Over aardobservatie en onze atmosfeer: GLOBE Aerosolen KNMI, NSO, NEMO SLC, GLOBE Nederland
|
|
|
- Joachim Boender
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Over aardobservatie en onze atmosfeer: GLOBE Aerosolen KNMI, NSO, NEMO SLC, GLOBE Nederland Elise Hendriks November 2013
2 GLOBE Aerosolen GLOBE Education Program in Nederland: Aerosolen... geeft mooie beelden Educatieprogramma rondom klimaatwetenschappelijk aerosolonderzoek door KNMI, NSO, NEMO SLC en GLOBE Nederland: aerosolen, klimaat en milieu; aardobservatie; educatie, outreach, wetenschappelijk onderzoek. Harbin smog in december 2012 (bron:wikipedia) 2/ Woudschoten Chemie Conferentie, 2013
3 Aardobservatie Nederland en Groot-Brittanie vanuit Internationaal Ruimtestation ISS op 3 mei 2011 (foto: NASA/Astronaut Ron Garan) 3/
4 Aardobservatie en onze atmosfeer Aardobservatie vergroot ons inzicht over weer, klimaat en effecten van klimaatverandering op de aarde. Denk bijvoorbeeld aan temperatuur, neerslag, zonkracht en luchtvervuiling Uitlaatgassen van verkeer 4/ Moscow smog in 2010 (bron: wikipedia) Stratospherische ozon boven de Zuidpool ( Stikstofdioxide door OMI Aerosol optische dikte door OMI
5 Aardobservatie en onze atmosfeer We nemen onze atmosfeer waar vanuit de ruimte: satellietwaarneming vanaf de grond: grondwaarneming met een weerballon, vliegtuig of zeppelin Nederland door MODIS (bron: NASA) 5/ AURA satelliet (bron: NASA) Grondmetingen BSRN site Cabauw Weerballonmetingen KNMI PEGASOS zeppelin
6 Waarnemen vanuit de ruimte Vele satellieten kijken naar de aarde Voorbeeld: Aan boord van de AURA satelliet hangt het Ozone Monitoring Instrument (OMI) Dit instrument observeert ozon en allerlei andere stoffen in onze atmosfeer Animatie OMI satellietmetingen (bron: NASA) 6/
7 Opbouw van de atmosfeer Stratosfeer Troposfeer stikstof ~ 78% zuurstof ~ 21% waterdamp en wolken sporegassen (b.v. stikstofdioxide, zwaveldioxide en ozon) aerosolen Schematische weergave van de atmosfeeropbouw (bron: wikipedia) 7/
8 Aerosolen Relatieve grootte aerosolen Aerosolen zijn...? Aerosolen zijn kleine vaste en vloeibare deeltjes die in de atmosfeer zweven Voorbeelden zeezout, roet, vulkaanas, zandstof, Waar vind je ze? Meest in troposfeer, maar ook hoger (denk bijvoorbeeld aan de aswolken van een grote vulkaanuitbarsting) 8/ Microscoopopnamen aerosolen (bron: NASA)
9 Aerosolen Welke rol spelen ze in onze atmosfeer? Ze beïnvloeden de stralingsbalans temperatuur, wolkenvorming en gedrag, neerslag,... Effecten korte termijn: weer, luchtkwaliteit lange termijn: klimaat Schematische weergave van satellietwaarneming van aerosolen en sporegassen 9/
10 Aerosolen en zonlicht Aerosolen verstrooien en absorberen straling beïnvloeden vorming en gedrag van wolken: verstrooiend aerosol: 1) kleinere wolkendruppels, wittere wolken 2) langere levensduur wolken absorberend aerosol: 1) verdamping van wolken 2) onderdrukte wolkenvorming, stabielere atmosfeer Aerosolen in de atmosfeer Scheepvaart contrails (bron NASA) invloed op stralingsbalans en globale temperatuur Wolkenvorming door aerosolen (bron: NASA) 10/
11 Aerosolen en klimaatverandering De meeste aerosolen zorgen voor extra reflectie van zonlicht, daarmee voor een koeler klimaat... maar hoe zit het precies? warmer? (bron: wikipedia) (bron: wikipedia) 11/ kouder
12 Aerosolen en luchtkwaliteit Aerosolen en smog vormen een gezondheidsrisico voor mens en dier; longziekten, hart- en vaatziekten brengen schade toe aan planten; effecten als gevolg van veranderde stomatale uitwisseling Parlement in Londen 1904 Claud Monet (bron: Wikipedia) invloed op gezondheid en milieu The Big Smoke in Londen /
13 Waarnemen vanuit de ruimte Voorbeeld: Waargenomen rook- en stofdeeltjes ofwel aerosolen 13/ Aerosol index information from 2002 to 2009, SCIAMACHY (bron: Bas Mijling, KNMI)
14 Waarnemen van aerosolen Aerosolen verstrooien en absorberen zonlicht Remote sensing technieken maken gebruik van deze eigenschappen om aerosolen waar te nemen: Aerosol optische dikte (AOD), een maat voor de hoeveelheid aerosolen Aerosol absorptie index (AAI), een indicatie voor het type aerosol Woestijnstof uit de Sahara over de Middellandse zee, zomer 2012 (bron: NASA) 14/
