Het tandheelkundig jaar 2017

Transcriptie

1 Het tandheelkundig jaar 2017

2 Onder redactie van: Prof. dr. J.K.M. Aps Drs. S.C. Boxum Prof. dr. M. De Bruyne Prof. dr. R. Jacobs Drs. W.J. van der Meer Dr. M.E.L. Nienhuijs Het tandheelkundig jaar 2017

3 ISBN DOI / ISBN (ebook) Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV 2016 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. NUR 887 Basisontwerp omslag: Studio Bassa, Culemborg Automatische opmaak: Scientific Publishing Services (P) Ltd., Chennai, India Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten

4 V Woord vooraf Boeken hebben iets magisch. Een boekhandel bezoeken is voor mij iedere keer weer een heerlijk uitstapje: de geur van de boeken bij het binnenkomen, het ontspannen snuffelen in de schappen naar een nieuwe verrassing, het bladeren in en vasthouden van een dik boek en het afrekenen van een flinke stapel boeken hebben me altijd een goed gevoel gegeven. Waarschijnlijk ben ik oud en ouderwets geworden, maar ook het lezen van een boek is voor mij niet te verruilen voor het platte beeldscherm van een laptop, tablet of e-reader. Toegegeven: een e-reader is enorm handig voor de vakantie, zodat je meteen 30 boeken bij je hebt in je rugzak. Maar daarbij gaat het dan altijd om een categorie boeken die je geen tweede keer zou openslaan na het lezen en misschien zelfs het liefste zou achterlaten op je reisbestemming. En digitale pulp weggooien doet nu eenmaal minder pijn dan een boek achterlaten in een prullenbak. Voor mij blijft het leuk een goed boek te lezen en te kunnen zien hoeveel ik al van het boek gelezen heb. En als ik een boek uit heb, bewaar ik het gewoon in de boekenkast, waar ik het kan zien en het er af en toe uit zal halen om er nog eens in te bladeren. En dan valt een boek altijd open bij het deel dat kennelijk voor mij het meest interessant is geweest. Van mijn e-reader weet ik daarentegen niet eens welke boeken erop staan en ook heb ik geen idee waar ik gebleven ben in de verschillende digitale boeken. Het tandheelkundig jaar 2017 laat het aan u over wat u prettiger vindt: de platte, moderne digitale leesbeleving of de traditionele olfactorische/kinesthetische/optische ervaring van het echte boek. Aan u de keuze. Dat het een leuke beleving gaat worden, is duidelijk. De onderwerpen zijn divers en door Nederlandse en Vlaamse experts van elk deel van ons vakgebied up-to-date en overzichtelijk beschreven. De hoofdstukken weerspiegelen ons vakgebied, dat snelle veranderingen doormaakt en waar nieuwe ontwikkelingen zich ieder jaar weer aandienen. En vaak zijn het ontwikkelingen die een grote impact op ons tandheelkundig handelen zullen hebben. Bij de keuze van de onderwerpen en de samenstelling van de hoofdstukken is getracht een goede balans tussen wetenschap en klinisch werken aan te brengen om een interessant en goed leesbaar boek te maken, waarvan de inhoud het liefst direct toepasbaar is in de praktijk. Daarom hebt u een goede keuze gemaakt met de aanschaf van dit boek: u bent in korte tijd op de hoogte van alles wat op ons vakgebied op dit moment speelt, maar ook wat een rol zal gaan spelen in de nabije toekomst. Wie enorm veel plezier ontleent aan ons vak en het liefst ook over tandheelkunde droomt, kan Het tandheelkundig jaar 2017 naast zijn bed leggen om er s avonds uit te lezen voor het slapengaan. En als u het boek uit hebt: gewoon in uw boekenkast zetten om er later nog eens in te kijken W.J. van der Meer Afdeling Orthodontie, W.J. Kolff Institute for Biomedical Engineering and Materials Science, Rijksuniversiteit Groningen, Universitair Medisch Centrum Groningen

