Satelliet Waarnemingen
|
|
- Melanie Dijkstra
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Satelliet Waarnemingen
2 TROPOMI Tropospheric Monitoring Instrument TROPOMI is een uniek satellietinstrument dat de luchtkwaliteit, het klimaat en de ozonlaag in de gaten houdt. Dit instrument draait op een hoogte van 824 km in ongeveer 100 minuten rondjes om de aarde. Met een brede dekking van km meet TROPOMI de atmosfeer van de hele aarde binnen een dag. Deze dagelijkse mondiale dekking wordt gecombineerd met een hoge ruimtelijke resolutie van 7 km. TROPOMI meet ultraviolet, het aardoppervlak en de atmosfeer. Uit die metingen kunnen de concentraties van sporengassen en de eigenschappen van wolken Gegevens van TROPOMI worden gebruikt om verwachtingen van luchtkwaliteit te verbeteren en te meten of de uitstoot van gassen in de atmosfeer toe- of afneemt. Door de hoge ruimtelijke resolutie is dit tot op stadsniveau mogelijk. Dit is belangrijk om na belangrijke toepassing is het detecteren van vulkanische pluimen voor luchtvaartveiligheid. ontwikkeld om de ruwe gegevens te ijken. KNMI coördineert de ontwikkeling van de 2 KNMI is ook verantwoordelijk voor de aansturing en kalibratie van het instrument in de ruimte en het monitoren van de dataproducten. TROPOMI is een samenwerking tussen Airbus Defence and Space Netherlands, door de Nederlandse ministeries van EZ, OCW en I&M. Copernicus en de atmosfeer De atmosfeerservice van het Copernicus-programma van de Europese Unie (CAMS) combineert beschikbare observaties satellietgegevens en metingen op de aarde en in de atmosfeer met modellen die de veranderingen in de samenstelling van de atmosfeer beschrijven. Als resultaat krijgen we een gedetailleerd beeld van de concentraties luchtvervuiling, de verdeling van broei- een impressie). Dagelijks worden er verwachtingen gemaakt van de hoeveelheid vervuiling, vergelijkbaar met de weersverwachting. De afdeling RDSW levert een grote bijdrage aan CAMS in de vorm van satellietgegevens van o.a. OMI en TROPOMI en metingen vanaf de grond. Bovendien coördineert de afdeling het CAMS-validatieproject, dat de kwaliteit van de verwachtingen documenteert. Satelliet Waarnemingen (RDSW), KNMI 2
3 OMI en luchtvervuiling Stikstofdioxide (NO 2 ) is een belangrijk ingrediënt voor het ontstaan van luchtvervuiling. Deze kaart laat de wereldwijde verdeling van troposferisch NO 2 zien, zoals waargenomen door het Ozone Monitoring Instrument (OMI). Diverse bronnen van luchtvervuiling kunnen duidelijk worden onderscheiden: verkeer, zware industrie, energiecentrales werkend op fossiele brandgebouwd door Nederland en Finland en bevindt zich aan boord van de Aura-satelliet van NASA. UV-straling De UV-index, in het Nederlands veelal zonkracht genoemd, moment dat de zon het hoogst aan de onbewolkte hemel staat. De UV-index wordt bepaald uit de wereldwijde ozonverdeling en van de verwachting voor de komende dagen van de wind en luchtdruk in de atmosfeer kunnen we een verwachting voor de ozonverdeling maken. Daaruit bepalen we dan een verwachting van de UV-index, als service aan het algemeen publiek. UV-index in Europa op 8 juni Totaal Ozon (Dobson Eenheden) Ozonverdeling boven Antarctica in oktober2 Ozon Het ozongat, een gebied boven de Zuidpool met uitzonderlijk lage ozonwaarden in de maanden september tot december, werd voor het eerst gezien in In de jaren daarna werd het ozongat steeds groter en dieper. Sinds ongeveer 2000 groeit het ozongat niet meer en er zijn tekenen dat het langzaam kleiner wordt. Om veranderingen in de wereldwijde ozonverdeling te volgen hebben we alle beschikbare satellietwaarnemingen samengevoegd tot een consistente ozonreeks vanaf Satelliet Waarnemingen (RDSW), KNMI 3
4 Emissies bepalen met satellietmetingen Emissies van stikstofoxide (NO ) in Oost-Azië herleid uit OMI-metingen. Elk ldchtkwaliteitsprobleem wordt veroorzaakt door de ditstoot zijn daarom essentieel voor de evaldatie van emissiebeleid, en voor de proddctie van correcte ldchtkwaliteitsverwachtingen. Vaak zijn echter de emissiegegevens gebaseerd op onnadwkedrige of achterhaalde statistische informatie. Het KNMI ontwikkelt geavanceerde algoritmes om emissies dit satellietmetingen te rdimtelijke homogeniteit, de hoge resoldtie en de snelle beschikbaarheid voor de gebrdiker. De KNMI satellietemissies worden gebrdikt door onderzoeksgroepen en beleidsmakers wereldwijd. Stof en rook Een belangrijk onderwerp binnen RDSW is het gebrdik van satellietinstrdmenten voor het waarnemen van woestijnzand, rook van vegetatiebranden, en vdlkaanas in de mondiale atmosfeer. Deze aerosolen absorberen zonlicht en verwarmen de atmosfeer. Hiermee, en ook door hdn invloed op wolken, vormen ze een belangrijke schakel in het klimaatsysteem (SCIAMACHY AAI) Woestijnzand uit de Sahara waargenomen op 25 juli 2004 boven de Atlantische Oceaan door de Europese satellietspectrometer SCIAMACHY. Fietsend stikstofdioxide meten werk en school inademen? Sinds jdni 2015 doen KNMI-medewerkers vraag. Binnen het City-Sonde Science project wordt een op het Een zelfgebodwde NO 2 sensor genaamd de NO 2 -sonde is oorspronkelijk ontwikkeld om aan een weerballon opgelaten te worden, maar wordt binnen dit project gekoppeld aan een mobiel Satelliet Waarnemingen (RDSW), KNMI 4