15 Canadese bosbrandrook boven Europa Voorbeeld: eind juni dit jaar bereiken rookwolken van bosbranden in Canada Europa Rookpluimen vanuit de ISS op 17 juni 2013 (bron: NASA) MODIS waarnemingen boven Europa juni 2013 (bron: NASA) 15/
16 Canadese bosbrandrook boven Europa Voorbeeld: eind juni dit jaar bereiken rookwolken van bosbranden in Canada Europa Rookpluimen, GOME-2B 16 juni tot 9 juli 2013 MODIS waarnemingen boven Europa juni 2013 (bron: NASA) 16/
17 Canadese bosbrandrook boven Europa Vele bosbranden in Canada, ook in juli... Aerosolen, MODIS Aqua AOD op 4 juli 2013 MODIS waarneming boven oostkust Canada 4 juli 2013 (bron: NASA) 17/
18 Canadese bosbrandrook boven Europa Op 8 juli werden opnieuw rookwolken boven Europa waargenomen Vraag: Wat werd gezien met de MODIS Aqua satelliet?? Aerosolen, MODIS Aqua AOD op 8 juli 2013 Ontdek het zelf met NASA's online visualisatie tool Giovanni.. maak een plaatje met de MODIS AOT waarnemingen van 8 juli nni ov/giova /disc.sci. Zie a.g gsfc.nas NASA Giovanni visualisation tool 18/
19 Canadese bosbrandrook boven Europa Opnieuw een Canadese bosbrandrookpluim boven Europa, zichtbaar boven Scandinavië MODIS Aqua AOD op 8 juli 2013 MODIS Aqua AOD op 3-8 juli /
20 Nieuwe ontwikkelingen: ispex 8 juli 2013: Nationale ispex meetdag! Impressie 1 landelijke ispex meetdag e ispex tml _ispex.h e n g a p m eetca l/globe/m n i. m n.k /www Zie /ispex.nl Zie 20/
21 Over zonlicht en verstrooiing... Waarom is de lucht blauw, zijn wolken wit, en is de zonsondergang rood? Calvin and Hobbes by Bill Watterson 21/
22 Elektromagnetisch spectrum Alle straling op aarde komt van de zon Straling die door de atmosfeer gaat wordt: verstrooid geabsorbeerd gereflecteerd Straling geabsorbeerd door de aarde, wordt voor een deel weer uitgezonden Schematische weergave van het electromagnetisch spectrum (bron: 22/
23 Waarneming van het spectrum 2.5 spectrale irradiantie [W/m2/nm] Zonnestraling als functie van de golflengte: Zonnestraling aan de top van de atmosfeer Straling aan het aardoppervlak golflengte [nm] 23/
24 Verstrooiing van zonlicht aan deeltjes Rayleigh verstrooiing: hele kleine deeltjes << 1μm (bron: Aert & Science of Scattering, NSF) meest sterk voor blauw licht blauwe kleur Mie verstrooiing: kleine deeltjes ~1μm meestal witte kleur (afh. van deeltjesgrootte) Reflectie en refractie: deeltjes >> 1μm alle kleuren zijn mogelijk Regenboog (foto: Arnout Apituley, KNMI) 24/
25 Verstrooiing van zonlicht aan aerosolen Enkelvoudig en meervoudig Een lichtgolf wordt vaker verstrooid naarmate: de deeltjesdichtheid groter is het een langere weg door het medium (de atmosfeer) aflegt Hoe meer deeltjes een lichtgolf tegenkomt hoe meer de verstrooiings- en absorptieeigenschappen van het deeltje worden versterkt 25/
26 AURA: OMI Waarnemen van aerosolen Aerosol optische dikte Het totaal effect van de verstrooiing- en absorptie-eigenschappen bepaalt de aerosol optische dikte (AOD): zonfotometer AOD: waarde tussen 0 en 1 AOD hoeveelheid aerosolen AOD als functie van de golflengte type aerosol De AOD kun je bepalen met een zonfotometer 26/ GLOBE zonfotometer
27 Melk, de witte... In dit experiment gaan we nu de verstrooiing van zonlicht aan aerosolen in onze atmosfeer nabootsen 27/
28 GLOBE Aerosolen op school Bovenbouw VO: NLT Aerosolen en Vuile Lucht of 'Summer in the City' in de klas of als profielwerkstuk Leerlingen doen zelf aerosolenmetingen (AOD): direct zonlicht met een zonfotometer meteorologische gegevens afleiding AOD met eenvoudig stralingstransportmodel (door KNMI) 28/ GLOBE Aerosolen
29 GLOBE Aerosolen op school Meer over werken met de GLOBE zonfotometer... GLOBE Aerosolen.htm erosolen /a e b lo g l/ mi.n / Zie 29/ l
30 GLOBE Aerosolen op KNMI 27 maart :56u 30/ 11:47u 13:51u 15:27u 16:33u
31 GLOBE Aerosolen op KNMI MODIS Aqua over Europa en Nederland 27 maart /
32 GLOBE Aerosolen GLOBE AOD metingen geven informatie voor een specifieke locatie, tijdstip waardevolle informatie voor validatie van satellietwaarnemingen GLOBE AOD metingen dragen bij aan meer inzicht in gedrag van aerosolen rol van aerosolen in klimaatverandering en luchtkwaliteit GLOBE Aerosolen Meest belangrijk: leerlingen leren over aerosolen, klimaatverandering, en het doen van onderzoek 32/
33 GLOBE Aerosolen voor GLOBE AOD metingen leveren een bijdrage aan de interpretatie van MODIS AOD voor locatie Den Haag Wetenschappelijke publicatie! na 33/