5 Inhoud 1 Weefselregeneratie door middel van L-PRF: van mythe tot realiteit... 1 A. Temmerman, I. De Coster, A. Castro Sarda, N. Pinto, W. Teughels en M. Quirynen 2 Driedimensionaal printen in de tandheelkunde...19 Y. Ren en W.J. van der Meer 3 Wondhelingsproblemen in de mond...35 C. Politis, J. Agbaje, R. Jacobs en J. Schoenaers 4 Regeneratie van pulpaweefsel...55 N. Meschi en P. Lambrechts 5 De meerwaarde van protocolmodificaties voor de behandeling van parodontitis...71 R. Miremadi, J. Cosyn en H. De Bruyn 6 Kortetermijncomplicaties na chirurgisch geassisteerde snelle palatinale verbreding...89 M. Verquin, R. Jacobs, G. Willems en C. Politis 7 De rol van condylaire veranderingen in de botstabiliteit na verlengingsosteotomie van de onderkaak (BSSO)...99 T. Xi 8 De zorg voor patiënten met hoofd-halstumoren L.F.J. Overveld, J. Braspenning, M.A.W. Merkx en R.P.M.G. Hermens 9 Implantaten en hun succes na bestraling A. Korfage en G.M. Raghoebar 10 Tabaksgebruik en mondgezondheid (tobacco) L. De Visschere 11 Secundaire cariës en de rol van randspleten N.K. Kuper, N.J.M.Opdam en M.C.D.N.J.M. Huysmans 12 Dentinedysplasie, regionale odontodysplasie en dentinogenesis imperfecta J. Aps 13 Visuele perceptie en gebruik van optisch vergrotende hulpmiddelen P. Derksen en J.A.J. Wouters 14 Augmented reality N. Qu en W.J. van der Meer

6 Inhoud VII 15 Eyetrackeronderzoek bij faciale abnormaliteiten; schisisstigmata O. van Schijndel, R. Litschel, A-J. Tasman en S.J. Bergé 16 Veranderingen in hartfrequentie tijdens poliklinische verwijdering van een verstandskies M.H.J. Hollander, J. Schortinghuis en A. Vissink 17 Acceptatie van de gebitsprothese en rol van psychologische screening M. Engelen en C.C.M. van Heumen 18 De Belgische tandarts en radiologie J. Van Dyck, E. Willemen, L. Helsen, R. Jacobs, P. Bottenberg en W. Jacquet 19 Prevalentie en etiologie van musculoskeletale klachten bij tandartsen en studenten tandheelkunde E. De Scheemacker en M.A.A. De Bruyne 20 Reflectie: de rode draad door onderwijs en levenslang leren S. Koole, V. Christiaens, J. Cosyn en H. De Bruyn Bijlagen Cumulatief register Auteursregister Register

