevolking geeft zicht op de gezondheidsproblemen die in de regio, gemeente of wijken spelen en op de groepen waarbij die problemen het meest voorkomen. Om een analyse te kunnen maken van de gezondheidssituatie van inwoners van Muiden en Muiderberg, wordt gebruik gemaakt van informatie uit regionale gezondheidspeilingen 2008 voor volwassenen (19-65 jaar) en senioren (65+) en het E-MOVO onderzoek 2009 onder middelbare scholieren (tweede- en vierdeklassers). Waar mogelijk wordt deze informatie toegespitst op de gemeente Muiden. In verband met de privacy is dit bij de E-MOVO onderzoeken echter niet mogelijk. Hierbij zullen de gegevens vanuit de gehele regio als uitgangspunt genomen worden. De gegevens uit de genoemde onderzoeken worden aangevuld met relevante demografische informatie over de gemeente. Bij de schets is een selectie gemaakt van de beschikbare gegevens. Er is gekeken naar de algemene lichamelijke gezondheid, de geestelijke gezondheid, het gebruik van genotmiddelen (roken, alcohol, drugs) en bewegen/voeding. Bij volwassenen en senioren is tevens gekeken naar de mate waarin zij deelnemen aan de maatschappij. Algemene lichamelijke gezondheid Jongeren De meeste jongeren ervaren hun gezondheid als goed of heel goed (82%). Slechts 3% ervaart zijn of haar gezondheid als niet zo best of slecht. 16% van de middelbare scholieren gaat minstens één dag per week zonder ontbijt naar school. Dit zijn met name vierdeklas meisjes van het vmbo. Meer dan de helft eet niet dagelijks groenten (58%) of fruit (63%). Ruim 8 op de tien leerlingen (84%) voldoet niet aan de fruitnorm van twee stuks fruit per dag. Hierbij geldt dat meisjes vaker groenten en fruit eten dan jongens, en havo/vwo-leerlingen vaker dan vmbo-leerlingen. Volwassenen 95% van de volwassenen ervaart zijn of haar eigen gezondheid als goed tot uitstekend. Slechts 5% vindt zijn of haar gezondheid matig of slecht. De inwoners van Muiden hebben hiermee het meest positieve beeld van hun eigen gezondheid t.o.v. de regio. Toch heeft 39% van de volwassen inwoners matig of ernstig overgewicht (BMI > 25; regionaal is dit 42%) en heeft 47% een of meer chronische aandoeningen, zoals een hoge bloeddruk of migraine (regionaal 41%). Senioren Van de mensen van 65 jaar en ouder ervaart circa 78% zijn of haar gezondheid goed tot uitstekend, 21% ervaart de gezondheid als matig, en 1% ervaart de eigen gezondheid als slecht. Meer dan de helft van de senioren (55%) heeft een BMI van meer dan 25, en daarmee matig tot ernstig overgewicht. Dit percentage is iets hoger dan het regionaal gemiddelde (51%). Een op de drie senioren (30%; regionaal 31%) is het gelopen jaar gevallen (in huis of buitenshuis), waarbij ongeveer de helft ook letsel heeft opgelopen. De leeftijd van de inwoners speelt hierin een rol: oudere inwoners vallen vaker en lopen ook sneller letsel op. Ook vallen vrouwen vaker en lopen vaker letsel op dan mannen. 76% van de ouderen heeft een of meer chronische aandoeningen (regionaal 78%). De meest voorkomende aandoeningen zijn gewrichtsslijtage en een hoge bloeddruk. Twee derde van de mensen met een chronische aandoening ervaart hierdoor belemmering. Geestelijke gezondheid Jongeren Meer dan 80% van de jongeren is psychisch gezond. Hierbij is de algemene psychische gezondheid van de jongeren gemeten (o.a. neerslachtigheid, gelukkig voelen, rustig voelen). Van alle leerlingen heeft 17% in de laatste 12 maanden wel eens serieus aan suïcide gedacht: 12% een enkele keer, 4% af en toe en 2% (heel) vaak. Drie procent heeft een suïcidepoging 20