34 GLOBE Aerosolen agenda GLOBE Aerosolen meetcampagnes door heel Europa (en wereldwijd) in 2014: voorjaarsmeetcampagne 9 maart 9 mei 2014 najaarsmeetcampagne medio september medio oktober 2014 Zie ook ign ls-campa o s ro e -a urope ov/web/e.g e b lo.g w Verwacht: trainingsdag voorjaar /
35 Aerosolen over de hele wereld Zie de film op (bron: NASA) 35/
36 Dank voor jullie aandacht! Voor meer informatie mail naar of kijk op
37 Extra
38 Canadese bosbrandrook boven Europa Voorbeeld: eind juni dit jaar bereiken rookwolken van bosbranden in Canada Europa Vraag: Met welke snelheid (in km/uur) bewogen de rookpluimen zich over de Atlantische Oceaan? Tussen 23 en 24 juni bewoog de voorste rookwolk zich met een snelheid van ongeveer a) 5 km/uur b) 25 km/uur c) 100 km/uur d) 400 km/uur van Canada naar Europa. 38/ Aerosolen, GOME-2B op 23 juni 2013 en op 24 juni 2013
39 Canadese bosbrandrook boven Europa Anwoord op vraag: Met welke snelheid (in km/uur) bewogen de rookpluimen zich over de Atlantische Oceaan? Aerosolen, GOME-2B op 23 juni 2013 Van 23 op 24 juni beweegt de rookwolk zich over 50 N, van 40 W naar 15 W ofwel, over 25 /360 -ste deel van een cirkel met een omtrek van cos(50 ) x km... dus met een snelheid van ongeveer 74 km/uur 39/ op 24 juni 2013
40 Canadese bosbrandrook boven Europa Aerosolen, GOME-2B AAI op 26 juni 2013 MODIS waarneming boven Europa 26 juni 2013 (bron: NASA) 40/
41 GLOBE Aerosolen op KNMI MODIS Aqua over Europa en Nederland op 8 juli /11
Oog voor detail. ozone monitoring instrument
ozone monitoring instrument Oog voor detail Het Ozone Monitoring Instrument (omi) is een satellietinstrument dat dagelijks wereldwijd metingen doet aan de samenstelling van de atmosfeer. Met deze metingen
Samenvatting NLT Aërosolen
Samenvatting NLT Aërosolen Samenvatting door L. 2268 woorden 26 oktober 2015 6,9 26 keer beoordeeld Vak NLT 3.1 Wat zijn aërosolen? Aërosolen zijn kleine vaste of vloeibare deeltjes die in de lucht zweven.
Satelliet Waarnemingen
Satelliet Waarnemingen TROPOMI Tropospheric Monitoring Instrument TROPOMI is een uniek satellietinstrument dat de luchtkwaliteit, het klimaat en de ozonlaag in de gaten houdt. Dit instrument draait op
De opleidingen Natuur- en Sterrenkunde van de Universiteit Leiden versterken de band met het voortgezet onderwijs
Contactpersoon: Aan: Bert van der Hoorn Docenten Natuurkunde in de regio Leiden en omstreken Datum: Telefoon: E-mail: 2 oktober 2013 071-527 1715 (alleen op woensdag) Contact.vwo@physics.leidenuniv.nl
Aerosolen. Voortgezet onderwijs 2e fase
Aerosolen Voortgezet onderwijs 2e fase Welkom bij GLOBE Welkom bij het GLOBE programma. Door mee te doen met GLOBE, maak je onderdeel uit van een internationaal netwerk van duizenden scholen in meer dan
Opmaak-Satelliet-pam 20-06-2005 16:47 Pagina 70
Opmaak-Satelliet-pam 20-06-2005 16:47 Pagina 70 Saharastof veroorzaakt de bruine tinten in de bewolking boven onder andere Engeland en Schotland. De tint van de Noordzee ten noorden en noordwesten van
Een les met WOW - Neerslag
Een les met WOW - Neerslag Weather Observations Website VMBO WOW handleiding 1 Colofon Deze handleiding is gemaakt door het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) in opdracht van het
Atmosfeeronderzoek bij SRON
Atmosfeeronderzoek bij SRON Hans Schrijver 1, Ilse Aben 1, Frank Helderman 1, Quintus L. Kleipool 2 1 Stichting Ruimteonderzoek Nederland (SRON), Utrecht 2 Stichting Ruimteonderzoek Nederland (SRON), Groningen
Energiebalans aarde: systeemgrens
Energiebalans aarde: systeemgrens Aarde Atmosfeer Energiebalans Boekhouden: wat gaat er door de systeemgrens? Wat zijn de uitgaande stromen? Wat zijn de ingaande stromen? Is er accumulatie? De aarde: Energie-instroom
Aerosolen en Vuile Lucht
Aerosolen en Vuile Lucht Gecertificeerde NLT module voor havo Colofon De module Aerosolen en Vuile Lucht is bestemd voor de lessen Natuur, Leven en Technologie (NLT). De module is op 14 juni 2007 gecertificeerd
Lichtverstrooiing en lichtgeleiding
Lichtverstrooiing en lichtgeleiding Materiaal: Uitvoering: Zaklamp Laserpointer Laserwaterpas Doorzichtige plastic fles Doorzichtig bakje Melk Boortje Lichtverstrooiing: Neem een doorzichtig plastic bakje
7,5. Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde. paragraaf 2. klimaten wereldwijd.
Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april 2017 7,5 15 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand paragraaf 2 klimaten wereldwijd breedteligging: de afstand van een plaats tot de evenaar in
Klimaatmodellen. Projecties van een toekomstig klimaat. Wiskundige vergelijkingen
Klimaatmodellen Projecties van een toekomstig klimaat Aan de hand van klimaatmodellen kunnen we klimaatveranderingen in het verleden verklaren en een projectie maken van klimaatveranderingen in de toekomst,
Een les met WOW - Neerslag
Een les met WOW - Neerslag Weather Observations Website HAVO - VWO WOW handleiding 1 Colofon Deze handleiding is gemaakt door het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) in opdracht van
Aërosolen en Vuile Lucht
Aërosolen en Vuile Lucht Gecertificeerde NLT module voor havo Colofon De module Aërosolen en Vuile Lucht is bestemd voor de lessen Natuur, Leven en Technologie (NLT). De module is op 14 juni 2007 gecertificeerd
Gezondheid & Voeding
Luchtverontreiniging groot probleem gezondheid Elk jaar sterven wereldwijd zo n 6,5 miljoen mensen aan de gevolgen van luchtverontreiniging en in Nederland zorgt dit jaarlijks zeker voor 13.000 vroegtijdige
Kijk op Klimaat. Resultaten van satellietmetingen
Kijk op Klimaat Resultaten van satellietmetingen Gemiddelde van troposferisch NO2 over 2005-2010, gemeten met OMI -150-120 -90-60 -30 0 30 60 90 120 150 0-30 -60 60 30 0 30-30 60-60 -150-120 -90-60 -30
De aardse atmosfeer. Robert Parson Associate Professor Department of Chemistry and Biochemistry University of Colorado
De aardse atmosfeer Robert Parson Associate Professor Department of Chemistry and Biochemistry University of Colorado Vertaling en tekstbewerking: Gjalt T.Prins Cdß, Universiteit Utrecht Inleiding De ozonlaag
Klimaatveranderingstand. wetenschap. Prof Wilco Hazeleger
Klimaatveranderingstand van de wetenschap Prof Wilco Hazeleger Achtergrond Wetenschap kan nooit absolute zekerheden bieden Het klimaatsysteem is complex Beperkingen in kennis en waarnemingen Beleid wil
Internationale validatie en gebruik van satellietgegevens
12 Internationale validatie en gebruik van satellietgegevens voor luchtkwaliteit Onderzoekers uit de hele wereld kwamen afgelopen nazomer naar Cabauw om hun instrumenten voor luchtkwaliteit te vergelijken.
Modelleren van turbulente warmte en vocht stromingen in de atmosfeer met behulp van warmtebeelden van het aardoppervlak.
Modelleren van turbulente warmte en vocht stromingen in de atmosfeer met behulp van warmtebeelden van het aardoppervlak Wim Timmermans Modelleren van stroming in de lucht: wat Dit gaat over: Het vinden
Ruimteschip Aarde. Jouw werkbladen. In de klas. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam:
Ruimteschip Aarde Jouw werkbladen In de klas Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Ruimteschip Aarde Groep 5-7 Leerlingen In de klas versie 10-2013 1 Ruimteschip Aarde
Bescherming ozonlaag: 20 jaar effectief beleid - een welkome waarheid
Bescherming ozonlaag: 2 jaar effectief beleid - een welkome waarheid Bescherming ozonlaag: 2 jaar effectief beleid - een welkome waarheid Het ter bescherming van de ozonlaag bestaat twintig jaar. Dankzij
2. Straling. 2.2 Elektromagnetische golven
2. Straling 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk gaan we dieper in elektromagnetische straling. Straling is essentieel voor het weer op aarde omdat de zon ons voorziet van warmte waardoor weersverschijnselen
1 Kun je aan planten zien wat je aan moet?
1 Kun je aan planten zien wat je aan moet? Hoofdstuk 1 Les 1 Zoek het op Bij de evenaar staat de zon hoog. Het is er warm en daardoor verdampt het water. Die warme damp stijgt op en koelt af: dan gaat
Het ispex citizen science project werkt en kan een waardevolle aanvulling vormen op professionele
20 Nauwkeurige fijnstofkaarten op basis van ispex-metingen Het ispex citizen science project werkt en kan een waardevolle aanvulling vormen op professionele fijnstofmetingen. Dit blijkt uit de eerste analyse
Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken
Het Weer 1. Wolken Als je vaak naar buiten kijkt zie je soms wolken. Aan dan vraag jij je soms wel eens af wat er allemaal in een wolk zit. Nou ik zal eens uitleggen hoe een wolk in elkaar zit. Een wolk
> Schatting van de verplaatsingssnelheid
>>> Context De Meteosat satelliet De Meteosat satellieten zijn geostationaire satellieten, dat wil zeggen dat de bewegingsrichting gelijk is aan die van de Aarde en de rotatieperiode dezelfde is als die
- 1 - april mei juni juli augustus september maand
- 1 - ER Smog in zomer In dit bulletin wordt een overzicht gegeven van de smogsituatie in de periode april tot en met september voor de stoffen O 3, PM, SO 2, en NO 2. In de zomerperiode van zijn er 7
Vandaag de dag komt men satellietbeelden overal tegen: in het weerbericht op tv, in de kranten en soms zelfs in de reclame.
Deel II. De satellietbeelden Vanuit de ruimte kan men de aarde observeren en die observaties gebruiken om het weer te voorspellen, de klimaatsveranderingen te bestuderen, te meten of het ozongat groter
Die aantrekkingskracht noemt men ook de zwaartekracht.