7 VIII Redactie en auteurs Redactie J.K.M. Aps D.D.S., M.Sc., M.Sc. Ph.D. Clinical Associate Professor Oral and Maxillofacial Radiology, Department of Oral Medicine, School of Dentistry, University of Washington, USA Drs. S.C. Boxum Orthodontist, orthodontiepraktijk Heerenveen Prof.dr. M.A.A. De Bruyne Kliniekhoofd, afdeling Restauratieve tandheelkunde en Endodontologie, Kliniek voor Tand-, Mond- en Kaakziekten, Universitair Ziekenhuis Gent; docent, Vakgroep Tandheelkunde, Universiteit Gent Prof. dr. R. Jacobs Gewoon hoogleraar, Faculteit Geneeskunde, KU Leuven, Onderzoeksgroep OMFS-IMPATH, Departement Beeldvorming en Pathologie & Dienst MKA, UZ Leuven; afdelingshoofd, Oral Imaging Center, Departement Mondgezondheidswetenschappen, KU Leuven Drs. W.J. van der Meer Afdeling Orthodontie, W.J. Kolff Institute for Biomedical Engineering and Materials Science, Rijksuniversiteit Groningen, Universitair Medisch Centrum Groningen Dr. M.E.L. Nienhuijs Mond-, Kaak- en Aangezichtschirurg, Afdeling Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie, Radboud Universitair Medisch Centrum Nijmegen Auteurs Dr. J. Agbaje KU Leuven, Onderzoeksgroep OMFS-IMPATH, Departement Beeldvorming en Pathologie & Dienst MKA, UZ Leuven J.K.M. Aps D.D.S., M.Sc., M.Sc., Ph.D. Clinical Associate Professor Oral and Maxillofacial Radiology, Department of Oral Medicine, School of Dentistry, University of Washington, USA Prof.dr. S.J. Bergé Mond-, kaak- en aangezichtschirurgie Radboud Prof. dr. P. Bottenberg Department of Oral Health Sciences, Vrije Universiteit Brussel J. Braspenning Ph.D. Radboud Institute for Health Sciences, Scientific Institute for Quality of Healthcare, Radboud ; Vereniging van Universiteiten, Utrecht Drs. A. Castro Sarda afdeling Parodontologie, KU Leuven Drs. V. Christiaens Resident, afdeling Parodontologie en Orale implantologie, Universitair Ziekenhuis Gent, Universiteit Gent Prof. dr. J. Cosyn Afdeling Parodontologie en Orale implantologie, Universiteit Gent; School voor Tandheelkunde, Mondziekten en Kaakchirurgie; afdeling Parodontologie en Orale implantologie, Vrije Universiteit Brussel Prof. dr. H. De Bruyn Hoogleraar en afdelingshoofd, afdeling Parodontologie en Orale implantologie, Universiteit Gent, Universitair Ziekenhuis Gent; gasthoogleraar, afdeling Prothetische tandheelkunde, Universiteit Malmö, Zweden

8 Redactie en auteurs IX Prof. dr. M.A.A. De Bruyne Kliniekhoofd, afdeling Restauratieve tandheelkunde en Endodontologie, Kliniek voor Tand-, Mond- en Kaakziekten, Universitair Ziekenhuis Gent; docent Vakgroep Tandheelkunde, Universiteit Gent I. De Coster Algemeen tandarts Departement Mondgezondheidswetenschappen, afdeling Parodontologie, KU Leuven E. De Scheemacker Tandarts, voormalig student Universiteit Gent Prof. dr. L. De Visschere Maatschappelijke Tandheelkunde, Vakgroep Tandheelkunde, Universiteit Gent P. Derksen Optometrist, FAAO, Holsboer Optometrie, Arnhem Drs. M. Engelen Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde Nijmegen, Radboud Universitair Medisch Centrum, Nijmegen; algemeen practicus in Schijndel en Heesch L. Helsen M.Sc. Algemeen tandarts, Master of Science in de Tandheelkunde, KU Leuven R.P.M.G. Hermens, Ph.D. Radboud Institute for Health Sciences, Scientific Institute for Quality of Healthcare, Radboud Dr. C.C.M. van Heumen Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde Nijmegen, Radboud Universitair Medisch Centrum; afdeling Tandheelkunde, vakgroep Bijzondere zorggroepen, Radboud Universitair Medisch Centrum, Nijmegen M.H.J. Hollander, M.Sc. Afdeling Mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie, Scheper Ziekenhuis, Emmen Prof. dr. M.C.D.N.J.M. Huysmans Afdeling Preventieve en curatieve tandheelkunde, Radboud Prof. dr. R. Jacobs Gewoon hoogleraar, Faculteit Geneeskunde, KU Leuven, Onderzoeksgroep OMFS-IMPATH, Departement Beeldvorming en Pathologie & Dienst MKA, UZ Leuven, afdelingshoofd, Oral Imaging Center, Departement Mondgezondheidswetenschappen, KU Leuven Prof. dr. W. Jacquet Department of Oral Health Sciences & Department of Educational Sciences EDWE, Vrije Universiteit Brussel Dr. S. Koole Onderzoeks- en onderwijscoördinator, afdeling Parodontologie en Orale implantologie, Universiteit Gent Dr. A. Korfage Afdeling Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie, Universitair Medisch Centrum Groningen Dr. N.K. Kuper Afdeling Preventieve en curatieve tandheelkunde, Radboud Prof. dr. P. Lambrechts KU Leuven; Tandheelkunde, UZ Leuven Dr. med. R. Litschel Plastisch reconstructieve aangezichtschirurgie, Kantonsspital Sankt Gallen; HNO-Klinik, Hals- und Gesichtschirurgie, St. Gallen, Zwitserland Drs. W.J. van der Meer Afdeling Orthodontie, W.J. Kolff Institute for Biomedical Engineering and Materials Science, Rijksuniversiteit Groningen, Universitair Medisch Centrum Groningen