5 Cabauw: validatie van satellietmetingen meetmast met een groot aantal meetinstrumenten. Daarmee wordt de verticale opbouw van de atmosfeer voor onder andere wind, aerosolen, sporengassen, wolken en straling in detail gekarakteriseerd. De metingen worden in samenwerking met Nederlandse instituten gedaan in het CESAR (Cabauw Experimental Site for Atmospheric Research) consortium. CESAR levert essentiële informatie voor het begrijpen van atmosferische processen en het detecteren van langetermijntrends. De vrij beschikbare data worden gebruikt om klimaat-, weer- en luchtkwaliteitmodellen te verbeteren. Voor RDSW is CESAR met name van groot belang om de satellietmetingen die in de vakgroep gedaan worden, te valideren. Regelmatig worden meetcampagnes georganiseerd, waarbij aan het standaardinstrumentarium in Cabauw nog allerlei sensoren worden toegevoegd. Zo vond in september 2016 de tweede CINDI-campagne plaats om de dioxide, voor te bereiden. Tijdens CINDI-2 zijn de instrumenten die overal ter wereld TROPOMI valideren, naar Cabauw gekomen om met elkaar vergeleken te worden. De aanvullende metingen van het CESAR meetprogramma vormen de perfecte achtergrond voor deze essentiële stap in de satellietvalidatie. Ruimteweer Onze zon is een magnetisch actieve ster die het weer in de ruimte bepaalt. Dat ruimteweer invloed op aardse infrastructuren zoals satellieten, GPS, luchtvaart, elektriciteitsnetwerken, telecommunicatie, gas- en watervoorvitale sectoren welke van groot belang zijn voor onze nationale bekende weeralarm nu ook een ruimteweeralarm af zodat we als KNMI werkt samen met nationale en internationale partners om adequate ruimteweersverwachtingen op te stellen. Vulkanen Vulkaanuitbarstingen kunnen een groot gevaar opleveren voor de samenleving, in het bijzonder voor de luchtvaart omdat vulkaanas schade kan aanrichten in vliegtuigmotoren, die daardoor zelfs uit kunnen vallen. Tijdens de uitbarsting van de gedeelte van het Europese luchtruim gedurende zes dagen afgesloten met miljoenen gestrande reizigers als gevolg. Het wereldwijd monitoren van vulkanische activiteit is dus erg belangrijk. Dit wordt uitgevoerd door een aantal adviescentra op het gebied van vulkaanas, die de burgerluchtvaartautoriteiten adviseren over gevaarlijke vliegomstandigheden. Het KNMI draagt daaraan bij door het beschikbaar stellen van satellietwaarnemingen Hoogte van de aswolk uitgestoten door de gemeten op 6 mei 2010 door de Meteosat-satelliet. Satelliet Waarnemingen (RDSW), KNMI 5
6 EarthCARE De satelliet bevat vier instrumenten. De twee actieve instrumenten zijn een geavanceerde wolk/aerosol lidar met hoge spectrale De Earth Clouds, Aerosols and Radiation Explorer (EarthCARE) satelliet is een gezamenlijke missie van de Europese Ruimtevaartorganisatie (ESA) en de Japanse Aerospace Exploration Agencies (JAXA). EarthCARE is gericht op het verbeteren van het begrip van de 3D-structuur van aerosolen, wolken en atmosferische straling, De twee passieve instrumenten zijn een multispectrale imager (MSI) en een breedbandige radiometer (BBR). De algoritmeontwikkeling richt zich zowel op gebruik van data van de individuele instrumenten als het synergistische gebruik van meerdere instrumenten. KNMI is mede verantwoordelijk voor - pakket voor instrumentsimulatie. Daarnaast is KNMI direct verantwoordelijk voor de ontwikkeling van ATLID-algoritmes, MSI en MSI + ATLID. ADM-Aeolus De unieke satelliet ADM-Aeolus van de Europese ruimtevaart- 30 kilometer hoogte. Aan boord bevindt zich een lidar-instrument dat de verplaatsing van wolken, aerosolen en moleculen in de atmosfeer meet, waaruit de wind kan worden afgeleid. De satelliet cirkelt op 320 km hoogte rond de aarde in een polaire baan en levert aldus een mondiale bedekking van windmetingen. Het KNMI is mede verantwoordelijk voor de verwerking van de satellietgegevens. De windmetingen worden gebruikt om weermodellen bij te sturen en leveren daarmee een relevante bijdrage aan de verbetering van weersverwachtingen. ADM-Aeolus stuurt het weermodel dichter naar de werkelijke atmosfeer (overheersend groene structuren). ESA/ATG-Medialab Satelliet Waarnemingen (RDSW), KNMI 6
7 Wind op zee Wind op de Noordzee gemeten door de EUMETSAT/KNMI satelliet dat in staat is om wind te meten boven de oceanen. Het pvincipe is eenvoudig: een vadavbundel wovdt vanaf de satelliet naav het zeeoppevvlak gestuuvd en uit de hoeveelheid tevuggekaatste stvaling is de vuwheid het golfpatvoon van de zee te bepalen. De vuwheid is weev een maat voov de windsnelheid en windvichting. metingen op, die op geen enkele andeve maniev te vevkvijgen zijn. Het KNMI is weveldleidev in het bevekenen van de wind uit de intevnationale pvojecten met het doel de waavdevolle metingen in te winnen en zo goed mogelijk te gebvuiken. Toepassingen zijn ev op het gebied van weev en klimaat, zoals weev-, golfen stovmvloedvevwachtingen, windenevgie, windatlassen, Wolken en zonnestvaling De Meteosat-satellieten van EUMETSAT maken iedeve 15 minuten gedetailleevde foto s van de aavde, zowel van zichtbaav licht als W/m 2 Gemiddelde jaarlijks inkomende zonnestraling van 2005 t/m infovmatie ovev bewolking, neevslag en zonnestvaling af te leiden. Deze gegevens zijn o.a. van belang voov ondevzoek naav vaviaties en tvends in bewolking en om het KNMI-weevmodel HARMONIE te evalueven en vevbeteven. Ook tal van pvaktische toepassingen zoals het monitoven van het vendement van zonnepanelen maken gebvuik van deze gegevens. Satelliet Waarnemingen (RDSW), KNMI 7
8 Colofon Publicatie: Vakgroep Research & Development Satellietwaarnemingen Ontwerp: Xerox/OBT Den Haag Aanvullende informatie / toegang tot data TROPOMI & OMI ESA-missies ADM-Aeolus en EarthCARE The_Living_Planet_Programme/Earth_Explorers/ CAMS (Copernicus Atmosphere Monitoring Service) TEMIS: Data atmosferische samenstelling Meteosat: Data bewolking, neerslag en zonnestraling
Internationale validatie en gebruik van satellietgegevens
12 Internationale validatie en gebruik van satellietgegevens voor luchtkwaliteit Onderzoekers uit de hele wereld kwamen afgelopen nazomer naar Cabauw om hun instrumenten voor luchtkwaliteit te vergelijken.