Als we iets uit onze hand loslaten, valt het steeds op de grond. Als we springen, komen we vanzelf weer op de grond terecht. Voorwerpen en lichamen worden als het ware naar de aarde toegetrokken. Die aantrekkingskracht
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Als je op een heldere nacht op een donkere plek naar de sterrenhemel kijkt, zie je honderden sterren. Als je vaker kijkt, valt het op dat sommige sterren zich verplaatsen langs
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk en
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1.1 1.2 en 4.1 4.2 Samenvatting door een scholier 1402 woorden 5 december 2017 7 21 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Humboldt Aardrijkskunde toetsweek 1
Vuiltje aan de Lucht?
Vuiltje aan de Lucht? Luchtwachters Delft Wie zijn wij? https://twitter.com/luchtwachters https://luchtwachtersdelft.nl/ info@luchtwachtersdelft.nl Outline Feiten over luchtkwaliteit Effect op gezondheid
Aerosolen. Kleine deeltjes, groot effect. Docentenhandleiding Vwo bovenbouw. Lesbrief over invloed van aërosolen op gezondheid en klimaat
Aerosolen Kleine deeltjes, groot effect Lesbrief over invloed van aërosolen op gezondheid en klimaat Docentenhandleiding Vwo bovenbouw COLOFON Check it out! tools voor een duurzame wereld Lesbrief Aerosolen
KNVWS Delft. Overzicht
Het klimaat in de afgelopen en komende 100 jaar KNVWS Delft 17 oktober 2017 Peter Siegmund KNMI Overzicht Het klimaat van de afgelopen 100 jaar: temperatuur, neerslag, diversen Het broeikaseffect Klimaatmodellen
Klimaatverandering. Urgentie in Slow Motion. Bart Verheggen ECN
Klimaatverandering Urgentie in Slow Motion Bart Verheggen ECN http://klimaatverandering.wordpress.com/ @Bverheggen http://ourchangingclimate.wordpress.com/ De wetenschappelijke positie is nauwelijks veranderd
Faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen. Prof. dr. P.F. Levelt. Oog voor klimaat en luchtkwaliteit
Faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen Prof. dr. P.F. Levelt Oog voor klimaat en luchtkwaliteit Intreerede 31 oktober 2012 Oog voor klimaat en luchtkwaliteit Intreerede Uitgesproken op 31 oktober
SUMMER IN THE CITY WEERSVERSCHIJNSELEN EN LUCHTKWALITEIT IN DE STAD NLT MODULE VOOR HET VWO
SUMMER IN THE CITY WEERSVERSCHIJNSELEN EN LUCHTKWALITEIT IN DE STAD NLT MODULE VOOR HET VWO De module Summer in the city weersverschijnselen en luchtkwaliteit in de stad is bestemd voor de lessen Natuur,
HOOFDSTUK 2: ZONLICHT, KENMERKEN EN BESCHIKBAARHEID
HOOFDSTUK 2: ZONLICHT, KENMERKEN EN BESCHIKBAARHEID 2.1. BASISEIGENSCHAPPEN VAN ZONLICHT...22 2.2. BESCHIKBAARHEID VAN ZONLICHT...25 2.2.1. Definities...25 2.2.2. Opsplitsing van globale in directe en
3. De atmosfeer. 3.1 Verticale indeling
3. De atmosfeer De atmosfeer is het gasvormige omhulsel van de aarde en is door de zwaartekracht aan de aarde gebonden. Zonder atmosfeer zou er op aarde geen leven mogelijk zijn. Zo weten we dat de atmosfeer:
Bescherming van je lichaam tegen UV licht
Bescherming van je lichaam tegen UV licht Document LC16002 Dr Jan H. Lichtenbelt Haren (GN) 2016. 1 Inleiding We hebben zonlicht nodig. Zonlicht voelt lekker warm en behaaglijk aan en het maakt ook nog
Klimaat en klimaatveranderingen
Klimaatvering Het wordt er! Het mondiale klimaat is al meer dan 100 jaar aan het open. Sinds het midden van de 20e eeuw is die oping aan het versnellen en dat kan grotendeels aan de invloed van de mens
Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33101 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Kazandjian, Mher V. Title: Diagnostics for mechanical heating in star-forming galaxies
UV-stralingsrisico s en klimaat:
UV-stralingsrisico s en klimaat: tijd voor een zonkrachtactieplan! Dr Harry Slaper Centrum Veiligheid RIVM Slaper UV-straling Hittestresscongres juni 2018 Zonkracht is maat voor hoeveelheid (schadelijke)
THEMA 1 MENS & AARDE. LES 3 Kijken naar de aarde. Deze les gaat over: Bij dit thema horen ook: Foto s en herkennen van satellietbeelden van de aarde
Powered by ESA NEMO NSO SPACE EXPO WNF THEMA 1 MENS & AARDE LES 3 Kijken naar de aarde Deze les gaat over: Foto s en herkennen van satellietbeelden van de aarde Bij dit thema horen ook: Les 1 De aarde