9 X Redactie en auteurs M.A.W. Merkx D.M.D., M.D., Ph.D. Afdeling Mond-Kaak-Aangezichtschirurgie, Radboud Institute for Health Sciences, Radboud Drs. N. Meschi KU Leuven; Tandheelkunde, UZ Leuven Dr. R. Miremadi Afdeling Parodontologie en Orale implantologie, Universiteit Gent Dr. N.J.M. Opdam Afdeling Preventieve en curatieve tandheelkunde, Radboud L.F.J. van Overveld, M.Sc. Radboud Institute for Health Sciences, Scientific Institute for Quality of Healthcare, Radboud Prof. dr. N. Pinto Afdeling Orale implantologie, Los Andes Universiteit, Santiago, Chili Prof. dr. C. Politis Hoogleraar Mondziekten-, kaak- en aangezichtschirurgie, Faculteit Geneeskunde, KU Leuven, Diensthoofd MKA, UZ Leuven; onderzoeksgroep OMFS-IMPATH, Departement, Beeldvorming en Pathologie & Dienst MKA, UZ Leuven N. Qu Graduate School of Medical Science, Rijksuniversiteit Groningen, Universitair Medisch Centrum Groningen Prof. dr. M. Quirynen afdeling Parodontologie, KU Leuven Prof. dr. Y. Ren Afdeling Orthodontie, W.J. Kolff Institute for Biomedical Engineering and Materials Science, Rijksuniversiteit Groningen, Universitair Medisch Centrum Groningen Drs. O. van Schijndel Arts/student tandheelkunde, afdeling Mond-, kaak- en aangezichtschirurgie, Radboud Prof. dr. J. Schoenaers Hoogleraar, Faculteit Geneeskunde KU Leuven, Dienst MKA, UZ Leuven, Onderzoeksgroep OMFS-IMPATH, Departement Beeldvorming en Pathologie & Dienst MKA, UZ Leuven Dr. J. Schortinghuis Afdeling Mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie, Scheper Ziekenhuis, Emmen A.-J. Tasman Ph.D. Plastisch reconstructieve aangezichtschirurgie, Kantonsspital Sankt Gallen; HNO-Klinik, Halsund Gesichtschirurgie, St. Gallen, Zwitserland; voorzitter European Academy of Facial Plastic Surgery Drs. A. Temmerman afdeling Parodontologie, KU Leuven Prof. dr. W. Teughels afdeling Parodontologie, KU Leuven J. Van Dyck Tandarts-specialist in opleiding, afstudeerrichting orthodontie, Departement Mondgezondheidswetenschappen, Faculteit Geneeskunde, KU Leuven Dr. M. Verquin Dienst MKA, UZ Leuven, Onderzoeksgroep OMFS-IMPATH, Departement Beeldvorming en Pathologie, Leuven Prof. dr. A. Vissink Afdeling Mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie, Rijksuniversiteit Groningen, Universitair Medisch Centrum Groningen

10 Redactie en auteurs XI E. Willemen M.Sc. Algemeen tandarts, Master of Science in de tandheelkunde, KU Leuven Prof. dr. G. Willems Hoogleraar Orthodontie, Faculteit Geneeskunde, KU Leuven, Departement Mondgezondheidswetenschappen, KULeuven & Tandheelkunde, UZ Leuven Drs. J.A.J. Wouters Registerarbeidsdeskundige/ergonoom/ gerechtelijk deskundige Terzet, bureau voor arbeidsgeschiktheidsvraagstukken Dr. T. Xi Mond-, kaak- en aangezichtschirurg, afdeling Mond-, kaak- en aangezichtschirurgie Radboud