Nadere informatieOog voor detail. ozone monitoring instrument
ozone monitoring instrument Oog voor detail Het Ozone Monitoring Instrument (omi) is een satellietinstrument dat dagelijks wereldwijd metingen doet aan de samenstelling van de atmosfeer. Met deze metingen
Nadere informatieKijk op Klimaat. Resultaten van satellietmetingen
Kijk op Klimaat Resultaten van satellietmetingen Gemiddelde van troposferisch NO2 over 2005-2010, gemeten met OMI -150-120 -90-60 -30 0 30 60 90 120 150 0-30 -60 60 30 0 30-30 60-60 -150-120 -90-60 -30
Nadere informatieHoe ziet de satelliet infrastructuur (ontwikkeld door ESTEC) eruit?
Hoe ziet de satelliet infrastructuur (ontwikkeld door ESTEC) eruit? Roger Haagmans Earth Observation Programmes Earth and Mission Science Division 9 Maart 2018 ESA UNCLASSIFIED - For Official Use ESTEC
Nadere informatieOver aardobservatie en onze atmosfeer: GLOBE Aerosolen KNMI, NSO, NEMO SLC, GLOBE Nederland
Over aardobservatie en onze atmosfeer: GLOBE Aerosolen KNMI, NSO, NEMO SLC, GLOBE Nederland Elise Hendriks November 2013 GLOBE Aerosolen GLOBE Education Program in Nederland: Aerosolen... geeft mooie beelden
Nadere informatieBescherming ozonlaag: 20 jaar effectief beleid - een welkome waarheid
Bescherming ozonlaag: 2 jaar effectief beleid - een welkome waarheid Bescherming ozonlaag: 2 jaar effectief beleid - een welkome waarheid Het ter bescherming van de ozonlaag bestaat twintig jaar. Dankzij
Nadere informatie115mm F/7 APO. Jupiter waarnemen
115mm F/7 APO Jupiter waarnemen Jupiter waarnemen Jupiter waarnemen Jupiter waarnemen Jupiter waarnemen Jupiter Diameter 142.984 km Afstand tot de Zon 778 miljoen km Omlooptijd om Zon 11 jaar en 10 maanden
Nadere informatieHet KNMI. verwachtingen waarmaken
Het KNMI verwachtingen waarmaken Het KNMI - Introductie Een goed klimaat voor onderzoek en innovatie De samenleving voorzien van kennis op het gebied van weer, klimaat en aardbevingen. Dat is onze kerntaak
Nadere informatieHet KNMI. verwachtingen waarmaken
Het KNMI verwachtingen waarmaken Het KNMI - Introductie Een goed klimaat voor onderzoek en innovatie De samenleving voorzien van kennis op het gebied van weer, klimaat en aardbevingen. Dat is onze kerntaak
Nadere informatieOpmaak-Satelliet-pam 20-06-2005 16:47 Pagina 70
Opmaak-Satelliet-pam 20-06-2005 16:47 Pagina 70 Saharastof veroorzaakt de bruine tinten in de bewolking boven onder andere Engeland en Schotland. De tint van de Noordzee ten noorden en noordwesten van
Nadere informatieBescherming Ozonlaag. Een gezonde ozonlaag lijkt dichterbij dan verstandig zongedrag. Brochure voor Wereldozondag, 16 september 2013
Bescherming Ozonlaag Een gezonde ozonlaag lijkt dichterbij dan verstandig zongedrag Brochure voor Wereldozondag, 16 september 2013 Uitgave van KNMI en RIVM Ministerie van Infrastructuur en Milieu 2 Bescherming
Nadere informatie> Schatting van de verplaatsingssnelheid
>>> Context De Meteosat satelliet De Meteosat satellieten zijn geostationaire satellieten, dat wil zeggen dat de bewegingsrichting gelijk is aan die van de Aarde en de rotatieperiode dezelfde is als die
Nadere informatieDe Nederlandse bijdrage aan ENVISAT Arno Landewers, 13 januari 2010
De Nederlandse bijdrage aan ENVISAT Arno Landewers, 13 januari 2010 De Europese ENVISAT satelliet is de eerste satelliet welke geheel ontwikkeld is voor observatie van de chemische samenstelling van de
Nadere informatieKunnen we variaties in het klimaatsysteem begrijpen en voorzien?