21 ondernomen (97 leerlingen). Relatief vaak zijn dit meisjes, vierdeklassers en vmbo leerlingen. In de afgelopen drie maanden is 7% van alle leerlingen af en toe gepest en 6% regelmatig (een paar keer per maand of vaker); met name tweedeklas meisjes op het vmbo worden regelmatig gepest. Leerlingen die (wel eens of regelmatig) gepest worden hebben het minder naar hun zin op school en voelen zich psychisch minder gezond. De meeste jongeren vinden dat ze goed begrepen worden door hun ouders. Ongeveer 9% heeft het gevoel bijna tot helemaal niet begrepen te worden thuis. Bij meisjes is dit gevoel sterker dan bij jongens. Ook denken meisjes vaker dan jongens dat hun ouders bijna niet of helemaal niet van hen houden. In totaal geldt dit voor 3% van de leerlingen. Volwassenen Van de volwassen inwoners voelt 15% zich in meer of mindere mate wel eens somber. Daarbij voelt 27% zich wel eens eenzaam, waarvan 4% (zeer) ernstig. Hierbij gaat het om zowel sociale als emotionele eenzaamheid. Senioren Ruim een kwart van de senioren voelt zich wel eens in meer of mindere mate somber (28%, regionaal 30%). Daarbij voelt 37% zich wel eens eenzaam, waarvan 5% (zeer) ernstig. Bij senioren komt sociale eenzaamheid (gemis van contact met buren of vrienden) het meest voor. Roken Jongeren Van de jongeren rookt 15% wekelijks tot dagelijks. Er is een lichte stijging te zien ten opzichte van 2005 (vorige onderzoek). Meisjes roken hierbij iets vaker dan jongens en op het vmbo wordt er vaker gerookt dan op de havo en het vwo. Volwassenen Met een rokerspercentage van 20% kent Muiden de minste rokers van de regio (gemiddeld 25%). Hierbij is, conform landelijke trend, al meerdere jaren een daling te zien. Senioren Ongeveer 14% van de senioren rookt (regionaal 13%). Hiervan rookt ca. twee derde sigaretten en een derde sigaar of pijp. Het percentage rokers daalt met de leeftijd. Ook daalt het totale percentage rokers al enige jaren. Alcohol, drugs en medicijngebruik Jongeren Het alcoholgebruik onder jongeren onder de 16 jaar is afgenomen ten opzichte van 2005: In 2009 had 33% van de jongeren onder de 16 jaar recent (=in de afgelopen vier weken) minstens één keer alcohol gedronken, ten opzichte van 49% in Ook het percentage jongeren dat binge drinkt (vijf of meer drankjes bij een gelegenheid) of aangeschoten/dronken is geweest is afgenomen. De tolerantie van ouders ten aanzien van alcoholgebruik is ook sterk gedaald: in 2005 vond meer dan de helft van de ouders het goed als hun zoon/dochter drinkt, in 2009 is dit gedaald naar 34%. Dit is echter nog steeds één op de drie ouders. Het aantal jongeren dat stiekem (zonder medeweten van de ouders) drinkt is tegelijkertijd sterk gestegen (van 8% naar 20%). Een op de vijf jongeren heeft wel eens cannabis gebruikt. Onder de vierdeklassers is dit echter ongeveer een op de drie. Er is een duidelijke relatie tussen gebruik van softdrugs, roken en alcohol: Van de leerlingen die ooit cannabis (hasj of wiet) heeft gebruikt, rookt 59% minimaal wekelijks, tegenover ongeveer 5% van de leerlingen die dat nog nooit hebben gebruikt, en heeft 78% minimaal eenmaal binge gedronken, tegenover 18% van de leerlingen die nooit hasj of wiet hebben gebruikt. 21