Een mengsel van lucht, hete verbrandingsgassen en kleine deeltjes vaste stof In rook zitten ook soms vonken
Hoofdstuk 5 In vuur en vlam 5.1 Brand! Voorwaarden voor verbranding Ontbrandingstemperatuur De temperatuur waarbij een stof gaat branden De ontbrandingstemperatuur is ook een stofeigenschap. Er zijn drie
4. Straling, warmte, temperatuur
4. Straling, warmte, temperatuur 4.1 Inleiding De zon levert met zijn zonnestraling alle energie die de luchtstromingen op aarde op gang houden. Minder bekend is dat ook de aarde warmte uitstraalt; daarbij
Bescherming Ozonlaag. Een gezonde ozonlaag lijkt dichterbij dan verstandig zongedrag. Brochure voor Wereldozondag, 16 september 2013
Bescherming Ozonlaag Een gezonde ozonlaag lijkt dichterbij dan verstandig zongedrag Brochure voor Wereldozondag, 16 september 2013 Uitgave van KNMI en RIVM Ministerie van Infrastructuur en Milieu 2 Bescherming
Globale stralingsmeting vanuit de ruimte
Globale stralingsmeting vanuit de ruimte Observeren van wolkeneigenschappen en zonnestraling met de huidige generatie METEOSAT Hartwig Deneke, Robert Roebeling, Erwin Wolters en Arnout Feijt (KNMI) Sinds
Uitwerking LES 21 N CURSSUS ) B De eigenschappen in de troposfeer bepalen in belangrijke mate de voorplating van radiogolven in de :
1) B De eigenschappen in de troposfeer bepalen in belangrijke mate de voorplating van radiogolven in de : A) VHF- en de HF- band ( HF- band werkt via de ionosfeer ruimte golven-) B) VHF band (troposfeer
Samenvatting Aardrijkskunde H.2 tot paragraaf 8
Samenvatting Aardrijkskunde H.2 tot paragraaf 8 Samenvatting door Anouk 747 woorden 19 januari 2018 6,3 7 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand H.2 Klimaat 1 De stralingsbalans van de aarde
aan het water koeler is dan op het land langzamer afkoelt dan aarde
Het klimaat GROEP 3-4 27 45 minuten 1, 42 en 43 De leerling: aan het water koeler is dan op het land langzamer afkoelt dan aarde landklimaat en zeeklimaat blauwe kleurpotloden Zorg voor de activiteit De
10. Wasbordpatroon in bewolking achter bergen en eilanden
Opmaak-Satelliet-pam 20-06-2005 16:46 Pagina 65 10. Wasbordpatroon in bewolking achter bergen en eilanden Satellietbeelden tonen achter gebergten of bergachtige eilanden vaak wolkenribbels. Zo n wasbordpatroon
Opwarming van de aarde
Leerlingen Opwarming van de aarde 8 Naam: Klas: In dit onderdeel kom je onder andere te weten dat er niet alleen een broeikaseffect is, maar dat er ook een versterkt broeikaseffect is. Bovendien leer je
Fysische modellen De Aarde zonder en met atmosfeer
Fysische modellen De Aarde zonder en met atmosfeer J. Kortland Cdb, Universiteit Utrecht Inleiding Bij het ontwerpen van een computermodel van de broeikas Aarde maak je gebruik van fysische modellen. Deze
Meteorologische gegevens,
Bron: KNMI (2010, 2011). Indicator 30 november 2011 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Voor
Stof en gas in de Melkweg
Stof en gas in de Melkweg Stofwolken Galactische centrum Onzichtbaar door interstellair stof. Extinctie bij visuele golflengten: AV ~ 30 mag (factor 10 12!) http://home.arcor-online.de/axel.mellinger/
HET BROEIKASSEFFECT / DE STRALINGSBALANS / OPWARMING AARDE
HET BROEIKASSEFFECT / DE STRALINGSBALANS / OPWARMING AARDE 1. De zon = bron van energie. Doc 1: ons zonnestelsel Opgepast: de planeten zijn op schaal getekend. De afstanden niet! Iedereen kent wel onze
Zonnestraling. Samenvatting. Elektromagnetisme
Zonnestraling Samenvatting De Zon zendt elektromagnetische straling uit. Hierbij verplaatst energie zich via elektromagnetische golven. De golflengte van de straling hangt samen met de energie-inhoud.
TROPOMI, spectaculaire spectrometer voor de hele aarde Chemie tussen wetenschap en industrie. Rotterdam 31 maart 2011, Dutch Space, Frits Teule
TROPOMI, spectaculaire spectrometer voor de hele aarde Chemie tussen wetenschap en industrie Rotterdam 31 maart 2011, Dutch Space, Frits Teule Inhoud Nederland Instrumentenland Aardobservatie programma
Aardrijkskunde samenvatting H2: Klimaat: is een beschrijving van het gemiddelde weer over een periode van 30 jaar.
Samenvatting door S. 1016 woorden 28 februari 2016 6,2 47 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Aardrijkskunde samenvatting H2: Nadeel tropische klimaten: het vocht, en de insecten/ziektes.