Kunnen we variaties in het klimaatsysteem begrijpen en voorzien? Gerbrand Komen ex-knmi, IMAU 20 juni 2011 KNAW themabijeenkomst Wetenschappelijke modellen, wat kun je ermee? Met dank aan Wilco Hazeleger
Nadere informatieAtmosfeeronderzoek bij SRON
Atmosfeeronderzoek bij SRON Hans Schrijver 1, Ilse Aben 1, Frank Helderman 1, Quintus L. Kleipool 2 1 Stichting Ruimteonderzoek Nederland (SRON), Utrecht 2 Stichting Ruimteonderzoek Nederland (SRON), Groningen
Nadere informatieKlimaatveranderingstand. wetenschap. Prof Wilco Hazeleger
Klimaatveranderingstand van de wetenschap Prof Wilco Hazeleger Achtergrond Wetenschap kan nooit absolute zekerheden bieden Het klimaatsysteem is complex Beperkingen in kennis en waarnemingen Beleid wil
Nadere informatieDe KNMI 14 klimaatscenario s Ontwikkelingen De scenario s Voorbeelden
De KNMI 14 klimaatscenario s Ontwikkelingen De scenario s Voorbeelden Bart van den Hurk KNMI 2006 2009 2011 2014 KNMI 06 8 jaar verder IPCC 2007 en 2013 IPCC, 2007 IPCC, 2013 IPCC 2007 en 2013 IPCC, 2007
Nadere informatieKNVWS Delft. Overzicht
Het klimaat in de afgelopen en komende 100 jaar KNVWS Delft 17 oktober 2017 Peter Siegmund KNMI Overzicht Het klimaat van de afgelopen 100 jaar: temperatuur, neerslag, diversen Het broeikaseffect Klimaatmodellen
Nadere informatieVandaag de dag komt men satellietbeelden overal tegen: in het weerbericht op tv, in de kranten en soms zelfs in de reclame.
Deel II. De satellietbeelden Vanuit de ruimte kan men de aarde observeren en die observaties gebruiken om het weer te voorspellen, de klimaatsveranderingen te bestuderen, te meten of het ozongat groter
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken
Het Weer 1. Wolken Als je vaak naar buiten kijkt zie je soms wolken. Aan dan vraag jij je soms wel eens af wat er allemaal in een wolk zit. Nou ik zal eens uitleggen hoe een wolk in elkaar zit. Een wolk
Nadere informatieKenniscentrum. Inhoud
Kenniscentrum Ozon Twintig Vragen en Antwoorden over de Ozonlaag 30 augustus 2011 David Fahey, Michaela Hegglin, vrij vertaald door Mark Kroon(KNMI) Wetenschappers wereldwijd zijn al decennialang geïnteresseerd
Nadere informatieDe chemische samenstelling van de atmosfeer hangt op vele manieren samen met de toestand van het
Troposferisch ozon Twan Noije Henk Eskes Gé Verver Ronald der A en chemische samenstellg de atmosfeer hangt op vele manieren samen met de op mondiale, regionale en lokale schaal. Hier zullen we een aantal
Nadere informatieModelleren van turbulente warmte en vocht stromingen in de atmosfeer met behulp van warmtebeelden van het aardoppervlak.
Modelleren van turbulente warmte en vocht stromingen in de atmosfeer met behulp van warmtebeelden van het aardoppervlak Wim Timmermans Modelleren van stroming in de lucht: wat Dit gaat over: Het vinden
Nadere informatieSatellieten worden vanaf de aarde met raketten naar de juiste hoogte in een baan om de aarde gebracht.
Rond onze aarde draaien heel veel satellieten. Die noemen we ook wel eens kunstmanen. Net zoals een maan draaien ze in een vaste baan om een planeet, vandaar kunstmaan. Satellieten worden vanaf de aarde
Nadere informatieTO BOLDLY GO WHERE NO ONE HAS GONE BEFORE... EEN NIEUWE KOERS IN HET WETENSCHAPPELIJK RUIMTEONDERZOEK
TO BOLDLY GO WHERE NO ONE HAS GONE BEFORE... EEN NIEUWE KOERS IN HET WETENSCHAPPELIJK RUIMTEONDERZOEK De nieuwe strategie van SRON... De ruimte: de laatste grens. Dit is de nieuwe langetermijnstrategie
Nadere informatieGlobale stralingsmeting vanuit de ruimte
Globale stralingsmeting vanuit de ruimte Observeren van wolkeneigenschappen en zonnestraling met de huidige generatie METEOSAT Hartwig Deneke, Robert Roebeling, Erwin Wolters en Arnout Feijt (KNMI) Sinds
Nadere informatieNO, NO2 en NOx in de buitenlucht. Michiel Roemer
NO, NO2 en NOx in de buitenlucht Michiel Roemer Inhoudsopgave Wat zijn NO, NO2 en NOx? Waar komt het vandaan? Welke bronnen dragen bij? Wat zijn de concentraties in de buitenlucht? Maatregelen Wat is NO2?
Nadere informatieHoe komen de annual air quality kaarten tot stand?
Hoe komen de annual air quality kaarten tot stand? De annual air quality kaarten tonen het resultaat van een koppeling van twee gegevensbronnen: de interpolatie van luchtkwaliteitsmetingen (RIO-interpolatiemodel)
Nadere informatieKNMI-strategie 2015-2020
KNMI-strategie 2015-2020 Samenvatting De samenleving wordt steeds gevoeliger voor extreem weer, klimaatverandering, luchtkwaliteit, vulkaanuitbarstingen en aardbevingen. Om deze toegenomen risico s zoveel
Nadere informatieFaculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen. Prof. dr. P.F. Levelt. Oog voor klimaat en luchtkwaliteit
Faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen Prof. dr. P.F. Levelt Oog voor klimaat en luchtkwaliteit Intreerede 31 oktober 2012 Oog voor klimaat en luchtkwaliteit Intreerede Uitgesproken op 31 oktober
Nadere informatieSamenvatting NLT Aërosolen
Samenvatting NLT Aërosolen Samenvatting door L. 2268 woorden 26 oktober 2015 6,9 26 keer beoordeeld Vak NLT 3.1 Wat zijn aërosolen? Aërosolen zijn kleine vaste of vloeibare deeltjes die in de lucht zweven.