22 Het gebruik van harddrugs in de regio ligt lager dan landelijk. Ongeveer 2% van alle leerlingen heeft ooit harddrugs (XTC, cocaïne, amfetamine, LSD of heroïne) gebruikt. Landelijk ligt dit cijfer op 4%. Volwassenen Ruim 9 van de tien volwassenen (92%) drinken wel eens alcohol. Een op de zes inwoners (17%) gebruikt overmatig alcohol: meer dan 21 glazen per week voor mannen en meer dan 14 glazen per week voor vrouwen. Dit zijn de gewoontedrinkers met een hoge consumptie. Senioren Bijna driekwart (74%) van de senioren drinkt wel eens alcohol. Dit is beduidend minder dan onder volwassenen. Van de senioren heeft 18% helemaal nooit gedronken. Acht procent van de senioren die wel eens alcohol drinken, drinkt excessief tot zeer excessief. Een op de zes senioren (16%) gebruikt slaap- of kalmeringsmiddelen op doktersvoorschrift, het merendeel hiervan reeds meer dan twee jaar. Ter vergelijking: regionaal gebruikt een op de vijf senioren slaap of kalmeringsmiddelen (21%). Daarnaast gebruikt ongeveer 5% van de senioren vrij verkrijgbare rustgevende middelen. Bewegen / voeding Jongeren Voor jongeren is de norm voor gezond bewegen op zeven dagen per week minimaal één uur per dag matig intensief actief zijn. Slechts 14% van de jongeren voldoet aan deze norm. Echter, ruim 65% heeft minstens 7 actieve uren per week. Deze uren zijn echter niet verdeeld over alle zeven dagen van de week, waardoor de beweegnorm niet wordt behaald. Bijna 90% van de leerlingen komt lopend of op de fiets naar school. Ongeveer 6% fietst of loopt echter nooit. 60% van de leerlingen zit meer dan 14 uur per week achter een beeldscherm (tv, spelcomputer, internet). Er is een verband tussen de mate waarin leerlingen normactief zijn en de uren die ze achter een beeldscherm doorbrengen: de mate waarin jongeren tv kijken en achter de computer zitten, gaat ten koste van het aantal uren beweging per week. Volwassenen Bijna de helft van de volwassenen voldoet niet aan de norm voor gezond bewegen (46%; regionaal 42%). Deze norm is voor volwassenen 30 minuten matig intensief lichamelijk actief zijn op tenminste vijf dagen per week. Ruim driekwart (78%) van de inwoners beoordeelt zijn eigen leefstijl wel als (zeer) gezond. Slechts 2% van de inwoners beoordeelt zijn of haar leefstijl als (zeer) ongezond. Senioren 63% van de senioren voldoet aan de norm voor gezond bewegen in de zomer. In de winter ligt dit beduidend lager op 52%. Ook voor senioren geldt dat de norm voor gezond bewegen 30 minuten matig intensief lichamelijk actief op minimaal 5 dagen per week ligt. Hierbij ligt de intensiviteit wel lager dan bij jongere inwoners. Deelname aan de maatschappij Volwassenen Acht procent van de volwassen inwoners van de gemeente Muiden voelt zich belemmerd om deel te nemen aan de maatschappij. Een betere lichamelijke gezondheid wordt als belangrijkste voorwaarde genoemd om dit te veranderen, gevolgd door een betere psychische gezondheid. Het percentage inwoners dat vrijwilligerswerk doet is vrij hoog: 36%. Dit is het hoogste percentage van de regio; het regionale gemiddelde ligt op 30%. Ook het aantal inwoners dat mantelzorg biedt is iets hoger: 16% van de inwoners geeft mantelzorg (regionaal 14%) en 4% heeft dat in het recente verleden gedaan (regionaal ook 4%). 22

23 Senioren Van de senioren doet 26% vrijwilligerswerk. Dit is wat hoger dan het regionaal gemiddelde van 22%. Hierbij geldt dat hoe ouder de inwoner, hoe minder vaak vrijwilligerswerk wordt gedaan. Tien procent van de Muidense senioren geeft mantelzorg (regionaal 9%) en 3% heeft dit in het recente verleden gedaan (regionaal is dat ook 3%). Deze cijfers zijn dus bijna gelijk aan het regionaal gemiddelde. Een vergelijkbaar percentage senioren (10%) heeft het afgelopen jaar mantelzorg ontvangen, waarvan 29% van de eigen partner. In totaal ontvangt een kwart (25%) van de oudere inwoners een vorm van hulp, hetzij van een mantelzorger of vrijwilliger, hetzij van een professional. Meestal gaat het om hulp in de huishouding. Van de senioren is 16% niet altijd in staat ergens alleen te komen. Ruim de helft daarvan (55%) gaat daardoor wel eens ergens niet naartoe, waar hij of zij wel naartoe had gewild. 23

24 Bijlage 5: Demografische ontwikkelingen Muiden De gemeente Muiden zal de komende jaren, net als de gehele regio Gooi en Vechtstreek sterk te maken krijgen met vergrijzing. In Muiden zal het aantal 75-plussers de komende 20 jaar toenemen met 163%. Deze forse groei zal invloed hebben op de zorgvraag in de gemeente en het benodigde aanbod van voorzieningen. Door deze groei behoort Muiden tot de 50 kleine gemeenten (< inwoners) met de grootste procentuele toename van het aantal 75-plussers. Hieronder is een uitgebreide bevolkingsprognose voor de komende 10 jaar opgenomen. Hierin wordt per leeftijdscategorie inzichtelijk gemaakt hoe deze zich in de periode naar verwachting zal gaan ontwikkelen. Tabel: bevolkingsprognose naar leeftijd Prognose totale bevolking per 1 januari Prognose bevolking 75+ jaar Prognose bevolking jaar Prognose bevolking jaar Prognose bevolking jaar Prognose bevolking jaar Prognose bevolking -14 jaar Lijngrafiek: ontwikkeling bevolkingsprognose naar leeftijd (2008=100) 5 Bron: Primos - bevolkingsprognoses 2009 en CBS statistiek Bevolking 24

25 Cirkeldiagram: bevolking naar procentuele leeftijdsverdeling in 2008 Cirkeldiagram: bevolkingsprognose naar procentuele leeftijdsverdeling in