1 Inleiding. Derde graad Aardrijkskunde - Atmosfeer 1
1 Inleiding fig.1.1 Onze aarde is ontstaan uit een supernova-explosie Bron:http://images.google.be/imgres?imgurl=http://www.pbs.org/wgbh/nova/gamma/images/cosm_supernova2_large.jpg&imgrefurl= http://www.pbs.org/wgbh/nova/gamma/cosm_supe.html&h=500&w=498&sz=234&hl=nl&start=8&tbnid=vpebv_cam_4srm:&tbnh=
Kenniscentrum. Inhoud
Kenniscentrum Ozon Twintig Vragen en Antwoorden over de Ozonlaag 30 augustus 2011 David Fahey, Michaela Hegglin, vrij vertaald door Mark Kroon(KNMI) Wetenschappers wereldwijd zijn al decennialang geïnteresseerd
Tentamen Inleiding Atmosfeer 3 mei 2016 UITWERKINGEN TENTAMEN INLEIDING ATMOSFEER. 3 mei 2016, 13:30-16:30 uur
UITWERKINGEN TENTAMEN INLEIDING ATMOSFEER 3 mei 2016, 13:30-16:30 uur 2 a. Gebruik De barometrische hoogteformule: p(z) = p 0 e (gm dz R T) Punt A: 50 10 3 = 101 10 3 (9.81 28.96 z 831 273.15 e ) geeft
Opwarming van de aarde
Leerlingen Opwarming van de aarde 8 Naam: Klas: In dit onderdeel kom je onder andere te weten dat er niet alleen een broeikaseffect is, maar dat er ook een versterkt broeikaseffect is. Bovendien leer je
6. Luchtvochtigheid. rol bij het A g g r e g a t i e t o e s t a n d e n v a n w a t e r. 6.1 inleiding. 6.2 Aggregatietoestanden
6. Luchtvochtigheid 6.1 inleiding Vocht heeft een grote invloed op het weer zoals wij dat ervaren. Zaken als zicht, luchtvochtigheid, bewolking en neerslag worden er direct door bepaald. Afkoeling kan
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 Samenvatting door een scholier 122 woorden 17 juni 2016 6, 75 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Humboldt Samenvatting aardrijkskunde H2 2.1 Het weer: beschrijft
Colofon Versie 1.0
Colofon De module Satellieten en Aardobservatie is bestemd voor de lessen Natuur, Leven en Technologie (NLT). De module is op 24 mei 2016 gecertificeerd door de Stuurgroep NLT voor gebruik op het VWO.
Toets_Hfdst2_WeerEnKlimaat
Toets_Hfdst2_WeerEnKlimaat Antwoorden Samengesteld door: visign@hetnet.nl Datum: dinsdag 31 januari 2017 Tijd: 11:02 Samenstelling: Geowijzer Vraag: 3, 4, 5, 7, 8, 10, 11, 11, 12, 12, 13, 13, 14, 14, 15,
Bedreigingen. Broeikaseffect
Bedreigingen Vroeger gebeurde het nogal eens dat de zee een gat in de duinen sloeg en het land overspoelde. Tegenwoordig gebeurt dat niet meer. De mensen hebben de duinen met behulp van helm goed vastgelegd
KNMI 06 klimaatscenario s
KNMI 06 klimaatscenario s Stof tot nadenken? Opzet presentatie Klimaatverandering en het (versterkte) broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering De nieuwe KNMI-klimaatscenario s Mogelijke effecten 1
Stratosfeer en ozonlaag. Dr. Michiel van Weele Atmosfeer- en Klimaatonderzoek KNMI, De Bilt
Stratosfeer en ozonlaag Dr. Michiel van Weele Atmosfeer- en Klimaatonderzoek KNMI, De Bilt De lezing van vandaag De start zien begrijpen klimaat effecten checken reactie verwachten In den beginnne Life
KLIMAATVERANDERING. 20e eeuw
KLIMAATVERANDERING 20e eeuw Vraag De temperatuur op aarde is in de afgelopen honderd jaar gestegen met 0.2-0.5 C 0.6-0.9 C Antwoord De temperatuur op aarde is in de afgelopen honderd jaar gestegen met
Samenvatting Biologie Thema 7
Samenvatting Biologie Thema 7 Samenvatting door een scholier 1416 woorden 5 juni 2012 6,8 19 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Par. 1 De mens is afhankelijk van het milieu. De mens
VERANDEREN VAN KLIMAAT?
VERANDEREN VAN KLIMAAT? Tropisch klimaat, gematigd klimaat, klimaatopwarming, klimaatfactoren...misschien heb je al gehoord van deze uitdrukkingen. Maar weet je wat ze echt betekenen? Nova, wat bedoelen
Luchtvaart en klimaatverandering. Peter van Velthoven
Luchtvaart en klimaatverandering Peter van Velthoven Overzicht Effecten van vliegtuigemisies op klimaat: Overzicht effecten CO2 emissies luchtvaart: verleden, heden en toekomst Effect van stikstofoxides
Smog in zomer van 5
Smog in zomer In dit bulletin wordt een overzicht gegeven van de smogsituatie in de periode april tot en met september. Voor ozon zijn er in deze periode 6 smogdagen geweest. De dagen vielen voornamelijk
Your Partner in Geo Information Services. Frank De Boeck Commercieel directeur W. Europa EUROSENSE BELFOTOP B.V.B.A.
Your Partner in Geo Information Services Frank De Boeck Commercieel directeur W. Europa EUROSENSE BELFOTOP B.V.B.A. Inhoud DEEL 1: Wat is thermografie? Stralingsenergie Thermografische camera DEEL 2: Vlucht
Je weet dat hoe verder je van een lamp verwijderd bent hoe minder licht je ontvangt. Een
Inhoud Het heelal... 2 Sterren... 3 Herzsprung-Russel-diagram... 4 Het spectrum van sterren... 5 Opgave: Spectraallijnen van een ster... 5 Verschuiving van spectraallijnen... 6 Opgave: dopplerverschuiving...