Nadere informatieMiNDER stikstofdi- OxiDE BOvEN EuROpa DOOR MiliEuBElEiD EN ECONOMisCHE RECEssiE
13 MiNDER stikstofdi OxiDE BOvEN EuROpa DOOR MiliEuBElEiD EN ECONOMisCHE RECEssiE OMisatElliEtiNstRuMENt MEEt sterkste REDuCtiE in 2009 Begin 2012 verschenen kort na elkaar twee artikelen die afnemende
Nadere informatieCitizen Science luchtkwaliteit bij RIVM
Citizen Science luchtkwaliteit bij RIVM Marita Voogt, RIVM marita.voogt@rivm.nl 1 13 maart 2019 Trends in monitoring luchtkwaliteit Behoefte aan meer detaillering in ruimte en tijd. Burgers ( meten waar
Nadere informatieBroeikasgassen, klimaat en meten: hoe, wat en waarom van ICOS-nl.
Broeikasgassen, klimaat en meten: hoe, wat en waarom van ICOS-nl. Bij de verbranding van fossiele brandstoffen komt het gas kooldioxide vrij. Sinds de industriële revolutie is daardoor de hoeveelheid kooldioxide
Nadere informatieKlimaat en klimaatveranderingen
Klimaatvering Het wordt er! Het mondiale klimaat is al meer dan 100 jaar aan het open. Sinds het midden van de 20e eeuw is die oping aan het versnellen en dat kan grotendeels aan de invloed van de mens
Nadere informatieSlim kijken naar Dijken
Slim kijken naar Dijken Patroon en anomalie herkenning door combinatie van verschillende air-borne Remote Sensing technieken Kennisdag Waterkeringbeheer en Remote Sensing - STOWA 9 maart 2004, Aviodrome,
Nadere informatieAntarctisch alarm. Michiel van den Broeke. Woudschotenconferentie, 17 december 2005
Woudschotenconferentie, 17 december 2005 Antarctisch alarm Michiel van den Broeke Universiteit Utrecht, Instituut voor Marien en Atmosferisch Onderzoek (IMAU) Terugtrekken van gletsjers leidt tot zeespiegelstijging
Nadere informatieklimaatverandering en zeespiegelstijging Klimaatverandering en klimaatscenario s Achtergronden Prof Dr Bart van den Hurk
Achtergronden Klimaatverandering en klimaatscenario s Prof Dr Bart van den Hurk Watis 06 hetmondiale klimaatprobleem? Klimaatverandering is van alle tijden Natuurlijke invloeden: Interne schommelingen
Nadere informatie> Introductie tot teledetectie
Teledetectie is een techniek waarmee door middel van sensoren aan boord van vliegtuigen of satellieten het aardoppervlak kan worden bestudeerd. Deze instrumenten registreren de stralingen die door het
Nadere informatieTROPOMI, spectaculaire spectrometer voor de hele aarde Chemie tussen wetenschap en industrie. Rotterdam 31 maart 2011, Dutch Space, Frits Teule
TROPOMI, spectaculaire spectrometer voor de hele aarde Chemie tussen wetenschap en industrie Rotterdam 31 maart 2011, Dutch Space, Frits Teule Inhoud Nederland Instrumentenland Aardobservatie programma
Nadere informatieEerste kaart roetconcentraties Nederland Roet aanvullende maat voor gezondheidseffecten luchtvervuiling
Eerste kaart roetconcentraties Nederland Roet aanvullende maat voor gezondheidseffecten luchtvervuiling RIVM/DCMR, december 2013 Roet is een aanvullende maat om de gezondheidseffecten weer te geven van
Nadere informatieHET BROEIKASSEFFECT / DE STRALINGSBALANS / OPWARMING AARDE
HET BROEIKASSEFFECT / DE STRALINGSBALANS / OPWARMING AARDE 1. De zon = bron van energie. Doc 1: ons zonnestelsel Opgepast: de planeten zijn op schaal getekend. De afstanden niet! Iedereen kent wel onze
Nadere informatieDUST SENTRY AAN HET WERK
DUST SENTRY AAN HET WERK Waarom fijnstof meten? DUST SENTRY De atmosfeer van de aarde bevat atmosferische deeltjes, ook wel bekend als deeltjes of fijnstof. Fijnstof wordt vaak gegeven in PM, wat staat
Nadere informatieKlimaatmodellen. Projecties van een toekomstig klimaat. Wiskundige vergelijkingen
Klimaatmodellen Projecties van een toekomstig klimaat Aan de hand van klimaatmodellen kunnen we klimaatveranderingen in het verleden verklaren en een projectie maken van klimaatveranderingen in de toekomst,
Nadere informatie3. De atmosfeer. 3.1 Verticale indeling
3. De atmosfeer De atmosfeer is het gasvormige omhulsel van de aarde en is door de zwaartekracht aan de aarde gebonden. Zonder atmosfeer zou er op aarde geen leven mogelijk zijn. Zo weten we dat de atmosfeer:
Nadere informatieOpen Data bij het KNMI. Raymond Sluiter KNMI
Open Data bij het KNMI Raymond Sluiter KNMI Introductie KNMI KNMI: Het nationale instituut voor weer, klimaat en seismologie... Agentschap van IenM. Activiteiten: Operationele services (weersvoorsverwachtingen
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk en
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1.1 1.2 en 4.1 4.2 Samenvatting door een scholier 1402 woorden 5 december 2017 7 21 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Humboldt Aardrijkskunde toetsweek 1
Nadere informatieNumerieke weersverwachtingen
Numerieke weersverwachtingen Gerard Cats Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut 1 april 2008 1 Inleiding De weersverwachting is een belangrijke sturende factor bij vele activiteiten in onze maatschappij,
Nadere informatieHiatus: is de mondiale opwarming aan het vertragen?
Hiatus: is de mondiale opwarming aan het vertragen? In de periode 1998-2012 is de mondiale temperatuurtrend beduidend kleiner dan in de decennia ervoor. Deze trendbreuk wordt ook wel hiatus genoemd. De
Nadere informatieHuidige en Toekomstige Mogelijkheden van Ruimtevaarttechnologie. Jack Bosma ESA Inspector General Kooy Symposium Amsterdam 14 April 2010
Huidige en Toekomstige Mogelijkheden van Ruimtevaarttechnologie Jack Bosma ESA Inspector General Kooy Symposium Amsterdam 14 April 2010 ESA staat voor Samenwerking 30 jaar ruimtevaart voor Europa ESA conventie
Nadere informatieAanvullende informatie over luchtkwaliteit en metingen
Aanvullende informatie over luchtkwaliteit en metingen Wat doen gemeenten en GGD Amsterdam op het gebied van luchtkwaliteit? De GGD Amsterdam informeert en adviseert de inwoners en het bestuur van Amsterdam
Nadere informatieKlimaat in de 21 e eeuw
Klimaat in de 21 e eeuw Hoe verandert ons klimaat? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd en voor Nederland Mogelijke
Nadere informatieSmog in zomer van 5
Smog in zomer In dit bulletin wordt een overzicht gegeven van de smogsituatie in de periode april tot en met september. Voor ozon zijn er in deze periode 6 smogdagen geweest. De dagen vielen voornamelijk
Nadere informatieBEO Basis - Oefeningen ter inleiding tot de teledetectie. Aardobservatie d.m.v. satellieten
BEO Basis - Oefeningen ter inleiding tot de teledetectie Aardobservatie d.m.v. satellieten Een initiatief van de Earth Observation Helpdesk Dienst Ruimteonderzoek en -toepassingen Belgisch Federaal Wetenschapsbeleid
Nadere informatieNationaal Programma Gebruikersondersteuning Ruimteonderzoek
Nationaal Programma Gebruikersondersteuning Ruimteonderzoek 2012-2016 1. Doelstelling Nederland participeert in verschillende wetenschappelijke programma s van het Europese ruimteagentschap ESA. Hierdoor
Nadere informatieWat is Meteorologie?
Meteorologie Niek van Andel www.alweeronline.nl Wat is Meteorologie? Latijn: Meteorologia Grieks: Meteorologos metewros (hoog in de lucht) logos (leer van) Leer van iets, hoog in de lucht (abstract) 1
Nadere informatieEindexamen aardrijkskunde vwo 2007-II
Actieve aarde Opgave 7 Aardolievoorraden in Nederland en de Noordzee bron 18 Geologische structuren in Nederland Centraal Nederlands bekken Texel-IJsselmeer hoog Noord-Nederlands hoog Legenda: Kenozoische
Nadere informatieLuchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest. Koen Toté - VMM
Luchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest Koen Toté - VMM Overzicht presentatie Luchtkwaliteit 2017 getoetst aan de normen Impact van deze luchtkwaliteit op onze gezondheid Bespreking van fijn stof en stikstofdioxide
Nadere informatieSamenvatting ANW broeikaseffect ( 2e Schoolexamen Week 7 )
Samenvatting ANW broeikaseffect ( 2e Schoolexamen Week 7 ) Samenvatting door een scholier 3435 woorden 12 februari 2009 7,2 25 keer beoordeeld Vak ANW ANW 2e Schoolexamen Week 7 Broeikaseffect De aarde
Nadere informatieLuchtkwaliteitmetingen in Alblasserdam. Jaarrapportage 2016
Luchtkwaliteitmetingen in Alblasserdam Jaarrapportage 2016 Colofon Raad van Accreditatie De DCMR Milieudienst Rijnmond is door de Raad voor Accreditatie geaccrediteerd voor de NEN-EN-ISO/IEC 17025:2005
Nadere informatieZeeniveau Waarnemingen door School at Sea a/b Regina Maris
Zeeniveau Waarnemingen door School at Sea a/b Regina Maris Versie 1.0b d.d. 24 October 2011 Hans van der Marel, TU Delft (h.vandermarel@tudelft.nl), ++31 15 2784907 Inleiding Het bepalen van de actuele
Nadere informatieTweemaal daags de lucht in. Bovenluchtwaarnemingen
Tweemaal daags de lucht in Bovenluchtwaarnemingen Luchtdruk, temperatuur, luchtvochtigheid en wind Twee maal per dag rond 12:00 en 24:00 uur (Universal Time) of vaker bij extreme weersomstandigheden of
Nadere informatieEcosysteemdiensten. Blok 1 Mariene omgeving. Marieke Verweij (ProSea) Dag 1 de zee en mijn werk / 24 september Duurzaam werken op Zee
Ecosysteemdiensten Blok 1 Mariene omgeving Marieke Verweij (ProSea) Dag 1 de zee en mijn werk / Duurzaam werken op Zee NASA Duurzaam werken op zee 2 Maar al dat water is niet eindeloos veel We weten meer
Nadere informatieEen les met WOW - Temperatuur
Een les met WOW - Temperatuur Weather Observations Website HAVO - VWO WOW handleiding 1 Colofon Deze les is gemaakt door het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) in opdracht van het
Nadere informatietijdreeksen voor de toekomst
Klimaatverandering, klimaatscenario s en tijdreeksen voor de toekomst J. Bessembinder J. Beersma, KNMI Opzet presentatie Definitie klimaat en klimaatscenario s Mondiale en regionale klimaatscenario s Relatie
Nadere informatieKlimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering 8-10-2012. Klimaatverandering
Zonne-energie 2012: prijs 21 ct per kwh; 2020 prijs 12 ct kwh Groen rijden; energiehuizen, biologisch voedsel Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Stichting Stimular www.stimular.nl 010 238
Nadere informatieWoordenlijst - Aarde
Woordenlijst - Aarde de aardbeving het schudden van de grond de aardbol de planeet aarde de atlas het boek met landkaarten de atmosfeer de luchtlaag om de aarde de bliksem de elektrische ontlading tijdens
Nadere informatieLeidse Ring Noord. Informatieavond Verkeer / Lucht / Geluid
Leidse Ring Noord Informatieavond Verkeer / Lucht / Geluid 16 en 17 november 2015 Programma Welkom Harry Devilee / Projectleider Verkeer Thomas Dijker / Verkeersbeleid (Bastiaan Possel / Goudappel Coffeng)
Nadere informatie1 Bent u bekend met het bericht Global Warming: The Other Side - Segment 4? 1) Ja.