17. Kleurrijk oceaanwater
Opmaak-Satelliet-pam 21-06-2005 16:38 Pagina 114 17. Kleurrijk oceaanwater Het aardoppervlak bestaat voor tweederde uit water. Geen wonder dat de kunstmanen die in een baan om de aarde zijn gebracht om
Frequentie = aantal golven per seconde op gegeven plek = v/λ = ν. Golflengte x frequentie = golfsnelheid
Golflengte, frequentie Frequentie = aantal golven per seconde op gegeven plek = v/λ = ν λ v Golflengte x frequentie = golfsnelheid Snelheid van het licht Manen van Jupiter (Römer 1676) Eclipsen van Io
Samenvatting ANW broeikaseffect ( 2e Schoolexamen Week 7 )
Samenvatting ANW broeikaseffect ( 2e Schoolexamen Week 7 ) Samenvatting door een scholier 3435 woorden 12 februari 2009 7,2 25 keer beoordeeld Vak ANW ANW 2e Schoolexamen Week 7 Broeikaseffect De aarde
Werkblad:weersverwachtingen
Weersverwachtingen Radio, tv en internet geven elke dag de weersverwachting. Maar hoe maken weerdeskundigen deze verwachting, en kun je dat niet zelf ook? Je meet een aantal weergegevens en maakt zelf
Validatie van OMI Aerosol waarnemingen met GLOBE Aerosol waarnemingen door scholieren in Joris de Vroom
Validatie van OMI Aerosol waarnemingen met GLOBE Aerosol waarnemingen door scholieren in 007 Joris de Vroom Juli, 008 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut Afdeling: Aardobservatie en klimaat
Hoofdstuk 8. Samenvatting. 8.1 Sterren en sterrenhopen
Hoofdstuk 8 Samenvatting Een verlaten strand en een onbewolkte lucht, zoals op de voorkant van dit proefschrift, zijn ideaal om te genieten van de sterren: overdag van de Zon de dichtstbijzijnde ster en
Samenvatting ANW Hoofdstuk 7, Leven op aarde
Samenvatting ANW Hoofdstuk 7, Leven op aarde Samenvatting door een scholier 1461 woorden 2 juni 2003 7,6 96 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar ANW Hoofdstuk 7 boekje 2 7.1 een leefbare planeet de aarde
BANANEN LANGS DE NOORDZEE antwoordblad
Opdracht 1 In het filmpje ging het over klimaatverandering. Bedenk samen drie voordelen en drie nadelen van klimaatverandering. Schrijf op: Voordelen 1. bijvoorbeeld warmere zomers in Nederland 2. bijvoorbeeld
Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35972 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Wang, Qiang Title: Photon detection at subwavelength scales Issue Date: 2015-10-27
Meteorologische gegevens,
Bron: KNMI. Indicator 1 april 2014 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2013 bedroeg de
NO, NO2 en NOx in de buitenlucht. Michiel Roemer
NO, NO2 en NOx in de buitenlucht Michiel Roemer Inhoudsopgave Wat zijn NO, NO2 en NOx? Waar komt het vandaan? Welke bronnen dragen bij? Wat zijn de concentraties in de buitenlucht? Maatregelen Wat is NO2?
Programma van vanavond:
Programma van vanavond: Welkom door SLBB Kennismaking met Uitleg over luchtvervuiling Vragen Afsluiting Wie en wat is Klaor Loch Klaor Loch is het Maastrichts voor schone lucht, maar ook een zelfstandige
Lichtmeting aan LED verlichting
Lichtmeting aan LED verlichting Tristimulus versus Spectrale Instrumenten Theo Duncker LED Lampen 1 Watt 2 Chromatische analyse Groen Oranje/ Geel Rood Blauw 3 Gekleurde LED s Relatieve Schaal 468 nm 515
Zon, aarde en maan. Expertgroep 3: De seizoenen. Naam leerling:... Leden expertgroep:...
Expertgroep 3: De seizoenen Naam leerling:.... Leden expertgroep:... Voorbereiding Lente, zomer, herfst en winter zijn seizoenen met elk hun eigen karakter. Jullie gaan onderzoeken hoe het komt dat we
Klimaatverandering: Angst voor de Apocalyps? Feiten en verwachtingen
Klimaatverandering: Angst voor de Apocalyps? Feiten en verwachtingen symposium Klimaatstemming Hoogeschool Leiden vrijdag 9 juni 2017 Leo Meyer ClimateContact-Consultancy Natuurlijk broeikaseffect Natuurlijke
Samenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6
Samenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6 Samenvatting door een scholier 1392 woorden 15 januari 2014 5,9 5 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Wereldwijs AARDRIJKSKUNDE PW 4.1 T/M 4.6 H 4 1 *Reliëfkaart:
Leren voor de biologietoets. Groep 8 Hoofdstuk 5
Leren voor de biologietoets Groep 8 Hoofdstuk 5 Weer of geen weer 1 Het weerbericht Het weer kan in Nederland elke dag anders zijn. Daarom luisteren en kijken wij vaak naar weerberichten op de radio en
THEMA 3 WEER & KLIMAAT. LES 1 Een echte meteoroloog. Deze les gaat over: Bij dit thema horen ook: Meten met weerinstrumenten
Powered by ESA NEMO NSO SPACE EXPO WNF THEMA 3 WEER & KLIMAAT LES 1 Een echte meteoroloog Deze les gaat over: Meten met weerinstrumenten Bij dit thema horen ook: Les 2 Klimaten en het weer op aarde Les
* Je kunt natuurlijk ook foto s van de lucht maken met de gedraaide zonnebril voor de lens.
Licht in de lucht Proeven met polarisatie Gerard Stout Nodig: * digitale camera * polaroid zonnebril * zonnige dag Licht lijkt heel gewoon. Je merkt het nauwelijks op. Pas als het donker is, mis je licht
Vragen & Antwoorden Smog. Smog
Vragen & Antwoorden Smog Smog Wat is smog? Smog is luchtvervuiling die in bepaalde perioden opeens sterk toeneemt. Zo n periode heet een smogepisode. In Nederland wordt de term smog gebruikt als er meer