> Retouradres Postbus 30945 2500 GX Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Rijnstraat 8 Postbus 30945 2500 GX Den Haag Betreft Vragen van het
Nadere informatie1.1 Samenvatting Doel en aanpak
1.1 Samenvatting 1.1.1 Doel en aanpak Er bestaan grote onzekerheden in het budget en de verdeling van ammoniak in de atmosfeer (Erisman et al., 2007; Sutton et al., 2013). Sinds de eerste satellietmetingen
Nadere informatieHoe smartphonegebruikers. weerstations werden. Hidde Leijnse
Hoe smartphonegebruikers mobiele weerstations werden Hidde Leijnse Hoe smartphonegebruikers mobiele weerstations werden Aart Overeem 1,2, James Robinson 4, Hidde Leijnse 1, Gert-Jan Steeneveld 2, Berthold
Nadere informatieOzon en ultraviolette straling: 1997
Ozon en ultraviolette straling: 1997 Waarnemingen en onderzoek in Nederland en België Een gezamenlijke BIRA-KMI-KNMI-RIVM-uitgave over ozon- en UV-onderzoek in Nederland en België, met medewerking van
Nadere informatieSamenvatting aardrijkskunde H9:
Samenvatting aardrijkskunde H9: 1.Opbouw van de atmosfeer: opbouw atmosfeer of dampkring gebaseerd op temperatuursschommelingen. Hoogte atmosfeer Naam atmosfeerlaag Temp.-verloop verschijnsel 80-1000Km
Nadere informatie- 1 - april mei juni juli augustus september maand
- 1 - ER Smog in zomer In dit bulletin wordt een overzicht gegeven van de smogsituatie in de periode april tot en met september voor de stoffen O 3, PM, SO 2, en NO 2. In de zomerperiode van zijn er 7
Nadere informatieKlimaat(les)marathon. Leren voor en over het klimaat
Klimaat(les)marathon Leren voor en over het klimaat DE ESSENTIE VAN KLIMAATVERANDERING CRASHCURSUS KLIMAATWETENSCHAP Prof. Dr. Wim Thiery INHOUD WAAROVER ZAL IK HET HEBBEN? - Wat is het klimaat? - Wat
Nadere informatieScheepswaarnemingen voor numerieke weersverwachting zinvol of achterhaald?
Scheepswaarnemingen voor numerieke weersverwachting zinvol of achterhaald? Gert-Jan Marseille, onderzoeker W-OZ Numerieke weermodellen worden steeds geavanceerder en beter. Daarnaast is het aantal waarnemingen
Nadere informatieManieren om een weersverwachting te maken Een weersverwachting kun je op verschillende manieren maken. Hieronder staan drie voorbeelden.
Weersverwachtingen Radio, tv en internet geven elke dag de weersverwachting. Maar hoe maken weerdeskundigen deze verwachting, en kun je dat niet zelf ook? Je meet een aantal weergegevens en maakt zelf
Nadere informatieColofon Versie 1.0
Colofon De module Satellieten en Aardobservatie is bestemd voor de lessen Natuur, Leven en Technologie (NLT). De module is op 24 mei 2016 gecertificeerd door de Stuurgroep NLT voor gebruik op het VWO.
Nadere informatieLuchtkwaliteit in de provincie Utrecht
Luchtkwaliteit in de provincie Utrecht Margreet van Zanten Met dank aan Jan Aben, Wilco de Vries en Rob Maas 1 Luchtkwaliteit: korte historie Jaargemiddelde NO 2 concentratie is tussen 2010 en 2015 5 microgram
Nadere informatieUV-stralingsrisico s en klimaat:
UV-stralingsrisico s en klimaat: tijd voor een zonkrachtactieplan! Dr Harry Slaper Centrum Veiligheid RIVM Slaper UV-straling Hittestresscongres juni 2018 Zonkracht is maat voor hoeveelheid (schadelijke)
Nadere informatieWerkblad:weersverwachtingen
Weersverwachtingen Radio, tv en internet geven elke dag de weersverwachting. Maar hoe maken weerdeskundigen deze verwachting, en kun je dat niet zelf ook? Je meet een aantal weergegevens en maakt zelf
Nadere informatiePOTENTIALS OF MICROWAVE REMOTE SENSING FOR REGIONAL WATER SYSTEMS
NCR Themadag: Remote Sensing toepassing in het waterbeheer 29 maart 2019, Rijkswaterstaat, Utrecht POTENTIALS OF MICROWAVE REMOTE SENSING FOR REGIONAL WATER SYSTEMS De potentie van microgolf remote sensing
Nadere informatieRöntgen in de ruimte en een bron op aarde. Willem-Jan Vreeling
Röntgen in de ruimte en een bron op aarde Willem-Jan Vreeling Inhoud SRON Atmosfeer Röntgen in de ruimte Athena X-IFU Bron op aarde 2 SRON SRON, Netherlands Institute for Space Research Instituut van NWO-I
Nadere informatie7,5. Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde. paragraaf 2. klimaten wereldwijd.
Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april 2017 7,5 15 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand paragraaf 2 klimaten wereldwijd breedteligging: de afstand van een plaats tot de evenaar in
Nadere informatieGezondheid & Voeding
Luchtverontreiniging groot probleem gezondheid Elk jaar sterven wereldwijd zo n 6,5 miljoen mensen aan de gevolgen van luchtverontreiniging en in Nederland zorgt dit jaarlijks zeker voor 13.000 vroegtijdige
Nadere informatieHoge ruimtelijke resolutie luchtkwaliteitsmodellering Frans Fierens Vlaamse Milieumaatschappij - IRCEL. GreenAir Workshop, 12 juni 2018
Hoge ruimtelijke resolutie luchtkwaliteitsmodellering Frans Fierens Vlaamse Milieumaatschappij - IRCEL GreenAir Workshop, 12 juni 2018 Hoge ruimtelijke resolutie luchtkwaliteitsmodellering Van alleen meten
Nadere informatieEen les met WOW - Temperatuur
Een les met WOW - Temperatuur Weather Observations Website VMBO WOW handleiding 1 Colofon Deze handleiding is gemaakt door het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) in opdracht van het
Nadere informatieLeren voor de biologietoets. Groep 8 Hoofdstuk 5
Leren voor de biologietoets Groep 8 Hoofdstuk 5 Weer of geen weer 1 Het weerbericht Het weer kan in Nederland elke dag anders zijn. Daarom luisteren en kijken wij vaak naar weerberichten op de radio en
Nadere informatie1. Het Heelal. De aarde lijkt groot, maar onze planeet is niet meer dan een stip in een onmetelijke ruimte.
De aarde 1. Het Heelal De aarde lijkt groot, maar onze planeet is niet meer dan een stip in een onmetelijke ruimte. De oerknal Wetenschappers denken dat er meer dan 15 miljoen jaar geleden een enorme ontploffing
Nadere informatieRUIMTEVAART: QUO VADIS?
RUIMTEVAART: QUO VADIS? Symposium 50 jaar NVR 21 december 2001 Dr. A.G.M. Driedonks, Algemeen Directeur NIVR RUIMTEVAART: QUO VADIS? Onderwerpen Heroriëntatie Nederlands ruimtevaartbeleid 2001 ESA Ministers
Nadere informatieNaam: VULKANEN. Vraag 1. Uit welke drie lagen bestaat de aarde? Vraag 2. Hoe dik is de aardkorst gemiddeld?
Naam: VULKANEN Voordat je begrijpt hoe vulkanen ontstaan, moet je eerst weten hoe de aarde in elkaar zit. De aarde is een bol die uit drie lagen bestaat. De binnenste laag is de kern. De temperatuur is
Nadere informatieUV-straling in Nederland,
Indicator 13 december 2006 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De UV-straling in Nederland
Nadere informatieGemeente Ridderkerk. Rapportage. Berekenen en meten: de Luchtkwaliteit in Ridderkerk 2010
Gemeente Ridderkerk Rapportage Berekenen en meten: de Luchtkwaliteit in Ridderkerk 2010 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1 Monitoring 3 1.2 Berekenen versus meten 3 1.3 NO 2 en PM 10 3 1.4 Tot slot 3 2 Berekende
Nadere informatieStratosfeer en ozonlaag. Dr. Michiel van Weele Atmosfeer- en Klimaatonderzoek KNMI, De Bilt
Stratosfeer en ozonlaag Dr. Michiel van Weele Atmosfeer- en Klimaatonderzoek KNMI, De Bilt De lezing van vandaag De start zien begrijpen klimaat effecten checken reactie verwachten In den beginnne Life
Nadere informatieTentamen Inleiding Atmosfeer 11 mei 2017 TENTAMEN INLEIDING ATMOSFEER. 11 mei 2017, 13:30-16:30 uur
TENTAMEN INLEIDING ATMOSFEER 11 mei 2017, 13:30-16:30 uur E E R S T D I T L E Z E N!! 1. Vermeld duidelijk je NAAM en REGISTRATIENUMMER in de linkerbovenhoek van elk in te leveren foliovel (de foliovellen
Nadere informatieGemeente Ridderkerk. Rapportage. Berekenen en meten: de Luchtkwaliteit in Ridderkerk 2009
Gemeente Ridderkerk Rapportage Berekenen en meten: de Luchtkwaliteit in Ridderkerk 2009 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1 Monitoring 3 1.2 Berekenen versus meten 3 1.3 NO 2 en PM 10 3 1.4 Tot slot 3 2 Berekende
Nadere informatie2: vermindering van koolmonoxide, kooldioxide, zwaveldioxide en stikstofoxide en dat is erg goed om het broeikaseffect tegen te houden.
Stelling door T. 1429 woorden 12 juni 2014 7,8 2 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Stelling 1: openbaar vervoer moet gratis worden 1: km autorijden levert dan per passagier gemiddeld zeven keer
Nadere informatieTHEMA 1 MENS & AARDE. LES 1 Voorwaarden en bedreigingen. Deze les gaat over: Bij dit thema horen ook:
Powered by ESA NEMO NSO SPACE EXPO WNF THEMA 1 MENS & AARDE LES 1 Voorwaarden en bedreigingen Deze les gaat over: Voorwaarden voor menselijk leven Bedreigingen waar menselijk leven tegen beschermd moet
Nadere informatieHet weer: docentenblad
Het weer: docentenblad Over weerstations Overal in de wereld zijn weerstations te vinden. Daar wordt op eenzelfde manier en met dezelfde instrumenten, namelijk volgens eisen van de Wereld Meteorologische
Nadere informatieRuimteonderzoek in Nederland
Ruimteonderzoek in Nederland Of; de kruisbestuiving tussen wetenschap en technologie Gerard Cornet, stafmedewerker SRON 1 Wat is ruimteonderzoek? Wetenschappelijk onderzoek dat gebruik maakt van satellieten
Nadere informatie